ويکيپېډيا يو انټرنټي پوهنغونډ دی چې په گډې ملکارۍ د ويکيپېډيا د لوستونکو او کارونانو لخوا ليکل کېږي. دا يو ځانگړی وېبځی دی چې د ويکي په نامه يادېږي، د ويکي تخنيک د گډې رغونې او جوړونې کار آسانه کوي. په پرله پسې توگه گڼ شمېر خلک د ويکيپېډيا د ښه والي او پرمختگ هڅه کوي. همدا ټول بدلونونه د بېلابېلو ليکنو او مقالو په پېښليک او په وروستيو بدلونونو کې څارلی شئ.
دلته هر څوک کولی شي چې په ليکنو کې بدلون او سمون راولي. موږ د دغه متن هر يو لوستونکی او په پښتو ژبه پوهېدونکي ته بلنه ورکوو چې د ويکيپېډيا د شته ليکنو په غځونو کې او د نويو موضوعگانو هغه ليکنې چې لا تر اوسه پورې دلته نه دي ليکل شوي، وليکي. دلته د تېروتنو سمونونه، زموږ سپارښتنه دا ده چې تاسې د خپل د ليکلو موضوع د خپلو مالوماتو سره سم وټاکئ او يا هم له نورو ويکي گانو څخه خپل د خوښې موضوعگانې راوژباړئ.
د ويکيپېډيا کړنلارې او لارښوونې د ويکيپېډيا ټولنې لخوا د غوره عملونو د بيانولو، اصولو روښانه کولو، د شخړو د حل کولو او په بل ډول د ويکيپېډيا د يوې خلاصې او مستند پوهنغونډې په لور د پرمختګ لپاره جوړې شوې دي. تاسو اړتیا نلرئ د ترمیم پیل کولو لپاره کوم لارښوونې یا پالیسۍ ولولئ. پنځه بنسټونه د خورا اړوندو اصولو مشهور لنډیز دی.
که څه هم ويکيپېډيا سخت قواعد نه پلي کوي، د ويکيپېډيا کړنلارې او لارښوونې د دې اصول او غوره کړنې بيانوي. پالیسۍ هغه معیارونه دي چې ټول کاروونکي یې باید په عمومي ډول تعقیب کړي، پداسې حال کې چې لارښوونې په ځانګړي شرایطو کې د دې معیارونو پلي کولو لپاره د غوره کړنو یوه عمومي کتنه چمتو کولو لپاره لیکل شوي. پالیسۍ او لارښوونې باید تل د عقل او عقل سره پلي شي.
دا پالیسي د ویکیپیډیا د ټولنې معیارونه د تنظیم، ژوند دوره، ساتنه، او د اړوندو پالیسیو، لارښوونو، او مخونو اطاعت کوي.
هیڅ اړتیا نشته چې تاسو د ترمیم پیل کولو دمخه د ویکیپیډیا ټولې پالیسۍ ولولئ. خو لاندې تګلارې د ويکيپېډيا پروژې لپاره دومره مهمې دي چې څومره ژر چې ولوستل او پرې پوه شې هغومره به ښه وي:
ويکيپېډيا په اجماع کار کوي. په حقیقت کې، اجماع په ویکیز کې یو اصلي رجحان دی. (د ويکيپېډيا:اجماع هم وګورئ)
ويکيپېډيا يوه پوهنغونډه ده. د ويکيپېډيا موخه له دې پرته بل څه نه دي. په دې توګه، هر هغه مواد چې د دې موخې سره سمون نه لري باید د ویکیپیډیا څخه لیرې شي.
د نورو مرسته کونکو درناوی وکړئ. د ويکيپېډيا مرسته کوونکي د بېلابېلو کلتورونو او حتی هېوادونو څخه راځي، او په همدې اساس، دوی مختلف نظرونه لري. د دې خلکو لپاره د همکارۍ په کار کې د بریالیتوب کلیدي د یو بل سره په درناوي چلند کول دي. (د ويکيپېډيا:د تابعيت کلتور هم وګورئ)
د کاپی رائټ قوانینو څخه سرغړونه مه کوئ. ويکيپېډيا يوه پرانيستې پوهنغونډه ده چې منځپانګه يې د کريټيف کامنز جواز لاندې خپرېږي. د ويکيپېډيا په پاڼو کې د محتوياتو زياتول چې په يو ډول د کاپي حق له قانون څخه سرغړونه کوي، د ويکيپېډيا د وړيا پوهنغونډ د جوړولو توان به رد کړي، او حتی د ويکيپېډيا لپاره قانوني ستونزې رامنځته کوي.
