د افغانستان ملي پوليس
د افغانستان ملي پولیس په دې هېواد کې د ښارونو، ولسوالیو د امنیت د تامین او د عامه نظم د تامین لپاره تر ټولو مهمه اداره ده، چې د نړۍ د نورو پولیسو په څیر د تروریزم ضد فعالیتونو، امنیتي چارو، د قاچاق په وړاندې د مبارزې، د قانون د تنفیذ او د قانون د پلي کولو مسوولیت په غاړه لري. د نظم ساتل، د جنايي جرمونو څېړنه، د پولو امنیت او د ترافیکو کنټرول. د افغانستان ملي پولیس د کورنیو چارو وزارت تر مشرۍ لاندې اداره کیږي. په ۲۰۱۳ کال کې د افغان ملي پولیسو شمېر ۱۵۷۰۰۰ تنو ته رسېدلی دی. ۹۲۸۳۱ یې چې د پولیسو ۷۳ سلنه جوړوي، یونیفورم لرونکي پولیس دي. د دغو ځواکونو په تشکیل کې ۵۹۳۹۲ افسران، ۲۷۴۵۲ لیفټینینټونه او ۲۱۵۴۷ افسران شامل دي. تمه وه چې د ۲۰۱۴ کال تر پایه به د ملي پولیسو شمېر ۱۶۰ زرو ته ورسېږي.[1][2]
په افغانستان کې د پوليسو تاريخي مخينه:
په افغانستان کې د پولیسو کلمه د لومړي ځل لپاره په ۱۳۱۵ لمریز کال کې د پولیسو د اکاډمۍ په نوم د یوه ځای په نوم وکارول شوه. دغه روزنیز ځای د کابل ښار د مهتاب کلا په سیمه کې سوځول شوي پل ته څېرمه جوړ شوی و او جرمني پروفیسورانو د پولیسو د ځواکونو د روزنې مسوولیت په غاړه درلود. د شاه امان الله خان د واکمنۍ پر مهال او تر هغه وړاندې دغه ځواکونه د امنیتي پولیسو په نوم یادېدل. له ۹ میاشتو تر یو کال روزنې وروسته د دې اکاډمۍ فارغان د "صوبدار" په نوم یادېدل او د دې ځواکونو قومندان/قوماندان ته "کوټوالی" ویل کېدل. کوټوالانو چې د والي/والي تر څارنې لاندې یې کار کاوه، بالاخره د ګڼو کسانو په روزلو سره د کورنیو چارو وزارت په چوکاټ کې د "ریاست امنیه" په نوم یوه موسسه جوړه شوه چې د همدې ادارې په چوکاټ کې فعالیت کوي. نوم له 1321 څخه تر 1326 پورې.[4]
په 1326 کال کې د "امنیت ریاست" په نوم د "د پولیسو او جندرمیري عمومي قومانداني" ته بدل شو، چې له مخې یې پولیس د ښار او ګاونډیو په ګډون د هیواد دننه د امنیتي مسلو او مسلو مسؤولیت درلود او د جندرمیري مسؤل و. د سرحدی امنیت دندو
تر ۱۳۲۶ کال مخکې د «حربي شانزي» او «حربي پوهنتون» ډېر تکړه افسران هم د څه مودې لپاره د پوليسو په اکاډمۍ کې روزل شوي او د پوليسو د افسرانو په توګه په دندو وګمارل شول. تر دې چې د پوليسو د ښې روزنې او روزنې په موخه د کابل ښار په افشارو ولسوالۍ کې "د پوليسو اکاډمۍ" جوړه شوه [۵] په هغه وخت کې د پوليسو په اکاډمۍ کې درې ډوله روزنه وه:
1. هغه درې کلنه زده کړه چې د پولیسو په تعلیم کې د لیسانس درجې ته لار هواروي په اردو کې د دوهم کال فراغت سره مساوي ده.
2. د پوهنې ریاست د نهم ټولګیو فارغانو ته درې کلنې زده کړې، چې د ستاینوال په نوم فارغ شوي، چې څلور تذکرې لري، یعنی معاونین.
3. د شپږم ټولګي هغه فارغان چې له ۹ میاشتو زده کړو وروسته یې ټولنې او خلکو ته د سپېڅلي ارمان په توګه وقف کړي دي. د دوی درسونه د آلمان او افغان ښوونکو لخوا پرمخ وړل کیدل.
