د قطر تاریخ
د قطر تاریخ په دې هېواد کې د بشر د استوګنې له لومړۍ دورې څخه نیولې، د یوه عصري هېواد په توګه د هغه تر جوړېدو پورې تاریخ تر بحث لاندې نیسي. په قطر کې د بشر د استوګنې تاریخ ۵۰۰۰۰ کاله پخوا ته رسېږي او د ډبرې د زمانې کمپ ځایونه او وسایل په دې ټاپو وزمه کې موندل شوي دي. د کلالیو د ټوټو کشف چې ساحلي کمپ ځایونو ته نږدې د عبید له دورې څخه سرچینه اخلي، ښيي چې بین النهرین لومړنی تمدن و چې د نوې ډبریزې زمانې په اوږدو کې په سیمه کې شته و.[۱][۲]
| عمومي مالومات |
|---|
دا ټاپو وزمه د خپل استوګنې په لومړیو کلونو کې د څو بېلابېلو سترواکیو، لکه: د سلوکیانو، پارتیانو او ساسانیانو تر واکمنۍ لاندې راغله. په ۶۲۸ میلادي کال کې، د دې هېواد وروسته له هغه چې د اسلام په سپېڅلي دین سره مشرف شول چې محمد صلی الله عیله وسلم منذر ابن ساوي ته چې د ختیځ عربستان ساساني واکمن و، یو استازی واستاوه. په اتمه پېړۍ کې د مرغلرو د سوداګرۍ مرکز شو. د عباسیانو دوره، د ګڼ شمېر استوکنځایونو د راڅرګندېدو شاهده وه. وروسته له هغه چې بني عتبه او نورو عربو قبیلو په ۱۷۸۳ ز کال کې بحرین فتح کړ، آل خلیفه کورنۍ په بحرین او د قطر په خاوره کې خپل واک ټینګ کړ. قطر د پېړیو په اوږدو کې د نجد وهابي او آل خلیفه کورنۍ ترمنځ د شخړې ځای و. عثمانیانو ختیځ عربستان ته په ۱۸۷۱ ز کال کې خپله سترواکي وغځوله او د لومړۍ نړیوالې جګړې له پیل وروسته یې په ۱۹۱۵ ز کال کې له سیمې لاس په سر شول. [۳][۴][۵][۶]
قطر په ۱۹۱۶ ز کال کې د برېتانیا تحت الحمایه هېواد شو او عبدالله آل ثاني داسې یو تړون لاسلیک کړ چې پر بنسټ یې هغه کولای شول، له هر ډول سمندري تېري څخه د ساتنې او د ځمکني برید په حالت کې د ملاتړ په بدل کې خپله خاوره یوازې برېتانویانو ته پرېږدي. د ۱۹۳۴ ز کال یوه تړون ډېر پراخ خوندیتوب ور په برخه کړ. د قطر پټرولیم شرکت ته په ۱۹۳۵ ز کال کې د تېلو ۷۵ کلن امتیاز ورکړل شو او په ۱۹۴۰ ز کال کې د لوړ کیفیت تېل په دوخان کې وموندل شول. [۷]
د ۱۹۵۰ او ۱۹۶۰ ز کلونو په اوږدو کې، د تېلو د عوایدو زیاتوالی د سوکالۍ، چټکې کډوالۍ، د پراخ ټولنیز پرمختګ او د هېواد د عصري تاریخ د پیل لامل شو. وروسته له هغه چې برېتانیا د فارس د خلیج له شیخ مېشته هېوادونو سره په ۱۹۶۸ز کال د تړون د اړیکو د ختمېدو سیاست اعلان کړ، قطر د نورو اتو هېوادونو سره چې هغه مهال د برېتانیا تر ساتنې لاندې وو، د دې لپاره یوځای شو چې د عربي اماراتو فدراسیون را منځته کړي. د ۱۹۷۱ ز کال په نیمایي کې، د برېتانیا د تړون د اړیکو په ختمېدو سره، یاد ۹ هېوادونه لا تر هغه وخته د پیوستون د شرایطو پر سر هوکړې ته نه وو رسېدلي. له دې امله قطر د ۱۹۷۱ ز کال د سپتمبر په ۳ مه خپله خپلواکي اعلان کړه. د امیر مرستیال حمد بن خلیفه د خپل پلار خلیفه بن حمد نه وروسته د ۱۹۹۵ ز کال په جون کې د یوې سپینې کودتا په ترڅ کې نوی امیر شو. امير د پارلماني ټاکنو د مقدمې په توګه ډېرو آزاد مطبوعاتو او د ښاروالۍ ټاکنو ته اجازه ورکړه. د عامه ټولپوښتنې له لارې نوی اساسي قانون د ۲۰۰۳ ز کال په اپریل کې تصویب او د ۲۰۰۵ ز کال په جون کې اجرايي شو.
