د ډونالډ ټرمپ لمړۍ ولسمشري
د متحده ایالاتو د ۴۵ م ولسمشر په توګه د ډونالډ ټرمپ ولسمشریزه دوره د ۲۰۱۷ ز کال د جنوري په ۲۰ مه نېټه د هغه په لوړې کولو سره پیل او د ۲۰۲۱ ز کال د جنوري په ۲۰ مه نېټه پای ته ورسېده. جمهوري غوښتونکی ټرمپ چې په اصل کې د نیویارک ښار دی، د خپلې دیموکراتیکې نوماندې هیلري کلنټون پر وړاندې د ۲۰۱۶ ز کال د ولسمشریزو ټاکنو په الکټرال کالج کې له بریا ترلاسه کولو وروسته ولسمشرۍ ته ورسېد، په هغو ټاکنو کې چې نوموړي د عامو رایو اکثریت نه و ترلاسه کړی. ټرمپ د خپلو ټاکنیزو سیالیو او ولسمشرۍ پر مهال بې مخینې ناسمې او ګمراه کوونکې څرګندونې وکړې. د هغه ولسمشري له یوې دورې واکمنۍ وروسته د ۲۰۲۰ ز کال په ولسمشریزو ټاکنو کې دیموکرات جوبایډن ته له ماتې خوړولو وروسته پای ته ورسېده. دا د هربرت هوور د ولسمشرۍ له مهال وروسته لومړنۍ ولسمشري وه چې ولسمشر و نه شو کولای، بیاځلي بریا خپله کړي او ګوند یې د کانګرس په دواړو جرګو کې خپل اکثریت له لاسه ورکوي.[۱]
| عمومي مالومات |
|---|
| مهمې پېښې |
|
|---|
| برخې | |
|---|---|
| پيل موده |
۲۰ جنوري ۲۰۱۷  |
| پای |
۲۰ جنوري ۲۰۲۱ |
د ارزانه پاملرنې قانون د لغوه کولو (Affordable Care Act) په برخه کې د ټرمپ هڅې پاتې راغلې، خو فردي فرمان یې لغو کړ او د ACA څخه د مخنیوي په برخه کې یو لړ ګامونه پورته کړل. ټرمپ د Medicare او Medicaid په ګډون د هوساینې د لویو پروګرامونو په برخه کې په پام وړ ډول د لګښتونو د راکمولو په هڅه کې و. هغه د پرانیستې فضا لوی امریکايي قانون (Great American Outdoors Act) لاسلیک کړ، د چاپېریال اړوند ګڼ شمېر مقرارات یې بدل او د اقلیمي بدلونونو اړوند پاریس هوکړې څخه ووت. هغه د لومړي ګام قانون (First Step Act) له مخې، د جنايي عدالت اصلاحات لاسلیک کړل او په بریالي ډول یې نیل ګورسوش، برت کاوانا او امی کونی بارت په ستره محکمه کې وګومارل. د اقتصادي سیاست په برخه کې هغه تر یوه بریده ډاډ-فرانک (Dodd–Frank Act) قانون لغو کړ او د ۲۰۱۷ ز کال د مالیاتو د کمولو او د دندو قانون (Tax Cuts and Jobs Act of 2017) یې لاسلیک کړ. هغه یو شمېر تعرفې وټاکلې او په چین، کاناډا، مکسیکو او اروپايي اتحادیې یو شمېر متقابلې تعرفې ولګولې. هغه د ټرانس پاسفیک همکاریو له خبرو اترو پر شاه شو او د نفتا (NAFTA) ځای ناستې USMCA هوکړه یې لاسلیک کړه. د ټرمپ د واکمنۍ پر مهال د مالیاتو د راکمولو او لګښتونو د زیاتېدلو له امله د فدرال بودیجې کسر لوړ شو.
