د هنګري بهرني اړیکې

هنګري په مرکزي او ختیځه اروپا کې پراخ نفوذ لري او په نړیوالو چارو کې د منځنۍ کچې ځواک دی. د هنګري بهرني سیاست په څلورو بنسټیزو ژمنو ولاړه ده: چې د اتلانتیک همکارۍ، د اروپا ادغام، نړیواله پراختیا او نړیوال قانون دي. د هنګري اقتصاد په نسبتاً آزاد دی او په نړیواله سوداګرۍ زیاته تکیه کوي.

د ۱۹۵۵ کال د ډسمبر راهیسې هنګري د ملګرو ملتونو غړی دی او د اروپایي ټولنې، ناټو، د اقتصادي همکارۍ او پراختیا سازمان (OECD)، د وایشېګراد ډلې، د سوداګرۍ د نړیوال سازمان یا WTO، نړیوال بانک، په زیربنا کې د بانګونې آسیایي بانک یا AIIB او د پیسو د نړوال صندوق یا IMF غړیتوب لري. هنګري په ۲۰۱۱ کال کې د نیم کال لپاره د اروپایی ټولنې د شورا مشري په غاړه واخیسته او بل به په ۲۰۲۴ کال کې وي. د خپل ناخالص ملي عاید څخه. په دې برخه کې، هنګري د اسپانیا، اسراییل یا روسیې په وړاندې ولاړ دی.

نړیوال سیاسي لوبغاړي په توګه، د هنګري پلازمېنه، بوډاپېسټ د ۱۰۰ نه زیاتو سفارتونو او او نمایندګیو کوربه دی. هنګري د زیاتو نړیوالو سازمانونو د مرکزي او سیمه ییزو فترونو، لکه اروپا د نوښت او ټیکنالوژۍ انسټېتیوټ، د اروپا د پولیسو کالج، د کډوالو لپاره د ملګرو ملتونو د عالي کمیشنر، د ملګرو ملتونو د خوړو او کرنې د سازمان، د دیموکراتیک لېږد نړیوال مرکز، نړیوالړ زده کړړ د انستیتوت، د کار د نړیوال سازمان، د کډوالی نړیوال سازمان، د نړیوال سره صلیب، د مرکزي او ختیځې اروپا د سیمه ایز چاپیریال مرکز، د ډانیوب کمیسیون او داسې نور، کوربه هم دی.

د ۱۹۸۹ کال راهیسې، د هنګري د بهرني سیاست لوړ هدف په لوېدیځو اقتصادي او امنیتي سازمانونو کې ادغام ته رسېدل و. په ۱۹۹۴ کال کې، هنګري هېواد د سولې لپاره د ملګرتیا پروګرام سره یوځای شو او په فعاله توګه یې په بوسنیا کې پلي کوونکی ځواک IFOR او په بورسنیا او هیرزیګووینا کې د ثبات ځواک یا SFOR د ماموریتونو ملاتړ وکړ. هنګري له ۱۹۸۹ کال راهیسې له اوکراین، سلواکیا او رومانیا سره د بنسټیزو تړونونو په لاسلیک د ګاونډیو هېوادونو اړیکې ښې کړې دي. دا ټول نا حل شوې ځمکنۍ ادعاوې پرېږدې او د رغنده اړیکو بنسټ جوړوي. خو په په رومانیا، سلواکیا او اوکراین کې د هنګري اقلیت د حقونو ستونزه وخت په وخت د دوه اړخیز تاو تریخوالي لامل کېږي. له ۱۹۸۹ کال راهیسې هنګري د OSCE (د اروپا د امنیت او همکاریو سازمان) ټول سندونه لاسلیک کړي او په ۱۹۹۷ کال کې یې د OSCE د ریاست دنده هم ترسره کړې. د CSCE هیلسنکي د وروستي قانون د احکامو پلي کولو کې د هنګري ریکارډ، چې په کې د وېشل شویو کورنیو بیا یوځای کېدل هم ګډون لري، په مرکزي او ختیځه اروپا کې تر ټولو غوره ګڼل کېږي.

د شوروي ضد مشر، اېمر ناګي له خوا د ۱۹۵۶ کال د نومبر په میاشت کې د لنډمهاله بې طرفۍ له اعلان پرته، له ۱۹۴۷ کال څخه تر ۱۹۸۹ کال پورې د هنګري بهرنی سیاست عموماً د شوروي رهبري تعقیب کړې ده. د کمونیستي دورې په اوږدو کې، هنګري د شوروي اتحاد، پولنډ، چکوسلواکیا، د آلمان دیموکراتیک جمهوریت، رومانیا او بلغاریا سره د دوستۍ، همکارۍ او دوه اړخیزو مرستو تړونونه ساتل. دا هېواد د شوروي تر مشرۍ لاندې د وارسا د تړون او د ختیځ بلاک د سوداګریزې ډلې له بنسټ ایښودونکو غړو څخه و او لومړی هېواد و چې له دې سازمانونو څخه ووت. له ۱۹۸۹ کال وروسته، هنګري لوېدیځ لور ته زیات لېوال شو، چې په  ۱۹۹۹ کال کې د ناټو او په ۲۰۰۴ کال کې د اروپایي ټولنې سره یوځای شو.

