د تلپاتې پراختیا دویمه موخه

د تلپاتې پراختیا دویمه موخه (Sustainable Development Goal 2) لوږه صفر ته رسول دي. دا د تلپاتې پراختیا د هغو ۱۷ موخو له ډلې ده چې په ۲۰۱۵ ز کال کې د ملګرو ملتونو سازمان ټاکلې دي. رسمي عبارت یې داسې دی: "لوږه ختمول، غذايي امنیت او ښې تغذیې ته رسېدل او تلپاتې کرنه بابول". د تلپاتې پراختیا دویمه موخه، د غذایي امنیت، تغذیې، کلیوالي بدلون او تلپاتې کرنې تر منځ پېچلي تړښتونه ښیي. د ملګرو ملتونو سازمان د شمېرو له مخې، شاوخوا ۶۹۰ میلیونه کسان وږي دي، چې د نړۍ د ټول جمعیت ۱۰ سلنه کېږي. هره شپه، له هرو ۹ کسانو نه یو کس وږی ویده کېږي، چې په دې کې ۲۰ میلیونه کسان په سویلي سوډان، سومالیا، یمن او نایجریا کې د قطحۍ له ګواښ سره مخامخ دي.

د تلپاتې پراختیا دویمه موخه ۸ هدفونه او د پرمختګ د اندازه کولو ۱۴ شاخصونه لري. د پایلې پنځه هدفونه یې لوږه ختمول او د غذايي لاسرسي ښه کول، د خوړو د نشتوالي یا سوء تغذیې ټول ډولونه له منځه وړل، د کرنې ګټورتوب یا حاصل‌خېزي، د غذايي توکو د تولید تلپاتې سیستمونه او د ارتجاعي کرنې دودول، او د تخمونو، کرنیزو نباتاتو او اهلي حیواناتو جنیتيکي بېلابېلوالی دی. دغې موخې ته د رسېدو درې لارې په نړیوالو کرنیزو بازارونو او د غذايي توکو په بازارونو کې د سوداګریزو محدودیتونو څرګندول دي.

سوء تغذیه یا د خوړو نشتوالی، تر څو لسیزو کمښت وروسته له ۲۰۱۵ ز کال راهیسې بیا د ډېرېدو په حال کې دی. لوی لامل یې پر غذايي سیستمونو بېلابېل فشارونه دي، چې اقلیمي ټکان، د ملخانو ناورین او کوویډ-۱۹ وبا په کې شامل دي. دغه ګواښونه، په نامستقیم ډول د غذايي توکو د پېر ځواک او د تولید او وېش ظرفیت کموي، چې تر ټولو زیانمن پاړکي اغېزمنوي او پر دې سربېره یې غذايي توکو ته لاسرسی کموي. په ۲۰۲۰ ز کال کې، څه باندې ۱۴۲ میلیونه کسان د کوویډ-۱۹ وبا په سبب د خوړو نشتوالي کړولي دي. د ماشومانو د تلف کېدو او له ودې نه د پاتې کېدو شمېرې، له دغې وبا سره لا بوږنوونکې کېږي. پر دې سربېره کوویډ-۱۹ وبا، "ښايي د اقتصادي ودې سناریو ته په کتو سره د ۲۰۲۰ ز کال تر پایه پورې، له ۸۳ نه تر ۱۳۲ میلیونه کسانو پورې، د نړۍ پر هغو خلکو ور زیات کړي، چې د خوړو له نشتوالي سره مخامخ دي".

نړۍ تر ۲۰۳۰ ز کال پورې د لوږې صفر کولو پر مسیر نه ده روانه. "د لوږې د ډېرېدو نښې نښانې او غذايي نا امني، د ډېر کار د اړتیا لپاره خبرداری دی، تر څو ډاډه شو، چې نړۍ هېڅوک هم د لوږې د صفر کولو په نړیوال مسیر کې شا ته نه پرېږدي". ډېره سخته ده چې، تر ۲۰۳۰ ز کال پورې، په افریقا کې د خوړو د نشتوالي ستونزه له منځه ولاړه شي.

مخینه(شالید)

د ۲۰۱۵ ز کال په سپتمبر میاشت کې د ملګرو ملتونو عمومي اسمبلۍ د تلپاتې پراختیا لپاره د ۲۰۳۰ ز کال اجنډا تصویب کړه، چې د تلپاتې پراختیا ۱۷ موخې په کې شاملې وې. نوې اجنډا، پر دې اصل تکیه ده چې، "هېڅوک به شا ته نه پرېږدو" او د ټولو لپاره تلپاتې پراختیا ته د رسېدو هراړخیزه کړنلاره لري. د ۲۰۱۹ ز کال په سپتمبر میاشت کې د هېوادونو او حکومتونو مشران، د تلپاتې پراختیا د موخو په غونډه کې راټول شول، تر څو د تلپاتې پراختیا لپاره د ۲۰۳۰ ز کال د اجنډا په اړه خپلې ژمنې تازه کړي. دوی په دې غونډه کې وویل چې: د ۲۰۳۰ ز کال د اجنډا عملي کولو لومړي څلور کلونه، له لویو پرمختګونو سره مل وو، خو په ټولیز ډول نړۍ د تلپاتې پراختیا موخو ته د رسېدو پر مسیر نه ده روانه. دا هغه مهال و چې، "د اقدام لسیزه" او "د تلپاتې پراختیا بدلون" پیل شو او له هم‌ګټو وغوښتل شول، چې د دغه بهیر او عملي کولو لپاره هڅې ګړندۍ کړي.