هغه د متحده ایالاتو او مکسیکو په پوله کې د نیول شویو کډوالو په اړه د کورنیو د جلا کولو اړوند له بحثونو ډک سیاست پلی کړ. په پوله باندې د دیوال جوړولو لپاره د فدرال مالي اړتیاوو برابرولو لپاره د ټرمپ غوښتنه د امریکا په تاریخ کې د اوږد مهاله دولتي رخصتۍ لامل وګرځېده. هغه په ۲۰۲۰ ز کال کې د قانون پلي کوونکی فدرال ځواک له نژادي ناآرامیو سره د غبرګون ښوولو په موخه وګوماره. د «لومړۍ امریکا» تر شعار لاندې د ټرمپ بهرنۍ پالیسي، د هغه د یو اړخیزو ګامونو او دودیزو متحدینو ته په نه پام مشخصه شوه. د هغه ادارې په سعودي عربستان باندې په ډېره زیاته کچه د وسلو د پېرلو معامله ترسره کړه، له ګڼ شمېر مسلمان اکثریت لرونکو هېوادونو څخه یې متحده ایالاتو ته په ورتګ بندیز ولګاوه، اورشلیم (بیت المقدس) یې د اسرائیلو د پلازمینې په توګه په رسمیت وپېژند او د اسرائیلو او ګڼ شمېر عربي هېوادونو ترمنځ یې د اړیکو د عادي کولو اړوند د ابراهیمي هوکړو منځګړیتوب وکړ. د هغه ادارې د سوریې له شمال څخه امریکايي ځواکونه واېستل او اجازه یې ورکړه، ترکیه دغه سیمه اشغال کړی. همدارنګه یې په ۲۰۲۱ ز کال کې له افغانستان څخه د امریکايي ځواکونو د وتلو اړوند له طالبانو سره یوه مشروطه هوکړه وکړه. ټرمپ د شمالي کوریا له رهبر کیم جونګ اون سره درې ځله ولیدل. ټرمپ امریکا د ایران د اټومي پروګرام له هوکړې واېسته او وروسته یې د جنرال قاسم سلیماني د وژنې په امر ورکولو سره په فارس خلیج کې اندېښنې لا پسې زیاتې کړې.
د ځانګړي څېړونکي رابرټ مولر څېړنې (۲۰۱۷-۲۰۱۹ ز کال) ښيي چې روسیې د ټرمپ له نوماندۍ څخه د ملاتړ په موخه مداخله کړې، په داسې حال کې چې موجود شواهد «دا نه څرګندوي چې د ټرمپ د کمپاین غړو د روسیې له دولت سره په دې توطئه کې لاس لرلی وي او یا یې همکاري کړې وي»، د دغو څېړنو پر مهال عدالت ته د لاسرسي پر وړاندې یو شمېر خنډونه هم رامنځته شوي دي.
ټرمپ هڅه وکړه چې، پر اوکراین فشار راوړي، څو د هغه د سیاسي سیال جوبایډن په اړه د څېړنو د پیل اعلان وکړي، د استازو د جرګې له خوا د هغه لومړۍ استیضاح د ۲۰۱۹ ز کال د ډسمبر په ۱۸ مه پیل شوه، خو سنا د ۲۰۲۰ ز کال د فبروري په ۵ مه هغه ته برائت ورکړ.
،ټرمپ د کوېډ ۱۹ وبا پر وړاندې کمزوری غبرګون وښود، په خپلو پیغامونو کې یې د روغتیايي چارواکو ډېرې لارښوونې له پامه غورځولې او د هغو د نا اثبات شویو درمنلو او ټسټونو د لاسرسي اړوند یې ناسم معلومات خپرول.
