د لبنان کلتور

د زرګونو کلونو په اوږدو کې د لبنان کلتور او د لبنان خلک له بېلابېلو تمدنونو نه راڅرګند شوي دي. دا ښار د فنیقیانو د اوسېدو ځای و او وروسته د اشوریانو، یونانیانو، رومیانو، ایرانیانو، عربانو، صلیبیانو، عثماني ترکانو او فرانسويانو له خوا فتح او اشغال شو. دا توپیر د لبنان په متنوع نفوس کې چې له بېلابېلو مذهبي ډلو نه رامنځته شوی او د هغوی ځانګړتیاوې د لبنان په جشنونو، ادبیاتو، هنري اثارو، خواړو او معمارۍ کې منعکسې کېږي.

د اتلسمې پیړۍ په لومړیو کې مارونیت کاتولیک او دروزیانو د لبنان د متصرفات په غره کې د واکمن او ټولنیز نظام له خوا چې د «مارونیت-دروز دوالیزم» په نوم مشهور و عصري لبنان تاسیس کړ. لبنانیان د مذهبي او فرقه يي توپیرونو په درلودو سره سره، «تقریبا یو ګډ کلتور» لري. د لبنان د اساسي قانون د ۱۱ مادې پر بنسټ: «عربي رسمي ملي ژبه ده». لبناني وینا یا ژبه هغه لهجه ده چې د عامو خلکو ترمنځ کارول کېږي او د پورته ذکر شويو کلتورونو د ژبو ترکیب دی.

د لبنان د غرنۍ مدیترانې جغرافیې د لبنان د تاریخ او کلتور په جوړولو کې رول لوبولی دی. د لبنان لرغونپوهنه ددې سیمې د پخوانیو یا تیرو سپړلو لپاره ترسره کیږي.

هنرونه

د شلمې پیړۍ په پای کې، بیروت د ډیریو ورځپاڼو، مجلو او ادبي ټولنو په درلودلو سره له قاهرې سره د نږدې ختیځ او منځني ختیځ د فکرونو د لوی مرکز د بدلېدو په پار رقابت کاوه. برسېره پر دې، بیروت د بېلابېلو تولیداتو په درلودلو سره چې ارمنستان ته یې صادرول د ارمنستان د کلتور یو پرمختللی مرکز وګرځېد.

لیدیز یا بصري هنرونه

داوود کورم (۱۸۵۲ـ ۱۹۳۸)، حبیب سیرور (۱۸۶۰ـ ۱۹۳۸) او خلیل سیلبی (۱۸۷۰ـ ۱۹۲۸) په لبنان کې د لومړيو مسلکي سټوډیوګانو بریالي هنرمندان ګڼل کیږي، چې د دوی دا مسلک تر اروپا پورې وِغځېد. ټول له لبنان نه بهر روزل شوي وو، د کورم او سیرور په ګډون چې د روم اکاډمۍ او سلیبي بریټانوي او امریکاییانو په اکاډمیو کې روزل شوي وو. هغوی د لبنان د لوړې ټولنې او مذهبي نارینه وو د انځورولو لپاره ډېر شهرت ترلاسه کړی وو.

مصطفی فروخ (۱۹۰۱ـ ۱۹۵۷) د ۱۹۲۰ او ۱۹۵۰ لسیزو ترمنځ د لبنان یو له نامتو انځورګرانو نه و. هغه په رسمي توګه په روم او پاریس کې روزل شوی و، چې د خپلو کارونو په بهیر کې یې له پاریس او نیویارک نه تر بیروت پورې ځایونه یې نندارې ته وړاندې کړل.

معاصر هنر

په بیروت کې معاصر هنر د کورنۍ جګړې (۱۹۷۵ـ ۱۹۹۱) له پای ته رسیدو وروسته په سمدستي توګه پیل شو.

اوسمهال ډیری معاصر هنرمندان فعاله دي، لکه: ولید رعد، د معاصرو رسنیو هنرمند چې اوسمهال په نیویارک کې اوسیږي.

د BIEL په سیمه کې د معاصر هنر دوه د نندارتون مرکزونه، د بیروت هنري مرکز او د بیروت نندارتوني مرکز د لبنان د معاصر هنر رنګینې صحنې منعکسې کوي. دا دوه مرکزونه د نندارتونونو کوربه توب لپاره په پام کې نیول شوي دي، چې د نړیوال او سیمه ییز معاصر هنر په نړۍ کې اړین دي. ډیرې هنري ګالرۍ هم د سیمه ییز هنر صحنو ته اضافه کېږي، او د ډېریو هنرمندانو لکه: ایمن بعلبکي، اکرم زعتري، مروان سحراني، ندیم اسفار، لامیا جوریګ، جان مارک نهاس، ریکارډو مبارخو، منصور الهابر، انیتا توتیکیان او ډیریو نورو کارونه نندارې ته وړاندې کوي.

معمارۍ

معمارۍ په لبنان کې د بیلابیلو نیواکګرو د واکونو میراثونه چې له هغې ډلې رومیان، فنیقیان، عثمانیان او فرانسویان او همدارنګه له خپلواکۍ وروسته پرمختګونه هم په کې شامل دي.

