لومړنی عقل

عقل اول یا لومړنی عقل د اسلامي فلسهې یوه اصطلاح ده چې د څښتن تعالی له ذات څخه د لومړنی څیز د صدور په مانا ده.د لومړنی عقل اصطلاح اشراقي فیلسوفان کې په لومړنۍ رڼا (نور اول) او نږدی رڼا (نور اقرب) په نومونو هم یاد شوې دی..

فارابی

ابي نصر فارابی د السیاسة المدنیة په کتاب کې د عقلونو شمېره د اسمانی افلاکو د شمېر هومره ښودلي او هغه یې په پرېښتو تطبیق کړی دي. دې د آراء اهل المدینة الفاضلة نومي کتاب کې هم عقلونه لس گڼي. پدې کتاب کې لیکي: «له لومړي [تعالی] څخه د دویم وجود [لومړی عقل] فیضان کوي او دا دویم داسې جوهر دی چې نه په جسمانی جوهر کې دی او نه هم په ماده کې.»

د لومړی (الله تعالی) له وجود څخه تجلی، د لومړني عقل تجلی ده، چې په ځان کې د تعقل او فکر کولو توان لري او هم په خپل پنځوونکی کې. له لومړي عقل څخه دویم عقل هم فیضان کوي د هغه له شتون څخه لومړنی اسمان پیدا کېږي.

پايڅوړ

‎

سرچینې

• حسن معلمی او نور (۱۳۸۵)، تاریخ فلسفهٔ اسلامی، دفتر برنامه‌ریزی و تدوین متون درسی، قم: د اسلامی علومو نړیوال مرکز.
• قدردان قراملکی، محمدحسن (۱۳۸۱)، حقیقت وحی، تجربهٔ دینی یا عرفانی؟، قبسات، شمارهٔ ۲۵، صص ۵۱-۶۵.