په سعودي عربستان کې بشري حقوق

په سعودي عربستان کې د بشر حقوق د اندېښنې وړ موضوع ده. د سعود کورنۍ تر مطلقه واکمنۍ لاندې د دې هېواد حکومت چې پر مسلمانانو او غیرمسلمانو د شرعي قوانینو رعایت فرض ګڼي، په هېواد کې د بشري حقونو د سرغړونې له امله د امریکا په څېر د بېلابېلو نړیوالو بنسټونو او حکومتونو له خوا تورن او غندل شوي دي. استبدادي رژیم چې د سعودي عربستان شاهي نظام اداره کوي  ،په پر له پسې توګه د ازادۍ کور بنسټ د سیاسي او مدني حقونو په کلنۍ سروې کې د "تر ټولو بد"  ځای کې راځي. د ریاض جنایي محکمې د ۲۰۲۰ ز کال د ستمبر په ۲۸مه نېټه د سعودي د ښځو د حقونو یوه مشهوره فعاله په نږدې دوه کاله بند محکومه کړه، چې نوې پاملرنه یې د شاهي نظام د بشري حقونو ستونزو ته راجلب کړه. قارویس ام س ال ګروپ  چې د متحده ایالاتو د پبلیسیس ګروپ فرعي څانګه ده، له سعودي عربستان سره له یوې لسیزې راهیسې، د سیاسي لاریون کوونکو او مخالفینو د اعدامونو په اړه کار کوي ،ترڅو د دې هېواد د بشري حقونو د سرغړونو ریکارډ سانسور او پاک وښیي.  

سابقه

د نړۍ له شاوخوا ۳۰ هېوادونو څخه سعودي عربستان هغه هېواد دی، چې قضايي سیستم کې بدني سزا لري، لکه:  د غلا لپاره د لاسونو او پښو پرې کول او د سپکو جرمونو، لکه:  "جنسي انحراف" او شراب څښلو لپاره په دورو وهل، چې د دې هېواد په قضیه کې شامل دي. د سعودي سترې محکمې د ۲۰۲۰ ز کال د اپریل په میاشت کې له خپل سیستم څخه د دورو وهلو جزا لغوه کړه او پر ځای یې د بند او جریمې مجازات و ټاکل. په ۲۰۰۰ ز لسیزه کې، داسې راپورونه ورکول کېدل، چې ښځې د زنا له امله په دورو محکومې شوې دي، خو په حقیقت کې  ښځې د جنسي تېري قرباني وې، مګر دا چې دوی دا ثابته نه کړه چې، مرتکبین څوک دي، دوی د زنا په ارتکاب محکومې شوې. د دورو د وهلو شمېر، د قانون له خوا په څرګنده نه دی ټاکل شوی او د قاضیانو له حکم سره سم له لسګونو څخه تر څو سوو پورې توپیر لري، چې معمولاً د څو اونیو یا میاشتو په موده کې پلي کېږي. د ملګرو ملتونو د شکنجې د منعې کمیټې، په ۲۰۰۴ ز کال کې په سعودي عربستان باندې د دې لپاره نیوکه وکړه چې د شریعت په بنسټ د پریکولو او دورو وهلو پرېکړې کوي. سعودي پلاوي د هغو قانوني دودونو چې ۱۴۰۰ کاله وړاندې د اسلام له پیل راهیسې یې شتون لاره، دفاع وکړه او په خپل قانوني نظام کې یې لاسوهنه رد کړه. سعودي عربستان وروسته د دورو وهلو سزا لغوه کړه او پر ځای یې د بند یا جریمې یا دواړو ګډه سزا وټاکله.  

د ډېرو جرمونو لپاره، محکمې دورو وهلو ته د اصلي یا اضافي مجازاتو ته دوام ورکوي. لږترلږه پنځه تورن له ۱۰۰۰ څخه تر ۲۵۰۰ د دورو په وهلو محکوم شوي. دورې وهل په زندانونو کې ترسره کېږي. د ۲۰۲۰ ز کال په اپریل میاشت کې، په دورو وهلو سزا نور د سعودي په محکمو کې نه ترسره کېږي. 

