د اسټرالیا سیاسي نظام

د اسټرالیا سیاسي نظام د دغه هېواد د اساسي قانون له مخې دی چې اسټرالیا یو مشروطه سلطنتي هېواد بولي او د وېسټ مېنسټر د دود پر مټ په کې پارلماني دیموکراسي واکمنه ده. ورته مهال یو فدراسیون دی چې په هغو کې قدرت د فدرال دولت، ایالتونو او قلمروونو ترمنځ وېشل کېږي. د دغه هېواد اوسنی پاچا دریم چارلز دی چې په سیمه ئیزه توګه یې استازولي د اسټرالیا ګورنر جنرال کوي، په داسې حال کې چې د حکومت مشري د اسټرالیا د لومړي وزیر پر غاړه ده او اوس مهال انتونی البانیز د دغه هېواد لومړی وزارت مخته وړي.

دغه هېواد د خپل اساسي قانون پر بنسټ یو باثباته لېبرال دیموکرات سیاسي نظام لري چې په ۱۹۰۱ زکال کې د فدراسیون له جوړېدو وروسته په دغه ډول د نړۍ ۱۰م ډېره مخینه لرونکی سیاسي نظام دی. اسټرالیا د نړۍ شپږمه دوام لرونکې لرغونې دیموکراسي ده چې تر ډېره د یو دوه ګوندي سیسټم په توګه عمل کوي او د رایو ورکړه هم په کې اجباري ده. ایکانومېسټ انټلېجنس یونټ په ۲۰۲۲ زکال کې اسټرالیا «بشپړ دیموکراسي» لرونکی هېواد وباله. ^[۱]^[۲]

د وېسټ مېنسټر په سبک د نورو ټولو حکومتونو په څېر د اسټرالیا فدرال حکومتي سیسټم له دریو برخو جوړ شوی دی: اجرایوي قوه (لومړی وزیر، کابینه، نور وزیران او دولتي ادارې)، مقننه قوه (د اسټرالیا پارلمان) او قضایه قوه (د اسټرالیا ستره محکمه او نورې فدرال محکمې). د اسټرالیا حکومت د هغه ګوند یا ائتلاف له خوا جوړېږي چې د استازو په جرګه کې اکثریت ملاتړ ولري څو اجرایوي قدرت (د وزیرانو په توګه) پلی او د قانون جوړونې چارې (په پارلمان باندې د واک لرلو پر مټ) ترسره کړای شي.

فدرال پارلمان (هماغه ډول چې د دغه هېواد د اساسي قانون په لومړي پړاو کې تعریف شوی) له پاچا او دوه جرګو څخه جوړ دی: د استازو جرګه (ولسي جرګه) او سنا (د مشرانو جرګه). د استازو جرګه ۱۵۱ غړي لري چې هر یو استازی د شاوخوا ۱۶۵۰۰۰ کسیزې یوې ټاکنیزې حوزې استازیتوب کوي. سنا ۷۶ غړي لري: د شپږو ایالتونو له هر یوه څخه یې ۱۲ تنه او ۲ نور یې هم د اسټرالیا له داخلي قلمرونو؛ د اسټرالیا د پلازمېنې د قلمرو او شمالي قلمرو څخه ټاکل کېږي. ^[۳]^[۴]

د قواوو ترمنځ تفکیک په کې اصل دی او دولتي ځواک باید د بېلابېلو بنسټونو ترمنځ ووېشل شي څو په یوه بنسټ کې د واک له تمرکز مخنیوي وشي. مقننه قوه قوانین وړاندې کوي او بحث پرې کوي چې وروسته یې بیا اجرایه قوه پلي کوي؛ همدارنګه قضایه قوه د دغو قوانینو او نورو عرفي قوانینو د اجرایوي مواردو اړوند پرېکړې کوي. ورته مهال د وېسټ مېنسټر د سیسټم له مخې د اجرایوي او مقننه قوې ترمنځ چندان فاصله شتون نه لري ځکه چې وزیران باید د مقننې قوې غړي وي. یوازې ستره محکمه کولای شي پرېکړه وکړي چې آیا یو قانون د اساسي قانون پر بنسټ دی او که نه.^[۵]^[۶]^[۷]

