د حیواناتو مهاجرت

معمولاً د موسمونو د بدلون په بنسټ د بېلابېلو حیواناتو نسبتاً اوږد-واټن تګ د حیواناتو مهاجرت بلل کېږي. دا په اېکولوجي کې د مهاجرت ترټولو عامه بڼه ده. د الوتونکو، تي-لرونکو، کبانو، خاپوړنو، دوه-ژوندیو، حشراتو او کلک پوستکو په ګډون، یاد مهاجرت د حیواناتو په ټولو سترو کورنیو کې ترسترګو کېږي. د مهاجرت لامل ښایي ځایي اقلیم، ځایي خوړو ته لاسرسی، د کال موسم یا د جفتېدنې لپاره، وي.

د دې لپاره چې ځایي تیت و پرک کېدنه یا په یوه سیمه کې د حیواناتو د شمېر یو-ناڅاپي زیاتېدنه نه، بلکې د واقعي مهاجرت په توګه وګڼل شي، د حیواناتو تګ باید یوه کلنۍ یا موسمي پېښه وي، یا باید د دوی د ژوند د برخې په توګه د استوګنځي یو ستر بدلون وي. د ژمي لپاره د شمالي نیمې کرې د الوتونکو مهاجرت سویلي هغې ته یا د موسمي څرېدو لپاره د افریقایي غرڅه کلنی مهاجرت، د کلني مهاجرت بېلګې دي. د کوچني اتلانتیکي ماهي یا مار ماهي د هغه سیند پرېښودل چېرې زېږېدلی وي، کله چې یې جسامت یو څو اینچونو ته ورسېږي، د استوګنځي د ستر بدلون یوه بېلګه ده. د انسانانو د مهاجرت ځینې دودیزې بڼې د یادې بېلګې سره تطابق لري.

د دودیزو تشخیصونکو الو لکه د الوتونکو ګوتمۍ یا د څارنې مستقیمې الکترونیکي آلې، په کارونې سره مهاجرتونه مطالعه کولای شو. د حیواناتو د مهاجرت په اړه له پوهېدنې وړاندې به خلکو د ځینو نوعو د را څرګندېدلو یا غیبېدلو لپاره فولکوریک وضاحتونه ورکول، لکه دا چې سپین مخې قازې یا بتې په بېړیو باندې له نښلېدونکي کوچیني قاز ډوله اوبني ژوي (goose barnacles) څخه تکثیر کوي.

عمومی کتنه

مفاهیم

مهاجرت په بېلابېلو نوعو کې بېلابېل ډولونه لري او همدارنګه د لاملونو تنوع لري. په دې بنسټ، د مهاجرت لپاره هیڅ ساده او ټول-منلی تعریف وجود نه لري. یو تعریف چې د زولوجېسټ جي. ایس. کینډي لخوا وړاندیز شوی دی، دا دی:

مهاجرتي رفتار د حیواناتو د خپلو حرکي غړو په مټ یا د لېږد د کومې وسیلې په واسطه یو مداوم او مستقیم حرکت دی. یاد مهاجرت د ځایي خوړو په لنډ مهاله کمښت پورې اړه لري، خو په پایله کې د یادې کړنې د تکرار لامل کېږي.

مهاجرت څلورو اړوند مفاهیم شاملوي: مستقیم مداوم تګ؛ د دوی د عادي ورځنیو فعالیتونو په پرتله په زیاته کچه (په دواړو فضا او وخت کې) د یو فرد لېږدېدنه؛ د دوه سیمو ترمنځ د یو نفوس موسمي تګ-راتګ او هغه تګ چې د یو نفوس ترمنځ د افرادو د بیا-وېش لامل کېږي. مهاجرت کېدای شي اجباري وي، په دې معنا چې، افراد باید مهاجرت وکړي یا اختیاري وي، په دې معنا چې افراد کولای شي د مهاجرت کولو یا نه کولو انتخاب وکړي. په مهاجرت کوونکو نوعو یا ان په یو جلا نفوس کې، زیاتره وخت ټول افراد مهاجرت نه کوي. کله چې ټول افراد مهاجرت وکړي دا ډول مهاجرت بشپړ مهاجرت بلل کېږي او قسمي مهاجرت هغه مهاجرت ته وایي چې ځیني ژوي مهاجرت وکړي په اسې حال کې چې ځینې یې پاتې شي او تفاضلي مهاجرت هغه مهاجرت دی چې د مهاجرت کوونکو او نه کوونکو افرادو ترمنځ توپیر د لیدو وړ ځانګړتیاوو لکه عمر او جنسیت په بنسټ وي. غیر منظم (غیر نوبتي) مهاجرتونه لکه په یوه سیمي کې د حیواناتو د شمېر یو-ناڅاپي ډېرښت د قحطۍ دباو، د ځایي نفوس ډېرښت یا ځینې نورو پېچلو لاملونو له امله پېښېږي.

