ويکيپېډيا

جنسیتي توپير

جنسیتي اپارتایډ یا د جنډر توپیر(چې د جنسیتي توپیر په نامه هم یادېږي) د افرادو په وړاندې د دوی د جنسیت په خاطر اقتصادي او ټولنیز جنسیتي توپیر ته ویل کېږي. دا داسې یو سیسټم ده، چې د فزیکي یا قانوني کړنو په کارولو سره  افراد ټیټو پوستو ته لېږدوي. فیمینیسټ روان پوه فیلیس چیسلر دا ښکارنده (پدیده) داسې تعریفوي: «هغه کړنې چې نجونې او میرمنې جلا او د مادون (لاس لاندې) په توګه کاروي او هلکان او نارینه د خپلو ښځینه خپلوانو د عفت دایمي ساتونکو ته اړوي». د جنسیتي اپارتایډ بېلګې نه یوازې د افرادو د ټولنیزې او اقتصادي بې کفایتۍ لامل کېږي، بلکې د سخت فزیکي زیان لامل هم کېدی شي. په پرته لیزه توګه د جنس یا د جنسیت جلا کولو اصطلاح د خلکو فزیکي، قانوني او کلتوري جلا کول د دوی د بیولوژیکي جنسیت له مخې دي او د شرایطو سره سم د تبعیض بڼه نه ده.[۱][۲][۳][۴]

ایتیمولوجي

سمول

د جنډر اپارتایډ اصطلاح د سویلي افریقا له نژادي تبعیض څخه رامنځته شوې چې د سپین پوستو برتری(Afrikaans: Baasskap) سیسټم یې رامنځته کړ او د هېواد اکثریت تور پوسته اوسیدونکي یې له سپینو نه جلا کړل. افریقیان Afrikaans د بیلولو یا جلا کولو لپاره د اپارتایډ اصطلاح کارول د بشري حقونو نه سرغړونه منعکسوي چې جلا کول او زیاتی دواړه د اپارتایډ په پېژند کې شامل دي. ډاکټر انتوني لوسټیډت لیکي:[۴][۵]

د جلاکولو مفهوم په خپل ذات کې هرو مرو په دې دلالت نه کوي چې یوه ډله په خپله یا د بلې ډلې په پرتله د خوښې وړ ده. د اپارتایډ او په جبر سره د جلا کولو نورو ډولونو ځانکړې ځانکړتیا دا ده، چې سیاسي، اقتصادي، ټولنیز او حتی جغرافیايي شرایط په شعوري او سیستیماتیک ډول د ډلو په زوره جلا کولو لپاره جوړ شوي دي هغه هم د لنډ مهالو ګټو یا د یوه ګروپ د ګټو لپاره نه د ټولو د ګټې په خاطر.[۴]

دا د یادونې وړ ده، چې جنسیتي توپیر یوه عمومي ښکارنده (پدیده) ده او له همدې امله یواځې سویلي افریقا پورې محدوده نه ده. په داسې حال کې چې د جنسیتي توپیر راپورونه په مکرر ډول په اسلامي کلتور کې په شرایطو کې راپورته شوي دي او په ټوله نړۍ که شته. د بشرحقونو ځينې مدافعین د دې استدلال کوي، چې پر هغو حکومتونو دې بندیزونه ولګول شي چې په کښې جنسیتي توپیر ترسره کیږي، لکه څنګه چې په سویلي افریقا کې د توکمپالنې په وړاندې لګول شوي وو. [۶][۷]

په دین کې

سمول

د جنډر اپارتایډ مثالونه د مذهبي او کلتوري دودونو له لارې بنسټیز شوي دي. د بېلګې په توګه:د اسلام،عیسویت او بودیزم د بنسټپالو تعبیرونو له مخې د ښځو سره د چلند اړخونه د جنسیت د توپیر په توګه بیان شوي دي.د عقیدې کارول، ډېر وختونه د مذهبي اصولو د سختو تفسیرونو له لارې د جنسیت د توجیه کولو لپاره خورا زیات پېچلې دي.[۸][۹]

