د ونو انکشاف يا د ودې دوران

د وني انکشاف

د ونې د انکشاف مقاصد

د ځنګل مختلفې ونې مختلف ارثي خواص لري، حاصل شوي ارثي خواص يا د جينوټايپ انکشاف د ونې دنسلګیري د مختلفو پروسو څخه لاس ته راځي.د ځنګل د ونو جنيټک د مختلفو انواعو لپاره په دې معنا چې د ونې معيار پرمختګ کړی وي لکه دلرګي ډيريدل، د سوخت لرګي ورکول د نوبتي ودې په موده کې کموالی وغيره.د ونو مختلف خواص لکه سم استوانيي تنه چي د دیوال (buttresses) نه خالي وي flutes) په کې نه وي وغيره.

دپورتنې برخې کموالی، د ساقې سيده والی، دڅانګو کموالی، د لرګي زياتوالی او کم ځای نيول ترڅو ځان سره نورې ونې شاوخوا ځای پرځای کړي. پورته خواص لرونکې ونې ډيرې ضروري دي د ځنګلاتو د انکشاف لپاره د پورته معلوماتو له مخې يوه ځنګل بايد لاندې مقاصدو ته ځان ورسوي ترڅو ښه ځنګلداري وکړي.

۱ـ د ممکنه او بالغ تخمونو توليد.

۲-د ساحې سره دتخمونوتوافق.

۳-لوړ وزن لرونکي تخمونه باید ولري.

۴-چټکه وده وکړي.

۵-د کثافتونو‌ ډيروالی ولري.

۶-سيده او مستقيمې ونې چې شاخې ډيرې و لري.

۷-ښه لرګي ورکوونکی وي ترڅو مناسب لرګی ورڅخه لاسته راشي او يا کاغذ ورڅخه جوړ شي او نورو موادو کې هم ورڅخه ګټه واخستل شي.

ځنګلاتو ته د انکشاف لپاره مختلفو مراحلو ته ضرورت وي لکه، د تخم توليدونکو ساحوپه ګوته کول ، اداره کول، د تخم راټولول، د تخم معاينه کول، د ښو او نتيجه ورکوونکو ونو په ګوته کول اوداسې نور دي.

زمونږ په هيواد کې شاړې او نيمه شاړې ساحې کم توليد ورکوي، ددې ساحو ونې اکثرا د کورنيو مصارفو لپاره په کاروړل کيږي او ميوه ورکړي او يا هم د کارولو لرګي ورکړي. اوسني د سوخت لرګي تقريبا۳۹۰(latch) ټنه دي په داسې حال کې چې ۱۳۳۰(latch) ټنه ته اړتيا شته.په ۲۰۰۰ کال کې اړتيا تقريبا۲۳۰(۰latch) ټنو ته رسيدلې وه. همدا شان د غذا ورکوونکو او لرګي ورکونکو ترمينځ ستره فاصله موجوده ده چې اړتياوې پوره کړي او وليږدول شي نورو هیوادونو ته.

زمونږ په هيواد کې اوسط ډول (۱۳۲۹۰latch ) هکتاره ځمکه کم توليد ورکوي او لاملونه يې د نامتناسب باران د اوړي اود کلنۍ ګرمي ډيروالی دی اوهمدارنګه د باد ډير سرعت ، د تبخيرد کچې لوړوالی ، د نمو کموالی ، او د ۸ او ۱۱ ترمينځ ph چي لوړ وي، اوکوشش وشي چې داساحات بايد ځنګلدارې ته برابر شي او ځنګلات پکې بايد توافق وکړي.کوشش په کار دی چې د تخمونو جنيټک ته انکشاف ورکړل شې د تخمونو د توليد ساحې هم ۱۵ فيصده شي.د ښې نهال دارۍ لپاره يو ښه نهال ذخيره بايد موجوده وي چې د ښه تخمونه لاسته راوړلی شي.اویو ښه جنيټک لرونکي تخمونه بايد وروزل شي.

ځکه شنه کيدل يې ممکن وي او اکثرا د شنه کيدو په وخت کې ناکامي نه رامينځته کوي،او غلطه کرنه په راتلونکي کې اړتياوې نشي پوره  کولای، چې د سوخت لرګي ، اویا هم د استعمال لرګي پوره کړي اويا هم مغذي واوسي، ددې ترڅنګ په نورو ونو کې هم پاتې راشي.

د تخم د توليد ساحې

داهم هغه ساحې دي چې د منځني عمر لرونکي او ياهم بالغه وي او د ښه کيفيت او ښو مشخصاتو سره شتون ولري، داهغه ونې دي چې  منظم تخمونه ورکوي ، ښه ترتيب کونکي وي او د خرابو ونو څخه جدا وي.

د تخم توليد ساحي شکل

د تخم د توليد ساحې مقاصد

۱: باید د ښه کيفيت لرونکي  تخم توليد راټول شي تر څو ښې او اهلي ونې راوټوکيږي.

۲: د تخمونو د جرمينشن(germination وړتيا یې لوړه وي. او جرمينيشن انرژي یې هم لوړه وي.

۳: د تخمونو راټولول یې اسانه وي او ښه تنظيم شي چې د ځانګړي علاج له مخې کيدای شي چې بايد د تخم د توليد ساحې ته ورکړل شي.

د ونو د انکشاف پروګرام کې بايد تخمونه د خاصو جوړوشوو ځايونو نه راټول شي، د مخصوصو ځايونو جوړول به د نظر وړ وخت او سرچينو ته اړتيا ولري نو ددې له وجې نه د تخمونو د توليد ساحې تنظيم بايد وشي او وکتل شي چې ښه کيفيت لري او اړتيا پوره کولی شي اوکه نه . هغه ساحه چې تخم پکې توليديږي بايد په طبعي ځنګلونو او ياهم په زراعتي ځنګلونو بدل شي. بايد دا ساحه د مرضونو پاکه وي، د تجربه کوونکو عواملو نه هم بايد پاکه وي، د حاصل نتیجه یې د منځني عمر لرونکي وي، صحتمند وي، توليدونکي وي، پاکه ساقه ولري او ښه کيفيت لرونکي لرګي ولري.

د ښه تخم شين کيدلو شکل

د ځنګل د ونو انتخاب

انتخاب د فينوټايپ د خواصوله مخې وي، فينيو ټايپ د جينوټايپ او چارپيريال نتيجه ده. يو ښه جينوټايپ هغه فينوټايپ رامينځته کوي.کچیرې وغواړو ښې جينيکي ونې ولرو نو لاندې عوامل بايد په نظرکې ونيسو.

۱: د خواصو نوعيت او تعداد

د خواصو د ډيروالي انتخاب واضح کوي، خو هغه مشخصاتو نه ډيره يادونه کيږي لکه د تنې سيده والی، د مرضونو سره مبارزه، ساحه داري، ګلداري، وغيره. اوپه دې ډول  انتخابيږي او نورو د انتخاب لپاره پايله لومړی طرزالعمل وي. دوهمي مشخصات لکه فزيکي او کيمياوي خواص د لرګي، لرګينتوب خاصيت، وغيره ، بايد په مسلسل ډول وي. دابه ښه وي چې يواځې په يو وخت کې فقط څو خاصيتونه په نظر کې ونيول شي اود ځينې خاصيتونو پايله په نظر کې ونه نيول شي،

لکهpinus rorsurghii, madhouse, eat if, olia

د خواصونوعيت د جلغوزي په ونه کې اوشکل يې

۲:  د انتخاب شدت او يا د انتخاب کچه

په طبيعي ځنګلونو کې شايد د ونو فاصله ډيره وي، نو ډيرې ونې بايد انتخاب شي، او په کرل شوي ساحه کې چې د تخم سرچينه واحده وي نو کم تعداد ونې پکې شاملې وي.

د انتخاب د کچې شکل

۳: د انتخاب ذريعه

تخمونه بايد د تخمونو له ساحې څخه راټول کړل شي په کوم ځای کې چې د تخم اصليت ښه معلوميږي نسبت هغه طبيعي ساحو ته په کوم کې چې د تخم مشخصات، عمر، پکې ښه  نه معلوميږي.

د تخمونو لپاره د ونو د انتخاب طريقه

دوه طريقې موجودې دي

۱: انفرادي طريقه

۲: مقايسوي طريقه

۱ - انفرادي طريقه

په دې طريقه کې هره ونه په انفرادي ډول انتخابيږي.او په دې کې معيار دهرې ونې  معلوم وي او کومې ونې چې معيار پوره کړی وي انتخابيږي او نورې رد کيږي.

انفرادي شکل د ونې انتخاب

۲ - مقايسوي طريقه

پدې طريقه کې ونه نږدې ونې سره مقايسه کيږي او داښه کار دی چې معياري خواص په نظر کې ونيول شي لکه لوړوالی، حجم، پلنوالی وغيره خو مريضي نقصانونه نه علاوه وغيره چې هغه د اندازې وړ نه دي.

