ماشوم پالنه

د ماشوم پالنه، چې د ورځنۍ پالنې په نوم هم پېژندل کېږي، په یو وخت کې د یو یا څو ماشومانو پالنه او څارنه ده، چې عمر یې له دوو اونیو څخه تر اتلس کلونو پورې وي. ماشوم پالنه یوه پراخه موضوع ده چې د مسلکیانو، مؤسسو، فعالیتونو، ټولنیزو او کلتوري کنوانسیونونو پراخه برخه رانغاړي. د ماشوم لومړنۍ پالنه د ماشوم په وده کې اړینه او ډېری وختونه له پامه غورځول شوې برخه ده. د ورته عمر لرونکو ماشومانو اسانه پالنه، پر پالوونکو او مسوولینو باندې بېلابېلې پرمختیایي او رواني اغیزې کوي. دا ځکه چې د دوی ذهني وده په داسې ځانګړي حالت کې ده چې نه شي کولای د خپل عمر په مطابق پرمختګ وکړي. د ماشوم پالنې بل ډول چې د کورنۍ پالنې په پرتله د ودې په حال کې ده هغه د مرکز پر بنسټ د ماشومانو پالنه ده. د کورنۍ پالنې پرځای، دا مسولیتونه څاروونکو، یتیم خانو یا د روزنې کورونو ته د پالنې، کور او ښوونځي د چمتو کولو لپاره ورکول کېدای شي. مسلکي پالوونکي د مرکز پر بنسټ د پالنې تر اغېزې لاندې (ورځنۍ پالنه، مخکیني ښوونځي او ښوونځي) یا د کور پر بنسټ پالنه (وینځې (دایې) یا کورني پالنځایونه) دندې ترسره کوي. د ماشومانو د پالنې ډېری موسسې شتون لري چې د ماشوم پالنې چمتو کوونکو یا پالوونکو ته اړتیا لري چې د لومړنۍ مرستې په برخه کې پراخه روزنه ولري او د CPR منښتلیک ولري. برسېره پردې، د شالید ازمیښت، په ټولو مرکزونو کې د مخدره توکو معاینه، او د مرجع تصدیق معمولا یوه اړتیا وي. کېدای شي د ماشوم پالنه د پرمختللې زده کړې چاپیریال څخه جوړه وي چې د ماشومتوب لومړنۍ زده کړې یا ابتدايي زده کړې په کې شاملې دي.

د هېواد پر بنسټ ماشوم پالنه

اسټرالیا

اسټرالیا د ماشومانو د پالنې لوی صنعت لري، خو په ډیری ځایونو کې (په ځانګړې توګه د لویو ښارونو دننه ښارګوټو او کلیوالو سیمو کې) لاسرسی ورته محدود دی او ښايي د انتظار موده تر څو کلونو پورې دوام وکړي. د اسټرالیا حکومت د ماشوم پالنې د لګوښتونو په برخه کې په ډېر سخاوت سره مرستې چمتو کوي. په ۲۰۱۳  ز کال کې د مرکز پر بنسټ د اوونۍ په اوږدو کې د ټولې ورځې د پالنې د لګښت منځنۍ کچه شاوخوا ۳۶۴ اسټرالیايي ډالر و چې دا د ټیټ عاید لرونکو کسانو له وس نه پوره نه وو.

فرانسه

په فرانسه کې د ماشومانو د پالنې سیسټمونه د ماشومانو د پالنې چمتو کوونکو ته چې تر یوې ټاکلې کچې  یې د ماشومانو د پالنې په برخه کې رسمي زده کړې ترلاسه کړې وي خورا ارزښت لري. دوی د ماشومانو د ماشومتوب د دورې لپاره دوه جلا څانګې لري. دا دوه څانګې crèche او école   maternelle په نومونو یادیږي. Crèche د ماشومانو او نوي پر پښو راغلو کوچنيانو لپاره برنامه ده او école maternelle  د ښوونې او روزنې سیسټم برخه ده. دوی دواړه ښوونکي ته اړتیا لري چې د پوهنتون درجه او یا کله ناکله تخصصي درجه ولري.

هند

هند د ماشومانو د پالنې یو عمومي سیسټم لري چې وړیا دی او د دولت له خوا د ماشومانو د بشپړو پرمختیایی خدماتو له لارې چمتو کیږي. دا د ۶ کالو څخه کم عمر لرونکو ماشومانو او د دوی میندو ته خواړه، د ښوونځي څخه مخکې زده کړې، لومړنۍ روغتیایي پاملرنې، واکسین، د امیندوارۍ مخنیوي مشورې، د روغتیا معاینه او راجع خدمتونه وړاندې کوي. د تغذیې موخو لپاره ICDS هره ورځ د ۶ کالو څخه کم عمر لرونکي هر ماشوم ته ۵۰۰ کیلوکالوري (د ۱۲-۱۵ ګرامه پروټین سره) چمتو کوي. د ځوانو انجونو لپاره هره ورځ تر ۵۰۰ کیلو کالوري له ۲۵ ګرامو پروټینونو سره ده.

