فرانسه هند او چين په دویمه نړیواله جګړه کې

د ۱۹۴۰ کال په لومړیو کې نازي المان په چټکۍ د فرانسې درېیم جمهوریت ته ماته ورکړه او د فرانسې استعماري هندوچین (ویتنام، لائوس او اوسنی کامبوج) يې د فرانسې دولت (ویشي فرانسه) ته پرېښود. ډېری امتیازات لکه له بندرونو، هوايي ډګرونو او رېل پټلیو څخه ګټه اخیستنه د نازي متحدې سترواکۍ جاپان ته ورکړل شول. جاپاني پوځيان د لومړي ځل لپاره د ۱۹۴۰ کال په سېپټمبر کې د هند او چين ځینو برخو ته دننه شول او د ۱۹۴۱ کال تر جولای پورې جاپان وکولی شوی پر ټول هندوچين خپل واک ته پراختیا ورکړي. متحده ایالات چې د جاپان د پراختیا په اړه اندېښمن وو، د ۱۹۴۰ کال له جولای څخه يې جاپان ته د پولادو او تېلو پر صادراتو بندیز ولګوه. له دغو بندیزونو څخه تېښتې او په سرچینو کې ځان بسیاینې ته تمایل د جاپان د دې پرېکړې لامل شو چې د بریتانیا پر سترواکۍ  (هانکانګ او مالایا) برید وکړي او په هم‌مهال ډول متحده ایالاتو (په فليپین او د هاوايي په پرل هاربر) برید وکړ. دا چاره د ۱۹۴۱ کال د ډېسمبر په ۸مه د جاپان پر وړاندې د متحده ایالاتو د جګړې د اعلان لامل شوه. وروسته متحده ایالات د بریتانیا له سترواکۍ سره یوځای شول چې له ۱۹۳۹ کال څخه له المان او د هغه د فعلي متحدینو سره د محور ځواکونو له پیوستون سره په جګړه کې وه. [۱][۲]

هندوچیني کمونیستانو په ۱۹۴۱ کال کې د کاوبانګ په ولایت کې یو پټ سرمشریز مرکز رامنځته کړی و، خو د دواړو کمونیستو او غیر کمونیستي ډلو په ګډون د جاپان، فرانسې یا دواړو پر وړاندې د ویتنام مقاومت تر ډېره د چين پر پوله پاتې شو. چینایانو د جاپان له پراختیا سره د خپل مخالفت د یوې برخې په توګه په ۱۹۳۵/۱۹۳۶ کال کې په نانکینګ کې د دونګ مین هوي (DMH) ملي‌پال غورځنګ وهڅاوه. په دې غورځنګ کې کمنیستان شامل وو خو کنټرول يې د هغوي په لاس کې نه و. دغې چارې مطلوبې پایلې له ځان سره نه لرلې، په دې توګه د چین کمونیست ګوند په ۱۹۴۱ کال کې هوشي مین ویتنام ته ولېږه تر څو د ويت مين کمونیست په مرکزیت د یوې زیرزمینۍ مشري وکړي. هو په سویل ختیځه اسیا کې د کمینټرن (د نړۍ د کمونیستو ګوندونو ټولنه، ژباړن) لوړپوړی استازی و او په چين کې د چين د کمونیستو وسلوالو ځواکونو سلاکار و. دا ماموریت د اروپايي اطلاعاتي سازمانونو او بیا د متحده ایالاتو د ستراتيژیکو خدماتو د دفتر (OSS) په‌ مرسته ترسره شو. د فرانسې خپلواکو استخباراتو هم د ویشي - جاپان همکارۍ پر پراختیاوو د اغېز هڅه وکړه.    [۳][۴][۵]

جاپانیانو د ۱۹۴۵ کال په مارچ کې فرانسوي مدیران بندي کړل او د جګړې تر پایه يې د ویتنام مستقیم کنترول په واک کې واخیست. هغه وخت ویتنامي ملي‌ پالانو د اګست په پاڅون کې د ویت مېن له بیرغ سره واک خپل کړ د خپلواک دیموکراتیک ویتنام اعلامیه يې صادره کړه. خو فرانسې په ۱۹۴۵-۱۹۴۶ کلونو کې د دې هېواد کنترول بېرته ونیوه.