د اسټرالیا حکومتي سیسټم هغه عناصر چې د بریتانیا د سیاسي نظام (اجرایوي ټولګه، مشروطه سلطنت) او د متحده ایالاتو له سیاسي نظام (فدرالېزم، مکتوب قوانین او دوه پیاوړې جرګې) څخه یې مشتق کړي له خپلو جلا بومي ځانګړنو سره ترکیب کړي او له همدې امله د «واش مېنسټر بدلون» په توګه توصیف کېږي. ^[۸]^[۹]^[۱۰]

په اسټرالیايي سیاستونو کې ایډیالوژۍ

د اسټرالیا ګوندي سیستم د سیاست پوهانو له خوا د متحده ایالاتو او کاناډا په څېر د نورو انګریزي ژب ویونکو هېوادونو په پرتله تر ډېره ایډیالوژیک بلل شوی دی. د اسټرالیا د سیاسي تاریخ په لومړیو کې طبقاتي ګټو د اسټرالیا د وروسته سوسیال دیموکرات کارګر ګوند او همدارنګه د لېبرال او محافظه کاره دودونو لرونکو کارګر ضد ګوندونو (د لېبرالانو او ملت پالو د معاصر ائتلاف مخکښ ګوندونه) ترمنځ په وېش کې پام وړ رول لرلی دی.^[۱۱]^[۱۲]^[۱۳]

د اسټرالیا په معاصر سیاسي کلتور کې ائتلاف (لېبرال او ملي ګوندونه) ښی اړخی منځنی او د اسټرالیا کارګر ګوند بیا کیڼ اړخی منځنی ګڼل کېږي. د اسټرالیا د محافظه کارانو او لېبرالانو استازولي تر ډېره پورې د ائتلاف له خوا کېږي. کارګر ګوند ځان د سوسیال دیموکرات په توګه معرفي کوي، په داسې حال کې چې د باب هاوک د لومړي وزارت راهیسې له لېبرال اقتصادي او ټولنیزو سیاستونو څخه پیروي کوي. ^[۱۴]^[۱۵]^[۱۶]^[۱۷]

د اندرو لي په څېر د کارګر ګوند پارلماني غړو استدلال کړی چې کارګر ګوند باید د یو سوسیال لېبرال ګوند په توګه ډلبندي شي. کارګر ګوند تر اوسه پورې په خپله اساسنامه کې خپل تاریخي سوسیالېستي اهداف ساتلي؛ په داسې حال کې چې یو شمېر کسان دغو ته د ګوند دننه د ایډیالوژیک اناکرونېزم (بې وخت توب) په سترګه ګوري. ^[۱۸]^[۱۹]^[۲۰]^[۲۱]

په وروستیو لسیزو کې د اسټرالیايي رایو ورکوونکو ترمنځ په پام وړ کچه بدلون لیدل شوی. دوی خپلې لومړنۍ ترجیحي رایې هغو نوماندانو ته ورکوي چې دغو دوه لویو ګوندونو ته اړوند نه دي. د ۲۰۲۲ زکال په فدرال ټاکنو کې ۳۱٪ رایه ورکوونکو خپلې رایې د دغو دوو مخکښو ګوندونو نوماندانو ته نه وې ورکړې. ^[۲۲]

سیاسي ګوندونه

د فدراسیون د جوړېدو له مهاله تنظیم لرونکي او ملي سیاسي ګوندونه د دغه هېواد پر سیاسي لیدلوري واک چلوي. د ۱۹مې پېړۍ په وروستیو کې اسټرالیا د کارګر ګوند د شهرت شاهده وه چې د سازمان یافته کارګرو استازولي یې کوله. ورته مهال د ګوندونو ترمنځ متضادې ګټې په دوه اصلي ګوندونو کې ادغام شوې وې: ښي اړخی منځنی ګوند چې په سوداګریزو چارو او د متوسطې طبقې په خلکو کې په بنسټ لرلو تر ډېره منځلاری او محافظه کاره و او اوس د اسټرالیا لېبرال ګوند دی؛ همدارنګه یو کلیوالی یا بزګري محافظه کاره ګوند چې اوس د اسټرالیا ملي ګوند دی. په داسې حال کې چې ډېر لږ شمېر داسې سیاسي ګوندونه شتون لري چې پارلماني استازولۍ ته یې لارموندلې وي، خو دغه درې اصلي ګوندونه د اسټرالیا په ټولو برخو کې په تنظیم شوو سیاستونو واک لري او یوازې په ډېرو نادرو مواردو کې نور ګوندونه یا د پارلمان خپلواک غړي د دولت په جوړولو یا ساتلو کې رول لوبوي.