د تخمونو ساحې يوه قوي برخه تضمينوي د جينيکي کيفيت لپاره اومعياري تخمونه د ازمايل شوي معيار لپاره نه دي.هغه ځکه چې دا تخمونه د تولیدي تجربې لپاره نه دي وضع شوي.

Plus tree کامله ونه

هغه ونې چې ځنګلونه يې د جينيټيکي لحاظه مکملې وي عبارت د مکملې ونې څخه دی.چې د لمړي فينوټايپ له لحاظ منل شوي وي (landidate tree ) ورته هم وايي کوم چې يو واقعي معیاريې پوره کړی وي.

ددې ونو د ساتلو په خاطر بايد کمزورې ونې له مينځه يوړل شي تر څو مکملې ونې پاتې شي. د ونو اهميت یې دادی چې مکملې ونې په طبيعت کې کمې ليدل کيږي او د کموالي علت يې دنوعو او کراس ګرده افشاني ده باید ددې څخه بيلې کړای شي. دغه ونو ته( plus tree) ويل کيږي. د( plus tree) د تخمونو لومړنی تشکيل دی. لمړی ونې لرې وي او د يوبل نه لرې ليدل کيږي. په طبيعي حالاتو کې دا ممکنه نه ده چې دوې د کراس په خپل مينځ کې وکړي.

د ونو نسلګیري بايد اول هغه کلون( clone) ته چې راټوکيدلې وي تيار کړي او بيايې په میوه لرونکو ونو کې چې نږدې دي( cross pollination) شي. يعنې دوې د والدينو ونو ترڅنګ وي چې کاملې ونې دي. د جسمي بدني برخې تياريدل د clones د خرابيدلو په شکل  کې دي اودا هم یوقدم دی د تخم په تشکيل کې چې په میوه لرونکو ونو  کې توليديږي.

کاملې ونې ښه فینوټایپ لري او د چاپيريال سره د جینوټایپ د تفاهم نتيجه ده.دغه کاملې ونې چې د جینوټایپ له مخې ورته دنوي خواصو ونې (elite tree) ويل کيږي. له همدې له امله يوډال زون (buffer zone  ) د باغ دننه د ونو ټولې شاوخوا برخې برابرې کړي دي. DR Kedarnath او Mathews په ۱۹۶۲ ميلادي کال کې يو پيشنهاد ددغه پراخه زون په هکله کړای ده چې شايد پراخوالی يې ۴۰۰ متره وي.       

Teak) يو د حشراتو د ګردې نوعه دی (Bryndenn K and Hedeget 1969)

ټیک په کمه اندازه سره د ډال زون دونې په کرون کې د پښيدو په اټکل کې يو ښه کار دی.په کامله ونه کې د نسلګيرۍ قوه کولای شي چې صحيح او ښه نتيجه ورکړي او کله چې د حاصل ورکولو په وخت کې وي شايد چې حاصل په اوسط ډول مينځ ته راوړي.يعنې د حاصل اندازه يې ښه وبريښي.چې ددې قسم ونې عمر بايد ۴۵ څخه تر ۶۰ کلونو څخه کم نه وي . مونږه کولای شوچې ځوانې عمر لرونکې ونې انتخاب کړو چې عموما دا ډول ونې د امراضو او حشراتو په مقابل کې ښه مقاومت وښيي او دغه ډول ونې چې په باغونو کې موجودې وي او استعمال شي ښه نتيجه او حاصل ورکوي. ښې ونې په عمومي توګه سره  ددې توانايي لري چې د نرمې طبقې او سلوپ لرونکي ساحو کې وده وکړي. او چيرته چې خاوره په زوال سره پرته وي هلته پرمختګ نشي کولای . اوپه خارجي برخه د ميوه لرونکوونو کې چې شاملیږي په لوې والي او اوږدوالي د ونې د تنې،ساقې برخې چې دا په خاصه توګه قالبي شکل يا قواره او اندازه د کرون، د انکشاف اندازه، ښه تخم، په خپل سر د قطع کولو توانايي او داسې نور داخل د ميوه لرونکوونو کې شامل دي. اوړي او پسرلني لرګي او داسې نور فزيالوژيکي باغداري پکې شاملې دي. د اقليمي فکتورونو د ظرفيت او مقاومت د وچکالې او د يخ وهنې يا شبنم ،امراض او حشرات او داسې نوروڅخه عبارت دي.

( Teak) په سالمه ونه کې په لاندې حالاتو کې قرار لري.

۱: کچيرې ونې غاليبې وي نو ددې په شاوخوا کې ګاونډي ونې چې شايد کوچني عمر لرونکي وي د لرګي حجم د يوې سالمې ونې په نسبت شايد ۲۵ فيصده يا ددې څخه زيات وي.

۲: که چيرې د ونو لوړوالی د نورو ونو له لوړوالي څخه کم وي نو ددغه شان ونو اندازه به هميشه په ساحه کې خرابه وي.

۳: هغه ونې چې تر اغيزې لاندې يې راوړي غاليبې ونې  شايد اوچت خاښونه ولري کوم چي د هميش لپاره ګلان ورکوي.

۴: که چيرې د ونې تنه مستقيم وي نو اوچتې برخې يې نرمې او نرې وي.

۵: که چيرې ونې ژورې کرل شوې وي نو شايد پاڼې يې اغيزه ولري په يو طبيعي صحتمندي اوښه رنګ لرونکي وي.

۶: که چيرې ونې تکيه کولو يا اهتيزاز کولو په شکل کې وي نو پدې وخت کې سالمې ونې د بلوغ په حالت کې وي کچيرې پداسې حالت کې  پاتې شي نوپاتې برخه يې ۳۰ ساتني متره وي او د بيخ اوچتوالی يې کم وي.

۷: کچيرې د ونې ښاخونه نري وي نو په خپل سر ماتيږي.

۸: کچيرې د ونې تنې په ټول شکل کې عيب وي يا امراض ولري غوټه تاووپيچ ښاخونه یې کاږه شي حشرات او فنجي پکې  پيدا کوي

۹: کچيرې د ونې د تنې پوستکې نری وي نو شايد عمودي چاودنې ولري يعنې په اوږدوالي کې عمودي چاودنې يا درزونه په يقيني ډول مخامخ  دانې وي.

۱۰: کچيرې د ونې د  تنې خاښونه ممکن په اوفقي ډول سره وي اود تاج برخه يې شايد اوچته وي نوموړې ټولې ونې يو بل ته نژدې وي په اوږدوالي او اوچتوالي کې نوپه داسې حالاتوکې ونې مقاومت کوي او د خطر څخه ځان ژغوري.

۱۱: هغه ونې چې کږې يا( wolf tree) دي.

۱۲: هغه ونې چې دتخمونو توليد ېي په پراخه اندازې سره وي.

په ساحه کې د باوري تخمونو انتخاب

په ساحه کې شايد هغه ځوان يا غوره معياري تخمونه په باوري ډول سره انتخاب شي او نور پرمختيايي شيان يې هم وکتل شي د جوړښت او ظرفيت له نګاه څخه بايد د ښې ساحې ونو څخه تخمونه راټول شي. د هغې ساحې تخمونه چې ډير ګټورخصوصياتو درلودونکي وي بايد انتخاب شي. د تخم باوري ساحې کولای شو چې په طبيعي ځنګلونو کې يې انتخاب کړو. هغه باوري تخمونه په يقيني ډول سره د باور وړ منابع دي چې د ښې جنيټکي اندازې لرونکي دي مګر هغوې ته ضرورت شته چې د ټيټ نسل د اصلاح لپاره ورڅخه کار واخستل شي چې ترڅوپورې د ضعيفې ساحې څخه ښه تخمونه توليد کړي او د استعفادې وړ وګرځي.

څنګه کولای شو چې لاندې باوري او ازمايښت شوي تخمونه اوونيسو.

۱: هغه ساحې چې اوچت د پايښت فيصدي ولري.

۲: هغه تحليل شوي نمونه وپيژندل شي او باوري انتخاب شي په ښه مقدار سره. هغه مقدار تخمونه چې باوري وي او د يو ښې اندازې لرونکي وي، ارتفاع او مقاوم لرونکي د هوا او نوروفکتورونو وي.

۳: وني بايد په متوسطې اندازې سره انتخاب شي چې د يو  پرمختګ لرونکی تاج او ښه خاښونو درلودونکي وي. چې مقاومت وکولای شي د نورو تاجونو د زخو په اعظمي ډول سره.

۴: هغه عمر لرونکي باوري نوعې چې نژدې د عمر دوران يې ديو باوري عمر لرونکي وي.

ديوې ښې ساقې اوتاج لرونکي ونې شکل

د باوري تخمونو سره چال چلند

۱: هغه ښې ونې بايد انتخاب شي کوم چې اساسې وي په قوت، شکل، تاج او ښه خاښونه او د ښه تخم توليدونکي وي نودغه قسم ونې په هره ساحه کې تنظيموي خپل لوړ عمر نظرد ساحې تعداد ته .

۲: هغه ونې چې مونږه يې نه غواړو چې انتخاب يې کړو نو شکل يې امراضو خراب کړی وي، او دارنده ښاخونه او داسې نور ولري نو شايد مونږه يې لرې کړو.