د سویل ختيځې اسیا یو پراخ انځور ته په کتنه کې د دویمې نړيوالې جګړې په پای کې د اصلي لوبغاړو بېلابېلې سیاسي فلسفې سره ټکر شوې، چې له ډلې يې:

  • کمونیست ضد لویدیځ ځواکونه، چې فرانسویان يې د کمونیستانو له پراختیا څخه د سیمې ژغورونکي بلل.
  • ملي پال او د استعمار ضد غورځنګونه چې له فرانسویانو څخه د خپلواکۍ ترلاسه کولو غوښتونکي وو.
  • داخلي او خارجي کمونیستان چې د خپل نفوذ د پراختیا په لټه کې وو.

د دغه غورځنګونو تر منځ کرښې تل روښانه نه وې او ځینې اتحادونه ورته اسان وو. فرانکلین ډي. روزولټ په ۱۹۴۵ کال کې تر خپلې مړینې مخکې د هندوچين بیاکنترول او نیونې ته د فرانسویانو د نه تمایل په اړه څو نظریې وړاندې کړې. [۶]

تر جګړې مخکې پېښې

سمول

۱۹۳۶

سمول

په‌خپله په فرانسه کې د فاشیست ضد یوه ولسي جبهه رامنځته شوه چې مرکز، چپ اړخ او کمونیستان په کې شاملیدل او نه یوازې هندوچین بلکې د فرانسې ټولو مستعمرو ته يې نوې پالیسي اعلان کړه. د هندوچین اړوند یوه دیموکراتیکه جبهه رامنځته شوه. 

یو نامشهور عمومي قومندان ځای ناستی شو او ویتنامي ملي پالان يې وهڅول چې یو فرانسوي پلټونکي کمیسیون دې د شکایتونو له لېست څخه کتنه وکړي. د کمیسیون د رسېدو پر مهال کیڼ‌اړخي نه یوازې د یو اپوزیسیون غړي وو بلکې د داسې یو دولت برخه وو چې د جاپان د پراختیا په اړه اندېښمن وو. د مستعمراتو سوسیالیست وزیر ماریوس موته په سېپټمبر میاشت کې په سایکون کې فرانسوي چارواکو ته پیغام ولېږه، «تاسې به عمومي نظم خوندي کړئ... د سیاسي او اقتصادي وضعیت رغېدل زموږ اندېښنه ده ... خو د نورو ځایونو په څېر په هندوچين کې باید د فرانسې نظم ټینګ شي.» د موته ولسي جبهې د وضعیت په  حقیقي ازادولو کې ماته وخوړه او هغه یوه لسیزه وروسته له لويې ماتې سره مخ شوه.  [۷]

۱۹۳۷

سمول

په ټوله ختيځه او سویل ختيځه اسیا کې د ۱۹۳۷ او ۱۹۴۱ کلونو تر منځ ترینګلتياوې رامنځته شوې ځکه جاپان د چين لور ته پراختيا ومونده. روزولټ دا موضوع په چین د متحده ایالاتو د ګټو تخلف باله. متحده ایالاتو له مخکې د جاپانله‌خوا د چین په یانګ تسه سیند کې د یوې توپ لرونکې سمندري بېړۍ یواس‌اس پانای (USS Panay) د بمبار لپاره غرامت منلی و. [۸]

۱۹۳۸

سمول

د فرانسې ولسي جبهې سقوط وکړ او د هندوچين دیموکراتیکه جبهه پټه شوه. کله چې د ۱۹۳۸ کال په اګست د درېیم جمهوریت په واک کې د فرانسې نوی دولت جوړ شو، د فرانسې د لوي ښار او دهغې د سترواکۍ امنیت يې له اصلي اندېښنو څخه و. [۹]

له لومړیو اقداماتو څخه يې د هندوچين د قوماندان په توګه د جنرال ژرژ کاترو ټاکل وو. هغه د ۱۸۵۸ کال د فتحې تر پیل وروسته په ۱۸۷۹ کال کې د فرانسې د غيرپوځي حکومت له پیل څخه لومړنی عمومي پوځي قومندان و، چې د نوي حکومت یواځینۍ اندېښنه: له خاورې او سترواکۍ څخه دفاع منعکسوي. د کاټرو بېړنۍ اندېښنه د جاپان په اړه وه چې په فعال ډول په نږدې چین کې جنګېدل.  [۱۰]