موسمي

موسمي مهاجرت د کال په اوږدو کې له یوه استوګنځي څخه بل هغه ته د بېلابېلو نوعو تګ ته وایي. سرچینو ته د لاسرسي بدلونونه په موسمي نوساناتو پورې اړه لري، چې د مهاجرت بېلګې اغېزمنوي. ځینې نوعې لکه د اتلانتیک سېلمون (سوربخونی کب) د تولید لپاره مهاجرت کوي؛ دوی د جفتېدنې لپاره په اوبو کې پورته خوا ځي او بېرته سمندر ته را ستنېږي. تودوخه د مهاجرت یو مهم فکتور دی چې، د کال سره تړاو لري. زیاتره نوعې، په ځانګړې توګه الوتونکي د ژمي په اوږدو کې د چاپېریال د نامناسبو شرایطو له امله ګرمو ځایونو ته مهاجرت کوي.    

سیرکېډیَن (بیولوژیکي بهیرونه چې په یوه شپه-ورځ کې پېښېږي.)

سیرکېډین مهاجرت هغه وخت ترسره کېږي چې، الوتونکي له شپه-ورځني دوران (circadian rhythm) څخه په پسرلي او مني کې د هجرت د تنظیم کولو لپاره ګټه اخلي. په سیرکېډین مهاجرت کې، کله چې الوتونکي له یوه ځای څخه بل ځای ته مهاجرت کوي په وخت او فضا دواړو کې د مرغانو د لوري د تشخیصولو لپاره، د سیرکېډن (ورځنی) او سیرکېنول (کلنی) بېلګو د وخت اندازه دواړه مقیاسونه کارول کېږي. دا ډول مهاجرت هغو الوتونکو ته چې په ژمي کې د استوا کرښې ته نږدې پاتې کېږي، ډېر ګټمن دی او همدارنګه د مهاجرت د کوچني ځای حفظولو لپاره د الوتونکي د سمعي او فضایي مغز د حافظې د نظارت امکان مهیا کوي. یاد الوتونکي د وخت د تعیین کولو میکانېزمونه هم لري، چې دوی سره د دوی تر مقصد پورې د فاصلې په تشخیصولو کې مرسته کوي.   

څپه ییز

څپه ییز مهاجرت په دوراني توګه له یوه استوګنځي څخه بل هغه ته د لېږدېدنې په پار د ژوندیو موجوداتو په واسطه د څپو کارونه ده. د مهاجرت دا ډول زیاتره وخت د خوړو او جوړو د پیدا کولو لپاره کارول کېږي. څپې ښایي ارګانیزمونه له څو نانومترونو څخه ان تر څو سوه کیلومترونو پورې په عمودي او افقي توګه انتقال کړي. د څپه ییز مهاجرت ډېره عامه بڼه د ورځنۍ څپه ییزې دورې په اوږدو کې ساحلي مد و جزر ته تګ راتګ دی. یادې سیمې زیاتره وخت د بېلابېلو نوعو ګڼ نفوس او قوي غذایي موادو څخه برخمنې وي. د چنګاښ، نیممېټډونو (یو ډول چینجي دي) او کوچنیو کبانو په څېر ارګانیزمونه، معمولاً په هرو دولسو ساعتونوکې یو وار، د څپو د کښته او پورته کېدلو سره د دې سیمو دننه او بهر ته حرکت کوي. دوراني حرکتونه د سمندري او الوتونکو نوعو د خوړو پیدا کولو هڅې سره مله وي. معمولاً د سمندر د جزر په اوږدو کې، وړې یا کوچنۍ نوعې د خوړو د پیدا کولو هڅې لپاره راوځی، ځکه چې په لږو اوبو کې ژوندي پاتې کېدلای شي او د ښکار کېدو لږ چانس لري. د اوبو د لوړېدو په وخت کې، د ژورو اوبو او د موجي حرکتونو له امله د مغذي اوبو د پورته راجګېدو له امله سترې نوعې په کې موندلی شو. څپه ییز حرکتونه کله د سمندري بهیرونو په واسطه اسانه کېږي.  