۳: په زياته اندازې سره کرل شوي ونوته بايد فاصله ورکړل شي او يو ښه تخم بايد انتخاب کړو ونې بايد د مقايسې له مخې لرې شي. ۱۰ کاله وروسته کولای شو چې قطع پکې ترسره کړو هغه قطع شوي ونو پوښونو ته بايد اور واچول شي.

حاصل ورکونکي ساحې کومې چې د ساحې د تصادم شدت کموي

هغه انتخات شوي ساحې شايد په دوه برخو تقسيم شي چې لومړۍ برخه يې  productive area) اوبله برخه يې( buffer area) دي. له توليد شوي ساحې حقيقي تخمونه شايد انتخاب شوي وي د فرهنګي عملياتو يا د کړو په صورت کې چې د زياتوالي د مقدار او اندازې په هر هکتار کې.د دوهمي برخې څخه د تخمونو ګردې بايد وکتل شي چې مشابه نوعې دي او که نه د دغه زون پراخوالی د ۱۰۰ متره نه تر ۵۰۰ متره پورې وي. پداسې ساحو کې د يوې ونې تخمونه شايد د منلو وړوي هغه ځکه چې شايد د نورو ونو تخمونه ددې سره يو شان نه وي. ځکه چې د دغه شان ونو تخمونه په خپل سر يا طبيعي ډول سره ګرده افشاني شوي دي ښه نتيجه  نه ورکوي بايد لرې شي.

د باوري تخمونو څارنه او مراقبت کول

هغه باوري تخمونو څخه بايد پاملرنه وشي چې کمزوري تخمونه او نري تاجونه ولري نشي کولای چې د نورو سره رقابت وکړي او شايد په پراخوالي کې ورسره کومک وکړي او همدارنګه په ګن والي  تاجونو کې نري تخمونه مخکې د ګل څخه ضرورت لري چې ښه تعداد واله تخمونه چې د فينوټايپ درلودونکي دي بايد ولري او منظم شي هغه لاس ته راغلي  تخمونو ونې. شايد وساتي د بياځل لپاره امراض، څرول او د خلکو مداخله، حشرات ، نولی يا پړانګ او حيواني خرابتيا ( شادي ) او داسې نور.

نباتات او ښتونکي ونې له مخې لرې کړي باقاعده څارنه او پاملرنه ترې وکړي کوم وخت چې یې ضرورت وي خاورې او غذا ، حيواني سره، کيمياوي سره او اوبه ورکونه  شايد ددې سره پرمختګ وکړي او ښه تخمونه توليد کړي او زيان رسونکي واښه بايد وايستل شي او داسې نور.

تخم بايد د مرغانو اونولي څخه وساتل شي شکل يې

د باوري تخمونو د انتخابولو لپاره معيارونه

FAO  په ۱۹۸۵  ميلادي کال کې د جلغوزيو د انتخاب د اصلاح کولو لپاره معيار داسې ټاکلی وه او استعمال د پلن پاڼو نوعو لپاره يې هم کړی وه.

۱:( Straightness of trunk )نيغې تنې

                A: نيغې

                     B: په لږه اندازه کږې شوي.

                  C: په زياته اندازه کږې شوي.

۲:( forking )ښاخ يا څانګه

               A: ښاخونه نلري.

                 B: د ښاخونو دريمه برخه یې پورته وي.

               C: ښاخونه یې په مينځ کې او دريمي ټیټه برخه کې وي.

۳: عيب يا نقص

               A: عيب يا نقص نلري

               B: روغيدل يا پورته کيدل یې څرګند وي د عيب څخه .

               C: په هغه اندازې چې عيب ښه پرمختګ کړی وي.

۴: د ميوې او ګل په وخت کې

               A: ميوه لري.

               B: خالص ګل يا يواځې ګل لري.

               C: هيڅ يو ګل او ميوه نه لري.

په لومړيو درې برخو کې د شروع  تصميم داسې ښودل کيږي.

۲۲۲،۲۲۱،۱۲۲،۱۲۱،۱۱۲،۲۱۱ يواځې اخيري حالت  کلاس کې درې واړه شامل شوي وي. شامليدل په دې معنئ چې مناسبې باوري زخې يا د تيغي دD.B.H د اوچتوالي په اندازه وي او داسې نور شايد کار ورکړي. دغه اساسي انتخاب شروع کيږي په ګلانو او ميوو کې شايد کار وکړي.

(Seed orchard ) دميوه لرونکو ونو تخم: دميوه لرونکوونو تخم يو پيژندل شوی جنيتکي اوچت تخم دی. په توليد د ګرده افشانې کې له جنيتکي بې اهميته خارجي منابعولخوا په شدت سره اداره کیږي په مکرر يا عادتي ډول او په زیاتې  اسانې سره حاصل شوي نباتي تخمونه توليدوي. هغه ونې چې کږې دي کوم چې يواځې د دميوه لرونکوونو د تحقيق لپاره مختلف شکلونو باندې تخمونه لاس ته راوړي. دا يو ښه علم دی په ساحه کې د نوعو  دبد ليدلو او د ژونديو موجوداتود تکثير، د نسلګيرې سيستم، د تخمونود تکنالوژي، فزيالوژي او د امراضو د خپريدو په تعادل کې مقاومت ښيي او داسې نور.  په کوم ځای کې چې د دميوه لرونکو ونو تخم ضرورت وي نو ميوه لرونکي ونې تخم توليدوي په یواوچت جنیتیکي ډول سره.  چې استعمال يې د بياځل لپاره د شين کيدلو په پروګرام کې کومک کوي د ځنګل په دوباره شین کیدو کې .

دميوه لرونکوونو تخمونه دوه برخې لري

۱: د دميوه لرونکو ونو د( seedling) د برخې تخم کوم چې تياروي او  لاس ته يې راوړي وي د( seedling) برخې څخه کاملې ونې کوم چې له مينځه تللې کمزورې ونې دي.  او د هغه کاملو ونو څخه کوم چې ښه تخمونه توليدوي.

۲:( clonal) او د ميوه لرونکو ونو زرغونيدونکي تخمونه کوم چې برابروي اوتخمونه په اسانې سره شين کوي . او هغوې همدارنګه اوچتوې غوټې د(clone ) پیوند څخه په خپل شکل کې دي  قلمې او زخې په کاملو ونو کې د( seedling )په برخه کې اوچتيږي. او ملاتړ يې کوي مخکې تر مخکې د کلونل د ميوه لرونکو ونو د تخمونو نه او کولای شي چې د حاصل تخمونه مقايسه کړي د مخکينيو سره چې ښه حاصل یې ورکړی اوکه خراب حاصل یې ورکړی دی  او که يو ښه توليد په خپل کار کردګي کې لري اوکه نه   د دوې څخه همدارنګه کولای شو چې د انساجو کرنه و کړو.

 د( clone)ميوه لرونکوونوتخمونه

۱: لومړی شين کيدنه د يو کاملې ونې چې جنيتکي انتخاب څخه تشکيل شوي وي او نه ټيسټ کيږي.

۲: دوهمي شين کيدنه کوم چې تشکيل شوي وي د کلونل د ټيسټ څخه او دريمي پرلپسې شين کيدنه کوم چې د کلونس د غوښتنې وړ انتخاب وي يو د اساسي ونو ، فاميلیو او اولادونو کې دي.  د کاملې ونې دوهمي او دريمي او داسې نور چې  مخکې شين شوي وي په ميوه لرونکو ونو کې او خپل دوران کې یې قبول کړي وي جنتیکي خواص نو دغه ونې اصلاح دي .  کوم څه چې پورته ذکر شول په خاصه توګه د ميوه لرونکو ونو دريمه برخه د (seedling  )چې  په( grafting )يا پيوند کې نسبت نورو ته په کلونس کې ډيره مهمه دي.  د باغ يا دميوه لرونکو ونو تخمونه په څلورو اساسي برخو تقيسمې شوي دي. اساسې طبعي، دونو له اصلي منبع څخه، د( clone )مخلوط ، د نسل ټيسټ او داسې نوردي.

     دمکملې مېوه لرونکې ونې تخم                  (Plus tree seed orchard)

۱: د کاملې ونې د ميوې تخم :  ميوه لرونکي ونې جوړې شوي دي د( clone )د کاملې ونې د مشابه نوعو څخه د مختلفو نفوسو د حدودو په زون کې.

۲: provenance crossing seed orchard: ميوه لرونکو ونو تخمونه جوړ شوي دي په نسبي ډول سره د لويو او مشابه نوعو چې تعلق لري ټولو نه کم په دوه provenance ) کې. دغه يو اساسي طريقه ده چې د القاع په کاملې ونې کې او مختلف provenance  چې هر يو يې جلا يواوچت ارزښت لري.

۳:( seed orchards interspicific hybrid seeds )د ميوه لرونکو ونو تخمونه په يو خاص شکل دوه رګه کول.

