ويکيپېډيا

په متحده ایالاتو کې د رایې ورکولو حقونه

په متحده ایالاتو کې د رایې ورکولو حقونه، په ځانګړې توګه د بېلابېلو ګروپونو د رایې ورکولو حق او له رایې ورکولو څخه بې برخې کول، د متحده ایالاتو په تاریخ کې یوه اخلاقي او سیاسي مسئله وه.

په متحده ایالاتو کې د رایې ورکولو د شرایطو لرل، د متحده ایالاتو د اساسي قانون او د فدرالي او دولتي قوانینو له خوا اداره کېږي. د اساسي قانون څو تعدیلات (په ځانګړې توګه پنځلسم، نولسم، او شپږویشتم) اړتیا لري چې د متحده ایالاتو د اتباعو د رایې ورکولو حقونه د توکم، رنګ، د غلامۍ پخوانی حالت، جنسیت، یا عمر (۱۸ کلن او زاړه) له مخې کم نه کړي؛ اساسي قانون لکه څنګه چې په اصل کې لیکل شوی د ۱۷۸۷-۱۸۷۰ز په اوږدو کې هېڅ ډول نور حقونه نه دي رامنځته کړي، پرته له دې چې که دولت یو کس ته اجازه ورکړې وای چې د خپل ایالت قانون جوړونکې ډلې لپاره رایه ورکړي، نو دا اړینه ده چې هغه کس ته اجازه ورکړي چې د متحده ایالاتو د استازو جرګې غړو په ټاکنو کې رایه ورکړي.[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷]

مخینه

سمول

د رایې حق د هرې ډیموکراسۍ بنسټ دی. د بېلګې په توګه قاضي القضات ارل وارن، په Reynolds v. Sims, 377 U.S. 533, 555 (1964) کې ليکلي: «د خپلې خوښې نوماند ته په ازاده توګه د رايې ورکولو حق د ديموکراتيکې ټولنې بنسټ دی او بې له شکه د رايې حق په آزادې او دیموکراټیکې ټولنې کې یوه اساسي موضوع ده. [۸][۹][۱۰]

د امریکا اصلي خلک

سمول

له ۱۷۷۸ څخه تر ۱۸۷۱ ز کال پورې، حکومت هڅه وکړه چې د بېلابېلو اصلي قومونو سره خپلې اړیکې د تړونونو له لارې حل کړي. دې تړونونو د دوو خپلواکو هېوادونو ترمنځ تړونونه رامنځته کړل او دا یې بیان کړل چې د امریکا اصلي خلک د دوی د قومونو اتباع دي او د متحده ایالاتو په سرحدونو کې ژوند کوي. پر تړونونو د اجرایوي څانګې له خوا بحثونه وشول او د متحده ایالاتو د سنا له خوا تصویب شول.[۱۱][۱۲]

افریقایي امریکایان او بېوزلي سپین پوستي

سمول

د اتلسمې پیړۍ په وروستیو کې د اساسي قانون د تصویب په وخت کې، ډېریو ایالتونو د ملکیت وړتیا درلوده چې د امتیاز ورکولو حق یې محدودوو؛ د ایالتونو له مخې ټاکلې اندازې یې توپیر درلود، خو د ځینو اټکلونو له مخې، د نیمایي څخه زیات سپین پوستي د رایې ورکولو له حق څخه بې برخې شوي وو. ډېریو ایالتونو د شمالي کارولینا په ګډون له انقلاب څخه وروسته د بېلابېلو رنګونو آزادو شویو نارینه وو ته د رایې ورکولو حق ورکړ.[۱۳][۱۴]

د رایې ورکولو له حق څخه د بې برخې کولو حقوقي ګواښونه

سمول

افریقایي امریکایانو په چټکۍ سره په ۱۹ پېړۍ کې د دې ډول احکامو پر وړاندې قانوني ننګونې پیل کړې. بوکر ټي واشنګټن، چې په توسکګي پوهنتون کې د هغه وخت په ټولنیزو محدودیتونو کې د کار کولو هڅې لپاره او د هغه د عامه دریځ له مخې مشهور و، په پټه توګه د بې شمېره قانوني ګواښونو لپاره تنظیمات او مالي مرستې  وکړې تر څو خلک له خپلو حقوقو څخه بې برخې نه شي. هغه په ​​شتمنو شمالي متحدینو او مخورو باندې غږ وکړ چې د دې کار لپاره مالي مرستې راټولې کړي.[۱۵]