ډیل (ورځني)

په داسې حال کې چې اکثره مهاجرتي حرکتونه په یوه کلنه دوره کې پېښېږي، ځینې ورځني حرکتونه هم د مهاجرت په توګه توصیف کېږي. د اوبو زیات شمېر حیوانات عمودي ورځنی مهاجرت کوي او د اوبو له سطحې څخه څو سوه متره کښته او پورته حرکت کوي، په داسې حال کې چې ځینې سمندري ستوري (کبان) د ورځې څو سوه متره افقي مهاجرت کوي.

په ځانګړو ډلو کې

د حیواناتو بېلابېل ډولونه په بېلابېلو طریقو مهاجرت کوي.

په الوتونکو کې

د الوتونکو د ۱۰۰۰۰ نوعو له ډلې شاوخوا ۱۸۰۰ نوعې یې د کال د موسمونو پر وړاندې د غبرګون په توګه، هر کال ډېر لرې مهاجرت کوي. د یادو هجرتونو لوری زیاتره وخت له شماله سویل خواته وي، چې نوعې په اوړی کې په لوړو شمالي عرض البلدونو کې خواړه خوري او تولید مثل کوي او د ژمي لپاره د سویل لور ته سلګونه کیلومتره حرکت کوي. ځینې نوعې دا ستراتېژي د شمالي او سویلي نیمو کرو ترمنځ د کلني مهاجرت لپاره غځوي. قطبي ترن (سپین سمندري مرغه دی چې شا یې خړه او سر یې تور وي) د الوتونکو ترمنځ ترټولو اوږد سفر کوي: یاد مرغه هر کال له خپلې نسلي سیمې شمالي قطب څخه سویلي قطب ته پرواز کوي او هر کال بېرته خپلې اصلي ځایي سیمې ته را ګرځي، چې لږ تر لږه ۱۹۰۰۰ کیلومتره (۱۲۰۰۰ مایله) واټن کېږي، چې دا سفر یاد ژوي ته هر کال دوه اوړي مهیا کوي.

د الوتونکو مهاجرت په بنسټیزه توګه د ورځې د اوږدوالي په واسطه کنترولېږي، چې د الوتونکو په بدن کې د هورموني بدلونونو له لارې په نغوته کېږي.

په هجرت کې، الوتونکي د متعددو حواسو په کارولو سره لار او لوری پیدا کوي. ډېری الوتونکي یو لمریز قطب نما کاروي، دا لور ښوونکی دوی ته امر کوي چې د لمر د بدلېدونکي موقعیت سره د ورځې وخت پرتله کړي. لور-ښوونه د مقناطیسي ساحې د تشخیص په وړتیا باندې مشتمله ده.      

په کبانو کې

د کبانو د اکثره نوعو حرکت نسبتاً محدود وي، په یوه واحده جغرافیایي سیمه کې پاتې کېږي او د ژمي تېرولو، هګۍ اچونې یا تغذیې لپاره لنډ مهاله هجرتونه کوي. په ځینو حالاتو کې څو سوه نوعې په زرګونه کیلومتره اوږد واټن مهاجرت کوي. شاوخوا ۱۲۰ نوعې د سلمون کورنۍ د کبانو په ګډون د مالګینو او خوږو اوبو ترمنځ مهاجرت کوي (دوی دیادرموس 'diadromous' دي.)