د اسټرالیا سیاسي نظام د لېبرال او ملي ګوند ترمنځ د دایمي ائتلاف د شتون له امله تل د یو دوه ګوندي سیسټم په توګه عمل کوي. په ګوند کې دننه نظم او دسپلین د متحده ایالاتو په څېر د نورو هېوادونو د وضعیت پر خلاف له تاریخي پلوه ډېر جدي په پام کې نیول کېږي. د اسټرالیا سیاسي نظام تل هم دوه ګوندي نه دی پاتې شوی (د بېلګې په توګه له ۱۹۰۱ زکال څخه تر ۱۹۱۰ زکال پورې)، خو د وروستیو لسیزو په څېر له داخلي اړخه هم هېڅکله دومره باثباته نه و.

د اسټرالیا کارګر ګوند یو سوسیال دیموکرات ګوند دی. دا کین اړخ ته انحراف لرونکی ګوند دی چې د ټولنیزې هوساینې او همدارنګه د دولتي مرستندویه پروګرامونو اړوند لیدلوري لري. یاد ګوند د اسټرالیا د کارګرو له خوځښت څخه جوړ شو او په پراخه کچه د ښاري او منځنۍ کارګرې طبقې استازیتوب کوي.

د اسټرالیا لېبرال ګوند بیا منځنی ښی اړخی ګوند دی چې د سوداګریو، منځنۍ طبقو او ګڼ شمېر کلیوالي وګړو استازیتوب کوي. په ملي کچه د دغه ګوند دایمي ائتلافي شریک د اسټرالیا ملي ګوند دی چې وړاندې د هېواد د ګوند (کونټري پارټي) په نامه پېژندل کېده؛ دا بیا یو محافظه کاره ګوند دی چې له کلیوالي ګټو استازولي کوي. دغه دواړه ګوندونه بیا سره یوځای د ائتلاف په نامه پېژندل کېږي. دغه دوه ګوندونه یوازې په کوئینزلنډ کې په رسمي ډول له یو بل سره ادغام شوي او ملي لېبرال ګوند یې جوړ کړی؛ ورته مهال په شمالي قلمرو کې بیا ملي ګوند د کونټري لېبرال ګوند په نامه پېژندل کېږي.

د اسټرالیا په سیاست کې د شاملو نورو کوچنیو ګوندونو په ډله کې بیا د اسټرالیا ګرینز په نامه اعتدال پالونکی شین ګوند چې د کوچنیو ګوندونو تر ټولو لوی ګوند دی؛ د پاولین هانسون د یو ملت په نامه ملت پاله ګوند او همدارنګه د کاټرز اسټرالین په نامه ښی اړخی بزګري ګوند شاملېږي. له تاریخي پلوه په مهمو ګوندونو کې یې بیا د متحدې اسټرالیا ګوند، د اسټرالیا کارګر ګوند (کمونېزم ضد)، د اسټرالیا کمونېست ګوند او همدارنګه د اسټرالیايي دیموکراتانو سوسیال لېبرال ګوند شامل دي. ^[۲۳]^[۲۴]

