لومړی+مخ

د پښتو ادبیاتو لنډه تاریخچه (( د ژبــو او ادبيــاتو پــوهنځى د1323ل كــال د لــړم(عقــرب) پــر مياشت جوړ شو. پر دې وخت د ژبو او ادبياتو پوهنځى (( د ادبيـاتو فاكولته)) په نامه يادېده. دغه مهـال پـه كابـل پوهنتـون كـې يـوازې درېپوهنځي (طب، حقوق او ساينس) جوړ شويوو. پر 1327ل كال ښـځينه قشـر تـه هـم ددېزمينـه برابـره شـوه چـې پـه ادبياتو پوهنځي كې زده كړې وكړي. پر دې مهال دېبرخې د نارينـه وو له برخې څخه جلااو بېلې خپلې درسي چارېپرمخ وړلې. پر1329ل كـال د ادبيـاتو د فـاكولتې د محصـلينو شـمېر تـر (80 ( تنو څخه زيات و، پر 1365 كال دا شمېر (1400 (تنو تـه ورسـېده، پـر 1359 كال د هغو كسانو لپـاره چـې د ورځـې يـې د ځينـو سـتونزو لـه كبله نه شـول كـولاىدرسـي چـارو تـه حاضـر شـي ، د ادبيـاتو د شـپې

(1 (پوهنځى جوړ شو.))

د ادبيــاتو پــوهنځي د جوړولــو موخــه دا وه، چــې د هېــواد ځــوان نسل د فرهنګپالنې او فرهنګيالۍ په روحيه وروزي، د خپل هېـواد له تاريخ او ثقافت څخه يې خبر كړياو پـه دېډول د خپـل هېـواد لـه فرهنګڅخه بهرنيان او د هغو له فرهنګاو ژبو سره خپلهېوادوال اشـنا كـړي. لـه دېپرتـه د مسـلكي ښـوونكو روزنـه او پـه بېلابېلــو پـــوهنيزو او ادبـــي برخـــو كـــې د مســـلكي كـــادرونو، څېړونكـــو او ليكوالو روزنه د پوهنځي بله موخه وه. (( د 1340او 1344 كلونـــــو تـــــرمنځد ژورنـــــاليزم، المـــــاني او فرانسوي ژبو څانګې هـم پـه دې پـوهنځي كـې جـوړې شـوې . څرنګـه چې پر دېوخت په ادبياتو پـوهنځي كـې پـر ژبـو او ادبيـاتو سـربېره نور علوم، چې بشريعلوم هم په كې شـامل وو ، تدريسـېدل، نـو پـر 1344لمريـز كـال (( د ادبيـاتو او بشـريعلومـو پـوهنځي)) پـه نـوم ونومول شو او پر1358ل كال (( د ژبو او ادبياتو پوهنځي)) په نـوم ياد شو. د 1352 -1362 ل كلونو په واټـن كـې پـه ادبيـاتو او بشـريعلومـو پوهنځي كې يو لړ بدلونونه رامنځته شول، پر1353ل كال كلـه چـې د تعليم او تربيې پوهنځى لغوه شو، نو د هغه پـوهنځي د انګليسـي ژبې او ادبياتو څانګه، د اجتماعي علومـو ډيپارټمنـټ، د تعلـيم او تربيې ډيپارټمنټ او نـور تشـكيلات د ادبيـاتو او بشـريعلومـو پـه پــوهنځي پــورېوتــړل شــول او پــه دېډول ددېپــوهنځي علمــي فعاليتونه نور هم زيات شول. وروسته ډيپارټمنټونو او ځينو نورو څانګو زياتـه پراختيـا وكـړه او ځينـې ډيپارټمنټونـه لــه دغـه پــوهنځي څخـه بېــلشـول او د يــوه ځانګړيپوهنځي بڼه يې غوره كړه. پـر1358ل كـال د ادبيـاتو او بشـريعلومـو لـه پـوهنځي څخـه د جغرافيـــې ډيپارټمنـــټ بېـــلاو د علومـــو پـــوهنځي لـــه جيولـــوژي اوســـرولوژيډيپارټمنـــټ ســـره يوځـــاىشـــو او پـــه ګـــډه يـــې لـــه ځمكپــــوهنې څخــــه د ژورنــــاليزم، تــــاريخاو اجتمــــاعي علومــــو ډيپارټمنټونــه بېــلاو پــر1358ل كــال يــې د ((اجتمــاعي علومــو پـوهنځى)) جـوړ كـړ، وروسـته پـر 1365ل كـال د تـاريخاو فلسـفې پوهنځي پر كار پيلوكړ، دغه راز د1363ل كال د چنګاښ پر18مـه نېټـه د ښـكلو هنرونـو اختصاصـي ډيپارټمنټونـه لـه ژبـو او ادبيـاتو پــوهنځي څخــه بېــلاو ((د ښــكلو هنرونــو پــوهنځي)) پــه نــوميــې

(1 (مستقلپوهنځى جوړ كړ.

تـر 1370ل كالـه پـورېد ژبـو او ادبيـاتو پـوهنځي پـه تشـكيلاتي جوړښـت كـې (9 (ډيپارټمنټونـه: (پښـتو، دري، اوزبكـي، روسـي، هسپانوي، فرانسوي، الماني، عربي او انګليسي) موجود وو. پښــتو څانګــه د 1335ل كــال پــه وروســتيو كــې (( د فلســفې او ادبياتو له څانګې څخه بېله او مستقله څانګه شوه)). د ژبو او ادبياتو پوهنځي د خپل عمـر د (50 (كلونـو پـه واټـڼ كـې په زرګونو علمي او كاډميككادرونه ټولنې ته وړاندېكړيدي. (( يـوازېپـه يـوه لسـيزه (57-67 (كـې پـه ادبيـاتو پـوهنځي كـې (4592 (تنه محصلين شامل شوياو (1717 (تنه فـارغ التحصـيلان يې هېواد ته وړاندېكړيدي.