د ميوه لرونکو ونو دوه رګه کول يا داخلي ګرده او د مختلفو نوعو د القاع د توانايي لپاره يې کوي  دوه رګه تخمونه کولای شي چې دغه ميتود وړاندې کړي.

۴: Elite seed orchard  : د ميوه لرونکو ونو ترکيب يواځې د کنترول او د کلون ښه جينوټايپ سرچينه ده. اود مختلفو کاملو ونو مبدا دی. د ميوه لرنکو ونو د تخم (clonal genotype )او د هغې اغيزې په داخلي القاع باندې په يقيني توګه سره د اولاد ازموينه يا ازمايښت دي. د ميوه لرونکو ونو تخمونه کولای شي چې د باد، حشراتو اود لاس په واسطه  یې القاع کړو.

د ميوه لرونکو ونو د (seedling  ) تخمونو ګټې او زيانونه

Advantages) ګټي:

۱: د توليد شوي تخم يوځای کيدل د اولادونو د ټيسټ په واسطه.

۲: هغه مختلفې نوعې کوم چې په زياته اندازې سره زرغون شوي وي په ميوه لرونکو ونو کې.

۳: دا اسانه ده چې ځای پر ځای يې کړي يواځې خلاصه القاح د اولادونو په استعمال کې.

۴: دا د پلن پاڼو ونو یو اساسي جنيټکي برخې دي.

Disadvantages يا زيانونه:

۱: د اولادونو ارزښت او د تخمونو توليد سخت کار دی چې په يو وخت کې حاصل لاسته راوړي.

۲: د ونې جينوټايپ ميوه لرونکي تر اغيزې لاندې راولي هغه چې ندي پيژندل شوي د اولاد يا نسل ګيري د ټيسټونو په اصلي انتخاب کې. او په ميوه لرونکو ونو کې په انفرادي ډول سره نه ټاکل کيږي.

۳: ګلان او د تخم نسبي توليد د پاملرنې او د توجوع وړ وخت کې کوي.

۴: پدې کې خطرناکې او تړل کيدونکي واقعې يا پيښې چې د ميوه لرونکو ونو په توليد باندې اغيزه کوي شتون لري.

د( clone ) ميوه لرونکو ونو د تخمونو فايدې او زيانونه

Advantage فايدې:

۱: د اولادونو ټيسټ، د جينوټايپ په تخمونو کې توليدوي، هغه تخمونه چې په ميوه لرونکو ونو کې  پيژندل شوي دي.

۲: د ګل پيوند چې وخته ګل او توليد باندې پيل کوي. وروسته د ميوه لرونکو ونو په ځای انتخابیږي.

۳: ميوه لرونکې ونې په اسانې سره ځای پر ځای کيږي.

۴: دا ممکن دی چې ارتباط ورکړي يو ګروپ ميوه لرنکو ونو تخمونو ته.

۵: د ميوه لرونکې ونې جينوټايپ ښه خوندي کوي .

۶: جنيتکي مواد هغه وخت پيژندل کيږي چې استعمال شي او عملي بڼه ولري.

Disadvantage زيانونه:

۱: يواځې يو دوران په انتخاب د لاسته راوړلو د عملياتو کې يو کوچنۍ ګټه کولای شي چې لاسته راوړي وي له رد شوو ميوه لرونکو ونو څخه.

۲: خراب پيوندونه سخت دي چې زرغون اوزيات شي په بعضو نوعو کې ، دا په کلون تخمونو کې محدود شوي او ځای پرځای شوي دي.

۳: د اولادونو ټيسټ یې بايد وشي.

۴: ميوه لرونکې ونې يو اساسي ضعيفه( genetic )جنيټيک پدې کې لري.

Concepts and principle in seed orchards

د ميوه لرونکو ونو اصول او اساسات

د ميوه لرونکو ونو د تخمونو اساسي اصول متقابله القاح دی د( clones) په داخل کې او د غوښتنې وړ سلوک دي.او د هغه تخمونو توليد ورکول دي چې په اوچته اندازې سره چې د اولادونو د ارزښت،( Self Pollination) پخپل سر ګرده افشاني او نسلګري د زيان نه ډک وي او ښه توليد پکې نه ترسره کيږي. او د ميوه لرونکو ونو د تخمونو اساسي اساسات( cross pollination ) دي. د ځنګلې ونو تخمونه په ډيره پراخه اندازې سره مهمه دي هغه ځکه چې داعتماد وړ منابع جنيتکي او فزيالوژيکي له نګاه څخه منل شوي تخمونه دي. دغه منل شوي تخمونو ته په اوچته اندازې سره نرسري ګانې ضرورت لري، چي تر څو پورې بياځلي حادثات پکې ترسره نشي. ميوه لرونکي تخمونه بايد ژوندي وي او عمل کوونکي والا وي او د خپريدو او د انتخابيدو او همدارنګه معياري وي. او د خپريدو ميتود لپاره اماده وي. د نسلګيري لپاره  د ميوه لرونکو ونو تخمونو څخه په راتلونکي کې په ښه پلان سره کار واخستلي شو. د احداث پروګرامونه شايد په اوچته توګه توليد کړي يو پياوړې او ښې نتيجي درلودلوسره په ځنګل کې او مخه ونيسي د فنجي، حشرات او حيواناتو نه چې ترڅو پورې د ميوه لرونکو ونوتخمونه د نسلګيري لپاره په کافي ډول زيان نشي.

breeding strategy د نسلګيري ستراتيژي

د ځای توپير تر ټولو قيمتي منابع ده. مخکې لدې څخه چې د ميوه لرونکو تخمونو پروګرام وپيژندل شي نو د هغې څخه بايد مخکې مونږ معلومات ترلاسه کړو د ونو په بيولوژيکي نوعو، فينولوژي،دمیوي په بيولوژيکي او د تخم اندازې باندې بايد پوه شو. حشرات، ګلان، تخمونه او ونې څنګه تخريبږي پدې بايد پوه واوسو.

هغه فکتورونه چې په خپل سر القاح کوي، په ګلانو کې ، ګلان او د ميوې دانې تکثيروي هغه برخو کې چې ښه جينوټايپ ولري. تر ټولو د مخه بايد هغه ته لوړ وخت ورکړل شي چې په خپل ارزښتناک وخت باندې تمرکز وکړي او د عمل او اجرا وړ وي او داسې نوعې انتخاب شي چې ښه ريکارډ ولري نسبت نورو نوعو ته چې خطر پکې موجود وي. او مونږ بايد په بندرونو سرحداتو کې ښې طرحې د نسلګيري لپاره جوړې کړو. ځکه چې د نورو هيوادونو څخه کوم نيالګی وارديږي په هغو کې قسم قسم امراض وي زمونږ انتخاب شوي نيالګي هم ورسره په ضرر اخته کيږي بايد په هر ځای کې د نسلګيري مختلف پروګرامونه عملي کړای شي چې ترڅو پورې  نورې ونې نجات حاصل کړي .

د اولاد د ازمايښت ډيزاين( design of progeny trial)

هغه راز راز برخې د ډيزاينونو کوم چې په عمومي ډول په ګټه اچول شوي دي د اولادونو د ازمايښت لپاره د فرعي ازمايښتونو څخه عبارت دي.

Randomised block wise planting of clones: a : دغه برخې د ډيزاين کوم چې د random لپاره په ګټه اچول شوي دي او په کلون کې يو، دوه، درې ونې کرل شوي او ځليدلې نوعې دي. فرض کوو چې مونږ بايد تعقيب کړو ۱۰ کلونسه د اولادونو د ازمايښت  د ټیسټ کولو لپاره .

1: MAHL-P6 2: MAHL- A3 3: ORANP-7 4: MHAL-A1

5: MHSC-A2 6: MHSC-J2 7: MAHL-A4 8: MHSC- A4

9: MAHL-P1 10: MAHL-P5                                      

Clones) په (Maharashtra ) کې ، يو کلون په( Orissa )چې ريښې يې تيغ وهنه او د تنې( teak ) یې د هر کلون لپاره  چې ۲۵۰ دي.  کولای شو چې په دوه بلاکونو کې ۱۲۵ نباتات ځای پر ځای کړو په هر کلون کې او هر مستطيل شکله بلاک ۱۲۵ نباتات لري. ۲۵ نباتات په افقي قطارونو او ۵ نباتات په عمودي قطارونو کې ځليږي. اول شايد ولري په مجموع کې ۱۲۵۰ نباتاته او په دوهم کې شايد همدارنګه ۱۲۵۰ نباتاته ولرو شايد پدې ډول په ازمايښت کې ۲۵۰۰ نباتاته شي او په دريمه ځليدنه کې کچيرې کرل شوي تنه موجوديت ولري د کرلولپاره. هغه خالي ځايونه د نبا تاتو د ازمايښت کوم چې عادي حالت کې وساتل شي هغه بايد ۴×۴متره کې وي . مجموعي ساحه بايد ۴.۰ هکتاره وي دغه ساحه بايد وساتل شي د ( (TCMاو اغزن سيم، کټارۍ په واسطه دغه ډيزاين په لاندې ډول سره دي.

