د هېوادونو له مخې حجاب

د معاصرې ګټنې له مخې حجاب عموما د جامو هغه بېلابېلو ډولونو ته ویل کېږي چې تر ډېره یې مسلمانې مېرمنې اغوندي. په یو شمېر اسلامي هېوادونو کې د حجاب اغوستل اجباري دي او په یو شمېر نور هغو هېوادونو کې چې اکثریت وګړي یې مسلمانان دي او یا هم له مسلمانانو پرته نورو ادیانو ته اړوند وګړي په کې ژوند کوي اختیاري یا محدود دی. د اندونیزیا په آچه ایالت کې مسلمانې ښځې مکلفې دي چې حجاب ولري. په افغانستان او ایران کې ټولې ښځې دین ته له پام پرته د حجاب پر اغوستو مکلفې دي. په یو شمېر هېوادونو لکه سعودي عربستان کې بیا حجاب لازمي نه دی. ورته مهال د فلسطین په غزې ښار کې د فلسطیني مدرسو چارواکو په نجونو باندې د حجاب د اجباري کولو په موخه مثبته رایه ورکړې، په داسې حال کې چې فلسطیني جهادیان چې واحد مشرتابه (UNLU) ته اړوند دي د ښځو لپاره یې د حجاب پالیسي رد کړې. دوی آن هغه کسان په نښه کړي چې په جبري ډول د حجاب کولو په لټه کې دي.

کوزوو (له ۲۰۰۹ زکال وروسته)، آذربایجان (له ۲۰۱۰ زکال وروسته)، تونس (له ۱۹۸۱ زکال وروسته، په یو شمېر برخو کې یې له ۲۰۱۱ کال وروسته) او ترکیه (په تدریجي ډول یې تر ډېر کچې لرې کړی) چې اکثریت وګړي یې مسلمانان دي په دولتي ښوونځیو، پوهنتونونو او دولتي کارځایونو کې یې د حجاب اغوستل منع کړي. په یو شمېر اکثریت مسلمانو هېوادونو (لکه لبنان، مراکش او تونس) کې د دې اړوند شکایتونه شتون لري چې د حجاب لرونکو مېرمنو پر وړاندې محدودیتونه رامنځته کېږي او یا هم ورسره تبعیضي چلن کېږي. په دغو مواردو کې حجاب د سیکولر حکومتونو پر وړاندې د بنسټ پالنې په توګه ګڼل کېږي.

دا په داسې حال کې ده چې په یو شمېر اروپايي هېوادونو کې د حجاب اغوستل د سیاسي ناندریو لامل ګرځېدلی او د هغه د قانوني ممنوعیت په موخه وړاندیزونه شوي. په فرانسې او بلجیم کې د مخ پټولو ممنوعیت چې په عمول ډول د «حجاب ممنوعیت» بلل کېږي تصویب شوی، په داسې حال کې چې په دغو کې د مخ پټول منع دي او حجاب نه پکې شاملېږي ځکه چې په حجاب کې له مخ پټونې را نیولې تر ځان پورې هرڅه شامل دي.

فرانسې له ۲۰۰۵ زکال راهیسې څرګند دیني سمبولونه چې په هغو کې بېلابېلو ادیانو ته اړوند پړوني شاملېږي په دولتي ښوونځیو او دولتي ودانیو کې منع کړي.

په داسې حال کې چې مسلمانان په ټوله اروپا کې له پېړیو راهیسې مېشت دي، خو د لویدیځې اروپا ډېری مسلمانان د کډوالو ټولنو څخه دي. له همدې امله په لویدیځه اروپا کې د اسلامي جامو مسئله په ترتیب سره د کډوالو له مسایلو او د اسلام له ځایګي سره اړیکه لري.

په چادرۍ او نقاب باندې چې د مسلمانو ښځو د جامو ډولونه دي، شته محدودیتونه د حجاب له محدودیتونو څخه زیات دي. اوس مهال ۱۶ هېوادونه شتون لري چې د برقع یا چادري اغوستل په کې منع دي؛ په دغو هېوادونو کې تونس، اطریش، ډنمارک، فرانسه، بلجیم، تاجکستان، بلغاریا، کامرون، چاد، د کانګو جمهوریت، ګابن، هالنډ، چین (په سین کیانګ سیمه کې)، مراکش، سرېلانکا او سویس شاملېږي.

اسلامي نړۍ

افغانستان

په افغانستان کې د ښوونځیو په ګډون هرچېرې په مېرمنو باندې د حجاب کول اجباري چاره ده.

په ۱۹۲۰ زکال کې ملکې سریا طرزي د ښځو له آزادیو څخه د خپل ملاتړ د یوې برخې په توګه خپل د سر ټکری لرې کړ، خو د راډیکال اصلاحاتو دغه پروګرام په ۱۹۲۹ زکال کې له واک څخه د امان الله خان په ګوښه کېدو له ستونزو سره مخ شو او ځای ناستي یې بیا د حجاب اغوستل جبري کړل او په دې سره د ښځو د حقونو په برخه کې بېرته جنسیتي انزوا را پیدا شوه.