بیاکتنه

نورو هېوادو په څېر، د هنګري امنیتي لیدلوری زیاتره د تاریخ او جغرافیې پر بنسټ بڼه اخلي. د هنګري تاریخ، – د سترو ځواکونو له خوا، لکه د عثمانیانو، د هابسبورګ کورنۍ، د دویمې نړیوالې جګړې په اوږدو کې آلمانان، او د سړې جګړې په جریان کې شوروي، له ۴۰۰ کلونو څخه ډېر تلسط دی - او د سیمه ایز بې ثباتۍ جغرافیه او له هنګري څخه جلا شوي اقلیتونه چې په ګاونډیو هېوادونو کې ژوند کوي، له ځانه سره لري. د هنګري د بهرني سیاست لومړیتوبونه، زیاتره د ۱۹۹۰ کال راهیسې باثباته دي، چې دې فکتورونو ته مستقیم ځواب وړاندې کوي. له ۱۹۹۰ راهیسې، د هنګري د بهرني سیاست لوړ هدف په لوېدیځو اقتصادي او امنیتي سازمانونو کې ادغام ته رسېدل دي.  په ۱۹۹۴ کال کې هنګري د سولې لپاره د ملګرتیا پروګرام سره یوځای شو او په فعاله توګه یې په بوسنیا کې پلي کوونکی ځواک IFOR او په بورسنیا او هیرزیګووینا کې د ثبات ځواک یا SFOR د ماموریتونو ملاتړ وکړ. په ۱۹۹۷ کال کې د هورن حکومت د ناټو او اروپايي ټولنې د غړیتوب د بلنې په ترلاسه کولو سره د هنګري په بهرني سیاست تر ټولو ارزښتمن بریالیتوبونه تر لاسه کړل. هنګري په ۱۹۹۹ کې د ناټو غړی شو او په ۲۰۰۴ کال کې د اروپايي ټولنې غړی شو.

هنګري هم له رومانیا، سلواکیا او اوکراین سره د بنسټیزو تړونونو په لاسلیک سره د ګاونډیو هېوادونو اړیکې پیاوړې کړې دي. دا ټول نا حل شوې ځمکنۍ ادعاوې پرېږدې او د رغنده اړیکو بنسټ جوړوي. خو په سلواکیا او رومانیا کې د هنګري لږکیو د حقونو مستونزه کله ناکله د دوه اړخیز تاو تریخوالي لامل کېږي. هنګري په ۱۹۷۵ کال کې د هیلسنکي د وروستي قانون لاسلیک کونکی و او له ۱۹۸۹ کال په دې خوا یې د CSCE/OSCE ورپسې ټول سندونه لاسلیک کړي او په ۱۹۹۷ کال کې د OSCE د ریاست دنده پر مخ یوړه. د CSCE هیلسنکي د وروستي قانون د احکامو پلي کولو کې د هنګري ریکارډ، چې په کې د وېشل شویو کورنیو بیا یوځای کېدل هم ګډون لري، په مرکزي او ختیځه اروپا کې تر ټولو غوره ګڼل کېږي. هنګري د ۱۹۵۵ کال له ډسمبر راهیسې د ملګرو ملتونو غړیتوب لري.

ګبچیکوف – ناګیماروس د بندونو پروژه

پدې کې هنګري او چکوسلواکیا ګډون لری او د ۱۹۷۷کال د سپټمبر په ۱۶ نېټه ("د بوډاپېسټ تړون") کې هوکړه شوې وه.  د دې تړون پر بنسټ د هنګري د ګابچیکوفو، چکوسلواکیا او ناګیماروس ښارګوټو تر منځ د پولې په اوږدو کې د بندونو سیسټم وړاندې شوی دی. له زیاتو هلو ځلو وروسته، پروژه د پخواني کمونیستي رژیم د سمبول په توګه په پراخه کچه له کرکې سره مخ شوه. د هنګري حکومت په ۱۹۸۹ کال کې پرېکړه وکړه چې دا وځنډوي. د ۱۹۹۷ کال د سپټمبر په خپله وینا کې، د عدالت نړیوالې محکمې وویل چې دواړو خواوو خپل مکلفیتونه مات کړي او دا چې د ۱۹۹۷ کال د بوډاپیسټ تړون لاهم اعتبار لري. په ۱۹۹۸ کال کې د سلواک حکومت نړیوالې محکمې ته مراجعه وکړه او د ناګیماروس برخې د جوړولو غوښتنه یې وکړه. له ۲۰۰۸ کال څخه تر اوسه دا  نړیواله شخړه لا تر اوسه حل شوې نه ده.

د ۲۰۰۸ کال د مارچ په ۱۹ نېټه هنګري کوزوو د یوه خپلواک هېواد په توګه په رسمیت وپېژانده.

شخړې – نړوالي: له سلواکیا سره د ګبچیکوف – ناګیماروس د بندونو روانه شخړه 

غیرمجاز مخدره توکي: د سوېل لوېدیځ آسیا د هیروینو او بنګو لپاره د لېږد لوی تم ځای او د سوېلي امریکا د کوکاینو لپاره د لېږد تم ځای چې مسیر یې د لوېدیځې اروپا په لوری دی؛ او د لومړیو پړاوونو د کیمیاوي موادو، په ځانګړې توګه د امفیتامینونو او میتامفیتامینونو لپاره، محدود تولیدونکی دی.

د کډوالو مخنیوی: د هنګري د پولې مانع په ۲۰۱۵ کال کې جوړه شوه، او هنګري د نورو اروپایي هېوادونو له خوا د سوریې د کورنۍ جګړې په کډوالو باندې، چې هڅه یې کوله له دې هېواد نه تیر شي، د اوښکې بهونکي ګاز او د اوبو د توپونو د کارولو له امله تر نیوکو لاندې راغله.

له ۲۰۱۷ کال نه را په دې خوا، د هنګري او اوکراین اړیکې په اوکراین کې د هنګري لږکیو د ستونزې له امله په چټکۍ سره خرابې شوې دي.