MHAL-P5 5	MHAL-P6 10	MHAL-P5 5	MHAL-P6 10
MHAL-P1 4	MHAL-A3 9	MHAL-P1 4	MHAL-A3 9
MHSC-A4 3	ORANP-7 8	MHSK-A4 3	ORANP-7 8
MHAL-A4 2	MHAL-A1 7	MHAL-A4 2	MHAL-A1 7
MHSC-A2 1	MHSK-A2 6	MHSC-A2 1	MHSC-A2 6

عمودي نقطه شايد د کلون په اوله ساحه کې بيا وځليږي. او تر ټولو وړاندې په دوهم شکل کې وځليږي. همدارنګه هغه پوره کول او په خپل سر ګرده افشاني په فرعي ازمايښتونو کې په اصغري توګه په (Ramet )کې چې کومې خبرې دي کولاای شو چې په هر يو بلاک کې هغه بدلې کړو.

Systematic block design) د سيستماتيک بلاک ډيزاين کول:

په سيستماتيک بلاک کې احتياط بايد وشي د (cross pollination  ) په پرمختګ کې او self pollination) بايد لرې شي ورڅخه دغه لاندې مثال د سيستماتيک بلاک ډيزاين په تنه، تخم ، کامله ونه او ميوه لرونکو ونو کې ترسره کيږي.

Total plants or remits	R3	R2	R1	s.no. Name of clones
48	16	16	16	A-5	1
48	16	16	16	A-4	2
48	16	16	16	A-3	3
48	16	16	16	A-7	4
48	16	16	16	A-16	5
48	16	16	16	A-17	6
48	16	16	16	A-10	7
48	16	16	16	A-21	8
48	16	16	16	A-35	9

Total number of plants or Ramets              = 432

Number of clones                                          = 9

Ramets of each clone in one replication   = 16

Total plants of each clone 16×3                  = 48

Total blocks (square)                                    = 27

Total plants of each replication                   = 144

Spacing of plants 4m. × 4m.            

Total plants or Ramets planted                  = 432

فاصله مابين د بلاکونو کې کوم چې ورته ضرورت دی چې بايد برابر شي او شتوالی ولري. دغه فاصله د هر بلاک د ۱۶ نباتاتو په ۴×۴مترو کې وي.

0	0	0	0
0	0	0	0
0	0	0	0
0	0	0	0

بل د ممکن ډيزاين لپاره د څلورمې برخې د کرلو نیالګيو استعمال چې مطابقت ورکوي دکلون په کامله ونو کې او ونې بايد وکتل شي( teak deed orchard ) او عمومي (mixture of plus tree, c-tree and tsos) ګڼل يا فرضول اوکرل دنیالګیو چې په لاندې شکل کې ښودل شوي دي.

General (Mixture)	TSO Clone	Check tree	Plus tree	Name of clone
25	25	25	25	MHAL-A1
25	25	25	25	MHAL-A2
25	25	25	25	MHAL-A4
25	25	25	25	MHAL-A5
25	25	25	25	MHAL-A8
25	25	25	25	MHSC-12
150	150	150	150

د کاملې ونې (Check tree ramet or ramet ) سره مطابقت ولري. کاملې ونې کرل شوي وي په نږدې بلاک کې. چې هر يو بلاک لري ۲۵ کرل شوي نباتات چې په ۴×۴مترو کې فاصلې ولري، بشپړ بلاک کولای شي بحث وکړي ددغه ډيزاين د څلورو برخو د تنظيم شوي انعکاس څخه او په لاندې ډول دي.

G	G	TSO J2	G	TSO A8	G	TSO A5	TSO A4
J2+	A8+	A5+	A4+	A2+	A1+	G	TSO A1
G	C A8	C A5	C A4	C A2	C A1	G	TSO A2

Line wise planting of clones : دکلون د ډیزاین دغه برخه چې ونې پکې کرل شوي دي په يولين کې چې ترڅو پورې په مناسب ډول ډيزاين شي. پدغه ډيزاين کې کولای شو چې څنګه خپل کړو (teak stump )او( seedling)  له ځای پرځای شوي ميوه لرونکو ونویعنې کاملې ونې او( check tree)  څخه . دا يو مخلوط دی د ټولو هغو درې واړو چې عبارت دي له (stock )څخه.  اوپه دې کې د څلور کتل شوي ونې چې کامله ونه ترې لاسته راځي  او يا هم د ډيرو نورو ونو څخه د تخمونو جمع کول زیاته ګټه لري د نسلونو د اصلاح لپاره او متکي کيدل دي یا اعتماد لرل دي  په شتوالي د ددې عمومي کاملې ونې( general plus tree )او( check tree) چې په لاندې جدول کې ښودل کیږي.

General (mixed)	comparison	Plus tree	TSO	Clone
10	10	A1-12	12	A1
10	10	A2-12	12	A2
10	10	A3-12	12	A3
10	10	A4-12	12	A4
10	10	A5-12	12	A5

) کولای شو چې مونږ دوه مناسبې برخې TSO romet )او (general romسره(        ) يوځای کړو او دوه نورې برخې چې هغه يو يې( plus tree rome) او بله يې( )check tree romet) دې سره يوځای کړو( TSO clone(  )د general(  په لاندې دياګرام يا شکل کي ښودل کيږي.

R1

A4	G	A1	G	A3	G	A5	G	A2	G	A5
A3	G	A5	G	A2	G	A4	G	A1	G	A4
A2	G	A4	G	A1	G	A3	G	A5	G	A3
A1	G	A3	G	A5	G	A2	G	A4	G	A2
A5	G	A2	G	A4	G	A1	G	A3	G	A1

R2

A5	G	A1	G	A2	G	A3	G	A4	G	A5
A3	G	A4	G	A5	G	A1	G	A2	G	A3
A1	G	A2	G	A3	G	A4	G	A5	G	A1
A4	G	A5	G	A1	G	A2	G	A3	G	A4
A2	G	A3	G	A2	G	A5	G	A1	G	A2

په همدې ډول نورې نوعې هم بايد سره يوځای کړو چې(  plus tree clonal romet) د( check tree)  سره په لاندې شکل کې داسې سره يو ځای کيږي.

R1

A3+	C	A1+	C	A4+	C	A2+	C	A5+	C	A3+
A2+	C	A5+	C	A3+	C	A1+	C	A4+	C	A2+
A1+	C	A4+	C	A2+	C	A5+	C	A3+	C	A1+
A5+	C	A3+	C	A1+	C	A4+	C	A2+	C	A5+
A4+	C	A2+	C	A5+	C	A3+	C	A1+	C	A4+

R2

A3+	C	A4+	C	A5+	C	A1+	C	A2+	C	A3+
A1+	C	A2+	C	A3+	C	A4+	C	A5+	C	A1+
A4+	C	A5+	C	A1+	C	A2+	C	A3+	C	A4+
A2+	C	A3+	C	A4+	C	A5+	C	A1+	C	A2+
A5+	C	A1+	C	A2+	C	A3+	C	A4+	C	A5+

منعکس کيدل د دريمي او څلورمي کولای شي چې په يو کافي اندازې سره کرل شوي نباتات پکې ځای پر ځای شي.

Combination of block planting and line planting

يو ځای کول په بلاکونو کې د کرل شوې ونې او برابرول په لين کې دکرل شوې ونې. کولای شي چې يو مناسب ډيزاين برابر کړي او که چيری موجودې وي دوه کټګورې د نيالګيو د کرلو.

۱: غټ نمبر لرونکي ونو کرل چې په بلاک يې کرل خپل کړي دي.

۲: څو نمبر لرونکي ونو کرل چې د کرل شوو لينونو ترمينځ راغلي وي.

Size of orchards د ميوه لرونکو ونو تخمونو اندازه

د کلون د نمبرونو محدودول د ميوه لرونکو ونو د اندازې لپاره اوڅو کلونس چي د ميوه لرونکو ونو د تخمونو هغه ټيټه اندازه يې ۲۵ کلونس او ۲ هکتاره دي.

Plote :  په انتخابولو کې  ګلان په ټولو برخو کې ډيرښت کوي. او په بعضې وختونو کې د نسلګرۍ مخه نيسي چې تر څو پورې کلونس په (plate)  کې په مکمل ډول پوره شي.

نارمل ميوه لرونکي تخمونه کلونل اماده کوي. که چيرې دوې مشکلات پيدا کړي او يو کمزوري زرغونيدل بغير د يو وخت څخه په ونه کې پیوند او ګل کيدنه صورت نیسي.  د (seedling ) تخمونه د پاملرنې وړ دي په اوچته اندازې سره توليدوي ځوان عمر لرونکي د (seedling) تخمونه، د (seedling) تخمونه د ميوه لرونکو ونو لپاره مناسب دي په شاړه ( arid ) ځمکه، نیمه شاړه (semi arid) ساحو کې چيرته چې په عمومي شکل سره زرغونيږي او زياتيږي.

