ويکيپېډيا

د کرواسیا د خپلواکۍ جګړه

د کرواسیا د خپلواکۍ جګړه له ۱۹۹۱ څخه تر ۱۹۹۵ کال پورې د کرواسیا دولت ته د وفادارو کروات پوځیانو – چې د یوګوسلاویا له فېدرال سوسیالیستي دولت (SFRY) څخه یې خپله خپلواکي اعلان کړې وه- او د صربیانو په واک کې د یوګوسلاویا د خلکو پوځ (JNA) او سیمه‌ییزو صربیانو تر منځ پېښه شوه، JNA په ۱۹۹۲ کال کې په کرواسیا کې د جګړي له پای سره خپل عملیات ودرول. په کرواسیا کې لومړۍ درجه جګړه د «د ټاټوبي د جګړې » په نوم (په کرواسي ژبه: Domovinski rat) او همدارنګه «د ستر صربستان د یرغل» (په کرواسي: Velikosrpska agresija) په نوم هم پېژندل کېږي. په صربي سرچینو کې د «په کرواسیا کې جګړه» (په صریبايي سیریلیک ژبه: Рат у Хрватској، په رومي: Rat u Hrvatskoj) په نوم یادیږي او په نادره توګه د «په کراجینا کې جګړه» (په صریبايي سیریلیک ژبه: Рат у Крајини، په رومي: Rat u Krajini) کلیمه هم ورته کارول کېږي.  [۱][۲][۳]

ډېری کرواسیانو غوښتل چې کرواسیا يوګو سلاویا پرېږدي او په یو خپلواک هېواد بدله شي، په داسې حال کې چې په کرواسي کې مېشت دېری قومي صربیان د صربستان په ملاتړ د جلاوالي مخالف وو او غوښتل يې چې د صربیانو ادعايي سیمي باید له صربستان سره په یوه مشترک هېواد کې وي. ډېری صربیان په یو یوګوسلاویايي فدراسیون کې د یو نوي دولت په لټه کې وو چې د کرواسیا، بوسني او هرزګوني سیمې په کې شاملې وې او اکثریت وګړي او یا يې د پام‌وړ لږکي وګړي صربیان وو او تر ممکن حد يې د کرواسیا د فتحه کولو هڅه وکړه. کرواسیا د ۱۹۹۱ کال د جون په ۲۵مه خپله خپلواکي اعلان کړه، خو له بریوني تړون سره يې هوکړه چې له مخې يې باید دا ځنډولې وی او د ۱۹۹۱ کال د اکتوبر په ۸مه نېټه خپلې ټولې اړیکې له یوګوسلاویا سره پرې کړي. [۴][۵][۶][۷][۸][۹][۱۰]

JNA په لومړيو کې هڅه وکړه چې کرواسي د ټولې کرواسیا د اشغال له لارې د یوګوسلاویا په واک کې وساتي. د صربي ځواکونو تر ماتې وروسته یې په‌خپله د خپلواکۍ ادعا کوونکی د صربستان د کراجینا جمهوریت (RSK) په کرواسيا کې رامنځته کړ چې د لاګ له انقلاب سره پیل شو. د ۱۹۹۲ کال د جنوري تر اوربند وروسته او په نړیواله کچه د خپلواک هېواد په توګه د کرواسیا جمهوریت له رسمیت پېژندلو سره لومړنۍ کرښې پياوړې شوې، د ملګرو ملتونو ساتونکي سرتېري په کې ځای پر ځای شول او تر راتلونکو درېیو کلونو پورې جګړه تر یوې کچې متناوبه شوه. د هغه وخت په بهیر کې RSK د کرواسیا له یو پر څلورمې برخې څخه زیاته خاوره چې ۱۳۹۱۳ کیلومتره (۵۳۷۲) مربع وه په واک کې لرله. کرواسيا په ۱۹۹۵ کال کې د فلش عملیاتو او توپان عملیاتو په نوم دوه لوی بریدونه پیل کړل؛ دغو بریدونو عملاً جګړه د دوی په ګټه پای ته ورسوله. پاتې برخې د ختيځې سلاوینیا، بارانیا او د سیرمیوم د لویدیځ لپاره د ملګرو ملتونو د انتقالي ادارې (UNTAES) په‌واسطه په ۱۹۹۸ کال کې په سوله‌ییز ډول له کرواسیا سره یوځای شوې. [۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰]

