د هوا فضا انجینري
د هوا فضا انجینري د انجینرۍ یو له هغو اصلي څانګو څخه ده چې د الوتکو او ستورمزلو له پراختیا سره اړیکه لري. دغه څانګه د هوايي چلن او فضایي چلن (هوانوردي او فضانوردي) د انجینریو دوه اصلي برخې په ځان کې رانغاړي. اویونیک یا د هوايي چلن برېښنايي انجینري ورسره ورته ده خو هغه هم د هوا فضا انجینرۍ له برېښنايي اړخ سره سروکار لري.[۱]
| عمومي مالومات | |
|---|---|
| ځانګړې وېشنيزه |
| برخې | |
|---|---|
| برخه د |
په پیل کې ورته «د هوايي چلن انجینري» ویل کېدل، خو د الوتنو د تکنالوژۍ په پراختیا سره چې ستور مزلي وسایل هم په کې شامل شول د هغو لپاره د هوا فضا انجینرۍ اصطلاح عامه شوه. د هوا فضا انجینري په ځانګړې توګه د هغو د فضانوردۍ څانګه تر ډېره پورې په محاوره یي ډول د «توغندویي ساینس» په توګه په پام کې نیول کېږي.[۲][۳]
لنډه کتنه
سمولالوتنه کوونکي وسایل له یو شمېر سختو شرایطو لکه د اتومسفیر د فشار او د هوا د تودوخې د بدلونونو څخه له سرچینه اخیستونکو شرایطو او د الوتونکي ماشین په اجزاو باندې د اغېز کوونکې قوې (بار) سره مخ دي. له دې امله دغه وسایل په معمول ډول د تکنالوژیکي او د انجینري له مختلفو څانګو لکه ایروډینامیک، محرکه قوې، اویونیک، د موادو علم، جوړښتي تحلیل او تجزیې او تولید ته اړوندېږي. همدا دی چې د هوا فضا انجینري د پیچلتیا او اړوندو څانګو د شمېر له امله د ځانګړو انجینرانو د ډلو له خوا چې هر یوه یې ځانته ځانګړی تخصص لري، ترسره کېږي.[۴]
تاریخچه
سمولد هوا فضا انجینرۍ رېښه کېدای شي د ۱۹ مې پېړۍ په وروستیو او د شلمې پېړۍ په لومړیو کې د هوايي مزل په پراختیا کې ومومو؛ په داسې حال کې چې د دغې څانګې اړوند د جورج کیلي هڅې د اتلسمې پېړۍ له وروستیو څخه د ۱۹ مې پېړۍ تر نیمايي ته اړوندې دي. کیلي د هوانوردۍ او همدارنګه د هوانوردۍ د انجینرۍ په تاریخ کې د مخکښ په توګه لومړنی کس و چې پورته وړونکې قوه او همدارنګه د فضایي الوتونکي پر وړاندې د مقاومت فزیک یې سره جلا کړل، هغه چې په هرې فضایي الوتونکې وسیلې اغېز لري.[۵][۶][۷]
د هوانوردۍ لومړنۍ پوهه تر ډېره پورې د تجاربو له مخې وه چې یو شمېر مفاهیمو ورته له نورو هندسي وړتیاو څخه لار موندلې وه. یو شمېر نور کلیدي عناصر یې لکه د مایعاتو ډینامیک په ۱۸ مه پېړۍ کې د پوهانو له خوا درک شو.[۸]
د ۱۹۰۳ زکال په ډسمبر میاشت کې د رایټ وروڼو له هوا څخه د درنې الوتکې لومړنۍ ثابته شوې او کنټرول شوې الوتنه د ۱۲ ثانیو لپاره ترسره کړه. ۱۹۱۰مه لسیزه د لومړۍ نړیوالې جګړې لپاره د پوځي الوتکو د طراحي کولو له امله د هوانوردۍ په انجینري کې د پراختیا شاهده وه.
