په تدریجي بڼه له فوسیلي سون توکو څخه نه ګټنه

په تدریجي بڼه له فوسیلي سون توکو څخه نه ګټنه د صفر کچې ته د فوسیلي سون توکو د تولید او ګټنې د کچې رسول دي څو د هوا د ککړتیا له امله د مړینې او ناروغۍ کچه کمه، اقلیمي بدلونونه محدود او د انرژۍ په برخه کې هېوادونه پر ځان بسیا شي. دغه چاره تجدید منونکې انرژۍ ته د انتقال د روان لېږد برخه ده.

په تدریجي بڼه له فوسیلي سون توکو څخه نه ګټنه
ټوليز مالومات
عمومي مالومات
ځانګړې وېشنيزه
phase-out (en) ژباړل ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
نور اړين مالومات
برخې
برخه د

په داسې حال کې چې ډېری هېوادونه لګیا دي د ډبرو پر سکرو باندې چلېدونکې د برېښنا تولیدي کارخونې وتړي، خو د ډبرو له سکرو پرته د برېښنا تولید بیا هم په دومره چټکۍ سره نه شي کولای اقلیمي موخې پوره کړي. له دې سره چې ډیری هېوادونو د پټرولي او ډیزلي موټرو د پلور د پای ته رسولو په موخه نېټې ټاکلي، خو تر اوسه پورې د فوسیلي ګازونو څخه د نه ګټنې لپاره په مهالوېش هوکړه نه ده شوې. [۱][۲][۳][۴][۵]

په تدریجي بڼه له فوسیلي سون توکو څخه د نه ګټنې په اوسنیو هڅو کې د ټرانسپورټ او همدارنګه د کورونو د ګرمولو په سکتورونو کې د فوسیلي سون توکو پر ځای د دوامدارې انرژۍ له منابعو ګټنه شاملېږي. د فوسیلي سون توکو په ځای نیونکو کې د برېښنا شبکه، شین هایدروجن او بایو سون توکي شامل دي. له فوسیلي سون توکو څخه د خلاصون په پالیسو کې د غوښتنه کوونکي او وړاندې کوونکي اقدامات په پام کې نیول کېږي. په داسې حال کې چې غوښتنه کوونکی اړخ د فوسیلي سون توکو څخه په ګټنه کې د کمښت په هڅه کې دی، خو د وړاندې کوونکي اړخ نوښتونه بیا په دې لټه کې دي چې د تولید د کچې د محدودیت په خوا کې انرژي چټکه انتقال شي او د ګلخانه یي ګازونو د تولید کچه راکمه کړي. داسې وړاندیز هم شوی څو داسې قوانین تصویب شي چې د فوسیلي سون توکو کاروونکي شرکتونه اړ کړي، په هماغه کچه کاربن له منځه یوسي په کومه کچه یې چې خپروي. د انرژۍ نړیوال اژانس پخلی کړی، د دې لپاره چې د روانې پېړۍ تر نیمايي پورې د کاربن ستونزې له منځه یووړل شي باید تر ۲۰۳۰ زکال پورې د تجدید منونکې انرژۍ په برخه کې نړیواله پانګونه درې چنده شي چې په دې سره به په دغه برخه کې د پانګونې کلنۍ کچه له ۴ ټریلیون ډالرو واوړي. [۶][۷][۸][۹]