د ۲۰۲۰ ز کال په ولسمشریزو ټاکنو کې د بایډن پر وړاندې له ماتې خوړلو وروسته، ،ټرمپ له تسلیمۍ انکار وکړ او په ټاکنو کې یې د پراخو درغلیو ناسم تورونه ولګول. د ۲۰۲۱ ز کال د جنوري په ۶ مه نېټه په The Ellipse پارک کې د لاریون پر مهال ټرمپ له خپلو ملاتړو وغوښتل چې: «د دوزخ په ډول جګړه وکړي» او د کانګرس ماڼۍ پر لوري لاړ شي، چېرې چې د الکترال رایو شمېرنه پیل شوې وه، څو د بایډن بریا ته رسمیت ورکړي. د ،ټرمپ د ملاتړو یوې ډلې په کانګرس ماڼۍ برید وکړ چې له امله یې د رایو شمېرنه وځنډول شوه او د دې لامل وګرځېدل چې مرستیال ولسمشر مایک پنس او د کانګرس غړي له ودانۍ واېستل شي. د جنوري په ۱۳ مه نېټه د استازو جرګې د بغاوت د هڅولو له امله په بې مخینې ډول د دویم ځل لپاره د ،ټرمپ د استیضاح لپاره رایه ورکړه، خو د فبروري په ۱۳ مه سنا جرګې یوځل بیا هغه تبرئه کړ، په داسې حال کې چې هغه وړاندې له دې د ولسمشرۍ دفتر پرېښی و. ټرمپ له تاریخي پلوه لږ محبوبیت درلود او پوهان او تاریخ لیکونکي، د هغه د ولسمشرۍ دوره د امریکا په تاریخ کې تر ټولو بده یوه دوره بولي.
بهرنۍ چارې
سمولد ټاکنیزو سیالیو پر مهال د بهرني سیاست اړوند د هغه دریځونو په مکرر ډول بدلون موند، له همدې امله دا «ستونزمنه وه چې له ولسمشرۍ وړاندې دې د هغه د سیاسي اجنډا او یا هم د اصلي سیاستونو د ارزښتونو د ټولګې اړوند څوک وپوهېږي». د «لومړۍ امریکا» تر شعار لاندې د ټرمپ ادارې د مستبدو واکمنانو په ښکاره ستایلو او د بشري حقونو د کلیدي معیارونو په ردولو سره له پخوانیو ادارو خپل توپیر څرګند کړ.[۲][۳]
له هېواده بهر د امریکا د فعال پوځي پرسونل د راکمولو اړوند ژمنو سره د ټرمپ د ولسمشرۍ تر درېیو کلونو پورې شمېری په اصل کې د اوباما د ولسمشرۍ د پای له مهال سره په بشپړه توګه یو ډول وې.[۴]
د ۲۰۱۹ ز کال د اکټوبر میاشتې په ۲۷ مه نېټه د سوریې په شمال لویدیځ ولایت ادلب کې د امریکايي دلتا ځواکونو د باریشا عملیاتو پر مهال د داعش رهبر ابوبکر البغدادي د ځانمرګي واسکټ څخه په ګټنې خپل ځان او درې ماشومان ووژل.[۵]
ټرمپ د پرانیستي آسمان له هوکړې (Open Skies Treaty) ووت، هغه هوکړه چې نږدې درې لسیزې مخینه یې لرله او د پوځي ځواکونو او د هغو د فعالیتونو روڼتیا یې دودوله.[۶]
افغانستان
سمولد ټرمپ د ولسمشرۍ پر مهال په افغانستان کې د امریکايي سرتېرو شمېر په پام وړ ډول راکم شو. د ټرمپ د ولسمشریزې دورې په پای کې په افغانستان کې د امریکايي سرتېرو کچه په ۲۰۰۱ زکال کې د جګړې له لومړیو ورځو څخه وروسته تر ټولو ټیټې کچې ته ورسېده. د ټرمپ په دوره د اوباما د دورې په پرتله د بې پیلوټه الوتکو د بریدونو د پراخوالي او په افغانستان کې د هوايي بریدونو په ترڅ کې د ګڼ شمېرغیرنظامي تلفاتو شاهده وه.[۷][۸]
د ۲۰۲۰ ز کال د فبروري په ۲۰ مه نېټه د ټرمپ ادارې له طالبانو سره هغه هوکړه لاسلیک کړه چې د طالبانو له خوا د منلو په حالت کې به د ۲۰۲۱ ز کال تر مۍ میاشتې پورې د متحده ایالتونو ځواکونه له افغانستان څخه وتلي وای (د ټرمپ ځای ناستي جوبایډن وروسته دغه مهال د ۲۰۲۱ ز کال تر سپټمبر پورې وغځاوه). د دغې هوکړې د یوې برخې په توګه متحده ایالاتو هوکړه وکړه، چې د افغان دولت په بند کې ۵۰۰۰ طالب جنګیالي به خوشي کوي، ګڼ شمېر دغو پخوانيو بندیانو په ۲۰۲۱ کال کې د افغان دولت پر وړاندې د طالبانو په بریدونو کې بیاځلي برخه واخیسته.[۹][۱۰][۱۱][۱۲]
