سیاسي جبر
سیاسي جبر د یو دولتي ارګان هغه عمل دی، چې د سیاسي دلایلو لپاره په زور اتباع کنټرولوي، په ځانګړې توګه د ټولنې په سیاسي ژوند کې د ونډې اخیستو په موخه د اتباعو د وړتیا د محدودولو یا مخنیوي لپاره، په دې توګه د دوی د هېوادوالو ترمنځ د دوی موقف کموي. دا ډېری وخت د پالیسیو له لارې څرګندېږي، لکه د سیاسي فعالینو، مخالفینو یا له بشري حقونو نه عامو خلکو سرغړونې، له څارنې ناوړه ګټه اخیستنه، د پولیسو وحشت، زندان، په خپله خوښه تصفیه، د اتباعو له حقونو محرومیت، لېوالتیا او تاوتریخوالی یا ترهګري لکه قتل، اعدام، شکنجه، جبري ورکېدل او نور غیر قضایي مجازات. سیاسي جبر هم له لیکلې پالیسۍ نه بهر د وسیلو له لارې لکه د عامه او خصوصي رسنیو مالکیت او په خلکو کې د ځان سانسور له خوا تقویه کېدای شي. [۱][۲][۳]
چېرې چې سیاسي جبر د دولت له خوا تصویب او تنظیم شوی وي، دا ښايي دولتي تروریزم، نسل وژنه، سیاسي وژنې یا د انسانیت پر وړاندې جرمونه وي. سیستماتیک او له تاوتریخوالي ډک سیاسي جبر د زورواکو، استبدادي دولتونو او ورته رژیمونو یوه خاصه ځانګړنه ده. د سیاسي جبر عمل ښايي د پټو پولیسو ځواکونو، اردو، نیمه نظامي ډلو یا د مرګ ډلې له خوا ترسره شي. په ډیموکراټیکو شرایطو کې هم د جبر کولو فعالیتونه موندل شوي دي. په دې کې حتا د داسې شرایطو رامنځته کول هم شامل دي، چې د جبر د هدف وروستۍ پایله مرګ وي. که سیاسي جبر د دولت په منظورۍ ترسره نه شي، د حکومت یوه برخه بیا هم مسؤله وي. یوه بېلګه په متحده ایالاتو کې د ۱۹۵۶ او ۱۹۷۱ ز کلونو ترمنځ د FBI COINTELPRO عملیات دي.[۴][۵][۶][۷][۸][۹]
په ځینو ایالتونو کې «جبر» ښايي رسمي اصطلاح وي، چې په قانون جوړونې یا د دولتي ادارو په نومونو کې کارول کېږي. شوروي اتحاد پر سیاسي اپوزیسیون د جبر کولو قانوني پالیسي درلوده، چې د جزا په کوډ کې تعریف شوې او کیوبا د فولګینسیو باټیستا په مشرۍ د پولیسو یوه پټه اداره درلوده، چې په رسمي ډول یې د کمونیستي فعالیتونو د جبران ادارې په نوم نومول شوې وه. د شوروي او کمونیستي مطالعاتو کارپوه سټیفن ویټکرافټ په وینا د شوروي اتحاد په قضیه کې د «ترور»، «پاکولو» او «جبر» په څېر ورته پېښو ته اشاره کېږي. هغه په دې باور دی چې ترټولو بې طرفه اصطلاحات جبر او ډلهییزې وژنې دي، که څه هم په روسیه کې د جبر پراخ مفهوم په عامه توګه د ډلهییزو وژنو په شمول اخیستل کېږي او کله ناکله له هغه سره مترادف ګڼل کېږي، چې دا بیا په نورو ژبو کې مفهوم نه ورکوي.[۱۰]
په سیاسي شخړه کې
سمولسیاسي شخړې په کلکه د دولتي جبر احتمال زیاتوي. دا په حقیقت کې د سیاسي جبر په اړه د ټولنیزو علومو په څېړنې کې ترټولو قوي موندنه ده. کورنۍ جګړې د زورواکو فعالیت یو پیاوړی اټکلوونکی دی، څرنګه چې د غیر دولتي لوبغاړو له خوا د ننګونو نور ډولونه دي. دولتونه د کورنیو شخړو په لړ کې ډېری وختونه په جبري چلند کې ښکېل دي، چې د دې دوو پیښو ترمنځ اړیکه د « جبري غبرګون قانون» په نوم یادېږي. کله چې د دوی واک یا مشروعیت له ګواښ سره مخ شي، رژیمونه د چلند ګواښ د له منځه وړلو لپاره په ښکاره یا پټه توګه د مخالفانو د ځپلو له لارې ځواب ورکوي. د دولت جبر وروسته د مخالفانو پر تحرک اغېز کوي، سره له دې چې د دې اغېز لوری لاهم یوه پرانیستې پوښتنه ده. ځینې قوي شواهد دا په ګوته کوي، چې جبر د تنظیمولو لپاره د ننګونو د ظرفیت په کمولو سره د مخالفو تحرکاتو مخه نیسي؛ خو دا هم امکان لري، چې ننګونکي د دولت پر وړاندې د نوي شکایت په توګه د جبر په جوړولو سره د خواخوږو ترمنځ د تحرک د هڅولو لپاره د دولت له جبري چلند نه ګټه پورته کړي.[۱۱][۱۲][۱۳]
تاوتریخوالی
سمولد ښي اړخي لاپوا غورځنګ غړو د فنلېنډ په واسا کې د ۱۹۳۰ ز کال د جون په ۴مه د واسا په بلوا کې پر یوه پخوانی سور افسر او د کمونیسټ ورځپاڼې پر خپروونکي برید وکړ.[۱۴]
سیاسي جبر تر ډېره له تاوتریخوالي سره مل وي، چې ښايي د کورني قانون له مخې قانوني یا غیر قانوني وي. تاوتریخوالی کولای شي، چې په مستقیم ډول د اپوزیسیون د غړو په وژلو سره سیاسي اپوزیسیون له منځه یوسي یا په غیر مستقیم ډول وېره رامنځته کړي.