د فوسیلي سون توکو ډولونه

سمول

د ډبرو سکاره

سمول

د ډبرو له سکرو څخه ګټنه په ۲۰۱۳ زکال کې د اوج کچې ته ورسېده، خو له دې امله چې د پاریس په هوکړه کې ژمنه وشوه چې باید د نړیوال ګرمښت د کچې زیاتوالی له ۲ سانتي ګراد درجو (۳.۶ فارنهایت درجو) کښته وساتل شي؛ پلان دا ونیول شو چې باید له ۲۰۲۰ زکال څخه تر ۲۰۳۰ زکال پورې د ډبرو له سکرو څخه ګټنه نیمايي ته راښکته شي. په داسې حال کې چې تر ۲۰۱۷ زکال پورې د ټولې نړۍ د اړتیا وړ برېښنا یو پر څلورمه برخه د ډبرو د سکرو پر مټ تولید کېده او همدارنګه یې د ګلخانه يي ګازونو د خپرېدو ۴۰٪ برخه جوړوله. په تدریجي بڼه د ډبرو له سکرو څخه نه ګټنه به په ډېر لنډ مهال کې روغتیايي او چاپېریالي ګټې رامنځته کړي چې په دغه برخه کې به یې د لګښت نه ارزښت زیات وي، همدارنګه پرته له دې چارې د پاریس په هوکړه کې د دوه سانتي ګراد درجو په کچه د نړیوال ګرمښت ساتلو موخه هم لاسرسي وړ نه ده؛ دا په داسې حال کې ده چې اوس مهال هم یو شمېر هېوادونه د ډبرو د سکرو له ګټنې ملاتړ کوي او د هغو څخه د نه ګټنې د چټکتیا اړوند پریمانه مخالف نظریات لري. [۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸]

له ۲۰۱۸ زکال وروسته ۳۰ هېوادونه او ګڼ شمېر فرعي ملي ادارې او سوداګریز شرکتونه په تدریجي بڼه د ډبرو د سکرو په ګټنه کې د کمښت له اتحادیې سره مل شول او هر یوه یې ځانته اعلامیه خپره کړه چې څه ډول کولای شي له کومې وقفې پرته د ډبرو له سکرو څخه د نه ګټنې په صورت کې برېښنا تولید کړي. ورته مهال په ۲۰۱۹ زکال کې هغه هېوادونه له دغې اتحادیې سره مل نه شول چې لا یې هم د ډبرو د سکرو پر مټ برېښنا تولید کوله او په دغه برخه کې یې نوي تولیدي مراکز جوړول. د ډبرو له سکرو څخه د عادلانه لېږد د پروګرام ملاتړ د بیارغونې او پرمختګ په برخه کې د اروپايي اتحادیې بانک کوي. [۱۹][۲۰][۲۱]

په ۲۰۱۹ زکال کې د ملګرو ملتونو د سازمان عمومي منشي څرګنده کړه چې هېوادونه باید له ۲۰۲۰ زکال وروسته د ډبرو د سکرو پر مټ د برېښنا د تولید کوونکو نوو سټېشنونو له جوړولو لاس واخلي او یا به هم ځانونه له یوې «بشپړې فاجعې» سره مخ کړي. [۲۲]

له دې سره هم چین په ۲۰۲۰ زکال کې یو شمېر دغه ډول کارخونې جوړې کړې، خو په نړیواله کچه د جوړو شوو کارخونو له شمېر څخه د تړل شوو شمېر زیات و: د ملګرو ملتونو عمومي منشي وویل چې د اقتصادي همکارۍ او پراختیا د سازمان غړي هېوادونه باید تر ۲۰۳۰ زکال او نوره نړۍ باید تر ۲۰۴۰ زکال پورې د ډبرو د سکرو پر مټ د برېښنا تولید ودروي. [۲۳]

خام نفت د تصفیې له بهیر وروسته په پټرولو، ډیزلو او بېلابېلو نورو سون توکو اوړي. دغه تصفیه شوي محصولات په لومړۍ درجه کې د معمولي موټرو، ټېلرو، رېل ګاډو، الوتکو او بېړیو د چلن په موخه کارول کېږي. د دغو ډول تېلو څخه د ګټه اخیستونکو وسایطو تر ټولو مشهور ځای نیونکي د انساني قوې پر مټ ټرانسپورټ، عامه ټرانسپورټ، برېښنايي نقلیه وسایط او په بایو سون توکو باندې چلېدونکي وسایط دي. [۲۴]

طبیعي ګاز

سمول

له طبیعي ګازو څخه د برېښنا د تولید په برخه کې په پریمانه کچه ګټنه کېږي چې د یو کیلو واټ برېښنا پر حساب یې د ګلخانه یي ګازونو د تولید کچه ۵۰۰ ګرامه ده. ورته مهال د ودانیو د ګرمولو لارې چارې هم د کاربن ډای اکسایډ د تولید مهمه منبع جوړوي. سربېره پر دې د ګازونو په نل لیکو کې رامنځته کېدونکي درځونه په اتومسفیر کې د میتان لویه منبع جوړوي.