په ۲۰۲۰ ز کال کې په افغانستان کې د متحده ایالاتو د ځواکونو تلفات د ټولې جګړې له هر مهال څخه ټیټې کچې ته راښکته شول. په داسې حال کې چې په عراق کې د ټرمپ د ولسمشرۍ پر مهال د اوباما د دویمې دورې په پرتله تلفات په پام وړ ډول زیات شول. [۱۳][۱۴]
سرچینې
سمول- ↑ Blake, Aaron (January 6, 2021). "Trump set to be first president since 1932 to lose reelection, the House and the Senate". The Washington Post. بياځلي په November 11, 2021.
- ↑ Timm, Jane C. (March 30, 2016). "The 141 Stances Donald Trump Took During His White House Bid". NBC News. بياځلي په November 11, 2021.
- ↑ Mills, Kurt; Payne, Rodger A. (August 7, 2020). "America First and the human rights regime". Journal of Human Rights. 19 (4): 399–424. doi:10.1080/14754835.2020.1809362. ISSN 1475-4835. S2CID 221865662.
- ↑ MacDonald, Paul K.; Parent, Joseph M. (December 5, 2019). "Trump Didn't Shrink U.S. Military Commitments Abroad – He Expanded Them". Foreign Affairs. ISSN 0015-7120. بياځلي په January 11, 2020.
- ↑ Callimachi, Rukmini; Hassan, Falih (October 27, 2019). "Abu Bakr al-Baghdadi, ISIS Leader Known for His Brutality, Is Dead at 48". The New York Times. New York City. ISSN 0362-4331. بياځلي په October 27, 2019.
- ↑ Gordon, Michael R. (November 22, 2020). "Trump Exits Open Skies Treaty, Moves to Discard Observation Planes". The Wall Street Journal. ISSN 0099-9660. بياځلي په December 20, 2020.
- ↑ Wellman, Phillip Walter (January 15, 2021). "US troop numbers in Afghanistan drop to lowest level since 2001". Stars and Stripes. بياځلي په March 9, 2021.
- ↑ Crawford, Neta (2020). "Afghanistan's Rising Civilian Death Toll Due to Airstrikes, 2017–2020". Carnegie Corporation of New York. بياځلي په December 20, 2020.
- ↑ "Afghan conflict: US and Taliban sign deal to end 18-year war". BBC News. February 29, 2020. بياځلي په August 16, 2021.
- ↑ Brown, Matthew (August 15, 2021). "A timeline of the US withdrawal and Taliban recapture of Afghanistan". USA Today. بياځلي په August 16, 2021.
- ↑ Mashal, Mujib; Faizi, Fatima (September 3, 2020). "Afghanistan to Release Last Taliban Prisoners, Removing Final Hurdle to Talks". The New York Times. بياځلي په August 18, 2021.
- ↑ Weissert, Will; Fram, Alan (August 17, 2021). "GOP hits Biden despite divides over Afghanistan withdrawal". Associated Press. بياځلي په August 18, 2021.
- ↑ "Afghanistan Fatalities Total: 3557". icasualties.org. خوندي شوی له the original on December 31, 2020. بياځلي په November 8, 2021.
- ↑ "Iraq Fatalities Total: 4902". icasualties.org. خوندي شوی له the original on October 28, 2021. بياځلي په November 8, 2021.