په ۱۳۵۲ کال کې د محمد داوود خان د واکمنۍ پر مهال په هېواد کې ځینې نافذ قوانین او مقررات لغوه او یا تعدیل شول چې د پولیسو د درې کلنې روزنې په ګډون دغه درې کاله په لاندې روزنو بدل شول:
1. د دولسم ټولګي فارغان د کانکور ازموينې، جسمي ازموينې، د قد او بدن لوړتيا، په سياسي ګوندونو کې د نه شتون او غړيتوب، د جنايي ريکارډونو نه شتون او له هېواد سره د مينې له لرلو وروسته د پوليسو په اکاډمۍ کې د شاملېدو وړ دي. ایماندارۍ .له تحصیلي دورې وروسته دوی د خواب سوتنمن په رتبه وګمارل شول د بکلوریا پاس او له ژمنې خدمت وروسته بیا په دوهم ټولګي کې شامل شول او په همدې ډول دریم ټولګي ته وګمارل شول. وروسته له دې چې په بریالیتوب سره ازموینه واخیستل شوه، دوی د څارونکي دویمې رتبې ته وګمارل شول. 2. د نهم ټولګي فارغانو یوازې د ۹ میاشتنیو زده کړو په پایله کې د خواب ستاین رتبې ترلاسه کړې او په هرو څلورو کلونو کې په ترتیب سره دویم، دویمې درجې ته ارتقا ورکول کیږي او د کورس له پای ته رسولو وروسته دویمه رتبې ته رسیدلي. د سرساتنمن رتبه یا د ستناوال سره مساوي.
3. د پولیسو یونیفورم تیاره فولاد (خړ) و او کورتی (کوټ) یې له بیلټ پرته و.
جنرالانو یوازې تورې خولۍ او پتلونونه او د اوسپنې خړ کورتۍ اغوستې وې او د جلا جلا یونیفورم او نښان په واسطه یې توپیر درلود.
4. په دې موده کې پوليسو د پوليسو او جندرميري د قوماندې لاندې فعاليت کاوه. همدارنګه په دې دوره کې د پولیسو مهمې څانګې د "عمومي امنیې قومندانۍ"، "ترافيکو"، "پاسپورټ"، "سرحد"، "پشتون"، "تخنيکي"، "مخابراتو"، "توقيف"، "حرکتونه" وې. "جنايت" او "استخباراتي".[6]
د ١٣٥٧ کال د ثور له اوومې وروسته د پوليسو نوم په "سرنداوي" بدل شو، چې د امنيتي، جنايي، سرحدي، ترافيکو او سياسي پوليسو د تحصيلي څانګې درلودې. نښان او یونیفورم په خپل ځای پاتې شو او یوازې لوی نښان او د یونیفورم رنګ بدل شو.
د ۱۳۵۸ کال د مرغومي په شپږمه د امنیه قومندانۍ او جندر آمریت د امنیتي چارو د مرستیال په توګه بدل شو او په ۱۳۶۹ کال کې د کورنیو چارو وزارت د لومړي مرستیال په توګه بدل شو.
د ۱۳۷۱ لمریز کال په میزان/مهر کې «سرندوي» بېرته خپل ځای ته ورسېد او د پولیسو په نوم ونومول شو، چې مشري یې د پولیسو د عمومي قوماندان او ګندرمیري په غاړه وه.
د کورنیو جګړو پر مهال د کورنیو چارو وزارت او پولیس منحل شول. خو د طالبانو د حکومت له نسکورېدو وروسته بيا د نړيوالو په مرسته پوليس جوړ شو، چې بيا يې د څه مودې لپاره د پوليسو او جندرملي قومندانۍ تر عنوان لاندې فعاليت کاوه، چې وروسته يې د لومړي مرستيال په توګه ترفيع وکړه او بيا په ٢٠٠٨ کال کې ترفيع وکړه. د امنیتي چارو لوړ پوړی مرستیال.
په افغانستان کې له پخوا راهیسې د پولیسو تنظیمونه په مختلفو نومونو سره شتون لري او د ښار، خلکو د مالونو، هټیو او نورو سیمو د امنیت لپاره کارول کیده.