اسیایی امریکایان

سمول

د نولسمې پېړۍ په نیمایي کې دې هېواد ته د آسیایي کډوالو د لومړنۍ څپې له راتګ راهیسې په متحده ایالاتو کې د آسیایی امریکایانو لپاره د رایې ورکولو حق په دوامداره توګه د بحث موضوع وه. د آسیایی کډوالو لپاره د رایې ورکولو د حقونو مسئله د ۱۸۸۲ ز کال څخه د چینایي امریکایانو د تابعیت وضعیت سره د چین د محرومېدو له قانون سره پیل شوه چې د ۱۸۷۰ ز کال د تابعیت له قانون څخه یې الهام اخیستی او جوړ شوی و.[۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲]

ښځې                                                                                                     

سمول

یو موازي، خو جلا حرکت د ښځو د رایې ورکولو د حق لپاره و. د رایې ورکولو د حق د غورځنګ په مشرانو کې سوزان بي انتوني، الیزابیت کیډي سټینټون، او الیس پاول شاملې وې. دا هم ویل کېږي چې دې وضعیت د امریکا له کورنۍ جګړې څخه وده کړې، ځکه چې ښځې د غلامۍ د ختمولو د غورځنګ پیاوړې مشرانې وې. د منځنۍ او لوړې طبقې ښځې په عمومي توګه د جګړې په بهیر کې او وروسته له جګړې په شمالي برخه کې په سیاسي توګه لا فعالې شوې.

پوځ

سمول

د پوځي دریځ له امله د پوځ غړو ته د رایې ورکولو حق هېڅکله نه و ورکړل شوی- د پوځ هر یوه غړي په واضیح او مطلق ډول د هغه وخت د شرایطو په پام کې نیولو سره چې د هېواد په تاریخ کې پېښ شوي وو د رایې ورکولو حق ترلاسه کړ. د متحده ایالاتو په ټولټاکنو کې د پوځي غړو د رایې ورکولو حقونو پورې اړوند مسئلې شاوخوا پر دوه نورو مسئلو متمرکزې وې: د غیر حضوري رایې ورکولو حق او د ټاکنو پورې اړوند فعالیتونو کې د بې پلویتوب شرایط.[۲۳]

واشنګټن، ډي. سي.

سمول

په ۱۸۰۱ ز کال کې واشنګټن، ډي. سي. ایالت د مریلینډ او ویرجینیا ایالتونو له یوې برخې رامنځته شو. د ویرجینیا یوه برخه د هغه ځای د اوسیدونکو په غوښتنه، په ۱۸۴۶ ز کا ل کې د غلامۍ د ساتنې او د دولت د بیا رغولو لپاره د کانګرس د قانون له مخې ویرجینیا ته وروګرځول شوه. کله چې مریلینډ د خپلې ځمکې یوه برخه کانګرس ته ددې لپاره وسپارله چې د هېواد د پلازمینې په توګه ترې کارواخیستل شي، کانګرس د مریلینډ د رایې ورکولو قوانینو ته نور دوام ورنه کړ.

ځوانان

سمول

په ۱۹۶۰ لسیزې کې د رایې ورکولو د حقونو درېیم غورځنګ بریالی شو چې د رایې ورکولو عمر له یوویشت څخه اتلس کلونو ته راټیټ کړي. فعالانو یادونه وکړه چې ډېری هغه نارینه چې د ویتنام په جګړه کې د جګړې لپاره چمتو شوي وو، ډېری یې ځوانان وو او دوی دا حق نه درلود چې د هغو مشرانو په هکله خپل نظر څرګند کړي کومو چې دوی یې جګړې ته لېږلي وو. ځینو ایالتونو لا پخوا د رایې ورکولو عمر کم کړی و: په ځانګړې توګه جورجیا، کینټکي او هاوايي، لا پخوا د یوویشت کلنو څخه کم عمر لرونکو کسانو ته د رایې ورکولو اجازه ورکړې وه.[۲۴]

معلولیت

سمول

په ځینو ایالتونو کې، هغه خلک چې په ذهني توګه بې کفایته ګڼل کېږي اجازه نه ورکول کېږي چې رایه ورکړي. د رایې ورکولو د حقونو متخصص میشل بشپ ویلي: «موږ په متحده ایالاتو کې وروستی جمعیت یو چې تاسو کولی شئ زموږ د هویت له امله زموږ د رایې ورکولو حق واخلئ». [۲۵][۲۶]