جګړه د کرواسیا له بریا سره پای ته ورسېده، ځکه هغه اهداف يې چې د جګړې په پیل کې اعلان کړي وو ترلاسه کړل: خپلواکي او د خپلو پولو ساتل. تقریباً د کرواسیا د اقتصاد ۲۱-۲۵ سلنه برخه د شاخوا ۳۷ بیلیون ډالرو په ارزښت بېخبناوو له زیانمنتوب، د لاسه ورکړل شوي تولید او د پناه غوښتونکو اړوند لګښتونو له امله له‌منځه لاړه. له ۲۰۰۰۰ څخه ډېر کسان او پناه غوښتونکي له دواړو لورو بې‌کوره شول. د صربستان او کرواسیا دولتونو په ورو ورو له یو بل سره متقابله همکاري پيل کړه، خو ترینګلتیاوې تر یوې کچې د پخوانۍ یوګوسلاویا لپاره د نړیوالې جنايي محکمې (ICTY) د احکامو او هغو شکایتونو له امله چې دواړو هېوادونو د یو بل خلاف تنظیم کړي وو لا دوام لري. [۲۱][۲۲][۲۳][۲۴][۲۵][۲۶]

په ۲۰۰۷ کال کې د پخوانۍ یوګوسلاویا  لپاره د نړیوالې جنايي محکمې (ICTY) په کرواسیا کې له سلوبودان میلو شیویچ او نورو سره د یو «متحد صربي دولت» د جوړولو له امله د صربیانو د یو مشر میلان مارتیچ د مجرمیت حکم ورکړ. د ۲۰۰۸ او ۲۰۱۲ کلونو تر منځ ICTY کرواسیايي جنرالان انته ګوتووینا، میلادن مارکاچ او ایوان چرماک د توپان عملیاتو اړونده جرمونو کې د لاس وهنې په تور وڅارل. چرماک په بشپړ ډول برائت ترلاسه کړ او د ګوتووینا او مارکاچ محکومیتونه وروسته د ICTY د استیناف هئیت لغوه کړل. د عدالت نړیوالې محکمې په ۲۰۱۵ کال کې د کرواسیا او صربیا د نسل وژنې متقابلې ادعاوې رد کړې. محکمې بیاځلي دا تایید کړه چې د ملکیانو پر وړاندې ځینې جرمونه ترسره شوي خو حکم يې وکړ چې د نسل وژنې کومه ځانګړې اراده نه وه موجوده.   [۲۷][۲۸][۲۹][۳۰]

مخینه

سمول

په يوګوسلاویا کې سیاسي بدلونونه

سمول

په ۱۹۷۰مه لسیزه کې د یوګوسلاویا سوسیالیستي رژيم په شدید ډول په یوه غیر متمرکزه -لېبرال ملت پاله سیاسي ډله د کرواسیا او سلوانیا په مشرۍ چې د خپلواکۍ د ورکړې لپاره يې له یو غیر متمرکز فدراسیون څخه ملاتړ کاوه او پر وړاندې یې د صربیا په مشرۍ یوه محافظه کاره ملت‌پاله – متمرکزه سیاسي ډله چې په ټوله یوګوسلاویا کې یې له یو متمرکز فدراسیون څخه د صربستان او صربیانو -ځکه هغوی په ټول هېواد کې تر ټولو ستره قومي ډله وه- د ګټو د تامین لپاره  ملاتړ کاوه ووېشل شو. له ۱۹۶۷ تر ۱۹۷۲ کال پورې په کرواسیا او له ۱۹۶۸ تر ۱۹۸۱ کال پورې په کوسوو کې لاریونونه، ملي‌پاله اقدامات او اوصول د هغو قومي ترینګلتیاوو لامل شول چې یوګوسلاویا یې بې‌ثباته کړه. باور دا دی چې د کمونیزم د اصلي بدیل لپاره د کرواسیا د ملت‌پالنې په پېژندنه کې د دولت په‌واسطه ځپنې اغېزمنې وې او دا یې په‌خپله تر ځمکه لاندې په یو پیاوړي غورځنګ بدل کړ. [۳۱][۳۲][۳۳]