مازن عبدالجواد په ۲۰۰۹ کال کې د سعودي په یوه تلویزیوني خپرونه کې د خپلو جنسي اړیکو د ویاړلو له کبله په ۱۰۰۰ دورو او پنځه کاله بند محکوم شو.

رایف بدوي، چې د سعودي یو ویب پاڼه چلوونکی دی، کله چې په په ۲۰۱۲ ز کال کې په ارتداد تورن شو،په ۲۰۱۴ ز کال کې د هغه سزا  ۱۰۰۰ دورو او لس کاله بند ته لوړه شوه. د دورو وهل د ۲۰ اونیو په ترځ کې ترتیب شول. لومړی پړاو (۵۰ دورې) د ۲۰۱۵ ز کال د جنورۍ په ۹ مه کې تنظیم شوې، خو دویم پړاو یې د روغتیايي ستونزو له امله و ځنډول شو. دا قضیه په نړیواله کچه وغندل شوه او د سعودي په قانوني سیستم یې زیات فشار راوړ.

کارل انډري چې د انګلستان هېواد یو متقاعد تبعه او د سرطان قرباني دی چې ۷۴ کاله عمر یې درلود، د ۲۰۱۵ ز کال په اکتوبر کې په کور کې د الکولو د جوړولو له امله، د ۳۶۰ دورو له سزا سره مخامخ شو. د هغه کورنۍ وېره درلوده چې د سزا په بهیر مړ نه شي، مګر هغه آزاد شو او د همدې کال په نومبر کې کور ته راستون شو. 

یو سعودي وګړی، په ۲۰۱۶ ز کال کې چې په اسلام باندې یې نیوکه کوونکي ټویټونه کول او د خدای له وجوده یې انکار کاوه، په ۲۰۰۰ دورو، لس کاله بند او د ۲۰ زره ریال (۵۳۰۰ امریکايي ډالرو) د جریمې په سزا محکوم شو.

د سعودي عربستان د څارنوالانو د ټویټر یوې رسمي پاڼې، د ۲۰۱۸ ز کال په سپتمبر کې یو خبرداری خپورکړ، چې هغو کسانو ته به سزا ورکول کېږي چې په ټولنیزو رسنیو کې داسې څه شریک کړي، چې "عام نظم، دیني ارزښتونو او عامه اخلاق تر پښو لاندې کړي". په سزا کې پنځه کاله بند او درې میلیونه ریال (۸۰۰،۰۰۰ امریکایي ډالر) جریمه په ګوته شوې وه. دسعودي عربستان حکومت، تېر کال یو شمېر روښنفکران، سوداګر او فعالان په همدې دلیل ونیول. 

شکنجه

په داسې حال کې چې د سعودي عربستان د جزايي اجراآتو(کړنو) قانون(دویمه ماده)  "شکنجه" او "ناوړه چلند" منع کوي، په عمل کې شکنجه د جرم د جبري اقرار لپاره معمول کار دی.

د بښنې د نړیوال سازمان پر بنسټ، امنیتي ځواکونو د اعترافاتو د ترلاسه کولو لپاره د بندیانو شکنجې او ناوړه چلند ته دوام ورکوي ، ترڅو د محاکمې په ترڅ کې د دوی پروړاندې د شواهدو په توګه وکارول شي. د دې سازمان په وینا: ایران ته د جاسوسۍ په تور ۳۲ تورن کسان شکنجه شوي او اعتراف ته اړ شوي دي. تر توقیف لاندې کسان پټ ساتل کېږي او له خپلو کورنیو سره له اړیکې منع دي.  

د ملګرو ملتونو یوه پلاوي چې په ۲۰۱۸ ز کال کې یې د پلټنو لپاره د سعودي عربستان د پاچا په بلنه، له هغه هېواد څخه لیدنه وکړه، و موندل چې دا هېواد په په منظم ډول د شکنجې د توجیه کولو لپاره د تروریزم ضد قوانینو څخه کار اخیستی دی. راپور وموندل چې، د سعودي وګړي چې په هېواد کې په سوله ییزه توګه او آرامۍ سره د بیان د ازادۍ له حق څخه ګټه اخلي، په منظم ډول د چارواکو له خوا ځورول کېږي.  