د محافظه کارۍ په بهیر کې، خلک کولای شي د رایې ورکولو حق له لاسه ورکړي. په کالیفورنیا کې، SB ۵۸۹ په ۲۰۱۵ کال کې تصویب شو او دا انګیرنه یې رامنځته کړه چې د محافظه کارۍ په بهیر کې کسان کولی شي رایه ورکړي.[۲۷][۲۸]

د متحده ایالاتو سیمې

سمول

د متحده ایالاتو اتباع او غیر تابعیت لرونکي اوسېدونکي چې د امریکا په ساموا، ګوام، شمالي ماریانا ټاپوګانو، پورټو ریکو یا د متحده ایالاتو ویرجن ټاپوګانو کې اوسېږي اجازه نه لري د متحده ایالاتو په ملي او ولسمشریزو ټاکنو کې رایه ورکړي، ځکه چې دا د متحده سیمې له متحده ایالاتو سره تړاو لري خو د ولسمشرۍ استازی نه لري. د متحده ایالاتو اساسي قانون د رایې ورکولو لپاره رایه ورکوونکی دې ته اړ کوي چې د ۵۰ ایالتونو څخه یو یا د کولمبیا په یوې سیمې کې اوسیدونکی وي ترڅو په فدرالي ټاکنو کې رایه ورکړي.[۲۹]

لاسرسی

سمول

فدرالي قانون لکه د امریکایانو د معلولیت قانون ۱۹۹۰ (ADA)، د ۱۹۹۳ د رایه ورکوونکو د ثبت ملي قانون(NVRA) ، یا «موټر-ووټر قانون » او د ۲۰۰۲ کال د امریکا د رایې قانون (HAVA) سره د ځینو ستونزو په حل کولو کې سره مرستې کوي. په متحده ایالاتو کې معلولین او غیر انګلیسي ژبې رایې ورکونکي د خپلو رایې ورکولو د حقوقو په هکله اندېښمن دي. ځینو څېړنو ښودلي چې د رایې ورکولو ځایونه د معلولیت لرونکو رایې ورکوونکو لپاره د لاسرسي وړ نه دي.[۳۰][۳۱]

د غیر تابعیت لرونکو کسانو رایه ورکول

سمول

له ۴۰ څخه ډېر ایالتونه یا سیمې د خپلواکۍ د اعلامیې څخه مخکې مستعمرو په ګډون، په ځینو وختونو کې غیر امریکايي اتباعو ته اجازه ورکړې چې د استوګنې اړتیاوې پوره کړي په ځینو یا ټولو ټاکنو کې ګډون وکړي. دا په خپله متحده ایالاتو ته د کډوال کېدو د پیاوړي تداوم ښکارندویي کوي. ځینې ​​​​ښارونه لکه شیکاګو، په مریلینډ کې ځینې ښارګوټي یا کلي نن ورځ غیر امریکايي اتباعو ته اجازه ورکوي چې د ښوونځي یا نورو سیمه ییزو ټاکنو کې رایې ورکړي.[۳۲][۳۳][۳۴][۳۵][۳۶]