د لومړۍ او دویمې نړیوالو جګړو تر منځ، په دغه برخه کې لویې راسته راوړنې ترلاسه شوې چې د غیرنظامي هوايي چلن د اصلي جریان په رامنځته کېدو سره یې چټکتیا ومونده. د دغې دورې په پام وړ الوتکو کې Curtiss JN 4، the Farman F.60 Goliath او فوکر اف.۷ (Fokker Trimotor) شاملېږي. د دغې دورې په پام وړ پوځي الوتکو کې Mitsubishi A6M Zero، Supermarine Spitfire او Messerschmitt Bf 109 شاملېدې چې په ترتیب سره جاپان، بریتانیا او جرمني ته اړوندې وې. د هوا فضا په انجینرۍ کې پام وړ پرمختګ په Messerschmitt Me 262 الوتکه کې د جیټ ماشین کارول و چې په ۱۹۴۴ زکال کې د دویمې نړیوالې جګړې په پای ورځو کې ترې کار واخیستل شو.
د هوا فضا انجینرۍ لومړنی تعریف د ۱۹۵۸ زکال په فبروري میاشت کې وړاندې شو، چې په کې د ځمکې اتومسفیر او همدارنګه له هغو بیرونۍ فضا د واحد قلمرو په توګه په پام کې نیول شوي و او له امله یې الوتکې (هوايي) او ستور مزلي (فضايي) د نوي ابداع شوې مفهوم یا هوا فضا تر چتر لاندې راوړې.[۹]
د ۱۹۵۷ زکال د اکتوبر په څلورمه د شوروي اتحاد له خوا د سپوټنیک په نامه فضا ته د لومړنۍ سپوږمکۍ د توغولو په غبرګون کې متحده ایالاتو د ۱۹۵۸ زکال د جنوري په ۳۱مه نېټه خپله لومړنۍ سپوږمکۍ فضا ته وتوغوله. د سړې جګړې په غبرګون کې د متحده ایالاتو د هوانوردۍ او فضا نوردۍ ملي اداره (ناسا) په ۱۹۵۸ زکال تاسیس شوه. په ۱۹۶۹ زکال کې د اپولو ۱۱ په نامه د ځمکې سپوږمۍ ته د انسان لومړنی فضایي ماموریت ترسره شو. ولیدل شول چې درې فضا نوردان چې دوه یې نیل آرمسټرانګ او بوز الدرین و د میاشتې سطح ګوري؛ دریم چې مایکل کالینز و د سپوږمۍ په مدار کې پاتې شو څو د لومړیو دوو سره د سپوږمۍ د سطحې له کتو وروسته ملاقات وکړي.[۱۰]
د هوا فضا د انجینری په برخه کې مهم نوښت د ۱۹۷۰ زکال د جنوري په ۳۰ مه رامنځته شو؛ هغه مهال چې بوینګ ۷۴۷ خپله لومړۍ الوتنه له نیویارک څخه لندن ته ترسره کړه. دغه الوتکه تاریخ جوړونکې شوه او له دې امله چې وړتیا یې لرله ۴۸۰ مسافر ولېږدوي په «جمبو جېټ» یا «نهنګ» باندې مشهوره شوه.[۱۱][۱۲]
د هوا فضا په انجینرۍ کې بل مهم پرمختګ په ۱۹۷۶ زکال کې د کانکورډ په نامه له غږ څخه د چټکې الوتکې په پراختیا رامنځته شو. د دغه ډول الوتکې د جوړولو پر سر د ۱۹۶۲ زکال د نومبر په ۲۹ مه بریتانیا او فرانسې هوکړه کړې وه.
