ويکيپېډيا

لوی توپیر

لوی توپیر یا د اروپا معجزه هغه ټولنیز اقتصادي بدلون دی، چې لوېدیځې نړۍ ( د بېلګې په ډول لوېدیځې اروپا او د نوې نړۍ هغه برخې، چې خلکو یې برلاسی نفوس درلود) پکې د نوې عصري ودې محدودیتونه مات کړل او د ۱۹مې پېړۍ په اوږدو کې د پیاوړي او بډایه تمدن په توګه راڅرګند شول، له عثماني ترکیې، مغلي هند، کېنګ چین، توکوګاوا جاپان او جوسن کوریا نه یې سرچینه اخیستې ده.

پوهانو د جغرافیې، کولتور، ادارو، استعمار، سرچینو او یوازې خالص فرصت په ګډون د لوی توپیر یا رنګارنګۍ د تشرېح کولو په اړه بېلابېل نظرونه وړاندې کړي دي. د «لوی» توپیر یا تنوع د نومولو په اړه اختلاف شته؛ په دې ډول د توپیر یا انحراف د پیل څرګند ټکی په دودیز ډول په ۱۶مې یا حتا ۱۵مې پېړۍ پورې اړه لري او د رسانس  او د کشف په دوره کې سوداګریز انقلاب،اقتصادي سیاست او پانګوالۍ، د اروپايي استعمار د سترواکۍ صعود، پروټو نړیوالتوب، علمي انقلاب یا د افلاطون دوره په همدې پېړیو کې تېره شوې ده. بیا هم په انحراف کې تر ټولو لوی اقدام د ۱۸مې او ۱۹مې پېړۍ په وروستیو کې له صنعتي او ټکنالوژيک انقلاب سره رامنځته شو. له دې امله د کلیفورنیا مکتب یوازې همدا لوی توپیر ګڼي.[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸][۹][۸][۷][۶]

د لوی توپیر پر مهال د رېل پټلۍ، بخارۍ، کان کېندنې او د کرنې په برخو کې ټکنالوژيکي پرمختګونه د ختیځ په پرتله لوېدیځ کې لوړې درجې ته رسېدلي دي. ټکنالوژي؛ د کرنې، سوداګرۍ، تېلو او سرچینو په برخو کې د صنعتي کېدو او اقتصادي پېچلتیا لامل شوه او ختیځ او لوېدیځ یې نور هم سره جلا کړل. د ۱۹مې پېړۍ په نیمايي کې د لرګیو لپاره د انرژۍ د بدیل په توګه د لوېدیځې اروپا د ډبرو سکرو کارولو د اوسنۍ انرژۍ تولید پیل کړ. په شلمه پېړۍ کې له لومړۍ نړیوالې جګړې نه مخکې لوی توپیر اوج ته ورسېد او د ۱۹۷۰مې لسیزې تر پیل پورې یې دوام وکړ. بیا د دوو لسیزو له ناڅرګندو بدلونونو وروسته د ۱۹۸۰مې لسیزې په پای کې د لوی انسجام ځایناستی شو؛ ځکه چې د درېیمېنړۍ د زیاترو هېوادونو د اقتصادي ودې کچه د لومړۍ نړۍ تر زیاترو هېوادونه ډېره لوړه ده. [۱۰]

اصطلاحات او تعریف

سمول

د «لوی توپیر» اصطلاح په ۱۹۹۶ز کال کې د سمیول پي. هنټنګټن په وسیله رامنځته شوه او د کینیت پومیرانز له خوا د هغه په کتاب «لوی توپير»:چین، اروپا او د عصري نړۍ اقتصاد جوړول، چې په  (۲۰۰۰) کې وکارېده. ایریک جانس په ۱۹۸۱ز کال کې په خپل کتاب اروپايي معجزې کېپر ورته کلیمې بحث وکړ. د اروپا او اسیا په تاریخ کې یې دچاپېریال، اقتصاد او جغرافیايي سیاست بدیله اصطلاح«اروپايي معجزې» عامه کړه. په پراخ ډول دواړه اصطلاحات یو ټولنیز اقتصادي بدلون ته اشاره کوي، چې په دې بدلون کې اروپايي هېوادونه د عصري دورې په لړ کې له نورو مخته تللي دي. [۱۱][۱۲][۱۳]