په ختيځه اروپا کې د کمونیستي دولتونو له کمزورۍ سره په یوګوسلاویا کې کړکېچ رامنځته شو چې سمبول یې په ۱۹۸۹ کال کې د برلین د دېوال نړېدل دي. د کرواسیا د کمونیستانو اتحادیې او د یوګوسلاویا د کمونیستانو د ټولنې یوې سیمه‌ییزې څانګې په کرواسیا کې خپل اېديالوژیک ځواک له لاسه ورکړی و. سلوانیا او کرواسیا غوښتل د غیر متمرکز کېدو پر لور حرکت وکړي. د اسلوبودان میلوشویچ په مشرۍ د صربیا سوسیالیست جمهوریت/ SR په مرکزیت او یو ګوندي دولت پابند و او په‌خپل وار یې په عملي توګه د ۱۹۸۹ کال تر مارچ پورې د کوسوو او وویودینا خپلواکو ولایتونو خپلواکۍ ته د پای ټکی کېښود او د هغوی رايې یې د یوګوسلاویا په فېدرالي ولسمشرۍ کې ترلاسه کړې. ملي‌پاله نظریو د کمونیستې اتحادیې په لیکو کې هغه مهال نفوذ پیل کړ چې لا واکمنه وه حال دا چې د میلوشویچ ویناوې په ځانګړې ډول په ۱۹۸۹ کال کې د هغه د ګازیمستان وینا چې په ترڅ کې يې د «جګړو او نښتو» په اړه خبرې کولې د یو واحد یوګوسلاویايي هېواد د دوام په ګټه وې ـ داسې یو دولت چې ټول واک لا هم په بلګراد کې متمرکز وي. [۳۴][۳۵][۳۶][۳۷][۳۸][۳۹][۴۰][۴۱][۴۲][۴۳]

د ۱۹۸۹ کال په مني کې د صربستان دولت پر کرواسیا فشار راوړ چې په دې هېواد کې د صربیانو یو لړ ملت‌پاله راټولېدنو ته اجازه ورکړي او صربي رسنیو او روښانفکرانو له مخکې د کرواسیا مشري د «اوستاش» په نوم یادوله او د ۱۹۴۱ او ۱۹۴۵ کلونو تر منځ يې د «اوستاشیانو» په‌واسطه ټول‌وژنې او د اوستاشیانو له خوا تر سره شویو ګڼو نورو جرمونه ته اشاره کوله. د صربیاني سیاسي مشر دا الفاظ تایید کړل او د اعتراض پر مهال يې د کرواسیا مشري په «ړنده ملت‌پالنه» تورنه کړه.  [۴۴][۴۵][۴۶]