کاتولیسیزم

سمول

د جنډر اپارتایډ یا د جنسیتي توپیر اصطلاح ګانې د دې لپاره هم کارول شوي دي، چې په انستیتونو لکه د انګلیڼډ کلیسا او د رومان کاتولیک کلیسا کې د ښځو پر وړاندې توپیریز چلند بیان کړي. پریسباټیریان وزیره او د پاټریشیا بوډ کیپلر ( Patricia Budd Kepler ) لیکواله د جنسیتي توپیر د بېلګې په توګه په روحانیت او د مذهبي مشرۍ منلو رولونو په برخه کې د ښځو مبارزاتو ته اشاره کوي. په ځانګړې توګه، کیپلر د نارینه او ښځینه وو په دودیزو مفکورو نیوکه کوي، چې په کلیسا کې د ښځو واک محدودوي، د دې پر ځای ټینګار کوي چې وزارت ته د ښځو ننوتل د خدای امر نه ګډوډوي. په ورته ډول، لیکوال سوزان ډي روز په امریکا کې د انجیل مسیحي کلیساګانو د پلار په مشرۍ د کورنۍ جوړښت د جنسیت د توپیر ساتلو په توګه بیانوي.[۱۰][۱۱][۱۲]

د رومان کاتولیک کلیسا د جنسیتي توپیر د دوام په توګه د واټیکان له خوا د « ښځې د سپیڅلي تنظیم هڅه» (delicta graviora  ) په توګه د لیست کولو یا په بل عبارت د کوچنیانو جنسي تیري ته د مساوي جرمي موقف په توګه کتلو، د کشیش له خوا د ماشومانو فحشاء د استملاکولو، لرلو او یا هم وېشلو له امله پیژندل شوې ده. د دا ډول مواردو په رڼا کې، ځینو کاتولیک کلیسا د پلار سالارۍ د منونکې په توګه او وروسته په دین کې له مشرۍ نه د ښځو رول  د منحرفولو نوم ورکړی دی. [۱۳][۱۴][۱۵]

اسلام

سمول

په داسې حال کې چې له تاريخي پلوه د اسلام دین نه کله نا کله د ښځو د ډیر پرمختلونکي انځور وړاندې کولو په خاطر ستاینه شوې ده، خو ځینې نور بیا د ښځو پر وړاندې د دې دین  پر توکمیز ماهیت او حقوقي او جرمي کوډونو باندې نیوکه کوي. د اسلام د پلارسالارۍ ارزښتونه یو له خورا پیچلو اصولو څخه پاتې دي، که څه هم د یادولو وړ ده چې دا ارزښتونه د مختلفو هیوادونو شرایطو ته په کتو سره توپیر لري. په ټولیزه توګه، که څه هم د اسلام شخصي ماهیتي قوانینو په نظر کې نیولو سره د نارینه وو او ښځینه وو حقوقو ترمنځ د پام وړ توپیر شته. د بېلګې په توګه: نارینه اجازه لري چې څو ودونه وکړي، په داسې حال کې چې ښځې دا حق نه لري، او له بلې خوا د میرمنو میراث د دوی د نارینه وو وروڼو په پرتله نیمايي ده. سربېره پر دې، د اسلام د سزا کوډ له خوا د ښځو پر وړاندې نور تبعیض هم ترسره کیږي، ځکه چې دا د شاهدانو په شهادت باندې ډېره تکیه کوي. د قاتل د محکومولو لپاره یواځې ښځينه شهادتونه بسنه نه کوي، د اعتبار لپاره د نارینه شهادت ته اړتیا لري. [۱۶]                                                                                                                  

د ښځو د حقونو فعاله مهناز افخمي لیکي چې بنسټپاله نړۍ "د ښځو حیثیت او له ټولنې سره د هغې اړیکې د اسلامي حکم د اعتبار تر ټولو سترې ازموینې په توګه ګوري". دا د Purdahپوردا (د جنسیت فزیکي جلا کول) اوAwrah اوراه(د جامو سره د بدن پټول) د انستیتونو له خوا په نښه شوي دي. لکه څنګه چې د نړۍ په ډېرو برخو کې، د شلمې پېړۍ په پای کې د اسلامي بنسټ پالنې تربیا را ژوندي کېدو پورې د ښځو د ځپلو انستیتونه (بنسټونه ) لږ د پیاوړتیا په حال کې وو. ولید فاریس لیکي چې مارکسیزم په شوروي اتحاد او چین کې او همدارنګه د مذهب ضد (انټی کلیریالیزم) په ترکیه کې مېرمنې دې ته اړ کړې چې ځان په مذهب ضد ټولنه کې مدغم کړي، چې په پایله کې یې د اسلامي بنسټ پالو له خوا د جنډر اپارتایډ (جنسیتي توپیر) غبرګون سره مخ شو. هغه د دې یادونه کوي چې نور دینونه هم د ورته تاریخي مبارزو شاهدان وو.  [۱۷][۱۸]