د تعصب څخه ډډه وکړئ. مقالې باید د بې طرفه نظر سره ولیکل شي، په بې طرفه او متناسب ډول مختلف نظرونه وړاندې کړي.
یوازې هغه معلومات اضافه کړئ چې تاسو د باوري سرچینو څخه ترلاسه کړي دي. د ويکيپېډيا مقالې بايد کلکې او باوري سرچينې ولري، او دا سرچينې بايد په سمه توګه حواله شي.
د دې لپاره چې د ويکيپېډيا له اصولو سره ځان ښه آشنا کړئ، موږ تاسو ته وړانديز کوو چې لاندې وړانديز شوې پاڼې په ترتيب سره ولولئ.
د ویکیپیډیا پنځه اصلي بنسټونه چې تاسو اړتیا لرئ د سمون پیل کولو لپاره پوه شئ.
ويکيپېډيا:د ټولو ويکي تګلارو د بشپړې کتنې لپاره د پاليسۍ لست.
په یاد ولرئ چې د ويکيپېډيا هر قاعده په لاندې دوو کټګوريو کې راځي:
د ويکيپېډيا تګلارې هغه مقررات دي چې د عمومي کارونکي موافقې په نتيجه کې تعريف شوي او د ويکيپېډيا له ټولو ايډيټرانو څخه تمه کېږي چې دوی يې تعقيب کړي.
د ويکيپېډيا لارښوونې لږ سخت قواعد دي چې عموما په مختلفو قضيو کې د تعقيب لپاره موافق دي.
د ډیری پالیسیو او لارښوونو په صورت کې، ځکه چې د دوی پلي کول په ورته ډول او په ورته شرایطو کې په ټوله ویکیپیډیا پروژه کې ترسره کیدی شي (له ژبې څخه خپلواکه)، د پښتو ویکیپیډیا (او ډیری نورو ژبو) پالیسي او لارښوونې سره سمون لري. د انګلیسي ویکیپیډیا څخه. د دې دلیل دا دی چې د انګلیسي ویکیپیډیا د کاروونکو شمیر د نورو ویکیو (په ځانګړې توګه د پښتو) په پرتله ډیر دی، او د دوی مختلف نظرونه په حقیقت کې د پښتو ویکیپیډیا کاروونکو نظرونه شامل دي. په دې توګه، د ساعتونو بحثونو محصول او په پای کې د کاروونکو د دې لوی ګروپ موافقه د ويکيپېډيا پروژې د نورو ژبو لپاره غوره نمونه ده.
د پښتو ويکيپېډيا د تګلارو او لارښوونو تطابق له انګريزي ويکيپېډيا څخه، که څه هم دا په ډېرو مواردو کې ترسره کېږي، خو لازمي نه ده. په ځینو مواردو کې، د پښتو ويکيپېډيا تګلارې، لارښوونې او لارښوونې د انګليسي ويکيپېډيا څخه په جزوي يا بشپړ ډول توپير لري. دا هغه قضيې دي چې د پښتو ويکيپېډيا د کاروونکو عمومي توافق دا دی چې د بنسټيزو توپيرونو (لکه په پښتو او انګليسي ژبو کې د ليکلو په سمت او طرز کې توپير) له امله د انګليسي ويکيپېډيا څخه تطابق ممکن نه دی. که د پښتو ويکيپېډيا کاروونکي موافق وي چې په ځينو تګلارو او لارښوونو کې بدلون د پښتو ويکيپېډيا له ودې او پرمختګ سره مرسته کولی شي، دا ډول بدلون به خامخا عملي کېږي. په دې قضیو کې، د بدلون پروسه به په لاندې ډول تشریح شي.