له تاریخ پخوا دوران
سمولپخوانۍ ډبریزه زمانه
سمولد ډنمارک د لرغون پېژندنې یو سفر چې په ۱۹۶۱ز کې ټاپو وزمې ته ترسره شو، د پخوانۍ ډبریزې زمانې له ۱۲۲سایټونو څخه یې نږدې د ډبرې ۳۰۰۰۰ وسایل وموندل. زیاتره سایټونه د ساحلي کرښې په اوږدو کې پراته وو او د اور بلوونکې ډبرې د نوع پېژندنې یا flint typology پر بنسټ په څلورو جلا کلتوري ډلو وېشل شوي وو. مکرولیتیکي یا لوی وسایل، لکه: توږونکي، د غشي سرونه او لاسي تبرونه په موندنو کې وو، چې تاریخ یې سفلي او منځني پخوانۍ ډبریزې زمانې ته رسېږي. [۸]
د فارس خلیج طغیان چې نژدې۸۰۰۰ کاله وړاندې پېښ شو، د فارس خلیج د اوسېدونکو د بې ځایه کېدو، د قطر د ټاپو وزمې د جوړېدو او له ساحلي زېرمو څخه د ګټې اخیستلو لپاره د قطر د اشغال لامل شو. قطر له دې وخته وروسته په منظمه توګه د سعودي عربستان د نجد او الحاسه سیمو د کوچي قبیلو لپاره د څړځای په توګه کارول کېده او د اوبو د سرچینو شاوخوا یې یو شمېر موسمي کمپ ځایونه جوړ کړل. [۹][۱۰][۱۱]
نوې ډبریزه زمانه (له میلاد څخه مخکې ۸۰۰۰ -۳۸۰۰)
سمولالدعسه هغه استوګن ځای ده چې د قطر په شمال ختیځ ساحل کې پرته ده او په هېواد کې د عبید ترټولو پراخ سایټ دی. دا سایټ د ډنمارکي ټیم له لوري په ۱۹۶۱ ز کال کې وکیندل شو. داسې استدلال کېږي چې دې سایت د یوه کوچني موسمي کمپ ځای درلود، ښایي د ښکار- کب نیونې- مجلس ډلې لپاره چې په پرله پسې توګه یې لیدنې کولې، استوګنځای و. په سایټ کې د اور نږدې شپېتو کندو کشف دا ثابتوي، چې ښايي د کبانو مالګین کولو او وچولو، همدارنګه د اور اچوونکې د ډبرې وسایلو، لکه: توږونکو، غوڅوونکو، تېغونو او د غشي سرونو لپاره کارول کېدل. سربېره پردې، د اور په کندو کې د عبید د دورې د کلالیو ګڼ شمېر رنګ شوې ټوټې او د عقیقو مری وموندل شوې، چې بهرنیو اړیکو ته اشاره کوي. [۱۲][۱۳][۱۴]
یوه کیندنه چې په الخور کې د ۱۹۷۸-۱۹۷۷ ز کلونو په اوږدو کې ترسره شوه، د عبید د دورې څو قبرونه په کې وموندل شول، چې په هېواد کې د خښېدو ترټولو پخوانی ثبت شوی سایټ شمېرل کېږي. په یوه قبر کې د یوې ځوانې مېرمنې سوځېدلي پاتې شوني موجود وو، چې د قبر اجناس یې نه درلودل. په اته نورو قبرونو کې د قبر اجناس، لکه: د صدف، عقیق او آبسډین څخه جوړ شوې مرۍ موجودې وې. آبسډین احتمالاً د عربستان په جنوب لوېدیځ کې د نجران څخه سرچینه اخیستې ده. [۱۵]
د برونزو زمانه (۱۱۵۵-۲۱۰۰مخکې له میلاد)
سمولد قطر ټاپو وزمه په بحرین کې د دلمون تمدن ته په کافي کچه نږدې وه چې له هغه اغېزمنه شي. د قطر د لرغونپوهنې پروژې په دوو سایټو کې د باربار کلالي راواېستل، چې د دلمون په سوداګریزه شبکه کې د هېواد ښکېلتیا په ګوته کوي. کله چې د دلمون خلکو له میلاد نه مخکې له ۲۱۰۰څخه تر ۱۷۰۰ ز کال پورې په سمندري فعالیتونو کې بوخت شول، د قطر اوسېدونکو په فارس خلیج کې د مرغلرو د موندلو لپاره غوټې وهل پیل کړې. قطریان په دې دوران کې د مرغلرو او د خرما ونو په سوداګرۍ بوخت وو. [۱۶][۱۷]
داسې استدلال شوی چې، د دلمون د استوګن ځای پاتې شوني چې په قطر کې موندل شوي، د انسانانو د اوږدمهاله استوګنې مهم شواهد نه څرګندوي. په دې دوره کې د کوچي عرب قبیلو د منظمې کډوالۍ له امله چې د خوړو او اوبو د ګټې نااخیستل شوو سرچینو په لټه کې و، قطر په پراخه کچه له استوګنې خالي پاتي شو. د دلمون په دورې پورې اړوند مېشت ځایونه، په ځانګړې توګه په الخور ټاپو کې، ښايي د دې لپاره رامنځته شوي وي چې د بحرین او د فارس خلیج ترټولو نږدې مهم مېشت ځای، تل ابراق ترمنځ سوداګریز سفرونه ګړندي کړي. په بله سناریو کې دا شامل دي چې د دلمون کب نیوونکو یا د مرغلرو پلټونکو په واسطه کمپ ځایونه جوړ شوي. دا هم وړاندیز شوی چې د کلالیو شتون، د قطر د اوسېدونکو اود دلمون تمدن ترمنځ د سوداګرۍ نښه ده، که څه هم په دې دوره کې د ټاپو وزمې د کم نفوس له وجهې دا ناشونې ګڼل کېږي. [۱۸][۱۹]