لوېدیځه اروپا

سمول

په ۱۰مه پېړۍ کې د وایکنګ، مسلمانانو او ماګیار د یرغلونو له کمېدو وروسته اروپا د سوکالۍ، د نفوسو د ودې او د ځمکنۍ پراخوالي دورې ته ننوته، چې د منځنۍ دورې په نوم یادېږي.په کلیو او ښارونو کې د هنرمندانو د تخصص په ډېرېدو سره سوداګري او کاروبار بیا راژوندي شول. په ۱۳مه پېړۍ کې تر ټولو ښه ځمکه اشغال شوه او کرنیز عاید کم شو. پر دې هر څه سربېره د سوداګرۍ او کاروبار پراختیا دوام وموند، په ځانګړې توګه په وینس او د شمالي ایټالیا په نورو ښارونو کې. ۱۴مې پېړۍ ځینې ناورینونه له ځانه سره لرل: قطحي، جګړې، تور مرګ او نورې ناروغۍ. په پایله کې د نفوس کمښت د کرایې د راټیټېدو او د معاشونو د لوړېدو لامل شو، د فیوډال او جایدادونو اړیکې یې کمزورې کړې، چې دا د منځنۍ اروپا ځانګړنه وه. [۱۴]

جاپان

سمول

جاپاني ټولنه د توکوګاوا شوګونیټ له خوا اداره کېده، چې دا ټولنه یې پر سختې ډلبندۍ وېشله، د دولتي انحصار او د بهرنۍ سوداګرۍ د محدودیتونو له لارې یې په اقتصاد کې د پام وړ مداخله وکړه. په هر حال، په عمل کې د شوګونیټ حاکمیت زیاتره وخت له ماتې سره مخ و. جاپان له ۷۲۵ تر ۱۹۷۴ز کال پورې د ۱۱۵۰-۱۲۸۰، ۱۴۵۰-۱۶۰۰ او له ۱۷۳۰ز کال نه وروسته د هر کس GPD د مثبتې ودې لویې دورې سره د کس پر سر ۰.۰۴ ٪ ناخالص کلنی تولید تجربه کړ. دا دوره د دوامدارې ودې د بدلون لپاره د پام وړ نه وه. د برتانیې په پرتله د ۱۷مې پېړۍ تر نیمايي پورې د سړي سر ناخالص تولید یادې کچې ته نږدې و. جاپان په ۱۸۵۰ز کال کې د برتانیې څلورمه برخه سړي سرعاید درلود. [۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰]

کوریا

سمول

کوریا په لومړیو ورځو کې سالمې نړیوالې سوداګریزې اړیکې لرلې، چې له منځني ختیځه به سوداګر ورتلل. پر دې سربېره ګاونډیوهېوادونو ته د سټراتیژیک موقعیت له امله کوریا د ګوریو او جوزون په دوره کې څو ځله یرغل کړی، چې په ۱۳مه پېړۍ کې د منګول له یرغل سره پیل شو. که څه هم د چین د پیاوړي سمندري ځواک او مرستې له امله یې شاتګ وکړ، د ۱۶مې پېړۍ په وروستیو کې د جاپان یرغلونه په ځانګړې توګه د ټاپووزمې لپاره ویجاړوونکی واو په حقیقت کې تر عصري دورې پورې ونه رغېدل. پرله پسې یرغلونو، په اسیا کې د لوېدیځ یرغلونو زیاتوالي او د عیسوي ویناوالو په راتګ د کوریا د انزوا کېدو دوره پیل شوه. یوازې له چین سره یې ابتدايي اړیکې ساتلې. د جوزون په پاتې دوره کې هېواد له اقتصادي ستونزو، د بزګرانو او سیاسي ډلو له پاڅونونو سره مخ شو، تر هغه چې د ۲۰مې پېړۍ په لومړیو کې د جاپان له خوا ونیول شو. [۲۱][۲۲][۲۳][۲۴]

ممکن فکټورونه

سمول

پوهانو د لوی توپیر د تشرېح کولو په موخه ډېر نظرونه وړاندې کړې دي.