د ويکيپېډيا په تګلارو او لارښوونو کې بدلونونه عموماً له دريو سرچينو څخه راځي:
پالیسۍ او لارښوونې د هغه څه پر بنسټ تعریف شوي چې د ویکي ډیری کاروونکي اوس مهال کوي (پرته له مقرراتو). په یاد ولرئ چې یوازې د دې لپاره چې یو کارن میتود کاروي د دې لپاره کافي دلیل نه دی چې د ویکیپیډیا پالیسۍ یا لارښود شي. برعکس، د یو لوی شمیر کاروونکو لخوا کارول شوي میتود مستند کول په ویکیپیډیا کې د نوې پالیسۍ یا لارښود لپاره د پیل ټکی کیدی شي.
هغه پالیسي او لارښوونې چې په لومړي ځل په ویکیپیډیا کې د مسودې په توګه وړاندیز شوي او وروسته له دې چې موافقې ته ورسیږي د رسمي پالیسۍ یا لارښود په توګه پیژندل کیږي. معمولا، دا وړاندیزونه د پخوانی قانون بدلولو لپاره ترسره کیږي.
د جیمي ویلز، د باوري بورډ، یا د ویکیپیډیا پراختیا کونکو لخوا تعریف شوي پالیسۍ. دا پالیسي معمولا د مسلو پورې محدود وي لکه د کاپي حق، قانوني مسلو، یا د ویکیپیډیا د سرورونو د کار بار.
د ويکيپېډيا په نوم ځای کې د ټولو مخونو سرليک د ويکيپېډيا سره پيل کېږي: د ويکيپېډيا په نوم ځای کې زياتره مخونه په لاندې کټګوريو کې راځي، که څه هم د نوم ځای ټولې پاڼې دې کټګورۍ ته نه راځي.
لارښوونې: هغه پاڼې دي چې محتوا یې (1) د عمل وړ وي (د بیلګې په توګه د ویکیپیډیا مدیرانو لخوا د یو اقدام وړاندیز کوي، یا باید مخنیوی وشي) (2) د موافقې لخوا تصویب شوي. لارښوونې سخت مقررات ندي، او عام احساس باید د دوی په پلي کولو کې پلي شي، او د هرې لارښوونې لپاره استثناوې هم په پام کې نیول شوي. په لارښوونو کې بدلونونه باید لومړی د ورته لارښود په خبرو اترو کې وړاندیز شي او د عمومي موافقې وروسته پخپله لارښود کې پلي شي، که څه هم کوچني بدلونونه چې مفهوم نه بدلوي په مستقیم ډول پخپله لارښود کې پلي کیدی شي. کله چې د لارښود په سر یا محتوا کې تناقض شتون ولري، دا باید د عامه بحث او ګډون له لارې حل شي، نه د بشپړ لارښود په اړه د پوښتنې کولو له لارې. د لارښوونې د لرې کولو لپاره رایه ورکول سمه لاره نه ده، ځکه چې رایه ورکول هیڅکله د اجماع او عمومي موافقې ځای نه نیسي.
سټایل شیټونه د لارښوونې ځانګړي ډولونه دي چې یوازې د ویکیپیډیا مقالو لیکلو او نومولو څرنګوالي سره معامله کوي.
پالیسۍ: د لارښوونو سره ورته، یوازې ډیر رسمي او د لږو استثناوو سره. لکه څنګه چې د لارښوونو سره، د پالیسۍ بدلونونه د خبرو اترو په مخ کې د مخکینیو خبرو اترو تابع دي. دا عموما د منلو وړ نه ده چې یو څوک د مشورې پرته د پالیسۍ په محتوا کې بنسټیز بدلونونه راولي.
رجحانات: هغه طریقه چې مختلف شیان په ویکیپیډیا کې ترسره کیږي. د مثال په توګه، د مقالې لرې کولو پالیسي په ويکيپېډيا کې د مقالو د لرې کولو پروسه تشريح کوي.
سپارښتنې: پدې کې لارښوونې، پالیسي، او طرزالعملونه شامل دي چې تر اوسه یې د پلي کولو لپاره عمومي موافقه شتون نلري. دا ګټوره ده چې د وړاندیزونو ترمیم کول د دوی د ښه کولو لپاره وي، که څه هم په عمومي توګه دا غوره ده که دا سمونونه دمخه د دې وړاندیز د بحث په پاڼه کې بیاکتنه وشي.