متحده ایالات

د ټیټ عاید لرونکو کورنیو لپاره د فدرالي ماشوم پالنې مرستو سربیره، په ډیریو ایالتونو کې د ماشومانو پالنه د هغو کورنیو لپاره چې کوچني ماشومان لري، له کور جوړونې او خوړو څخه ترټولو لوی لګښت ګڼل کېږي.

د ماشومانو د پالنې لګښتونه د کلونو په اوږدو کې زیات شوي، او د کورنۍ پر بودیجې یې «ډیر فشار» راوړی، په ځانګړې توګه د هغو کسانو لپاره چې دوه یا ډېر ماشومان لري.

ډولونه

د ماشوم په کور کې

په کور کې، پالنه معمولاً د وینځو (دایو)، یا ملګرو او کورنۍ له خوا ترسره  کیږي. ماشوم په کور دننه څارل کیږي. دا کار د بهرنیو اړیکو له امله د ناروغیو د مخنیوي په پار ترسره کېږي. په کور کې د ماشومانو په شمیر پورې اړه لري، هغه ماشومان چې د کور له پالنې څخه ګټه پورته کوي کولای شي له خپل پالونکي سره په پراخه کچه اړیکې ولري او په پایله کې نږدې اړیکه رامنځته کړي. په کور کې د پالنې لپاره هیڅ جواز یا د شالید ازمیښت ته اړتیا نشته، د مناسب پالونکي په غوره کولو کې د والدینو څارنه اړینه ده، که څه هم یوه کورنۍ چې ډېر ماشومان لري ښايي دا ټاکنه خورا اسانه او ارزانه وګڼي.

د مرکز پر بنسټ ماشوم پالنه

د ماشومانو د پالنې په مرکز کې، ښوونکي د خپلو زده کونکو فزیکي او رواني پرمختګ باندې تمرکز کوي. د زده کونکي لا ښه درک لپاره، په مرکزونو کې ښوونکي باید د خپلو زده کوونکو سره داسې اړیکه جوړه کړي چې د دوی غوښتنو او اړتیاوو ته ګټه ورسوي او دوی د لوړو ارزښتونو په لور وهڅوي. دا ډول ښوونه د پالنې له اړیکې سره به د زده کوونکي اخلاقي او ناڅاپي زده کړې ته وده ورکړي.

غیر انتفاعي پالنځای

«د پام وړ راټولې شوې څېړنې د دې ښکارندويي کوي چې غیر انتفاعي سازمانونه په پراخه کچه ددې غوښتونکي دي چې د ماشومانو د ښې ودې لپاره لوړ کیفیت درلودونکي چاپیریالونه رامنځته کړي». غیر انتفاعي سازمانونه په ډېر احتمال سره زیانمنونکو خلکو ته په بدو شرایطو کې چې څارنه یا اندازه کول یې خورا ستونزمن وي خدمات وړاندې کولای شي.

غیر رسمي پالنه

د ماشومانو غیر رسمي پالنه د ماشوم پالنې یو سیسټم دی چې د کورنۍ او ټولنې له غړو څخه کار اخلي. په دې کې نیکه او انا، خور او ورور، او ماشومان او ګاونډیان شامل دي. دا سیسټم ارزانه دی او ډیری د ماشوم په غیر رسمي پالنې کې له هغو کلتورونو څخه کار اخلي چې د ماشوم د روزنې او زده کړې لپاره ګټور وي.

په پیسو او تولید میشته ټولنو کې (لکه په متحده ایالاتو کې)، د ماشومانو غیر رسمي پالنه په هغو کورنیو کې لیدل کیږي چې کافي بودیجه نه لري، ترڅو خپل ماشومان د ماشوم پالنې په خورا ګران مرکز کې شامله کړي. یوه څیړنه چې د رابرټا ایورسن او ایني ارمسټرانګ له خوا ترسره شوې، دا څرګندوي چې د کار کوونکو والدینو د اوږدو او غیر منظمو کاري ساعتونو له امله، د ټیټ ټولنیز اقتصاد درلودونکې کورنۍ د ماشوم د غیر رسمي پالنې څخه ډیره ګټه پورته کوي.

روغتیایي مسئلې

د ماشوم پالنې انتان

د ماشوم پالنې انتان د ماشوم پالنې په بهیر کې د انتان یا ساري مرض خپریدل دي، په ځانګړې توګه په پالنځي یا ښوونځي کې د ماشومانو ترمنځ د اړیکو له امله رامنځته کېږي. دا هغه وخت پیښیږي کله چې د ماشومانو ګروپونه د ماشوم پالنې چاپیریال کې سره یوځای وي، او یو کس چې په ساري ناروغۍ اخته وي نو ښايي چې  ټول ګروپ کې یې خپور کړي. په عام ډول ساري ناروغیو کې د انفلونزا په څیر ناروغۍ او د کولمو ناروغۍ لکه نس ناستی په هغو ماشومانو کې چې پمپر کاروي ډېرې پېښېږي. په ناروغیو کې کیدای شي د چنجیو، سر سپږې، او د لاس، پښو، خولې ناروغۍ هم شاملې وي. دا څرګنده نه ده چې دا ناروغۍ څنګه خپریږي، خو د لاسونو مینځل د لیږد خطر یو څه کموي او د حفظ الصحې مراعتول هم د انتان یا د مرض سرایت خطر کموي.