په یو شمېر هېوادونو کې د لنډ مهال لپاره د ډبرو د سکرو پر ځای له طبیعي ګازو څخه د ځای نیونکو سون توکو په توګه کار اخیستل کېږي، څو وروسته وکولای شي د هغو ځای په تجدید منونکو منابعو او یا هم هایدروجني اقتصاد ډک کړي. [۲۵][۲۶][۲۷]

اوس مهال په یو شمېر برخو کې په تدریجي بڼه د طبیعي ګازو څخه نه ګټنه هم د پراختیا په حال کې ده، د بېلګې په توګه د ګازو د سیسټمونو د بدلون په برخه کې د اروپايي شبکې (ENTSOG) له خوا په مخ پر زیاتوالي بڼه له هایدروجن ګټنه او همدارنګه د ودانیو په جوړولو کې نوي معیارونه ترویج کېږي څو د طبیعي ګازو پر مټ د کورونو د ګرمښت کچه را کمه کړي. [۲۸][۲۹][۳۰]

لاملونه

سمول

هغه لاملونه چې په معمول ډول په تدریجي بڼه د فوسیلي سون توکو څخه د نه ګټنې اړوند یادول کېږي په لاندې ډول دي:

  • د هوا د ککړتیا له امله د مړینې او ناروغیو د کچې کمښت
  • د اقلیمي بدلونونو محدودیت
  • فوسیلي سون توکو ته د اړوندې بودیجې کمښت[۳۱][۳۲]
  • د انرژۍ په برخه کې پر ځان بساینه – هغه هېوادونه چې د فوسیلي سون توکو لږ منابع لري یا یې هم هېڅ نه لري، تر ډېره د فوسیلي سون توکو څخه ګټنې ته شا کوي څو د انرژۍ په برخه کې خپلواکي خپله کړي.

روغتیا

سمول

په میلیونونو شمېر له وخته وړاندې مړینې د فوسیلي سون توکو پر مټ د هوا د ککړېدو له امله دي. دغه ککړتیا کېدای شي د کورونو د ګرمونې او اشپزۍ په څېر د کور دننه چارو او یا هم د موټرو په واسطه د ګلخانه یي ګازونو د تولید په څېر له کور بهر چارو څخه سرچینه واخلي. د یو اټکل له مخې هر کال د وخته مخکې مړینو د کچې ۶۵٪ برخه د هوا ککړتیا ته اړوندېږي چې په کال کې ۳.۵ میلیونه تنه کېږي. په لندن کې د حفظ الصحې او استوايي ناروغیو د پوهنتون (London School of Hygiene & Tropical Medicine) د پرفیسور انډي هینز په خبره، د روغتیا په برخه کې په تدریجي بڼه د فوسیلي سون توکو څخه د نه ګټنې ګټه چې د پیسو له مخې اندازه کېږي (د اقتصاد پوهانو له خوا د هر هېواد لپاره د ژوندانه د ارزښت څخه په ګټنې اټکل کېږي) په پام وړ کچه د پاریس په هوکړه کې د منفي دوه سانتي ګراد درجو موخې ته د رسېدو له لګښت زیاته ده. [۳۳][۳۴][۳۵][۳۶]

د اقلیمي بدلونونو کمښت

سمول

په تدریجي بڼه د فوسیلي سون توکو څخه نه ګټنه د نړیوال ګرمښت څخه د مخنیوي په برخه کې لویه چاره ده ځکه چې د نړۍ اویا سلنه ګلخانه یي ګازونه له دغه سون توکو سرچینه اخلي، خو اړتیا ده چې له ۲۰۲۰ زکال وروسته څلور چنده چټک حرکت وشي څو د پاریس د هوکړې موخو ته لاسرسی وموندل شي. دغې اقلیمي موخې ته د رسېدو په موخه باید هېوادونو او شرکتونو ته اړوندې د فوسیلي سون توکو ډیرۍ زېرمې په ځمکه کې پرېښودل شي. [۳۷][۳۸][۳۹][۴۰]

کاري شونتیاوې

سمول

تجدید منونکې انرژۍ ته لېږد کولای شوي د انرژۍ د نویو کارخونو او یا هم اړتیا وړ تجهیزاتو د جوړولو په موخه په پام وړ کچه کاري شونتیاوې رامنځته کړي، هماغه ډول چې جرمني او د هغو د بادي برېښنا تولیدي چارې یې څرګندویې کوي.[۴۱]