د کاسي بابلیانو تر اغېزې لاندې توکي چې نېټه یې له میلاد نه مخکې دویمې پېړۍ ته رسي او په الخور ټاپو کې وموندل شول، د قطر د اوسېدونکو او کاسیانو ترمنځ د سوداګریزو اړیکو شواهد په ډاګه کوي. د موندنو په منځ کې د حلزون ۳۰۰۰۰۰۰ واړه شوي صدفونه او د کاسي کلالیو ټوټې وې. ادعا کېږي چې د ارغواني رنګ صنعت له امله چې په ټاپو کې شتون درلود او د کاسیتي له لوري پر مخ بېول کېده، قطر د صدف لرونکي حلزون د رنګ د لومړني پېژندل شوي تولید ځای و. دا رنګ د مورکس حلزون څخه لاسته راته او د " صوري ارغواني" په نوم یادېده. بین النهرین ته د رنګ صادرولو په موخه، ښايي د رنګ تولید په بحرین کې د کاستي ادارې تر څارنې لاندې و. [۲۰][۲۱]
سرچينې
سمول- ↑ Toth, Anthony. "Qatar: Historical Background." A Country Study: Qatar (Helen Chapin Metz, editor). Library of Congress Federal Research Division (January 19693). This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
- ↑ Khalifa, Haya; Rice, Michael (1986). Bahrain Through the Ages: The Archaeology. Routledge. pp. 79, 215. ISBN 978-0710301123.
- ↑ "History of Qatar". Amiri Diwan. Archived from the original on 22 January 2008.
- ↑ Page, Kogan (2004). Middle East Review 2003-04: The Economic and Business Report. Kogan Page Ltd. p. 169. ISBN 978-0749440664.
- ↑ Qatar Country Study Guide Volume 1 Strategic Information and Developments. Int'l Business Publications, USA. 2012. pp. 34, 58. ISBN 978-0739762141.
- ↑ Rahman 2006, pp. 138–139
- ↑ "Background Note: Qatar". U.S. Department of State (June 2008). This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
- ↑ Smith, Philip E. L. (28 October 2009). "Book reviews". American Anthropologist. 72 (3): 700–701. doi:10.1525/aa.1970.72.3.02a00790.
- ↑ Jeanna Bryner (9 December 2010). "Lost Civilization May Have Existed Beneath the Persian Gulf". Live Science. نه اخيستل شوی 3 June 2015.
- ↑ Abdul Nayeem, Muhammad (1998). Qatar Prehistory and Protohistory from the Most Ancient Times (Ca. 1,000,000 to End of B.C. Era). Hyderabad Publishers. p. 14. ISBN 9788185492049.
- ↑ Magee, Peter (2014). The Archaeology of Prehistoric Arabia. Cambridge Press. pp. 50, 178. ISBN 9780521862318.
- ↑ "History of Qatar" (PDF). www.qatarembassy.or.th. Ministry of Foreign Affairs. Qatar. London: Stacey International, 2000. نه اخيستل شوی 9 January 2015.
- ↑ Rice, Michael (1994). Archaeology of the Arabian Gulf. Routledge. pp. 206, 232–233. ISBN 978-0415032681.
- ↑ Masry, Abdullah (1997). Prehistory in Northeastern Arabia: The Problem of Interregional Interaction. Routledge. p. 94. ISBN 978-0710305367.
- ↑ Casey & Vine 1991, p. 12
- ↑ McCoy, Lisa (2014). Qatar (Major Muslim Nations). Mason Crest. ISBN 9781633559851.
- ↑ Mohamed Althani, p. 15
- ↑ Carter, Robert Jr.; Killick, Robert (2014). Al-Khor Island: Investigating Coastal Exploitation in Bronze Age Qatar (PDF). Moonrise Press Ltd. p. 43. ISBN 978-1910169001.
- ↑ Peoples of Western Asia. Marshall Cavendish Corporation. 2007. p. 351. ISBN 978-0761476825.
- ↑ Sterman, Baruch (2012). Rarest Blue: The Remarkable Story Of An Ancient Color Lost To History And Rediscovered. Lyons Press. pp. 21–22. ISBN 978-0762782222.
- ↑ Carter, Killick (2014). p. 45.