۱۹۳۹

سمول

د فرانسې او هندوچين دواړه کمونیست ګوندونه ناقانوني وبلل شول.  [۱۱]

دویمه نړيواله جګړه

سمول

۱۹۴۰

سمول

د ۱۹۴۰ د جون په ۲۲مه له اوربند سره د فرانسې تر ماتې وروسته شاوخوا د هېواد ۲-۳یمه برخه د المان پوځ په مستقیم کنترول کې وه. د فرانسې د سویل ختيځ پاتې برخه او د فرانسې مستعمرات د لومړۍ نړیوالې جګړې د اتل مارشال فليپ په مشرۍ د په نوم خپلواک دولت په توګه وه چې پلازمېنه يې په ویشي کې وه. جاپان د ۱۹۴۰ کال په سېپټمبر کې د درې اړخیز تړون د لاسلیک تر مهاله له المان سره نه و متحد چې د هندوچین له طریقه یې چین ته د تدارکات له لېږد څخه د مخنیوي په برخه کې له المان څخه مرسته وغوښته.

د محور ځواکونو د فشار زیات‌والی

سمول

جنرال کاترو چې په لومړیو کې يې له بریتانیا څخه د ملاتړ غوښتنه کړې وه او له فرانسې څخه خارج يې هېڅ پوځي کومکي سرچینه نه لرله، له چین سره یې سوداګري ودروله تر څو د جاپانیانو د ډېرې پارونې مخنیوی وکړي. د جون په ۲۵مه د ایساکو نیشیمورا په مشرۍ يوه جاپاني باوري کوونکې ډله هندوچين ته دننه شوه. [۱۲]

سرچينې

سمول
  1. Spector, Ronald H. (2007). In the ruins of empire : the Japanese surrender and the battle for postwar Asia (1st ed.). New York. p. 94. ISBN 9780375509155.
  2. "World War II (1939-1945)". www2.gwu.edu. نه اخيستل شوی 2017-05-30.
  3. Tôn Thất Thiện (1990) Was Ho Chi Minh a Nationalist? Ho Chi Minh and the Comintern. Singapore: Information and Resource Centre. p. 39.
  4. Quinn-Judge, Sophie (2002) Ho Chi Minh: The Missing Years 1919–1941. Berkeley and Los Angeles: University of California Press. p. 20
  5. Patti, Archimedes L. A. (1980). Why Viet Nam? Prelude to America's Albatross. University of California Press. ISBN 0520041569., p. 477
  6. Patti, Archimedes L. A. (1980). "3: Indochina: Pressure Point". Why Viet Nam?: Prelude to America's Albatross. Political science, history. Berkeley: University of California Press (خپور شوی 1982). p. 17. ISBN 9780520047839. نه اخيستل شوی 2019-02-24. Roosevelt had pressed the question of trusteeship at Cairo, Teheran, and Yalta and had received the endorsement of Chiang Kai-Shek and Stalin.
    Cordell Hull's memoirs, published in 1948, are even more specific. The President, he wrote 'entertained strong views on independence for French Indo-China. [...]'
  7. Hammer, Ellen J. (1955), The Struggle for Indochina 1940-1955: Vietnam and the French Experience, Stanford University Press, pp. 91-92
  8. Arima, Yuichi (December 2003), "The Way to Pearl Harbor: US vs Japan", ICE Case Studies (118)
  9. Hammer, p. 92
  10. Vets with a Mission, World War II - Occupation and Liberation, archived from the original on 2020-10-08, نه اخيستل شوی 2023-09-25 {{citation}}: External link in |خونديځ تړی= (help); Unknown parameter |تاريخ الأرشيف= ignored (help); Unknown parameter |تاريخ الوصول= ignored (help); Unknown parameter |خونديځ-تړی= ignored (help); Unknown parameter |مسار الأرشيف= ignored (help)
  11. Hammer, p. 92
  12. Dommen, Arthur J. (2001), The Indochinese Experience of the French and the Americans, Indiana University Press, ISBN 0253109256 pp. 47