نه زغم
سمولسیاسي جبر ځینې وختونه له نه زغملو سره مل وي. دا نه زغم د تبعیض پالیسي، د بشري حقونو سرغړونو، د پولیسو د ظلمونو، زنداني کولو، تبعیض، جلاوطنۍ، زورونې، تروریزم، غیر قضایي وژنې، بې ځنډه اعدام، شکنجه، جبري ورکېدلو او د سیاسي فعالینو، مخالفانو او په عمومي توګه د خلکو پر وړاندې د نورو مجازاتو له لارې څرګندېږي.
دولتي ترهګري
سمولکله چې سیاسي جبر د دولت له خوا تصویب او تنظیم شي، نو د دولتي تروریزم، نسل وژنې او د انسانیت پروړاندې جرمونو حالت ته رسېدلی شي. سیستماتیک او د تاوتریخوالي سیاسي جبر د دیکتاتورۍ، استبدادي رژیمونو او ورته رژیمونو یوه خاصه ځانګړنه ده. په دې رژیمونو کې د سیاسي جبر کړنې د پولیسو او پټو پولیسو، اردو، نیمه پوځي ډلو او د مرګ ډلې له خوا ترسره کېدای شي. ځینې وختونه رژیمونه د ډیموکراټیک تمرین په توګه د نورو دولتونو لپاره سیاسي جبر او دولتي تروریزم د خپلې امنیتي پالیسۍ برخه ګڼي.[۱۵]
سرچينې
سمول- ↑ Davenport, Christian (2007). State Repression and the Domestic Democratic Peace New York: Cambridge University Press.
- ↑ Davenport, Christian, Johnston, Hank and Mueller, Carol (2004). Repression and Mobilization Archived 2011-07-16 at the Wayback Machine. Minneapolis: University of Minnesota Press.
- ↑ Kittrie, Nicholas N. 1995. The War Against Authority: From the Crisis of Legitimacy to a New Social Contract. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press.
- ↑ Serge, Victor, 1979, What Everyone Should Know About State Repression, London: New Park Publications.
- ↑ Donner, Frank J. (1980). The Age of Surveillance: The Aims and Methods of America’s Political Intelligence System. New York: Alfred A. Knopf. ISBN 0-394-40298-7
- ↑ Donner, Frank J. (1990). Protectors of Privilege: Red Squads and Police Repression in Urban America. Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-05951-4
- ↑ Haas, Jeffrey. The Assassination of Fred Hampton: How the FBI and the Chicago Police Murdered a Black Panther. Chicago, Ill.: Lawrence Hill /Chicago Review, 2010.
- ↑ COINTELPRO: The FBI's Covert Action Programs Against American Citizens, Final Report of the Senate Committee to Study Governmental Operations with respect to Intelligence Activities.
- ↑ Cunningham, D. 2004. There’s something happening here: The New Left, the Klan, and FBI counterintelligence. Berkeley: Univ. of California.
- ↑ Wheatcroft, Stephen (1996). "The Scale and Nature of German and Soviet Repression and Mass Killings, 1930–45". Europe-Asia Studies. 48 (8): 1319–1353. doi:10.1080/09668139608412415.
- ↑ Davenport, Christian (2007). "State Repression and Political Order". Annual Review of Political Science. 10: 1–23. doi:10.1146/annurev.polisci.10.101405.143216.
- ↑ Ritter, Emily Hencken (2014). "Policy Disputes, Political Survival, and the Onset and Severity of State Repression". Journal of Conflict Resolution. 58 (1): 143–168. doi:10.1177/0022002712468724. S2CID 145054180.
- ↑ Hill, Daniel W.; Jones, Zachary M. (2014). "An Empirical Evaluation of Explanations for State Repression". American Political Science Review. 108 (3): 661–687. doi:10.1017/s0003055414000306. S2CID 54908565.
- ↑ "Los Derechos Humanos y la trata de personas" (PDF). www.ohchr.org (په انګليسي). نه اخيستل شوی 2017-05-14.
- ↑ Patricia., Scipioni, Estela (2000-01-01). Torturadores, apropiadores y asesinos : el terrorismo de estado en la obra dramática de Eduardo Pavlovsky. Edition Reichenberger. ISBN 9783931887919. OCLC 477299442.