نوې نړۍ

سمول

یو شمېر تیورۍ له نوې نړۍ سره د اروپا ځانګړې اړیکې د لوی توپیر یا انحراف عمده لامل ګڼي. د بېرته راستنېدو د لوړې کچې او پخوانیو صنعتي زېرمو د استهلاک لوړ نرخ ته په کتو( چې د سپما اندازه او د پانګې راټولول یې محدود کړي دي) له مستعمرو او د غلامانو له سوداګرۍ نه ترلاسه شوې ګټې۷٪ په کال کې جوړوي. [۲۵][۲۶][۲۷][۲۸][۲۹]

استازی دولت

سمول

ځینو اقتصادپوهانو دا استدلال کړی، چې استازی دولت د لوی انحراف عامل و. دوی استدلال کوي، چې مطلق حکومت، چېرې چې واکمنان حساب ورکوونکي نه وي، د ملکیت د حقونو او نوښت لپاره بد دی او دوی د فساد او کرایې په لټه کې دي. په هر حال، استازي حکومتونه د خلکو لویو برخو ته ځواب ویوونکي وو او په دې توګه باید د ملکیت حقونه خوندي کړي، خپلسری حکومت ونه کړي. دا چاره د اقتصادي سوکالۍ لامل کېږي. [۳۰][۳۱][۳۲][۳۳]

نړیوالتوب

سمول

د امریکا په اقتصادي بیا کتنه کې د ۲۰۱۷ز کال مطالعې وموندله، چې نړیوالتوب په ۱۸۵۰ز-۱۹۰۰ز کلونو کې د نړۍ د بډایه او بېوزلو برخو ترمنځ د اقتصادي توپیر لوی محرک و. هغه دولتونه چې له نړیوال کېدو یې ګټه اخیستې وه، د اجرائیوي ځواک د قوي محدودیتونو له خوا مشخص شوي او د اداري چاپیریال یوه عمده ځانګړنه، چې د خصوصي پانګونې د ملاتړ لپاره ښودل شوې ده. [۳۴][۳۵]

چانس ( موکه)

سمول

یو شمېر اقتصادي تاریخپوهان په دې اند دي، چې ښايي صنعتي انقلاب د قسمت او چانس له امله چېرته او کله رامنځته شوی وي. [۳۶][۳۷][۳۸]