Design of seed orchard: د ميوه لرونکو ونو د تخمونو ډيزاين

دلته نژدې ۱۵ برخې د ډيزاين دي (faulknar. 1975) عالم داسې ویلي دي . دغه ډیزاینونه ډول ډول جوړ شوي دي او شايد مخه ونيسي په خپله  مينه او علاقې سره د خراب تخمونو  .

اجازه ورکوي يا زغم یی د نړيوال سيستماتيک بدلون سره.او ترتيب د کلونس او د همدې کلونس د کارکردګي مقايسه بايد وشي،او پرمختګ وکړي ميوه لرونکي ونې په پراخه ډول سره. هر يو نمبر د کلون او (ramet ) کې دلته داسې ډيزاين نشته چې مشخص کړي اهداف په عامه توګه په اجرا د ګلانو او ميوو کي.

چې بعضې يې په عمومي توګه دغه ‌ډيزاينونه استعمالوي .

۱: pure rows :خالص افقي: په انفرادي کلونس کې د خالص راګانو شامليدل.

۲: chess board: د سطرنج تخته: دغه مناسب کلونل د ميوه لرونکي ونو لاسته راوړلی شووپه نو بتي ډول د دوه انتخابي کلونسونو څخه چې هر يو يې عبارت دي له row) او (column ) څخه په ميوه لرونکو ونوکې. ګټه يې دادي چې توليد شي دوه رګه تخمونه.

۳: completely random : په کارونو کې تر ټولو نه اسانه او ساده ډيزاين دی مګر د کرلو بحث يې ډير سخت دي. (Grafting )او ددې رامیټ انفرادي شکل موقیعیت د يو صحني په شاوخوا کې که چيرې ساحه يې ډيره لويه تشکيل کړې وي نو کلون به هم زيات وي، د روميټس په مشابه کلون کې شايد دغه ډیزاین وکرل شي. نږدې موقعيت کې او د اصل  راګانو او کالمونو په ساحه کې مختلف روميټ جلا کوي.

۴:  randomised block design :حلقوي بلاک ډيزاين:

دغه ډيزاين د هغو ساحو په لومړنيو تقسيم شوو داخلي مساوي بلاکونو کې ترسره کيږي چې هر بلاک کې يو لوښی وي. (ramet ) په هر( clone ) کې د راميټ د موقعيت  نه په هر  حلقوي بلاک کې مخ نيوی کوي.

۵: rotating block : دا يو سيستماتيک بدلون دی چې په کلون کې  جوړ شوي دي په ساحه کې اود هر يو منعکس کوونکي په بلاک کې مخ نيوی کوي. د منعکس کوونکي   رومیټس چې دبلاکونو په داخل کې پرلپسې  بعضې اماده ګي لري.

۶: reversed block :  مشخص شوې دغه رهنما چې جوړ او په استعمال شوي  بلاک کې دکلونس په ساحې کې په دوباره نتیجې سره . دوې د مختلفو حلقو لپاره د هريو بلاک چې اماده شوي وي. او په همدغه شکل ورته د نوعو ډيزاين شوي وي.

Planting and establishment of seed orchard

نيالګي مونږه کولای شو چې په څو طريقو سره يې وکرو او ترتيب يې کړو د مربع په شکل، د مستطيل په شکل او د( quincunxes) په شکل يې جوړکړو. دباغونو ډيزاين کولای شو وروسته د انتخاب او قطع کولو نه هغه جينوټايپونه چې د غوښتنې وړ دي په نتيجه کې يو مکمل ډيزاين لاس ته راځي. ميوه لرونکو ونو تخمونه شايد پرمختګ وکړي له کلون څخه پيوندي، زخې او جينټیکي اوچتو ونو څخه لاس ته راځي. 

مګر متکي کيدل په دغو حالاتو باندې د( seedling) كرل شويو نسلونو او ګرديې شايد کنټرول شي. همدارنګه نسلونه شايد ددې سره جنيټکي شي. که چيرې يو ښه کلونس او فاميلي غړي بدل شي د ۱۵-۲۰ پورې نو بيا د جنيټيک اصغري حالت دی او خرابې اغيزې په نسلګيري باندې يې مخه  نيولی شو.  په دغه کې د نباتاتو فاصله شايد ډيره پراخه او پوره وي د ونو د کرلود پرمختګ لپاره دغه عمومي دود دی په نړې کې کوم چې دغه پراخه فاصله پکې استعمالېده. ښه او اقتصادي طريقه يې د فاصلې محدودول دي او ساتل دي او پيوند په ښه توګې سره اوچت شي مخکې لدې چې توليد و کړي. نباتات کولای شي چې د لمر په متوسطه تودوخې کې ګلان او ميوې برابرې کړي. په مختلفو کلونو کې ابتدايې فاصلې د( pine )د ونو لپاره(۱۰ ) لس متره نيول شوي وي خو د تخم لرونکو ونو د تخمونو نه (seedling) او د نباتاتو د کرلو فاصلې۲×۶ متره پورې وي .ځينې فاصلې يې کله کله محدودې وي خو په انفرادي ډول سره .

د نباتاتو د کرلو دغه شکل د حلقوي بلاکونو شکل دی کوم چې مونږ يو اساس فرضوو په کلونس کې د نسلونو د مقايسې. ميوه لرونکي ونې شايد توليد کړي په بعضي وختونو کې او په نږدې  کلونس کې په مکمل ډول حاصلخيزي رامينځ ته کوي.  په کورنيو او تخمونو کې د ميوه لرونکو ونو د تخمونو اندازه باور لرل د نباتاتو په کرلو کې او د  Afforestation) پروګرامونو کې ډير مهم رول لري.

ميوه لرونکي ونې انتخاب او موقعيت شايد د باور وړ وي او په لاندې ټکو کې خلاصه کيږي.

۱: مناسبه خاوره او اب و هوا کې اوچت تخمونه پکې توليديږي هغه شايد څرګندشي د محل په اساس.

۲: دغه شايد مخه ونيسي د جلاوالي زونونه  ردوي کوم چې نه غواړو د ګل ګرده په نارمل ډول سره.د تخمونو کمربندونو فاصله بايد ۱۰۰-۲۰۰ متره پورې پراخوالی ولري شايد دا کافي وي مګر دغه فاصله د محل د نوعو لپاره کافي دي.

۳: د ميوه لرونکو ونو تخمونه طبعي جغرافيوي زون کې پيدا کيږي نوعې او تخم استعمال چې چيرته ورته معيار وي د خالصوالي هغه نوعې  دوباره ځل لپاره انتخابيږي.

۴: د کلونس د تخمونو انتقال ديو زون نه بل زون ته لکه مثال چې مونږ داسې ووايو انتقال دشاړې ساحې نه،( moisture) يا لندبل لرونکي زون ته شايد دا هڅه ناکامه وي.

۵: اساسي  کارچي د هغه ساحې پاکول دي ، د مغلقو شيانو سوځول ، د هرزه بوټو له مينځه اوړل ، د بحرنيو نباتاتو ريښې له مينځه وړل ، قلبه کول ،سطحه برابرول او داسې نور شايد د يوکال څخه مخکې بايد ترسره شې. په خاوره باندې کار وشې چې تر څو پورې سلوب او لوړې او ټيټې له مينځه يوړل شي.

۶: ساحې بايد د باد، اور او حيواناتو څخه وساتل شي او ساحې بايد د کټارو او سيم پواسطې سره تاوو کړای شي.

۷: ساحې ته بايد د اوبو ورکولو ښه سيستم برابر شي او حاصلات يې بايد پورته شي. حشرات او امراض بايد پکې کنترول شي. شاخه بري بايد پکې په پراخه اندازې سره موجوده وي او سامان الات يې بايد پوره وي او ګرده افشانې پلټنې سيستم بايد موجود وي.

۸: ساحې ته بايد پرمختګ او سهوليت ورکړل شي لپاره د ټولګيو د تخمونو چې اوچ شي راوويستل شي او موقتي ذخيره شي.

۹: ښه (drainage) يا زيم ايسنته شايد مخه ونيسي د کيندلود کانالونو او د (outlet )اوبه خارجې برخې ته اوباسي، ، ساحې بايد ولري (kanker pan) او قلبه کړای شي، نورې فرعي خاورې چې ترڅو پورې اوبه اودروي. خاوره بايد ټيسټ شي او مناسبه خاوره د اصلاح لپاره پکې واچول شي.

۱۰: د نرسري ګانو لپاره بايد دداسې يو ځای انتخاب وشي چې هغې ته په اسانې سره لاس رسی وشي. اونژدې وي سرک يا ښار ته ځکه زرغونول د مختلفو ګردو او ټسټونو ته په اسانې سره لاس رسی کيږي د تخمونو د انتخاب لپاره.

۱۱: ښه چارپيريال بايد انتخاب شي چې ترڅو پورې ښه تخمونه توليد شي.

۱۲: ښه به داوي که چيرې د ميوه لرونکو ونو تخمونه په اوچته توګه په لومړيو څو کلونو کې د سلويکلچر او د (taungyas) سيستم لاندې وروزل شي تر څوپورې هرزه ګياوې توليد نه کړي وخت په وخت بايد رمبی شي او داسې نور اوليګومي نباتات د نايتروجن په لوړ ساتلو کې رول لري بايد وکرل شي.