یهودیت

سمول

هریدي یهودیت باندې (چې د الټرا ارتودوکس یهودیت په نوم هم پېژندل کېږي) له دې امله نیوکه کېږي، چې د جنسیت د توپیر پالیسي ګانې او باورونه یې رامنځته کړي دي. په یهودي کلتور کې کوچنی خو په دوامداره توګه وده کوونکی لږه کي (اقلیت) شته، هریدي یهودیت د پوهانو د ټولنې په توګه پېژندل شوی دی. د مېرمنو په پرتله چې په دیني مدرسو کې زده کړې کوي د نارینه وو لویه برخه یې خپلې زده کړې په یشیوا (هغه یهودي د زده کړو بنسټ ده چې په دودیزو مذهبي لیکنو لکه تلمود، تورات او هلاچا یا یهودي قانون باندې تمرکز کوي) کې پرمخ بیایي. د الټرا ارتودوکس یهودیت د پیروان جامې او عمومي ظاهري بڼه له نورو نه جلا ده: اوږده ږیره، تور اوږد بالاپوش، لویې ګردې خولې او حیاناکه حجاب لرونکې ښځې. د جنسیتي اپارتایډ تورونه د کلتور جبري ماهیت، جنسیت جلا کول او همدارنګه د جنسي وسوسې په توګه د ښځو شیطاني کول په ګوته کوي. سربېره پر دې، په الټرا ارتودوکس یهودي ټولنو کې د ښځو انځورونه په ناسمه توګه وړاندې شوي دي او د داسې جامو د اغوستلو له امله چې دوی بې حیاء وښیي ورباندې لاړې توکلې او دوی به یې د فاحشو په نوم یادولې. د راپورونو له مخې دا ډیری هغه د هریدي بنسټپال دي، چې د جنسیتي اپارتایډ د کړنو مسؤل ګڼل کېږي او دا چې په ټولیزه توګه د هریدي ټولنه دا ډول کړنې نه مني.[۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴]

په اسرائیلو کې د بنسټپالو الټرا ارتدودوکس یهودانو کړنې د جنسیتي اپارتایډ په نوم یادېږي. په داسې حال کې چې مېرمنې په دودیز ډول د اسرائیلو په ځینو برخو کې د بسونو شاته کښېني او په دې برخه کې کوم رسمي قانون نشته. که څه هم د ۲۰۱۱م کال د ډسمبر په میاشت کې داسې یوه پېښه رامنځته شوه چې په کښې یو الټرا ارتودوکس سړي له یوې مېرمنې نه چې د بس په مخکې سیټ کې ناسته وه وغوښتل چې وروسته کښېني، د هغې بیا بیا انکار د یوې لویې ګڼې ګوڼې لامل شو چې په پایله کې د پولیسو مداخلې سره له شخړې نه مخنیوی وشو. د دې پېښې په اړه د اسرائیلو لومړي وزیر بنیامین نتنیاهو د ټولو لپاره د عامه ځایونو او په ټولنه کې د یووالي په تړاو خپل ملاتړ څرګند کړ. داسې راپورونه هم شته چې الټرا ارتودوکس یهودانو په مېرمنو لاړې توکي، د ټلوېزیون په کارکوونکو حملې کوي او له داسې نښو نښانونو سره لاریونونه  کوي چې ښځو ته د جامو اغوستلو څرنګوالي او عبادت ځایونو ته له تګ نه د مخنیوي لارښوونه کوي.[۲۵][۲۶]                                                                                                                     