دغه موضوع کولای شو په فرانسې او د هغو په اټومي صنعت کې هم وګورو. فرانسه شاوخوا ۷۵٪ خپله برېښنا له اټومي انرژۍ څخه ترلاسه کوي او په دې سره یې د اټومي ټکنالوژۍ د پراختیا په برخه کې په سلګونو ساختماني کارکوونکو، انجینرانو او د تشعشعاتو څخه د خوندیتوب په برخه کې متخصصینو ته کاري شونتیاوې برابرې کړې دي. [۴۲][۴۳]

د انرژۍ په برخه کې پر ځان بساینه

سمول

هغه هېوادونه چې د فوسیلي سون توکو په ځانګړې توګه د ډبرو د سکرو زېرمې نه لري، خو د نفتو او طبیعي ګازو زېرمې لري، تر ډېره پورې له فوسیلي سون توکو څخه د لرې کېدو له امله د انرژۍ په برخه کې د ځانونو خپلواکۍ ته اشاره کوي.

په سویس کې د اوسپنې د پټلۍ د ټولې شبکې د برېښنايي کولو پرېکړه وروسته له هغه وشوه چې دواړو نړیوالو جګړو ته په پام (چې پر مهال یې سویس بې پلوه و) دغه هېواد ته د ډبرو د سکرو واردات له ستونزې سره مخ شول. له دې امله چې سویس د اوبو پر مټ د تولید کېدونکې انرژۍ لپاره پریمانه منابع لري، برېښنايي رېل ګاډي (د هغو رېل ګاډو پر خلاف چې د بخار او یا هم د ډیزلو پرمټ چلېږي) کولای شي د دغه هېواد د کورنیو منابعو پر مټ کار وکړي او د ډبرو د سکرو وارداتو ته اړتیا کموي. [۴۴][۴۵]

په ۱۹۷۳ زکال کې د نفتو کړکېچ د نړۍ په ډېرو برخو کې د انرژۍ اړوند پالیسۍ بدلې کړې څو د فوسیلي سون توکو له وارداتو څخه (په پریمانه کچه) خپلواک شي. همدا و چې د فرانسې دولت د اټومي انرژۍ یو ډیر هیله من پلان اعلان کړ چې له امله یې دغه هېواد وکولای شول د ۱۹۸۰مې لسیزې په وروستیو کې په نږدې بشپړه توګه خپل د برېښنا سکتور د ډبرو دسکرو، ګازو او نفتو پر ځای په هستوي انرژۍ متکي کړي.  [۴۶][۴۷]