د کورنیو چارو وزارت او پولیس د جګړو له امله منحل شول، خو په ۲۰۰۱ کال کې د موقت حکومت له جوړېدو وروسته ورو ورو خپل ځای وموند او په دنده یې پیل وکړ.
د ملي پوليسو اداره يو ځل بيا د څه مودې لپاره د پوليسو او جندر قومانداني په نوم ياده شوه، بيا لومړى مرستيال او ورپسې په ٢٠٠٨ کال کې د امنيتي چارو د لوى مرستيال په توګه ونومول شو، چې د قانون د پلي کولو او د امنيت، نظم د تامينولو په برخه کې برخه لري. او د عامه محافظت څخه جوړ دی. په ۲۰۰۸ کال کې د کورنیو چارو وزارت په امنیتي، اداري او له نشه يي توکو سره د مبارزې په څانګو کې څلور مرستیالان او د پالیسۍ او ستراتیژۍ مرستیال وو، چې هر یو یې په بېلابېلو برخو کې خپلې جلا دندې او مسلکي دندې ترسره کړې.
په ۲۰۰۵ کال کې د افغانستان تړون د ۲۰۰۹ کال لپاره یو معیار جوړ کړ چې له مخې یې یو بشپړ منظم، مسلکي، موثر او له قومي پلوه متوازن پولیس ځواک جوړ شو چې ۶۲۰۰۰ کسان پکې شامل وو. په ۲۰۰۶ کال کې د افغانستان په سوېل کې د یاغیانو د بریدونو د کچې د زیاتوالي په غبرګون کې د همغږۍ او څارنې ګډ بورډ دغه شمېر ۸۲۰۰۰ کسانو ته لوړ کړ. د ٢٠٠٨ کال په ټاکنو کې د ملي پوليسو شمېر ٩٦٨٠٠ تنو ته لوړ شو او د همدې شمېر پر بنسټ پورتني تشکيلات رامنځته شول. په هرصورت، په 2008 کې، د همغږۍ او نظارت بورډ دا شمیره د 2009 کچې ته 109,000 او د 2010 کچې ته 134,000 تصویب کړه. یو شمېر مرسته کوونکو د ملي پولیسو د شمېر د زیاتوالي د مالي پایښت په اړه اندېښنه ښودلې ده. او يو شمېر نور مرستندويان اندېښمن دي، چې ملکي پوليس به د مخالفينو پر ضد او نظامي ځواک بدل شي. د 2008 کال په سپتمبر کې د ملي پولیسو ځواکونو شمیر 125,000 تنه و. د پولیسو په سکټور کې اصلاحات د افغان حکومت د امنیتي سکټور د ستراتیژۍ له پنځو ستنو څخه یو دی، چې په عمده توګه په روزنه، د تجهیزاتو برابرول او د زیربناوو په جوړولو او تنظیمي زیربناوو لکه د پولیسو په لیکو کې اصلاحات او د معاشونو په ورکولو متمرکز دي. په افغانستان کې د قانون او نظم وجهي صندوق (LOTFA) د ملي پولیسو د معاشونو د ورکولو لپاره د تمویل کوونکو د مرستو د همغږۍ مسولیت په غاړه لري. په افغانستان کې له پولیسو سره د ۲۵ مرستندویه هېوادونو له خوا مرسته شوې، چې تر ۲۰۰۶ کال پورې جرمني یې عمده شریک و. له ۲۰۰۳ کال راهیسې د امریکا متحده ایالات د پولیسو د سکټور د ملاتړ لپاره د مالي او بشري منابعو تر ټولو لوی ملاتړی دی، چې په ۲۰۰۷ کال کې ۲.۵ میلیارده ډالره اټکل شوی و. د 2007 کال په جون کې، په افغانستان کې د اروپایی اتحادیې د پولیسو ماموریت، EUPOL، د ملي پولیسو د اصلاحاتو په سکتور کې د آلمان اړین رول د اروپایي اتحادیې د ټولنې د غړو ترمنځ د بیلابیلو طریقو د یوځای کولو او تنظیمولو لپاره شامل کړ. له ډېرې مودې راهیسې د امریکا متحده ایالات د پولیسو د سکټور د ملاتړ لپاره د مالي او بشري منابعو تر ټولو لوی ملاتړی دی چې د ۲۰۰۹ کال په مارچ میاشت کې ۶.