د ميوه لرونکو ونو د تخمونو اداره

هدف د ادارې دادی چې په وخت سره ځای پر ځای کړي میوه لرونکي ونې  ،چې صحتمندي ولري او ښه پرمختګ وکړي. د ونو پيوند او ميوه لرونکو ونو ميوي یوباثباته پرمختګ وکړي په لومړنيو او دوهمي کلونو کې د ميوه لرونکو ونو تخمونه بايد د هرزه ګياوو څخه په ټينګه وساتل شي منظم اوبه او په خاوره کې په منظم ډول سره کار وشي ځکه چې نبات پکې ښه راشي. پدې ډول درخواست د يوې ښې حاصلخيزي يا NPK چې ښه وده وکړي پکې ګلان او ميوې او د مور په شان توليد وکړي. وخته ګلان او حاصلخيزي ته بايد په دقت سره وکتل شي اوپاملرنه ترې وشي، واښه بايد په دوامداره ډول لرې کړای شي که چيرې لرې نه کړای شي نو د اوبو د ضايعاتو په تبخير کې مرسته کوي، د نبات ټولې برخې بايد وساتل شي دغه فکتورونه عبارت دي له، حشرات، مرغان، امراض، حيونات، باد، اور، د حده زيات څړ او داسې نورو څخه. په هغه ځايونو کې چې د نسل ګيري ټيسټونه نه وي شوي.هلته ميوه لرونکو ونو تخمونه بايد ځای پرځای نشي، که چيرې کوم تخم ښه حاصل او يا يې ميوه توليد نکړه نو ددې لپاره د مثنوي القاح څخه کار واخستلای شي او تر څو پورې يو امتحان شوي نسل ورڅخه په لاس راشي.

زمونږ په هيواد کې د ميوه لرونکو ونو تخمونه د قناعت وړ ندي ۱۹۶۹ نه تر ۱۹۸۸ ميلادي کال کې نږدې ۶۰۰ هکتاره کلونل ميوه لرونکو ونو تخمونه ځای پرځای شوي دي ( MP-120ha).

(Maharashtra 233 ha; Karnataka 12 ha ; Gujarat 45 ha Andhra Pradesh 24 ha ; Tamil Nadu 19 ha ; Arunachal Pradesh 17 ha ; Kerala 16 ha ; Tripura 5 ha; Orissa up and FRI more than 2 ha )

ټيته نقطه دې کلون (۱۲ ) او لوړه نقطه يې (۵۰ ) ښودل شوې ده د ميوه لرونکو ونو لپاره يو Lakh هکتار کې د تخمونو اندازه شايد ۱۲۸۰ وي . اود دوو لخ پيوندي شوي نباتاتو فاصله بايد (۸ × ۸ ) متره وي . د( seedling)  د ميوه لرونکو ونو تخمونو کورنې   د ۶-۲۰ پورې پکې شاملې دي چې په ۱۷ هکتارو کې ځای پر ځای کيږي . (       Andhra Pradesh, Kerala, )Maharashtra) کې . د(seedling)  د ميوه لرونکو ونو تخمونه په (Dalbergia Sissoo ) کې چې پراخوالی يې ۲ هکتاره دی . او Maharashtra) پکې ځای پرځای کيږي ۴-۱۰ کورنې پکې شاملې دي ( Andhra) Pradesh cashew )د ميوه لرونکو ونو تخمونه په (seedling) کې شامليږي ۱۵ کورنې پکې ځای پر ځای شوي په ۲ هکټاره ساحه کې.( Sandal and jack frout) د ميوه لرونکو ونو تخمونه د( seedling) په ۵ هکتاره ساحه کې ځای پر ځای کيږي او نورې ۳۰ کورنې په (Karnataka ) کې شامليږي.( Rajasthan state) ميوه لرونکو ونو تخمونه پکې ځای پر ځای شوي.

مګر په ډيره اندازه ورته ضرورت وو چې منظم يې کړي په (arid or semi arid )ساحو کې په بياځلي شين کيدنه صورت ونيسي چې ترڅو پورې په اوچته توګه سره جنيټکي تخمونه توليد کړي او په ونو کې شاخه بري او( lopping )ترسره شي او زياته پاملرنه ورته وشي. (Exogenous Harmon) جبريلين ته (GA4/7) ته اجازه ورکړل شوي ترڅوپورې د ميوه لرونکو ونو ګلان اصلاح کړي دغه اندازه شايد د ميوه لرونکو اونو تخمونه د حشراتو او افاتو څخه وساتي.

د (insecticides ) سيستمونه په لاندې ډول دي.

Guthion, furadon, pydrin) او داسې نور دي او په خاوره کې یې عملي کولای شو. (Beehives )کولای شي چي داخل کړي ميوه لرونکو ونو تخمونو ته ګرده د اصلاح لپاره په خاصه توګه هغه نوعو ته چې د حشراتو لخوا ګرده کيږي.

                         (    Costs and returns )لګښتونه او عايدات

د ميوه لرونکو ونو اوچت تخمونه د ښه عايداتو لپاره مناسبه برخه جوړوي مثلا ۸۹ فيصده ميوه لرونکو ونو لپاره ساحه تيارول، د ځمکې عايدات، اداره، حاصلخيزي، د زرغونيدلو کنترول، حشرات، افات، آبياري او حاصل راټولونه بايد ترسره شي. نږدې ۱۱ فيصده عايدات د نسل په ټيسټ کولو کې لاس ته راوړل شي.

جنيټکي حصول د کرل شوي تخمونوپه لاندې ډول سره دي .

۱: عمر او دوران کموي.

۲: لرګي او ښه حاصل.

۳: ساتنه د امراضو او حشراتو څخه، ښه او مشهوره ګټه يې د جلغوزي په عايداتو کې لوړوالی دی. د جلغوزيو د حاصل په زياتوالي کې ۲.۵ نه تر ۴ فيصده پورې عايدات اوچت وړي.

         (   Seed orchard records) د ميوه لرونکو ونو د تخمونو ثبت کول

ريکارډ يا ساتنه په دوه ډوله ده.

۱ –( operationa)l  عملياتي

۲ –( observational )مشاهداتي

د عملياتو ريکارد دادی چې څنګه وکولای شو چې د عايداتو لپاره عمل وکړو او نتيجې يې څه شی دي او په کوم موقعيت کې دي . او پدې کې .نوعه ، د خاورې برخه ،تشريح ، تير حالت ، زرغونيدل ، د کرلو وخت اوداسې نورشامل دي او په چاپيريالي (data ) کې مياشتني باران کيدنه ، حرارت بدلون اونورشامل دي او د ودې يا(  data  growth کې د ونې معلومات لرل ګل کونه ، ميوه ، امراض ، اواندازه د ثبت کولو د تخم اوداسې نور پکې شامل دي .

مشاهداتي ريکارډ عبارت دی له فينولوژي ، د ناجوړه تخمونو ټولول ، اغيزه د هورمونونو په توليد شوي تخمونو باندې ، دتخمونو انتخابول ، شين کيدل ، (insecticide ) استعمال اغيزه او داسې نور پکې شامل دي .

Genotype values and heritability: د جينوټايپ ارزښتونه او ارثيت 

دونو د اصلاح پروګرامونه مونږ مشاهده او مقايسه کوو په مختلفو برخو دونوکې مثلا اوچته وده ،( diameter growth)  ، څانګې ، ګلان ، ميوې اوداسې نور دي. مشاهداتي ارزښت د ونې هغه د فينوټايپ ارزښت دی . د فينوتايپ ارزښت د يو ځای کيدو د جنيتيکي عناصرو او چاپيريالي اغيزو چيرته چې p; phenotypic . G; genotypic

E: environmental deviation.

Vp = VG + VE

د فينوټايپ بدلون مابين د انفرادي کې =  VP

جنيتيکي بدلون څخه بحث کوي جنيتيکي بدلون =VG

د چاپيريال بدلون څخه بحث کوي چاپيريالي بدلون=VE

هغه بدلون چې د شمير د اندازې څخه پيداکيږي او ضرب کيږي په مربع ايز تقسيم باندې هره مشاهده د شمير ماهرانو يا عالمانو داسې تقسيم کړي د مشاهدې نه يو کم .

فرمول يې دادی:   

مجموعي فينوټايپ په تناسب والي کې داسې بدلون کوي د جنتيک پراخه ارثي حس

فرمول يې دادی:                     =VG/VP=VG/VG+VE bs

کله چې مقايسه کوود توليداتو ، اود مختلقو ونو د اصلاح د تجربو څخه کولای شوو چې محاسبه کړو . فينوټايپ په ټوله معنئ په تجربو کې مونږ کولای شو چې لاسته راوړو زياته اندازه تصويران د ترتيب شوي توليد څخه، د جينوټايپ ارزښت کولای شي چې برابررد کړي په تقسيم د فينوټايپ او پراخه ارثيت حس باندې . او تقسيم د يو کوچني ايچ مربع بي ايس څخه عبارت دي له( Shrinking)  فکتورونو څخه .