د تلپاتې پراختیا دویمه موخه، تر ۲۰۳۰ ز کال پورې د هر ډول لوږې او سوء تغذیې ختمول دي او تضمینوي چې، ټول په تېره ماشومان، باید د کال په جریان کې پوره خواړه ولري. د خوړو پر له پسې  نشتوالی ،چې اټکل کېږي، په ټوله نړۍ کې ۱۵۵ میلیونه ماشومان اغېزمنوي، د ماشومانو مغزي او جسمي وده دروي او کله چې لوی شي، د مړینې، ناروغۍ او نابریالیتوب له ګواښ سره یې مخامخ کوي.

تر ۲۰۱۷ ز کال پورې، د ملګرو ملتونو د ۲۰۲ غړو هېوادونو له ډلې ، یوازې ۲۶ هېوادونه د لوږې د له منځه وړلو لپاره د تلپاتې پراختیا موخې ته د رسېدو پر لاره روان وو، په داسې حال کې چې ۲۰ سلنه هېوادونو هېڅ پرمختګ نه درلود او کابو ۷۰ سلنه هېوادونو د خپل پرمختګ د معلومولو لپاره کافي یا بېخي معلومات نه‌لرل. "دا مهال موږ هر یوه ته د خوړو لپاره تر پوره اندازې لږ خواړه تولیدېږي." د خوړو او کرنې د سازمان (FAO) شمېرې ښيي چې، نژدې ۶۹۰ میلیونه کسان د خوړو له پرله پسې نشتوالي سره مخامخ دي. دغه شمېر، په تېرو دوو لسیزو کې د چټکې اقتصادي ودې او کرنیزې ښېرازۍ د ډېرېدو په دلیل، نژدې نیمې ته راښکته شوی دی.

د خوړو نشتوالی او لوږه، د تلپاتې ودې لپاره تر ټولو لوی خنډ دی. دغه دواړې ستونزې خلک په داسې لومو کې بندوي، چې ترې تښتېدای نه‌شي. د وږیو کسانو تولیدات کم دي او په اسانۍ سره په ناروغۍ اخته کېږي. په دې ډول دوی د خپل ژوند نفقه نه‌شي برابرولی.

ټولیز پرمختګ او ګواښونه

که څه هم پرمختګ شوی، خو څېړنې ښيي چې په ټوله نړۍ کې څه باندې ۷۹۰ میلیونه کسان لا هم له لوږې کړېږي. په تېرو ۱۵ کلونو کې له لوږې سره په مبارزه کې مهم پرمختګونه شوي. په ۲۰۱۷ ز کال کې د تلپاتې پراختیا په اړه د لوړې کچې سیاسي مجمع (HLPF) په یوه مناسبت کې چې عنوان یې "د لوږې د له منځه وړلو موخې ته د رسېدو پر لوري د پرمختګ چټکول" و، پر ځینو سپارښتنو او کړنو بحث وشو. دغه خبرې هم‌ګټو، لکه: د فرانسې د ملګرو ملتونو ماموریت (French UN mission)، د لوږې پر خلاف اقدام (Action Against Hunger)، د ماشومانو د ملاتړ ادارې (Save The Children) او ګلوبل سيټيزن (Global Citizen) ادارې کولې. دا به ډېره سخته وي، چې تر ۲۰۳۰ ز کال پورې، د افریقا په لویه وچه کې د خوړو د نشتوالي ستونزه پای ته ورسېږي.

د کوویډ-۱۹ وبا اغېز

د تلپاتې پراختیا دویمې موخې یعنې لوږې ختمولو ته رسېدل، د ګڼو عواملو په سبب له ګواښ مخامخ دي چې تر ټولو لوی یې په ۲۰۱۹، ۲۰۲۰ او ۲۰۲۱ کې رامنځته شول، په ۲۰۱۹-۲۰۲۱ کلونو کې په ختیځه افریقا کې د ملخانو بې‌ساری برید او په ۲۰۲۰ ز کال کې کوویډ-۱۹ وبا. د خوړو او کرنې سازمان (FAO) وايي چې: د غذایي نا امنۍ بهیر او د غذا په تولید او عاید کې ګډوډي "د ماشومانو د خوارځواکۍ له ګواښ سره مرسته کوي، ځکه چې غذايي نا امني د ماشومانو او ښځو د غذايي رژیم پر کیفیت او د خلکو پر روغتیا له بېلابېلو لارو اغېز کوي."

د کوویډ-۱۹ وبا خپرېدو او قرنطین پرکرنیزو تولیداتو ډېر فشار راوړی او نړیوال ارزښت یې ګډوډ کړی دی. دغه موضوع د خلکو لپاره د خوارځواکۍ او ناکافي غذا د ستونزو لامل کېږي، چې تر ټولو بېوزله خلک یې سخت اغېزمن کړي دي. له دې امله په ۲۰۲۰ ز کال کې، څه باندې ۱۳۲ میلیونه کسان په خوارځواکۍ اخته شول. د وروستیو څېړنو پر بنسټ، په هغو ماشومانو کې چې عمر یې تر پنځو کلونو ټيټ دی، د سختو ضایعاتو ۱۴ سلنه ډېروالی ښيي، د کوویډ-۱۹ وبا له امله وي.