سرچينې

سمول
  1. ↑ Allen, Robert C. (2011). Global Economic History: A Very Short Introduction. Oxford University Press Canada. ISBN 978-0-19-959665-2. Why has the world become increasingly unequal? Both 'fundamentals' like geography, institutions, or culture and 'accidents of history' played a role.
  2. ↑ pseudoerasmus (2014-06-12). "The Little Divergence". pseudoerasmus. بياځلي په 2017-08-19.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)
  3. ↑ "Business History, the Great Divergence and the Great Convergence". HBS Working Knowledge (in American English). 2017-08-01. خوندي شوی له the original on 2019-09-01. بياځلي په 2017-08-19.
  4. ↑ Vries, Peer. "Escaping Poverty".
  5. ↑ Bassino, Jean-Pascal; Broadberry, Stephen; Fukao, Kyoji; Gupta, Bishnupriya; Takashima, Masanori (2018-12-01). "Japan and the great divergence, 730–1874" (PDF). Explorations in Economic History (in انګليسي). 72: 1–22. doi:10.1016/j.eeh.2018.11.005. hdl:10086/29758. ISSN 0014-4983. S2CID 134669975.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ Pomeranz 2000، مم. 36, 219–225.
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ Hobson 2004، م. 77.
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ Bairoch 1995، مم. 101–108.
  9. ↑ Goldstone, Jack A. (2015-04-26). "The Great and Little Divergence: Where Lies the True Onset of Modern Economic Growth?". Rochester, NY. SSRN 2599287. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
  10. ↑ Korotayev, Andrey; Zinkina, Julia; Goldstone, Jack (June 2015). "Phases of global demographic transition correlate with phases of the Great Divergence and Great Convergence". Technological Forecasting and Social Change. 95: 163–169. doi:10.1016/j.techfore.2015.01.017.
  11. ↑ Frank 2001، م. 180.
  12. ↑ Jones 2003.
  13. ↑ Frank 2001.
  14. ↑ North او Thomas 1973، مم. 11–13.
  15. ↑ Broadberry, Stephen; Bassino, Jean-Pascal; Fukao, Kyoji; Gupta, Bishnupriya; Takashima, Masanori (2017). "Japan and the Great Divergence, 730–1874". Discussion Papers in Economic and Social History (in بريتانوی انګلیسي). University of Oxford. خوندي شوی له the original on 2017-04-26. بياځلي په 2017-05-13.
  16. ↑ Bassino, Jean-Pascal; Broadberry, Stephen; Fukao, Kyoji; Gupta, Bishnupriya; Takashima, Masanori (2018-12-01). "Japan and the great divergence, 730–1874" (PDF). Explorations in Economic History (in انګليسي). 72: 1–22. doi:10.1016/j.eeh.2018.11.005. hdl:10086/29758. ISSN 0014-4983. S2CID 134669975.
  17. ↑ Francks, Penelope (2016). "Japan in the Great Divergence Debate: The Quantitative Story". Japan and the Great Divergence (in انګليسي). Vol. 157. Palgrave Macmillan, London. pp. 31–38. doi:10.1057/978-1-137-57673-6_4. ISBN 978-1-137-57672-9.
  18. ↑ Pomeranz 2000، م. 37.
  19. ↑ Pomeranz 2000، م. 214.
  20. ↑ Pomeranz 2000، م. 251.
  21. ↑ Kim 2012، م. 137.
  22. ↑ Kim 2012، مم. 165–168, 229–250.
  23. ↑ Kim 2012، م. 274.
  24. ↑ Kim 2012، مم. 270–273.
  25. ↑ Chen 2012.
  26. ↑ Pomeranz 2000، م. 187.
  27. ↑ Pomeranz 2000، م. 190.
  28. ↑ Pomeranz 2000، م. 264.
  29. ↑ Pomeranz 2000، م. 266.
  30. ↑ Allen, Robert C. (2011). Global Economic History: A Very Short Introduction. Oxford University Press Canada. ISBN 978-0-19-959665-2. Why has the world become increasingly unequal? Both 'fundamentals' like geography, institutions, or culture and 'accidents of history' played a role.
  31. ↑ North, Douglass C.; Weingast, Barry R. (1989). "Constitutions and Commitment: The Evolution of Institutions Governing Public Choice in Seventeenth-Century England". The Journal of Economic History. 49 (4): 803–832. doi:10.1017/S0022050700009451. JSTOR 2122739. S2CID 3198200.
  32. ↑ Allen, Robert C. (2011). Global Economic History: A Very Short Introduction. Oxford University Press Canada. ISBN 978-0-19-959665-2. Why has the world become increasingly unequal? Both 'fundamentals' like geography, institutions, or culture and 'accidents of history' played a role.
  33. ↑ De Long, J. Bradford; Shleifer, Andrei (1993-10-01). "Princes and Merchants: European City Growth before the Industrial Revolution". The Journal of Law and Economics. 36 (2): 671–702. CiteSeerX 10.1.1.164.4092. doi:10.1086/467294. ISSN 0022-2186. S2CID 13961320.
  34. ↑ Luigi, Pascali (2017). "The Wind of Change: Maritime Technology, Trade, and Economic Development" (PDF). American Economic Review (in انګليسي). 107 (9): 2821–2854. doi:10.1257/aer.20140832. ISSN 0002-8282.
  35. ↑ ehs1926 (2017-08-24). "Globalisation and Economic Development: A Lesson from History". The Long Run. بياځلي په 2017-08-24.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link) CS1 maint: numeric names: authors list (link)
  36. ↑ Acemoglu, Daron; Zilibotti, Fabrizio (1997-08-01). "Was Prometheus Unbound by Chance? Risk, Diversification, and Growth". Journal of Political Economy. 105 (4): 709–751. CiteSeerX 10.1.1.680.8598. doi:10.1086/262091. ISSN 0022-3808. S2CID 17392005.
  37. ↑ Crafts, N. F. R. (1977-08-01). "Industrial Revolution in England and France: Some Thoughts on the Question, "Why was England First?"" (PDF). The Economic History Review (in انګليسي). 30 (3): 429–441. doi:10.2307/2594877. ISSN 1468-0289. JSTOR 2594877.
  38. ↑ Mokyr, Joel; Voth, Hans-Joachim (June 2010). "Understanding growth in Europe, 1700–1870: Theory and evidence" (PDF). Understanding growth in Europe, 1700–1870: theory and evidence (Chapter 1) – The Cambridge Economic History of Modern Europe (PDF) (in انګليسي). p. 10. doi:10.1017/CBO9780511794834.003. ISBN 978-0-511-79483-4 (PDF).{{cite book}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=لوی_توپیر&oldid=341284" نه اخيستل شوی