په ۱۹۵۳ زکال کې د لومړي وزیر په توګه د محمد داود خان له ټاکل کېدو وروسته ګڼ شمېر ټولنیز اصلاحات رامنځته شول چې ښځې یې په عامه چارو کې ونډې اخیستو ته هڅولې. د هغه یوه موخه د هغه محافظه کاره او اسلام پاله دود څخه د افغانستان خلاصون و چې له امله یې ښځې دویمه درجه وګړې بلل کېدلې. د نوموړي د واکمنۍ پر مهال معاصر سازۍ پام وړ پرمختګ وکړ. په ۱۹۵۹ زکال کې د راډیو د کارکوونکو په څېر په دولت کې د دنده لرونکو ښځو څخه وغوښتل شول چې له چادریو یا برقع پرته خپلو کار ځایونو ته ولاړې شي او پر ځای یې بالاپوش او ټکری واغوندي؛ له دې وروسته له بهرنیو ښځو او د هغوی له لوڼو وغوښتل شول چې په دې ډول واټونو ته راووځي او د کابل په واټونو کې په دې ډول مېرمنې څرګندې شي. د ۱۹۵۹ زکال په اګست میاشت کې د خپلواکۍ د جشن په دویمه ورځ ملکه حمیرا له شهزادګۍ بلقیس سره یوځای چې د لومړي وزیر محمد داوود خان مېرمنې زینب بېګم یې ملتیا کوله له ټکري پرته په یوه شاهي ډولۍ کې پوځي پرېټ ته راووتلې. له دې وروسته د ملایانو یوې ډلې لومړي وزیر ته اعتراضیه لیک ولېږه او له هغه څه یې وغوښتل چې باید شرعي احکام رعایت کړي. لومړي وزیر له هغوی وغوښتل چې دفتر ته یې ورشي او داسې دلیل ورته وړاندې کړي چې اسلام د چادرۍ د اغوستو ویلي وي. هغه مهال چې دغو ملایانو دا ډول دلیل وړاندې نه شو کړای، لومړي وزیر اعلان وکړ چې د سلطنتۍ کورنۍ مېرمنې به برقع او چادرۍ نه اغوندي ځکه چې اسلامي شریعت د هغو اړوند څه نه دي ویلي. په داسې حال کې چې د برقع او چادري اغوستل هم منع نه شول، خو د ملکې او د لومړي وزیر له مېرمنې څخه د نورو دولتي چارواکو لوڼو او مېرمنو او همدارنګه لوړې او منځنۍ طبقې ته اړوندو ښاري ښځو هم تقلید وکړ چې د دغو مېرمنو په ډله کې کبرا نورزۍ او معصومه عصمتي وردګ له مخکښانو څخه وې.

د شلمې پېړۍ په نیمايي کې ګڼ شمېر ښاري ښځو د لوی ټکري نه په سر کولو ته مخه کړه، خو دغه چاره د ۱۹۹۰مې لسیزې د کورنیو جګړو په پیل کېدو سره پای ته ورسېده. افغاني چادري د حجاب هغه ډول دی چې آن سترګې هم د جالۍ تر شا په کې پټېږي. چادري د طالبانو د محافظه کار او مستبد نظام په سمبول واوښته او ټولې بالغې ښځې یې د هغو په اغوستلو مکلفې کړې. آن په ۲۰۰۱ زکال کې د طالبانو له ماتې وروسته د افغانستان د اسلامي جمهوریت د واکمنۍ پر مهال یو شمېر ښځو د امنیتي اندېښنو له امله د هغو اغوستنې ته دوام ورکړ. د دغه ډول حجاب مخالفینو استدلال کاوه چې دا نه په اسلام کې شتون لري او نه هم د افغاني کلتور برخه ده.

په ۲۰۲۱ زکال کې د کابل له سقوط وروسته د طالبانو یوه ویاند د یوې مرکې پر مهال دا رد کړه چې «ښځې نه باید په ښوونیزو چاپېریالو کې ټکري پر سر کړي»، هغه څرګنده کړه چې د ټکري نه په سر کول د هغوی په کلتور کې شتون نه لري. د ۲۰۲۱ زکال په سپټمبر میاشت کې طالبانو دا هم جبري اعلان کړه چې نجونې باید په پوهنتونونو کې مخ پټی حجاب وکړي. د ۲۰۲۲ زکال په مۍ میاشت کې طالبانو داسې قانون وضع کړ چې ټولې ښځې یې مکلفې ګڼلې چې باید چادري واغوندي، خو له دې سره دغه قانون د خلکو له خوا تر ډېره پلی نه شو او ډېری افغان ښځو دغه پرېکړه له پامه وغورځوله. ورته مهال طالبانو د ټولو افغان نجونو پر وړاندې د زده کړو دروازې وتړلې.

د افغانستان په ۲۰۱۸ زکال کې: د افغان وګړو د سروې، تر عنوان لاندې په ۲۰۱۸ زکال کې د آسیا فونډېشن راپور وښووله چې ۳۰.۹ سلنه افغانان فکر کوي چې چادري په عامه چاپېریال کې د ښځو لپاره تر ټولو غوره جامه ده، نږدې په همدې کچه نورو د مخ پټولو اړوند ویلي و، ۱۵.۳ سلنه یوازې ټکری ټاکلی و، ۱۴.۵ سلنو د یو عادي حجاب پلوي کړې وه، ۶.۱ سلنه ګډونوالو حجاب ته اړتیا نه لرل یاد کړي و او یوازې ۰.۵ سلنه نورو د ټکري د نه لرلو نظر ورکړې و.