حلقوي بلاکونوشکل Randomized block design

دايو اسانه سيستم دی د خارجي ساحوپه ساتلوکې اودا امتحان په عمومي توګه د مثلث په شکل د اوږد محور په لوړو او ژورو کیږي او همدارنګه د حاصلخيزي سره .

او د هيموجينيوس ساحې حالت په هميشه توګه سره بدليږي او رهمنايي کوي دمربع شکل د بلاکونو په فاصلې باندې .

0
	0
		O
			0

Expt .unit             0

Total (32)

په ځانګړي ډول د حلقې په برخه کې محدود شوی هر بلاک د ترتيب شوي حلقوي بلاکونو ( RBD)  په شان.  دغه احصايوي ميتود کولای شي چې استعمال کړي نوعې ،  Provenance ) ، نسل ، او د کلون ازمايښت ضروري دي چې پوه شوو چې څه شی ذکر شول په تجربوي واحد کې ،او مقايسوي ازمايښت بدلون څه انعکاس ورکوي .

Low of diminishing returns :د عايداتو دکموالي قانون

د عايداتو دکموالي قانون يو اساسې برخې د ونې د اصلاحي پروګرامونوڅخه دي. دغه قانون تنظيموي چې ترڅوپورې يو خيالي عايدات لاسته راوړي او اغيزه وکړي په راتلونکي اضعافه شوي واحدونو باندې . په لاندې شکل کې کولای شي چې وګوري . لومړی په شروع کې زياتوالی کوي مونږ کولای شوچې انتخاب کړو يوه ښه نوعه چې ډيره مهمه وي په کوم وخت کې چې دغه خط اعظمي حالت ته ورسيږي يعنې دونو اصلاح په پوره ډول سره زياتوالی اود هغه څخه وروسته په اعظمي حالت کې اودريږي او په چپ طرف کې ښودل کيږي .

 

د عايداتو په مساوي ډول کيدلو شکل

په طبعي ډول بعضې نوعې په حدود د يو غټ پوخ لرونکي ساحې کې اوجود لري اوبعضې نوعې يو محدود طبعي حالت لري .کچيرې دونو دکرلو ملي پروګرامونه د اصلاح د ونو انتخاب کړي شايد دغه اورګان ونې تنظيم او برابرې کړي او د بعضو کرل شوي ونو کرلو ريکارډ او د هغې ادرس برابرکړي . پدغه پروګرام کې مونږ د هغو ونو چې په کوم ځای کې کرل شوي اوس بايد په کوم ځای کې وکرل شي او د راتلونکي لپاره بايد په کوم ځای کې وکرل شي . چي ترڅو پورې د غير اصلاح شوي ونو موقعيت د نه توافق په صورت کې باید مخه ونیول شي . د ځنګل علم طبيعت ته ښکلا ورکوي او معرفي کوي ځينې نوعې چې وختي ازمايښت شوي دي په شخصي باغونو اونورو ځايونو کې او دغه نوعې امکان لري چې پيداشي . پدې ډول نتيجه کې د بعضې نوعو مخه نيول چې ازمايښت شوي نه وي د خارج څخه هيواد ته راوړل شوي وي چې څه قسم اب او هواته ضرورت لري او په کوم ډول چاپيريال کې او په کوم ډول خاوره کې توافق کولای شي  لومړی یې باید ریکارډ وکتل شي او دهغه څخه وروسته وکرل شي .

(Provenance trial)

هغه جغرافيوي موقعيتونه په کوم کې چې د تخم منابع موجودې وي عبارت دي له provenance ) څخه .( Provenance )په حدود د یوې نوعې کې بدلیدلی شي چې ترڅو پورې  وده وکړي او توافق حاصل کړي په مختلفو ساحو کې . ديوې نوعې انتخابول د تخمونو د منابعوڅخه ډير زيات ارزښت لري .  کچيرې کاميابې نوعې وکرل شي او مختلف فکتورونه په نظر کې ونيول شي يعنې د چاپيريال  اب او هوا له نظره انتخاب شي چې دا ډير مهم دي . د تخمونو منابع کټ مټ ښه پيژندل کيږي . او منظم کوي هغه ممکن د تخمونو منابع کوم چې مخکې د غوښتنې وړ نه وي . د غه کرکټرستيک کوم چې مونږ په هغه کې مشاهده کړي ونې په جنيتيکي او محيطي ډلو باندې ويشل شوي دي په کرکټرستيک کې او همدارنګه د پاڼې شکل ،( needle)  ، ګلان ، ميوه اوتخم عبارت دي له ښه مقدار نه. د (provenance) امتحان چيرته چې ډيرې منابع د نوعو وي او د ډاډ وړ وي او په ټيسټ کې پاس شوي وي ضروري دي چې په پراخه ډول سره بايد پاک او تبادله شي ددغه محدود شوو نوعو څخه . نوعې بايد پدغه مرحله کې په ډيره زياته اندازې سره ځای پر ځای شي او انتخاب شي .

۱ – د(  provenance )د مرحلې نمونې په پراخه ډول قطارول .

۲ – د (provenance) د مرحلې نمونې منع کول اويا محدودول .

۳ – (provenance )ثابتوي يوه برخه .

ابتدايې مراحل په حقيقت سره ډير زيات کوچني وه چې ترڅو وپيژندل شي د نوعو تبادله د ۱۰ نه تر ۳۰ پورې.( Provenance) اجازه لري چې ورکړي دغه مرحلې ته کوم چې هميشه لپاره په اخيرکې ۱/۲ نه تر ۱/۴ پورې دوران يا( rotation)  کوي . د هغې ساحې نښې چيرته چې نوعې موجودې دي په اصغري برخه کې شايد شامل شوي وي د يو محيط په اخيري برخو کې . د( random )او ونې ترمينځ فرق منظموي چې څو ځلي يې خارج کړي د تخمونو نمونې کوم چې ښه نفوس لري او د هميشه لپاره يې سپارښتنه کړې ده د تخمونو په اتنخاب کې چې له ۳۰ نه تر ۲۵ پورې ارتباطي نه وي او مخه نيسي د هغو نريو ښکته شويو ونو انتخاب تبادله کوم چې هيڅ ډول ارتباط نلري. د يوې کاملې ونې  جنتيکي خصوصيات ( نارمل اوچتوالي او په خپل سر ګرده افشاني کوي ) دغه تخم لرونکي ونې دطبعي ونوڅخه بايد ۱۰۰ نه تر ۳۰۰ متره پورې لريوالی ولري چې ترڅوپورې زمونږ نوعې يو معياري شکل غوره کړي دي او په داسې فيصدي سره چې غاليبې اونيمه غاليبې وي .

اوپه دوهمه مرحله کې ۳ – ۵(  provenance)  شايد ټيسټ شي په جريان د نيم اوپوره دوران ( rotation ) کې .

اوپه دريمه مرحله کې ۱-۲( provenance )شايد د هميش لپاره ټيسټ اود کرلو لپاره رهنماي شي .

Plat size )د پلاټ اندازه

په لومړنيو دوروکې په پراخه ډول سره (provenance) امتحان شوي وي کوم چې   ۱۰-۳۰پورې( provenance )پکې ټيسټ شوي وې په جريان دي ۱/۲ نه تر ۱/۴ پورې( rotation) اود پلاټ اندازه پدې کې ۲۵ ونې دي او د ونو ترمينځ فاصله ۵×۵ متره پورې وي يوې افقي( row)  ته په ټولو طرفونو کې مخامخ کيږي .

په دوهمي دوروکې( provenance) ازمايښت شوي وي کوم چې ۳-۵پورې provenance پکې ټيسټ شوي وي په جريان دې ۱-۱/۲ ددوران يا( Rotation)  کې او د پلاټ اندازه پدې کې ۱۰۰ ونې او فاصله يې ۱۰×۱۰ متره پورې وي ديوې افقي row ) په مخ کې دي .

دريمي( provenance) چې رهنمايي شوي وي کرلو ته يواځې ۱-۲ (provenance پورې ورکوي په جريان ددغه نارمل دورو کې او يو نارمل اندازه لري .

Use of trial results :استعمال په امتحان شوي نتيجي: د ونو د اصلاح پروګرام او د ازمايښتونو پروګرام دا دواړه پروګرامونو يو روزمره کار دی هغه شايد داسې فکر کړی وي چې څه قسم تخم عملي شي چې نور تخمونه د ده په استعمال سره اصلاح شي . سپارښتنه بايد وشي چې د ځينو نوعو ټيسټونه او( provenance)  شايد ډير زر امتحان شي اويوه ښه نتيجه ولري . کله چې د لوړ تخمونو منابع مشخص شي او امتحان شي او د دې پر ځای نوی تخم په راتلونکي کې ځای پرځای شي او ددې تقاضا پيداکړي چې څنګه وکولای شي چې منظم کړي نور تخمونه او مونږ وکولای شو چې په راتلونکي کې دغه تخم ذخيره کړو او د بل وخت لپاره ورڅخه استفاده وکړو .