کله چې عثمانیانو په ۱۶۱۳ کې فخرالدین د ایټالیا توسکاني ته تبعید کړ، هغه له میډیسیانو سره یوځای شو. په ۱۶۱۸ کې کله چې لبنان ته راستون شو، هغه د لبنان عصري کول پیل کړل. هغه د ورېښمو صنعت ته وده ورکړه، د زیتون د تېلو تولید ته یې وده ورکړه او ګڼ شمېر ایټالیوی انجینران یې له ځانه سره راوستل چې په ټول هېواد کې یې د ماڼیو او ملکي ودانیو جوړول پیل کړل. د بیروت او په ځانګړې توګه د سیډون ښارونه په ایټالیايي سبک جوړ شوو.

ادبیات

خلیل جبران (۱۸۸۳-۱۹۳۱) چې په بشاري کې زیږیدلی، په ځانګړې توګه د The Prophet (۱۹۲۳) کتاب لپاره یې، چې له شلو نه زیاتو ژبو ته ژباړل شوی دی ډېر شهرت ترلاسه کړی دی. څو معاصرو لبناني لیکوالانو هم نړیوال بریالیتوبونه ترلاسه کړي، چې په هغې ډلې کې الیاس خوری، امین معلوف، حنان الشیخ،  او جورجس شهاده هم شامل دي.

شاعري

د لبنان ډیری داسې پیژندل شوي شاعران هم شتون لري چې د شعر تاریخ یې په نښه کړی. د بېلګې په توګه، جبران خلیل دی چې په ۱۹۲۰ کې یې «مینه»، په ۱۹۲۳ کې «د دوستۍ په اړه» او ډېری نور شعرونه لیکلي دي.

مشهور کلتور

موسیقي

په لبناني ټولنې کې موسيقي ډېره مشهوره ده. په داسې حال کې چې په لبنان کې دودیزه ولسي موسیقۍ ډېره دود ده، خو عصري موسیقۍ چې هغه کې دودیز سبکونه، پاپ او ترکیبي شامل دي په چټکۍ سره د ودې په حال کې دي. راډیويي مرکزونه بېلابېل ژانرونه او ژبې، لکه دودیز، کلاسیک عربي او ارمني وړاندې کوي. نامتو دودیز موسیقاران دا دي فیروز، صباح میلهم برکات، وادیه الصافي، ماجده الرومي او نجوا کرم.

د لبنان او مصر ترمنځ کلتوري اړیکې

د لبنان او مصر ترمنځ کلتوري اړیکې د تاریخي کلتوري اړیکو یو ځانګړی ډول ګڼل کیږي، ځکه چې د لبنان او مصري کلتورونو ترمنځ په ځانګړې توګه د ادبیاتو، تیاتر، سینما او ژورنالیزم په برخو کې د پام وړ نږدې والی شتون لري، او د یو بل پر وړاندې یې نه جلا کېدونکی رول لوبولی دی په ځانګړې توګه د تیاتر، سینما او ژورنالیزم په برخه کې، دا هغه څه دي چې د لبنان په هکله د مصر کنفرانس له خوا تایید شوي.

فیشن یا موډ

ډیری هغه عیسویان او مسلمانان چې په ښارونو کې ژوند کوي عصري جامې اغوندي. په کلیوالو سیمو کې، ځینې وختونه ښځې رنګارنګ دودیزې لمنې اغوندي او نارینه دودیز شیروال (ازاد شلوار) اغوندي. په تاریخي لحاظ د دوی جامې عثماني وې، چې اوس یوازې د یوه دودیز کلتور د یوې برخې په توګه پاتې دي. نن ورځ، تقریبا ټول لبنانیان عصري جامې اغوندي.

د لبنان د فیشن یا موډ په صنعت کې مشهور نومونه ایلی صاب، زهیر مراد، دارین هاچم، ریم اکرا، او ربیع کیروز دي.

رخصتۍ او جشنونه

لبنان ملي رخصتۍ او د عیسويانو او مسلمانانو رخصتۍ نمانځي.

عیسوي رخصتۍ د ګریګورین او جولین له کلیزې سره سم نمانځل کېږي. یوناني ارتودوکس، کاتولیک (مارونیټ او میلکیټ)، او پروتستانت عیسویان د ګریګورین کلیزه تعقیبوي، نو په دې توګه د ډسمبر په ۲۵ کریسمس نمانځي. د جنورۍ په ۶ ارمني ارتودوکس عیسویان کریسمس نمانځي، ځکه چې دوی د جولین کلیزه تعقیبوي.

د مسلمانانو رخصتۍ د اسلامي قمري جنترۍ پراساس تعقیب کیږي. د مسلمانانو رخصتۍ عید الفطر یا کوچنی اختر (د روژې د میاشتې په پای کې درې ورځنی اختر)، عید الاضحی یا لوی اختر (د قربانۍ اختر) چې مکې ته د کلني حج په بهیر کې نمانځل کېږي او همدارنګه د الله د رضا لپاره د ابراهیم  ع د خپل زوی قرباني کول، د محمد صلی الله علیه وسلم د پیدایښت، او عاشورا دي. د لبنان په ملي رخصتیو کې د کارګرانو ورځ، د خپلواکۍ ورځ، او د شهیدانو ورځ شامله ده.