زاړه وړاندیزونه: هغه وړاندیزونه چې د یو څه وخت وروسته بحث شوي نه وي، د هر دلیل لپاره. ځینې وختونه دا وړاندیزونه د رجحاناتو سره تړاو لري چې نور په ویکیپیډیا کې نه پلي کیږي.
رد شوي وړاندیزونه: داسې وړاندیزونه شتون لري چې د دوی په اړه د بحث پایله د دوی د نه پلي کیدو په ګټه وي او یا دا چې د دوی په اړه عمومي توافق نه وي شوی. که اړتیا وي چې دوی بیا راپورته کړئ، نو دا به په عمومي توګه غوره وي چې موضوع له سره نوي او په بل (غوره) لید سره ولیکئ، د دې په پرتله چې په زاړه وړاندیز بیا بحث وکړئ.
لارښودونه: لارښوونې پاڼې دي چې د ويکيپېډيا کاروونکو ته د مختلفو کارونو د ترسره کولو څرنګوالی ښوونه کوي. د لارښوونو او لارښوونو ترمنځ توپیر دا دی چې لارښودونه د کار کولو څرنګوالي ته اشاره کوي، مګر لارښوونې په ګوته کوي چې کله او ولې یو کار باید ترسره شي.
مقالې: د یو یا ډیرو مدیرانو نظرونه یا سپارښتنې چې په اړه یې پراخه اجماع شتون نلري. د دوی په اړه اجماع شتون لري یا نه دا لږ اهمیت لري. د ويکيپېډيا مقالې معمولا په پراخه کچه نه خپريږي (په داسې حال کې چې لارښوونې او تګلارې دي) او د تبصرې کولو لپاره مخکې له مخکې وړانديز ته اړتيا نه لري. د دوی لیکوالان باید تل په پام کې ونیسي چې نظرونه او حلونه چې دوی یې په مقاله کې وړاندې کوي د ویکیپیډیا ټولو کاروونکو ته نه ویل کیږي. که تاسو نه غواړئ هغه مقاله چې تاسو لیکلې د نورو لخوا ایډیټ شي، د ویکیپیډیا په نوم ځای کې مه کېږئ، مګر د خپل کارن پاڼې لپاره فرعي پاڼې ته یې واستوئ. په لنډه توګه، دا یو غلط فهم دی چې د ویکیپیډیا په نوم ځای کې هره پاڼه چې نه لارښود وي او نه هم پالیسي اړینه ده چې یو مضمون وي. دا ډول مخونه کیدای شي په نورو کټګوریو کې شامل شي (د بیلګې په توګه ویکي پروژې).
تاسو د ویکیپیډیا مدیر یاست! ويکيپېډيا ايډيټر نه لري او د دې ايډيټرانو تر منځ له پورته څخه ښکته اړيکې نشته؛ له همدې امله، د ويکيپېډيا ايډيټران د ويکيپېډيا د مقالو د بڼه او منځپانګې د سمون او بدلون له لارې د ويکيپېډيا تګلارې پلي کوي. د ويکيپېډيا مرسته کوونکي دواړه ليکوالان او د مقالو ايډيټران دي.
په دې توګه، د ويکيپېډيا ايډيټران د ويکيپېډيا تګلارې پلي کوي، که د مقالو د سمون، په بحثونو کې ګډون او داسې نور. ځینې تګلارې، لکه د ویکیپیډیا:بدبختۍ اړوند، د ویکیپیډیا د مدیرانو لخوا پلي کیږي. همدارنګه، د میډیویکي سافټویر ځینې ځانګړتیاوې، چې ناوړه ګټه اخیستنه کولی شي د ویکیپیډیا جدي تخریب سره مخ شي، یوازې د مدیرانو لخوا کارول کیدی شي، لکه د پاڼو ړنګول یا بندول. (د ويکيپېډيا مديران هغه خلک دي چې په ويکيپېډيا کې د تدوين ډېره تجربه لري، او د ويکيپېډيا د نورو کاروونکو لخوا د اداري واک د لرلو لپاره ټاکل شوي او باوري دي)