ولید فتاحي یو ډاکتر دی چې په امریکا کې یې په ۱۹۸۰ ز لسیزه کې زده کړې او کار کړی دی. نوموړی د سعودي عربستان په جده ښار کې په ۱۹۶۴ ز کال کې زېږېدلی دی. په ۲۰۶۶ ز کال کې هغه بېرته سعودي عربستان ته راستون شو. ډاکتر فتاحي د ریتز کارلتن په هوټل کې د نومبر په ۲۰۱۷ ز کال کې ونیول شو او د پلازمېنې سویل د الحیر زندان ته یووړل شو. د سعودي فعالانو په وینا: د ریتز کارلتن هوټل، د سعودي حکومت د ډېرو مشهورو بندیانو د ساتلو لپاره په ۲۰۱۷ ز کال کې کارول کېده. د الجزیرې شبکې د را پور پر بنسټ:  ډاکتر فتاحي خپل یوه ملګري ته ویلي وو چې:  "سترګې یې تړلې وې، د هغه کالي یې اېستلي وو او په څوکۍ کې تړل شوی و". په راپور کې دا هم ویل شوي وو چې، د سعودي حکومت ،هغه د برېښنا په شاکونو شکنجه کړ، "داسې ښکاري، چې د شکنجې یو بهیر و چې شاوخوا یو ساعت یې دوام وکړ.په " راپورونو کې دا هم ویل شوي دي چې، هغه دومره سخت ووهل شو، چې تر څو ورځو پورې یې په شا خوب نه شوی کولی. 

د ۲۰۱۹ز کال په اګست میاشت کې، په انډيپنډینټ وېپ پاڼه کې یوه مقاله خپره شوه، چې له ۱۰۰ څخه زیات ښځينه او څه کم ۴۵ نارینه بنګلدیشي کډوال له رواني او جنسي ځورونو وروسته، له سعودي عربستان څخه تښتېدلي دي.

شهزاده فیصل بن عبدالله آل سعود، د سعودي د سرې میاشتې ټولنې پخوانی مشر او د مرحوم پاچا عبدالله زوی، د ۲۰۲۰ز کال د مارچ په ۲۷ نېټه ونیول شو او په توقیف کې بې له ارتباطي وسایلو ساتل کېده. شهزاده فیصل، د ۲۰۱۷ ز کال د نومبر په میاشت کې لومړی ونیول شو او د ریتز کارلټن په خپل سري ډله ییز توقیف کې واچول شو. هغه وروسته د ۲۰۱۷ ز کال په دسمبر کې د خپلو شتمنیو د سپارلو په شرط خوشې شو. د بشري حقونو د څار د سازمان په بنسټ، اوس مهال، هغه چارواکي چې هغه په ​​توقیف کې ساتي، د هغه د ځای یا د روغتیا او هوساینې د حالت له شریکولو څخه ډډه کوي. 

د هغه راپور پربنسټ چې په اختصاصي ډول د بشري حقونو د ګرانټ لیبرټي خیریه بنسټ له خوا د ۲۰۲۰ ز کال د نومبر میاشتې په ۱۹مه  نېټه شریک شوی، انډیپنډینټ وېپ پاڼې راپور ورکړ چې، د سعودي عربستان په زندانونو کې د ښځو د حقونو فعالین او سیاسي بندیان د بشري حقونو له سرغړونو سره مخامخ دي. د راپورونو له مخې: سعودي عربستان په توقیف خونو کې د ښځو د حقونو فعالان او سیاسي بندیان له جنسي تېري  او شکنجې سره مخامخ شوي او د ټپونو له امله مړه شوي دي. د څېړنو پر بنسټ، ۲۰ بندیان د سیاسي جرمونو په تور نیول شوي، چې ۵ یې په اعدام محکوم شوي او پاتې ۱۳ یې ممکن په اعدام محکوم شي. دا راپور څو ورځې وړاندې له هغه خپور شو چې ،سعودي عربستان د ۲۰ صنعتي هېوادونو د سرمشریزې کوربه توب کاوه، چې په هغه کې د مېرمنو ځواکمنتیا د اجنډا یوه اساسي برخه وه.