سرچينې

سمول
  1. ↑ Darko Zubrinic. "Croatia within ex-Yugoslavia". Croatianhistory.net. بياځلي په February 7, 2010.
  2. ↑ Mirko Bilandžić (July 2008). "Hrvatska vojska u međunarodnim odnosima" [Croatian Army in International Relations (English summary)]. Polemos: časopis Za Interdisciplinarna Istraživanja Rata I Mira (in کروايشيايي). 11 (22). Croatian Sociological Association and Jesenski & Turk Publishing House. ISSN 1331-5595. بياځلي په 21 December 2010.
  3. ↑ "Srbija-Hrvatska, temelj stabilnosti" [Serbia-Croatia, foundation of stability] (in سربيائي). B92. 4 November 2010. خوندي شوی له the original on November 8, 2010. بياځلي په 22 December 2010.
  4. ↑ Martić verdict, pp. 122–123 "The Trial Chamber found that the evidence showed that the President of Serbia, Slobodan Milošević, openly supported the preservation of Yugoslavia as a federation of which the SAO Krajina would form a part. However, the evidence established that Milošević covertly intended to create a Serb state. This state was to be created through the establishment of paramilitary forces and the provocation of incidents in order to create a situation where the JNA could intervene. Initially, the JNA would intervene to separate the parties but subsequently the JNA would intervene to secure the territories envisaged to be part of a future Serb state."
  5. ↑ "Final report of the United Nations Commission of Experts established pursuant to security council resolution 780 (1992), Annex IV – The policy of ethnic cleansing; Prepared by: M. Cherif Bassiouni". United Nations. 28 December 1994. خوندي شوی له the original on May 4, 2012. بياځلي په 19 March 2011.
  6. ↑ Babić verdict, p. 6 "In the period of the Indictment, from circa 1 August 1991 to 15 February 1992, Serb forces consisting of JNA units, local Serb TO units, TO units from Serbia and Montenegro, local MUP police units, MUP police units from Serbia, and paramilitary units attacked and took control of towns, villages, and settlements ... These acts were intended to permanently and forcibly remove the majority of the Croat and other non-Serb populations from approximately one-third of Croatia in order to transform that territory into a Serb-dominated state."
  7. ↑ Chuck Sudetic (5 August 1991). "Serbs Refuse to Negotiate in Croatia". The New York Times. بياځلي په 24 January 2011.
  8. ↑ "Croatia Clashes Rise; Mediators Pessimistic". The New York Times. ډيسمبر 19, 1991. خوندي شوی له اصلي څخه په November 15, 2012. بياځلي په July 29, 2012.
  9. ↑ "Serb-Led Presidency Drafts Plan For New and Smaller Yugoslavia". The New York Times. December 27, 1991. بياځلي په December 16, 2010.
  10. ↑ Brown & Karim (1995), p. 120
  11. ↑ Kadijević (1993), pp. 134–135
  12. ↑ Stephen Kinzer (ډيسمبر 24, 1991). "Slovenia and Croatia Get Bonn's Nod". The New York Times. خوندي شوی له اصلي څخه په June 20, 2012. بياځلي په July 29, 2012.
  13. ↑ Paul L. Montgomery (مې 23, 1992). "3 Ex-Yugoslav Republics Are Accepted Into U.N." The New York Times. خوندي شوی له اصلي څخه په November 11, 2012. بياځلي په July 29, 2012.
  14. ↑ کينډۍ:UN document
  15. ↑ "Republika Hrvatska i Domovinski rat 1990. – 1995. dokumenti" [Republic of Croatian and the Croatian War of Independence 1990–1995, documents] (in کروايشيايي). Profil. خوندي شوی له the original on May 22, 2011. بياځلي په January 20, 2011.
  16. ↑ Dean E. Murphy (8 August 1995). "Croats Declare Victory, End Blitz". Los Angeles Times. بياځلي په 18 December 2010.
  17. ↑ Roger Cohen (2 May 1995). "Croatia Hits Area Rebel Serbs Hold, Crossing U.N. Lines". The New York Times. بياځلي په 18 December 2010.