سرچينې

سمول
  1. "Nearly a quarter of the operating U.S. coal-fired fleet scheduled to retire by 2029". www.eia.gov (in انګليسي). بياځلي په 2023-02-21.
  2. "Australia hastens coal plant closures to catch up on climate". Nikkei Asia (in بريتانوی انګلیسي). بياځلي په 2023-02-21.
  3. "Our members". PPCA (in انګليسي). 2022-08-02. بياځلي په 2023-02-21.
  4. "Coal-Fired Electricity – Analysis". IEA (in بريتانوی انګلیسي). بياځلي په 2023-02-21.
  5. "No EU agreement on fossil phase-out text". Argus Media (in انګليسي). 2023-02-20. بياځلي په 2023-02-21.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)
  6. Green, F.; Denniss, R. (2018). "Cutting with both arms of the scissors: the economic and political case for restrictive supply-side climate policies". Climatic Change. 150 (1): 73–87. Bibcode:2018ClCh..150...73G. doi:10.1007/s10584-018-2162-x. S2CID 59374909. خوندي شوی له اصلي څخه په 2 November 2021. بياځلي په 2 November 2021.
  7. "Fossil fuel producers must be forced to 'take back' carbon, say scientists". The Guardian (in انګليسي). 12 January 2023. بياځلي په 12 January 2023.
  8. Bank, European Investment (2023-02-02). Energy Overview 2023 (Report) (in انګليسي).
  9. Nations, United. "Renewable energy – powering a safer future". United Nations (in انګليسي). بياځلي په 2023-03-09.
  10. "Coal Information Overview 2019" (PDF). International Energy Agency. خوندي شوی (PDF) له اصلي څخه په 16 May 2020. بياځلي په 28 March 2020. peak production in 2013
  11. "Analysis: Why coal use must plummet this decade to keep global warming below 1.5C". Carbon Brief. 6 February 2020. خوندي شوی له اصلي څخه په 16 February 2020. بياځلي په 8 February 2020.
  12. "Statistics". iea.org. خوندي شوی له اصلي څخه په 28 June 2019. بياځلي په 28 May 2019.
  13. "China's unbridled export of coal power imperils climate goals". خوندي شوی له اصلي څخه په 6 December 2018. بياځلي په 7 December 2018.
  14. "Coal exit benefits outweigh its costs – PIK Research Portal". pik-potsdam.de. خوندي شوی له اصلي څخه په 24 March 2020. بياځلي په 24 March 2020.
  15. "The Production Gap Executive Summary" (PDF). خوندي شوی (PDF) له اصلي څخه په 21 November 2019. بياځلي په 20 November 2019.
  16. "In coal we trust: Australian voters back PM Morrison's faith in fossil fuel". Reuters. 19 May 2019. خوندي شوی له اصلي څخه په 28 May 2019. بياځلي په 28 May 2019.
  17. Rockström, Johan; et al. (2017). "A roadmap for rapid decarbonization" (PDF). Science. 355 (6331): 1269–1271. Bibcode:2017Sci...355.1269R. doi:10.1126/science.aah3443. PMID 28336628. S2CID 36453591. خوندي شوی (PDF) له اصلي څخه په 14 April 2021. بياځلي په 11 September 2020.
  18. "Time for China to Stop Bankrolling Coal". The Diplomat. 29 April 2019. خوندي شوی له اصلي څخه په 6 June 2019. بياځلي په 28 May 2019.
  19. "Powering Past Coal Alliance members list". Poweringpastcoal.org. خوندي شوی له اصلي څخه په 27 March 2019. بياځلي په 20 September 2018.
  20. "Powering Past Coal Alliance declaration". Poweringpastcoal.org. خوندي شوی له اصلي څخه په 2 February 2019. بياځلي په 20 September 2018.
  21. "The EBRD's just transition initiative". European Bank for Reconstruction and Development. خوندي شوی له اصلي څخه په 26 September 2020. بياځلي په 4 August 2020.
  22. "UN Secretary-General calls for end to new coal plants after 2020". Business Green (in انګليسي). 10 May 2019. خوندي شوی له اصلي څخه په 19 May 2019. بياځلي په 28 May 2019.
  23. "The dirtiest fossil fuel is on the back foot". The Economist. 3 December 2020. ISSN 0013-0613. خوندي شوی له اصلي څخه په 19 November 2021. بياځلي په 1 January 2021.
  24. "Clean Vehicles". خوندي شوی له اصلي څخه په 15 December 2018. بياځلي په 11 December 2018.
  25. "COP26 Energy Transition Council launched". GOV.UK (in انګليسي). 21 September 2020. خوندي شوی له اصلي څخه په 6 October 2020. بياځلي په 25 October 2020. In the next phase of this partnership, we must focus even more strongly on working with business to accelerate the development of solutions that are critical to achieve net zero, such as energy storage and clean hydrogen production.
  26. "Natural Gas as a Bridge Fuel : Measuring the Bridge" (PDF). Energycenter.org. 2016. خوندي شوی (PDF) له اصلي څخه په 24 April 2017. بياځلي په 9 June 2017.