۲ میلیاردو ډالرو ته رسېده. له ۲۰۰۴ کال راهیسې په افغانستان کې د امریکا ګډې امنیتي قوماندانۍ د ملي اردو او پولیسو د اصلاح، روزنې او پراختیا چارې پر مخ وړي. ياده قومانده په زرګونو کارکوونکي او قراردادي موسسې لري چې دنده يې د افغان ملي پوليسو روزنې ته ځانګړې شوې ده. تمویل کوونکي د ملي پولیسو د اصلاحاتو په برخه کې خورا متفاوت چلندونه لري او د دغو تګلارو د یوځای کولو، ادغام او ادغام هڅې ورو ورو پرمخ تللي دي. Aquarius 2015 کې، تمویل کونکو او افغان حکومت د ملي پولیسو د سمون لپاره د نړیوالو هڅو همغږي او ادغام لپاره د پولیسو د همغږۍ نړیوال بورډ (IPCB) تاسیس کړ او په دې اصلاحاتو کې د افغانانو اغیزمنتوب زیات کړي. په دغه پلاوي کې د کورنیو چارو وزارت، د امریکا د ګډې امنیتي قومندانۍ، په افغانستان کې د اروپايي ټولنې د پولیسو ماموریت، د ټاکنو خپلواک کمیسیون، اروپايي ټولنې او د امریکا متحده ایالاتو استازي شامل وو. د پولیسو اصلي قوانین د 2004 کال د پولیسو قانون او د 2004 لنډمهاله جنایي قانون دي. دا قوانین د اساسي قانون د ۵۶، ۳ (۷۵) او ۱۳۴ مادو پر بنسټ جوړ شوي دي. دا لاره: د ملي پولیسو یو افسر په 2010 کې پریډ کوي . د کورنیو چارو وزارت . د دغه وزارت د امنیت وزیر د سیمه ییزو پولیسو قوماندانان د ولایتونو امنیه قوماندانان نوموړی د ولسوالۍ امنیه قوماندان دی. په دې وروستيو کې د کابل په شمال، ختيځ، سوېل، لوېديځ او مرکزي سيمو کې د ملي پوليسو شپږ فرقې شتون لري. سرتنمن یو پولیس افسر دی چې باید له دولسم ټولګي فارغ شوی وي او د کابل د پولیسو په اکاډمۍ کې یې درې کاله روزلي وي. سوتنمن هغه څوک دی چې باید له نهم ټولګي فارغ شوی وي او د کابل د پولیسو په اکاډمۍ کې یې د نهو میاشتو لپاره روزلي وي. ستانکۍ هغه پولیس دي چې یا یې د کابل په روزنیز مرکز او یا هم د بامیان، ګردیز، هرات، جلال اباد، کندهار، کندز او مزار شریف په روزنیزو مرکزونو کې روزنیز کورس بشپړ کړی دی. کابل ښار ٢٢ ولسوالۍ لري. کوم چې د ښاري پولیسو ترټولو لوی سازمان لري.
د کورنیو چارو وزارت د ولسوالیو د پراختیایي پولیسو د اصلاح په برخه کې اساسي کار متمرکز دی چې په ۲۰۰۶ کال کې پیل شو. یاد شوی پروګرام د افغانستان د یونیفورم لرونکو پولیسو د روزنې لپاره چې د ملي پولیسو اکثریت تشکیلوي، د یوې مهمې ستراتیژۍ په توګه کار کوي. د دې پروګرام موخه د ولسوالیو د پولیسو ظرفیت لوړول او د قانون حاکمیت دی او په ټاکل شویو ولسوالیو کې د پولیسو د ارزونې، روزنې، بیا تنظیمولو، بیا تجهیز او بیاکتنې لپاره شپږ پړاوه کړنلاره کاروي.
د افغان ملي پولیسو تشکيلاتي جوړښت
- د ارشدو امنيتي امورو معينيت
- . امنیتي پولیس (یونیفورم لرونکي پولیس)
- . سرحدي پولیس
- . خويندي پولیسې او عامه نظم
- . د پولیسو ځانګړې برخې
- . محلي پولیس
- . ترافیک پولیس
- . پولیس د طبیعي پیښو او اور وژنې سره مبارزه کوي
- . د جرمونو سره مبارزه
- . له ترهګرۍ سره د مبارزې عمومي ریاست
- . د جدي جرمونو سره د مبارزې ریاست