سرچينې او ياداښتونه

سمول
  1. ↑ "Claire Berlinski on Twitter".
  2. ↑ "Apartheid". StandWithUs. Archived from the original on 14 September 2015. نه اخيستل شوی 31 March 2013. {{cite web}}: External link in |خونديځ تړی= (help); Unknown parameter |خونديځ-تړی= ignored (help)
  3. ↑ Chesler, Phyllis (2011). "Phyllis Chesler on Islamic gender apartheid". Phyllis Chesler Organization. Archived from the original on 25 February 2013. نه اخيستل شوی 18 March 2013.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ Löwstedt, Anthony (2014). Apartheid – Ancient, Past, and Present: Gross Racist Human Rights Violations in Graeco-Roman Egypt, South Africa, Israel/Palestine and Beyond, Vienna: Gesellschaft für Phänomenologie und kritische Anthropologie. Retrieved 10 March 2016.
  5. ↑ Andrews, Penelope (2001). "From Gender Apartheid to Non-Sexism: The Pursuit of Women's Rights in South Africa". North Carolina Journal of International Law and Commercial Regulation.
  6. ↑ Barbara Arneil, Editor, Sexual justice/cultural justice: critical perspectives in political theory and practice, Volume 23 of Routledge innovations in political theory, Taylor & Francis US, 2007, 180, ISBN 0-415-77092-0, ISBN 978-0-415-77092-7
  7. ↑ Courtney W. Howland, Religious fundamentalisms and the human rights of women, Palgrave Macmillan, 2001, p 62, ISBN 0-312-29306-2, ISBN 978-0-312-29306-2
  8. ↑ Susan C. Mapp, Human rights and social justice in a global perspective: an introduction to international social work, Oxford University Press US, 2008, p 134, ISBN 0-19-531345-3, ISBN 978-0-19-531345-1
  9. ↑ "Gender apartheid cannot be justified in the name of religion". The Globe and Mail. March 7, 2012. نه اخيستل شوی 18 March 2013.
  10. ↑ Bates, Stephen (2001-10-25). "Church persists with sexual apartheid, say women priests". The Guardian. London: Guardian Unlimited. نه اخيستل شوی 2010-05-23.
  11. ↑ Kepler, Patricia Budd (January 1978). "Women Clergy and the Cultural Order". Theology Today. 34 (4): 402–409. doi:10.1177/004057367803400408. S2CID 146897549.
  12. ↑ Courtney W. Howland, Religious fundamentalisms and the human rights of women, Palgrave Macmillan, 2001, p 11, ISBN 0-312-29306-2, ISBN 978-0-312-29306-2
  13. ↑ "Considerations on the Delicta graviora". www.vatican.va.
  14. ↑ Bonavoglia, Angela. "Women Challenge Gender Apartheid in the Catholic Church". On the Issues. نه اخيستل شوی 18 March 2013.
  15. ↑ Levitt, Judith (September 29, 2012). "Women as Priests". New York Times. نه اخيستل شوی 18 March 2013.
  16. ↑ Kazemi, Farhad (2000). "Gender, Islam, and Politics". Social Research. 67 (2): 453–474.
  17. ↑ Mahnaz Afkhami, "Gender Apartheid, Cultural Relativism, and Women's Human Rights in Muslim Societies," in Women, gender, and human rights: a global perspective,Marjorie Agosín, Editor, Rutgers University Press, 2001, ISBN 0-8135-2983-2
  18. ↑ Walid Phares, The War of Ideas: Jihadism Against Democracy, Macmillan, 2008, p 102, ISBN 0-230-60255-X, 9780230602557
  19. ↑ Lee, Adam (18 January 2012). "Fighting Gender Apartheid in Israel". Big Think. نه اخيستل شوی 16 April 2013.
  20. ↑ Sharon, Jeremy (16 November 2011). "Gender segregation practices are apartheid". Jerusalem Post. نه اخيستل شوی 16 April 2013.
  21. ↑ El-Or, Tamar (1993). "The Length of the Slits and the Spread of Luxury: Reconstructing the Subordination of Ultra-Orthodox Jewish Women Through the Patriarchy of Men Scholars". Sex Roles. 29 (9–10): 585–598. doi:10.1007/bf00289206. S2CID 145745677.
  22. ↑ Berman, Eli (2000). "Sect, Subsidy, and Sacrifice: An Economist's View of Ultra-Orthodox Jews" (PDF). Quarterly Journal of Economics. 115 (3): 905–953. doi:10.1162/003355300554944.
  23. ↑ "When women and girls are the enemy". Sydney Morning Herald. 21 November 2011. نه اخيستل شوی 16 April 2013.
  24. ↑ Martin, Patrick (10 January 2012). "In Jerusalem, women are voiceless at a decidedly womanly event". The Globe & Mail. نه اخيستل شوی 16 April 2013.
  25. ↑ Lemberg, Izzy; Kevin Flower (19 December 2011). "Israel's 'Rosa Parks' refuses to take back seat". CNN. نه اخيستل شوی 17 April 2013.
  26. ↑ "Clashes erupt between police and ultra-Orthodox Jews near Jerusalem". The Telegraph. 26 December 2011. نه اخيستل شوی 19 April 2013.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=جنسیتي_توپير&oldid=335273" نه اخيستل شوی