  27. "Stranded assets are an increasing risk for investors". Raconteur (in بريتانوی انګلیسي). 21 March 2019. خوندي شوی له اصلي څخه په 10 May 2019. بياځلي په 26 May 2019.
  28. Simon, Frédéric (27 March 2019). "Gas network chief: 'By 2050, we assume CO2 emissions from energy will be zero'". euractiv.com (in بريتانوی انګلیسي). خوندي شوی له اصلي څخه په 26 May 2019. بياځلي په 26 May 2019.
  29. "Preparing Dutch homes for a natural gas-free future". European Climate Foundation (in American English). خوندي شوی له the original on 26 May 2019. بياځلي په 26 May 2019.
  30. "Seattle Bans Natural Gas in New Buildings". The National Law Review (in انګليسي). خوندي شوی له اصلي څخه په 16 February 2021. بياځلي په 6 March 2021.
  31. "End fossil fuel subsidies and reset the economy – IMF head". World Economic Forum (in انګليسي). 3 June 2020. خوندي شوی له اصلي څخه په 28 October 2020. بياځلي په 27 October 2020.
  32. Krane, Jim; Matar, Walid; Monaldi, Francisco (October 2020). "Fossil Fuel Subsidy Reform Since the Pittsburgh G20: A Lost Decade?". Rice University's Baker Institute for Public Policy. doi:10.25613/sk5h-f056. خوندي شوی له اصلي څخه په 19 November 2021. بياځلي په 27 October 2020.
  33. Carrington, Damian (12 March 2019). "Air pollution deaths are double previous estimates, finds research". The Guardian. خوندي شوی له اصلي څخه په 4 February 2020. بياځلي په 12 March 2019.
  34. Ramanathan, V.; Haines, A.; Burnett, R. T.; Pozzer, A.; Klingmüller, K.; Lelieveld, J. (9 April 2019). "Effects of fossil fuel and total anthropogenic emission removal on public health and climate". Proceedings of the National Academy of Sciences (in انګليسي). 116 (15): 7192–7197. Bibcode:2019PNAS..116.7192L. doi:10.1073/pnas.1819989116. ISSN 0027-8424. PMC 6462052. PMID 30910976.
  35. "Rapid global switch to renewable energy estimated to save millions of lives annually". LSHTM (in انګليسي). خوندي شوی له اصلي څخه په 2 March 2020. بياځلي په 2 June 2019.
  36. "Letters to the editor". The Economist. 9 May 2019. ISSN 0013-0613. خوندي شوی له اصلي څخه په 23 June 2019. بياځلي په 2 June 2019.
  37. "Trends in global CO2 and total greenhouse gas emissions: 2019 Report" (PDF). خوندي شوی (PDF) له اصلي څخه په 31 October 2020. بياځلي په 25 October 2020.
  38. "COP26 Energy Transition Council launched". GOV.UK (in انګليسي). 21 September 2020. خوندي شوی له اصلي څخه په 6 October 2020. بياځلي په 25 October 2020. The International Energy Agency has told us that to meet the goals of the Paris Agreement, the global transition to clean power needs to move four times faster than our current pace.
  39. Welsby, Dan; Price, James; Pye, Steve; Ekins, Paul (8 September 2021). "Unextractable fossil fuels in a 1.5 °C world". Nature (in انګليسي). 597 (7875): 230–234. Bibcode:2021Natur.597..230W. doi:10.1038/s41586-021-03821-8. ISSN 1476-4687. PMID 34497394. S2CID 237455006. خوندي شوی له اصلي څخه په 10 September 2021. بياځلي په 10 September 2021.
  40. Damian, Carrington (8 September 2021). "How much of the world's oil needs to stay in the ground?". The Guardian (in انګليسي). خوندي شوی له اصلي څخه په 19 November 2021. بياځلي په 10 September 2021.
  41. Heinrichs, Heidi Ursula; Schumann, Diana; Vögele, Stefan; Biß, Klaus Hendrik; Shamon, Hawal; Markewitz, Peter; Többen, Johannes; Gillessen, Bastian; Gotzens, Fabian (1 May 2017). "Integrated assessment of a phase-out of coal-fired power plants in Germany". Energy. 126: 285–305. doi:10.1016/j.energy.2017.03.017.
  42. "Home". Nuclear Energy Institute (in انګليسي). خوندي شوی له اصلي څخه په 18 January 2021. بياځلي په 18 January 2021.
  43. "Nuclear Power in France | French Nuclear Energy – World Nuclear Association". www.world-nuclear.org. خوندي شوی له اصلي څخه په 7 February 2016. بياځلي په 18 January 2021.
  44. "Elektrifizierung 2.0". October 2021.
  45. Boss, Stefan (8 July 2018). "Unter Strom – wie die Schweiz elektrifiziert wurde". swissinfo.ch (in الماني).
  46. "Why France has a nuclear-powered economy — and America doesn't | AEI".
  47. "France Presses Ahead with Nuclear Power". NPR.org.