د ۱۹۸۸ زکال د ډسمبر په ۲۱ مه انتونوف An-225 Mriya الوتکې خپله لومړۍ کارګو الوتنه وکړه. دغې الوتکې د نړۍ د درنې الوتکې، د تر ټولو درنې او اوږدې هوايي کارګو د انتقال کوونکې الوتکې او همدارنګه په عملي ډګر کې د تر ټولو اوږدو وزرو لرونکې الوتکې ریکارډ خپل کړ.[۱۳]
د ۲۰۰۷ زکال د اکتوبر په ۲۵ مه ایربس اې ۳۸۰ خپله لومړۍ سوداګریزه الوتنه له سنګاپور څخه د اسټرالیا سیډني ښار ته ترسره کړه. دا لومړنۍ الوتکه وه چې د مسافرو د شمېر له مخې له بوینګ ۷۴۷ څخه وړاندې شوه او په حد اکثر کچه یې ۸۵۳ مسافر لېږدول. په داسې حال کې چې د بوینګ ۷۴۷ د سیالې په توګه د دغې الوتکې پراختیا په ۱۹۸۸ زکال کې پیل شوې خو د ۲۰۰۵ زکال په اپرېل میاشت کې یې خپله ازمایښتي الوتنه ترسره کړه.[۱۴]
تحصیلي پروګرامونه
سمولد هوا فضا انجینري په برخه کې کېدای شي په ډېری پوهنتونونو او یا هم د میخانیکي انجینرۍ په روزنیزو بنسټونو کې د دیپلوم، لیسانس، ماستړۍ او آن دوکتورا تر کچې پورې زده کړې وشي. خو یوازې ډېر لږ بنسټونه په فضا باندې د متمرکزې فضا نوردۍ په برخه کې د زده کړو خدمات وړاندې کوي. یو شمېر بنسټونه بیا د هوايي چلن او فضايي چلن د انجینریو ترمنځ توپیر قایلېږي. په دې برخه کې د پرمختللو تکمیلي زده کړو اسناد (ماسټری یا دوکتورا) یوازې د هوايي فضایي صنعت په ځانګړو برخو کې ورکول کېږي.
د هغو زده کړیالانو لپاره چې د هوا فضا له انجینرۍ سره لېوالتیا لري د کیمیا، فزیک، کمپیوټر ساینس او ریاضیاتو په برخه کې وړتیا ډېره اړینه ګڼل کېږي.[۱۵]
په عامه کلتور کې
سمولد «توغندويي ساینس پوه/عالم» (rocket scientist) اصطلاح ځینې مهال د ځیرکو کسانو لپاره په ځانګړې توګه د هغو لپاره چې د تخنیک او ریاضي په برخه کې وړتیا لري له دې امله کارول کېږي چې د توغندیو ساینس/علم د یو عمل په توګه زیاتې زهني وړتیا ته اړتیا لري. دغه اصطلاح چې «دا توغندويي علم نه دی» د پیغور په معنی نه ده بلکه د یو کار د ساده توب څرګندولو په موخه کارول کېږي. په کره بڼه د «ساینس» څخه د توغندیي ساینس په اصطلاح کې ګټنه ناسمه ده، ځکه ساینس د نړۍ د بنسټ، ماهیت او چلن د درک کولو علم دی؛ انجینري بیا د عملي او انجینري اصولو کارونه ده څو ستونزې حل کړي او نوې ټکنالوژۍ رامنځته کړي. له ایتمولوژیکي پلوه د دغې اصطلاح سمه بڼه «توغندويي انجینري» ده. خو له دې سره بیا هم «ساینس» او «انجینري» تر ډېره په غلط معمول ډول مترادف کارول کېږي.[۱۶][۱۷][۱۸][۱۹]
سرچينې
سمول- ↑ Encyclopedia of Aerospace Engineering. John Wiley & Sons, 2010. ISBN 978-0-470-75440-5.
- ↑ Stanzione, Kaydon Al (1989). "Engineering". Encyclopædia Britannica (15) 18. 563.
- ↑ NASA (2008). Steven J. Dick (ed.). Remembering the Space Age: Proceedings of the 50th Anniversary Conference (PDF). p. 92 (PDF).