سرچینې

سمول
  1. ↑ U.S. Const. Art. I, s. 2, cl. 1.
  2. ↑ "One Person, One Vote | The Constitution Project". www.theconstitutionproject.com. بياځلي په September 24, 2019.
  3. ↑ Smith, J. Douglas (July 26, 2015). "The Case That Could Bring Down 'One Person, One Vote'". The Atlantic (in American English). بياځلي په September 24, 2019.
  4. ↑ Goldman, Ari L. (November 21, 1986). "One Man, One Vote: Decades of Court Decisions". The New York Times (in American English). ISSN 0362-4331. بياځلي په September 24, 2019.
  5. ↑ "Baker v. Carr". Oyez (in انګليسي). بياځلي په September 24, 2019.
  6. ↑ "Wesberry v. Sanders". Oyez (in انګليسي). بياځلي په September 24, 2019.
  7. ↑ "Watch John Oliver Cast His Ballot for Voting Rights for U.S. Territories". Time (in انګليسي). بياځلي په August 13, 2019.
  8. ↑ Barck, Oscar T.; Lefler, Hugh T. (1958). Colonial America. New York: Macmillan. pp. 258–259.
  9. ↑ Barck, Oscar T.; Lefler, Hugh T. (1958). Colonial America. New York: Macmillan. pp. 259–260.
  10. ↑ See for voting requirements. Charles Edward Andrew Lincoln IV, Hegelian Dialectical Analysis of U.S. Voting Laws, 42 U. Dayton L. Rev. 87 (2017). See for a more in depth discussion Lincoln, Charles The Dialectical Path of Law, 2021 Rowman & Littlefield.
  11. ↑ Nur, Alio. "A Long History of Treaties". Native American Citizenship. بياځلي په December 18, 2013.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)
  12. ↑ Alio, Nur. "Native American Citizenship". nebraska studies.org. بياځلي په December 18, 2013.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)
  13. ↑ Francis Newton Thorpe (1898), The Constitutional History of the United States, 1765–1895, Harper & Brothers, ISBN 9780306719981, بياځلي په April 16, 2008
  14. ↑ Curtis, Benjamin Robbins (Justice). "Dred Scott v. Sandford, Curtis dissent". Legal Information Institute at Cornell Law School. خوندي شوی له the original on 11 July 2012. بياځلي په 16 April 2008.
  15. ↑ Richard H. Pildes, "Democracy, Anti-Democracy, and the Canon", Constitutional Commentary 17 (2000): 13-14, accessed March 10, 2008
  16. ↑ Ward, Geoffrey C. (1996). The West : an illustrated history. Duncan, Dayton. (1st ed.). Boston: Little, Brown. ISBN 0-316-92236-6. OCLC 34076431.
  17. ↑ "Race, Nationality, and Reality". National Archives (in انګليسي). August 15, 2016. بياځلي په August 25, 2020.
  18. ↑ "Our Documents - Chinese Exclusion Act (1882)". www.ourdocuments.gov. بياځلي په August 25, 2020.
  19. ↑ "FONG, Hiram Leong | US House of Representatives: History, Art & Archives". history.house.gov (in انګليسي). بياځلي په August 25, 2020.
  20. ↑ "Milestones: 1945–1952 - Office of the Historian". history.state.gov. بياځلي په August 25, 2020.
  21. ↑ "Our Documents - Voting Rights Act (1965)". www.ourdocuments.gov. بياځلي په August 25, 2020.
  22. ↑ Bureau, US Census. "Historical Reported Voting Rates". The United States Census Bureau (in American English). بياځلي په August 25, 2020. {{cite web}}: |last= has generic name (help)
  23. ↑ Inbody, Donald S. (2016-01-26). The Soldier Vote: War, Politics, and the Ballot in America (in انګليسي). Springer. ISBN 978-1-137-51920-7.
  24. ↑ Weiser, Carl (April 18, 2004), Should voting age fall to 16? Several states ponder measure., The Enquirer, بياځلي په January 5, 2008
  25. ↑ Leonard, Kimberly (October 17, 2012). "Keeping the 'Mentally Incompetent' From Voting". The Atlantic. بياځلي په May 29, 2018.
  26. ↑ Modarressy-Tehrani, Caroline (October 21, 2016). "Disabled and disenfranchised". بياځلي په May 29, 2018.
  27. ↑ "Thousands Lose Right To Vote Under 'Incompetence' Laws". March 21, 2018. بياځلي په May 29, 2018.
  28. ↑ "Victory! New Voting Protections for 50,000 Californians Living with Disabilities". ACLU of Northern CA. بياځلي په May 29, 2018.
  29. ↑ "FindLaw's United States First Circuit case and opinions". Findlaw.
  30. ↑ alio, nur. "People with Disabilities and Voting". The Center for an Accessible Society. بياځلي په December 18, 2013.
  31. ↑ "Polling Places Found Inaccessible To Disabled". New York State Attorney General (in انګليسي). November 1, 1999. بياځلي په February 16, 2017.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)
  32. ↑ Raskin, Jamin B. (April 1993), "Legal aliens, local citizens: The historical, constitutional and theoretical meanings of Alien suffrage", University of Pennsylvania Law Review, 141 (4), Southern Oregon University: 1391–1470, doi:10.2307/3312345, JSTOR 3312345, خوندي شوی له the original (Scholar search) on November 3, 2008, بياځلي په December 3, 2007 {{citation}}: External link in |format= (help)
  33. ↑ Williamson, Chilton (1960), American Suffrage. From Property to Democracy, Princeton University Press
  34. ↑ Hayduk, Ronald (2006), Democracy For All: Restoring Immigrant Voting Rights In The United States, Routledge, ISBN 978-0-415-95073-2
  35. ↑ U.S. Supreme Court, Minor v. Happersett 88 U.S. 162 (1874), بياځلي په December 8, 2007
  36. ↑ کينډۍ:USC - Voting by aliens.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=په_متحده_ایالاتو_کې_د_رایې_ورکولو_حقونه&oldid=336383" نه اخيستل شوی