  18. ↑ Chris Hedges (12 November 1995). "Serbs in Croatia Resolve Key Issue by Giving up Land". The New York Times. بياځلي په 18 December 2010.
  19. ↑ Chris Hedges (16 January 1998). "An Ethnic Morass Is Returned to Croatia". The New York Times. بياځلي په 18 December 2010.
  20. ↑ Bjelajac et al. 2009، م. 241.
  21. ↑ Dean E. Murphy (8 August 1995). "Croats Declare Victory, End Blitz". Los Angeles Times. بياځلي په 18 December 2010.
  22. ↑ Chris Hedges (12 November 1995). "Serbs in Croatia Resolve Key Issue by Giving up Land". The New York Times. بياځلي په 18 December 2010.
  23. ↑ Europe Review (2003), p. 75
  24. ↑ "Presidents apologise over Croatian war". BBC News. BBC. September 10, 2003. بياځلي په February 7, 2010.
  25. ↑ "UN agency welcomes Serbia-Croatia agreement on refugee, return issues". United Nations. 26 November 2010. بياځلي په 18 December 2010.
  26. ↑ "Serbia and Croatia forge ties with talks in Belgrade". BBC News. BBC. 18 July 2010. بياځلي په 18 December 2010.
  27. ↑ "Milan Martić sentenced to 35 years for crimes against humanity and war crimes". International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia. 12 June 2007. بياځلي په 24 August 2010.
  28. ↑ "Judgement Summary for Gotovina et al" (PDF). The Hague: International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia. 15 April 2011. بياځلي په 15 April 2011.
  29. ↑ "Hague war court acquits Croat Generals Gotovina and Markac". BBC News. 16 November 2012. بياځلي په 16 November 2012.
  30. ↑ ICJ 3 February 2015
  31. ↑ Worldmark Encyclopedia of the Nations: Europe. Gale Group, 2001. Pp. 73.
  32. ↑ Jović 2009، م. 21.
  33. ↑ Jović 2009، م. 19.
  34. ↑ Pešić 1996، م. 12.
  35. ↑ "Kosovo". The New York Times. 23 July 2010. بياځلي په 10 December 2010.
  36. ↑ Henry Kamm (8 December 1985). "Yugoslav republic jealously guards its gains". The New York Times. بياځلي په 10 December 2010.
  37. ↑ "Final report of the United Nations Commission of Experts established pursuant to security council resolution 780 (1992), Annex IV – The policy of ethnic cleansing; Prepared by: M. Cherif Bassiouni". United Nations. 28 December 1994. خوندي شوی له the original on May 4, 2012. بياځلي په 19 March 2011.
  38. ↑ "Kosovo". The New York Times. 23 July 2010. بياځلي په 10 December 2010.
  39. ↑ "Serbia's Vojvodina Regains Autonomy". Radio Free Europe/Radio Liberty. 15 December 2009. بياځلي په 10 December 2010.
  40. ↑ "A Country Study: Yugoslavia (Former): Political Innovation and the 1974 Constitution (chapter 4)". The Library of Congress. بياځلي په 27 January 2011.
  41. ↑ "Final report of the United Nations Commission of Experts established pursuant to security council resolution 780 (1992), Annex IV – The policy of ethnic cleansing; Prepared by: M. Cherif Bassiouni". United Nations. 28 December 1994. خوندي شوی له the original on May 4, 2012. بياځلي په 19 March 2011.
  42. ↑ Brown & Karim (1995), p. 116
  43. ↑ Tim Judah (1 July 2001). "Tyrant's defeat marks Serbs' day of destiny". The Guardian. بياځلي په 19 December 2010.
  44. ↑ Glaurdić, Josip (2011). The Hour of Europe: Western Powers and the Breakup of Yugoslavia. Yale University Press. pp. 52–53. ISBN 978-0-300-16645-3.
  45. ↑ Frucht (2005), p. 433
  46. ↑ Branka Magas (ډيسمبر 13, 1999). "Obituary: Franjo Tudjman". The Independent. خوندي شوی له اصلي څخه په November 10, 2012. بياځلي په 17 October 2011.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=د_کرواسیا_د_خپلواکۍ_جګړه&oldid=302750" نه اخيستل شوی