The term "rocket scientist" is a misnomer used by the media and in popular culture and applied to a majority of engineers and technicians who worked on the development of rockets with von Braun. It reflects a cultural evaluation of the immense accomplishments of the team but is nevertheless incorrect. ...
{{cite book}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link) - ↑ "Career: Aerospace Engineer". Career Profiles. The Princeton Review. خوندي شوی له the original on 2006-05-09. بياځلي په 2006-10-08.
Due to the complexity of the final product, an intricate and rigid organizational structure for production has to be maintained, severely curtailing any single engineer's ability to understand his role as it relates to the final project.
- ↑ "Sir George Cayley". flyingmachines.org. بياځلي په 2009-07-26.
Sir George Cayley is one of the most important people in the history of aeronautics. Many consider him the first true scientific aerial investigator and the first person to understand the underlying principles and forces of flight.
- ↑ "Sir George Cayley (British Inventor and Scientist)". Britannica. n.d. بياځلي په 2009-07-26.
English pioneer of aerial navigation and aeronautical engineering and designer of the first successful glider to carry a human being aloft.
- ↑ "Sir George Cayley". U.S. Centennial of Flight Commission. خوندي شوی له the original on 24 February 2014. بياځلي په 31 January 2016.
A wealthy landowner, Cayley is considered the father of aerial navigation and a pioneer in the science of aerodynamics. He established the scientific principles for heavier-than-air flight and used glider models for his research. He was the first to identify the four forces of flight--thrust, lift, drag, and weight—and to describe the relationship each had with the other.
- ↑ Kermit Van Every (1988). "Aeronautical engineering". Encyclopedia Americana 1. Grolier Incorporated.
- ↑ Stanzione, Kaydon Al (1989). "Engineering". Encyclopædia Britannica (15) 18. 563.
- ↑ "A Brief History of NASA". NASA. بياځلي په 2012-03-20.
{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link) - ↑ German, Kent. "Boeing 747: Queen of the Skies for 50 years". CNET (in انګليسي). بياځلي په 2019-09-11.
- ↑ "Boeing 747-100 - Specifications - Technical Data / Description". www.flugzeuginfo.net. بياځلي په 2019-09-11.
- ↑ Zhang, Benjamin. "The Concorde made its final flight 15 years ago and supersonic air travel has yet to recover — here's a look back at its awesome history". Business Insider. بياځلي په 2019-09-10.
- ↑ "History of the Airbus A380". interestingengineering.com (in American English). 2019-03-31. بياځلي په 2019-09-11.
{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link) - ↑ "Entry education, Aerospace Engineers". myfuture.com. خوندي شوی له the original on 2015-06-22. بياځلي په 2015-06-22.
- ↑ Bailey, Charlotte (7 November 2008). "Oxford compiles list of top ten irritating phrases". The Daily Telegraph. خوندي شوی له اصلي څخه په 2022-01-11. بياځلي په 2008-11-18.
10 - It's not rocket science
- ↑ NASA (2008). Steven J. Dick (ed.). Remembering the Space Age: Proceedings of the 50th Anniversary Conference (PDF). p. 92 (PDF).
The term "rocket scientist" is a misnomer used by the media and in popular culture and applied to a majority of engineers and technicians who worked on the development of rockets with von Braun. It reflects a cultural evaluation of the immense accomplishments of the team but is nevertheless incorrect. ...
{{cite book}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link) - ↑ Petroski, Henry (23 November 2010). "Engineering Is Not Science". IEEE Spectrum. بياځلي په 21 June 2015.
Science is about understanding the origins, nature, and behavior of the universe and all it contains; engineering is about solving problems by rearranging the stuff of the world to make new things.
- ↑ Neufeld, Michael. Von Braun: Dreamer of Space, Engineer of War (First ed.). Vintage Books. pp. xv.
There has been a deep-rooted failure in the English-speaking media and popular culture to grapple with the distinction between science and engineering.