سرچينې

↑ Hardgrave, Gary (2 March 2015). "Commonwealth Day 2015". Department of Infrastructure and Regional Development, Government of Australia. نه اخيستل شوی 1 September 2015.
↑ "Is voting compulsory?". Voting within Australia – Frequently Asked Questions. Australian Electoral Commission. 2015. نه اخيستل شوی 1 September 2015.
↑ "Bicameral representation" (په انګليسي). Parliament of Australia. Archived from the original on 2023-03-17. نه اخيستل شوی 2023-06-03.
↑ "Members" (په انګليسي). Parliament of Australia. Archived from the original on 2023-03-09. نه اخيستل شوی 2023-06-03.
↑ "Separation of powers: Parliament, Executive and Judiciary". Parliamentary Education Office (په انګليسي). Archived from the original on 31 October 2023. نه اخيستل شوی 2023-11-08.
↑ کينډۍ:Cite Legislation AU
↑ Williams, George; Brennan, Sean; Lynch, Andrew (2018). Blackshield and Williams Australian constitutional law and theory: commentary and materials (7th ed.). Sydney: The Federation Press. p. 25. ISBN 978-1-76002-151-1. Under the Westminster system of government which Australia has inherited from the United Kingdom ... there is no similar strict separation between legislative and executive power. On the contrary, the executive is integrated into the legislature by the requirement that the ministers responsible for the departments of government must be Members of Parliament accountable to it through such mechanisms as question time.
↑ "How have the British and US systems of government influenced the Australian government system?". Parliamentary Education Office (په انګليسي). نه اخيستل شوی 2023-12-05.
↑ Thompson, Elaine (1980). "The "Washminster" Mutation". Australian Journal of Political Science. 15 (2): 32–40. doi:10.1080/00323268008401755 – via Taylor & Francis Online.
↑ Thompson, Elaine (2001). "The Constitution and the Australian System of Limited Government, Responsible Government and Representative Democracy: Revisiting the Washminster Mutation". University of New South Wales Law Journal. 24 (3) – via Austlii.
↑ Woodward, Dennis; Parkin, Andrew; Summers, John (2010). Government, Politics, Power and Policy in Australia (9th ed.). Pearson Australia.
↑ Johanson, Katya; Glow, Hilary (2008). "Culture and Political Party Ideology in Australia". The Journal of Arts Management, Law, and Society. 38 (1): 37–50. doi:10.3200/JAML.38.1.37-50. S2CID 145352620.
↑ Kelley, Jonathan; McAllister, Ian (1985). "Class and Party in Australia: Comparison with Britain and the USA". The British Journal of Sociology. 36 (3): 383–420. doi:10.2307/590458. JSTOR 590458.
↑ Bongiorno, Frank (23 May 2022). "Did Australia just make a move to the left?". The Conversation (په انګليسي). نه اخيستل شوی 2022-05-31.
↑ Australian Labor Party National Platform Archived 23 September 2015 at the Wayback Machine.. Retrieved 11 December 2014
↑ Lavelle, A. The Death of Social Democracy. 2008. Ashgate Publishing.
↑ Humphrys, Elizabeth (2018). How labour built neoliberalism : Australia's accord, the labour movement and the neoliberal project. Brill. ISBN 978-90-04-38346-3.
↑ Leigh, Andrew (29 June 2019). "Social liberalism fits Labor". The Saturday Paper. نه اخيستل شوی 15 July 2019.
↑ Leigh, Andrew. "Liberals are conservatives while Labor is the true party of Alfred Deakin". The Australian. نه اخيستل شوی 15 July 2019.^{[مړه لينکونه]}
↑ "Fact check: Are Labor's policies socialist?" (په انګليسي). ABC News. 20 September 2017. نه اخيستل شوی 15 July 2019.
↑ Johnson, Carol. "Reviewing an anachronism? Labor to debate future of socialist objective". The Conversation (په انګليسي). نه اخيستل شوی 15 July 2019.
↑ Antony Green, Party Totals, Australian Broadcasting Corporation, نه اخيستل شوی 2022-12-15
↑ Wahlquist, Calla (2022-05-23). "Teal independents: who are they and how did they upend Australia's election?". The Guardian (په انګليسي). ISSN 0261-3077. نه اخيستل شوی 2023-12-12.
↑ Kenny, Mark (2023-11-12). "Halfway through their term, the 'teal' MPs look here to stay – and may present a huge challenge in 2025". The Conversation (په انګليسي). نه اخيستل شوی 2023-12-01.

[1] Hardgrave, Gary (2 March 2015). "Commonwealth Day 2015". Department of Infrastructure and Regional Development, Government of Australia. نه اخيستل شوی 1 September 2015.

[2] "Is voting compulsory?". Voting within Australia – Frequently Asked Questions. Australian Electoral Commission. 2015. نه اخيستل شوی 1 September 2015.

[3] "Bicameral representation" (په انګليسي). Parliament of Australia. Archived from the original on 2023-03-17. نه اخيستل شوی 2023-06-03.

[4] "Members" (په انګليسي). Parliament of Australia. Archived from the original on 2023-03-09. نه اخيستل شوی 2023-06-03.

[Parliamentary_Education_Office-2023_2-5] "Separation of powers: Parliament, Executive and Judiciary". Parliamentary Education Office (په انګليسي). Archived from the original on 31 October 2023. نه اخيستل شوی 2023-11-08.

[6] کينډۍ:Cite Legislation AU

[7] Williams, George; Brennan, Sean; Lynch, Andrew (2018). Blackshield and Williams Australian constitutional law and theory: commentary and materials (7th ed.). Sydney: The Federation Press. p. 25. ISBN 978-1-76002-151-1. Under the Westminster system of government which Australia has inherited from the United Kingdom ... there is no similar strict separation between legislative and executive power. On the contrary, the executive is integrated into the legislature by the requirement that the ministers responsible for the departments of government must be Members of Parliament accountable to it through such mechanisms as question time.

[8] "How have the British and US systems of government influenced the Australian government system?". Parliamentary Education Office (په انګليسي). نه اخيستل شوی 2023-12-05.

[9] Thompson, Elaine (1980). "The "Washminster" Mutation". Australian Journal of Political Science. 15 (2): 32–40. doi:10.1080/00323268008401755 – via Taylor & Francis Online.

[10] Thompson, Elaine (2001). "The Constitution and the Australian System of Limited Government, Responsible Government and Representative Democracy: Revisiting the Washminster Mutation". University of New South Wales Law Journal. 24 (3) – via Austlii.

[11] Woodward, Dennis; Parkin, Andrew; Summers, John (2010). Government, Politics, Power and Policy in Australia (9th ed.). Pearson Australia.

[12] Johanson, Katya; Glow, Hilary (2008). "Culture and Political Party Ideology in Australia". The Journal of Arts Management, Law, and Society. 38 (1): 37–50. doi:10.3200/JAML.38.1.37-50. S2CID 145352620.

[13] Kelley, Jonathan; McAllister, Ian (1985). "Class and Party in Australia: Comparison with Britain and the USA". The British Journal of Sociology. 36 (3): 383–420. doi:10.2307/590458. JSTOR 590458.

[14] Bongiorno, Frank (23 May 2022). "Did Australia just make a move to the left?". The Conversation (په انګليسي). نه اخيستل شوی 2022-05-31.

[15] Australian Labor Party National Platform Archived 23 September 2015 at the Wayback Machine.. Retrieved 11 December 2014

[16] Lavelle, A. The Death of Social Democracy. 2008. Ashgate Publishing.

[17] Humphrys, Elizabeth (2018). How labour built neoliberalism : Australia's accord, the labour movement and the neoliberal project. Brill. ISBN 978-90-04-38346-3.

[18] Leigh, Andrew (29 June 2019). "Social liberalism fits Labor". The Saturday Paper. نه اخيستل شوی 15 July 2019.

[19] Leigh, Andrew. "Liberals are conservatives while Labor is the true party of Alfred Deakin". The Australian. نه اخيستل شوی 15 July 2019.^{[مړه لينکونه]}

[20] "Fact check: Are Labor's policies socialist?" (په انګليسي). ABC News. 20 September 2017. نه اخيستل شوی 15 July 2019.

[21] Johnson, Carol. "Reviewing an anachronism? Labor to debate future of socialist objective". The Conversation (په انګليسي). نه اخيستل شوی 15 July 2019.

[22] Antony Green, Party Totals, Australian Broadcasting Corporation, نه اخيستل شوی 2022-12-15

[23] Wahlquist, Calla (2022-05-23). "Teal independents: who are they and how did they upend Australia's election?". The Guardian (په انګليسي). ISSN 0261-3077. نه اخيستل شوی 2023-12-12.

[24] Kenny, Mark (2023-11-12). "Halfway through their term, the 'teal' MPs look here to stay – and may present a huge challenge in 2025". The Conversation (په انګليسي). نه اخيستل شوی 2023-12-01.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]