تکاملي ښکلا پېژندنه
تکاملي ښکلا پېژندنه د تکاملي روانپوهنې نظرياتو ته ورګرځي، چې د Homo sapiens بنسټيز ښکلا غوره توبونو په اړه په کې استدلال کېږي، چې د ژوندي پاتې کېدلو او توليدي بريا د پياوړي کولو په موخه رامنځته شوي دي. [۱]
د دې نظريې پر بنسټ شيان، لکه: د رنګ غوره توب، د غوره ملګري بدن تناسب، شکلونه، له شيانو سره احساساتي نښلتيا او د هنري يا ښکلا تجربې نور زيات اړخونه انساني تکامل ته په غوره توب سره تشرېح کېدلی شي. [۲]
د ښکلا پېژندنې او تکامل روانپوهنه سمول
زياتره د انساني او حيوانې ځانګړتياوو په اړه بحث کېږي، چې د ژوندي پاتې کېدلو او توليدي بريا د غښتلتيا په موخه رامنځته شوي دي. تکاملي روانپوهنه، دا د ښکلاييزو غوره توبونو په ګډون روانپوهنيزو ځانګړتياوو پورې تړي. دا ډول ځانګړتياوې، په عمومي ډول د Pleistocene دورې پر مهال چاپېريال سره د سمون اوسېدلو په توګه کتل کېږي او زموږ په اوسني چاپېريال کې په اړين ډول توافقي (د سمون وړ) نه دي. په بېلګو کې یې په اټکليز ډول د زيان رسوونکو خرابو شويو خوړو هضمو له جنسي اړيکو او د خوږو او غوړ لرونکو خوړو له خوړلو نه خوښي او د غڼو، مارانو او تيارې نه وېره شاملېږي. [۱]
ټول پېژندل شوي کلتورونه، د هنر يا ښکلا ځينې بڼې لري. دا نړيوالتوب وړانديز کوي چې ،هنر له تکاملي سمونونو سره تړلی دی. د هنر په ملتيا غښتلي احساسات هم ورته وړانديز کوي. [۱]
منظره او د نورو بصري (ليدلو وړ) هنرونو غوره توبونه سمول
د يوه ګرځنده ژوندي جسم لپاره يوه اړينه ټاکنه د اوسېدلو لپاره د يوه ښه هستوګنځي غوره کول دي. د انسانانو په اړه ويل کېږي، چې د منظرو لپاره پياوړي هنري غوره توبونه لري، چې په لرغوني چاپېريال کې ښه هستوګنځايونه وو. کله چې د بېلابېلو ملتونو نوي انساني کوچنيان پوښتل کېږي، چې د معياري منظرې له انځورونو نه د يوې ټاکنې په موخه کومې منظرې ته لومړيتوب ورکوي، نو دوی ونه لرونکو هموارې ځمکې غوره کوي. د ختيځې افريقا دښته هغه پخوانی چاپېريال دی، چې استدلال کېږي، زياتره انساني رامنځته کېدنې په کې پېښې شوې دي. د خلاصو او ځنګلي سيمو دواړو په لرلو سره د اوبه لرونکو منظرو يو غوره توب هم شته. هغه بڼې لرونکې منظرې، چې لکه د يوې لارې يا له ليد نه د سيند کږېدلو راسپړنې هڅوي، هغه ونه لرونکي منظرې چې په مناسب لوړوالي څانګې لري او د پورته کېدلو او خوړو خوړولو وړتيا لري او د ليدل شوو يا ضمني وخت تېرۍ حيوانات لرونکې او هغه منظرې چې يو څه ورېځ لري؛ هم د پام وړ غوره توبونه دي. دا ټولې هغه بڼې دي چې د کليزې په هنر کې بڼ او د عمومي وخت تېرۍ ځايونو (پارکونو) په نقشه جوړولو کې زياتره وختونه عملي شوي دي. [۱]
فزيکي راښکون سمول
بېلابېلې تکاملي اندېښنې د دې لپاره استدلال کوي، چې په فزيکي ډول د زړه راښکونکي اوسېدلو لپاره څه شی اغېزناک ګڼل (درک) شوی دی. [۱][۳]
د دې ډول تکامل پر بنسټ غوره توبونه په اړين ډول ثابت نه دي، مګر کېدای شي د چاپيريالي اشارو پر بنسټ توپير ولري. پر همدې بنسټ د خوړو شتون د ښځينه بدن اندازې په زړه راښکون باندې اغېزه کوي، چې کېدای شي تکاملي دليلونه ولري. هغه ټولنې چې د خوړو کمښت لري، د هغو ټولنو په پرته چې پرېمانه خواړه لري، د لوی بدن لرونکې ښځينه ته غوره والی ورکوي. په لويديځه ټولنه کې نارينه د لوږې پر مهال د مړښت په پرتله، د لوی بدن لرونکې ښځينه ته ترجېح ورکوي. [۴]
تکاملي موسيقي پېژندنه سمول
تکاملي موسيقي پېژندنه، د (biomusicology) يوه فرعي برخه ده، چې د تکامل په نظريه کې د موسيقي ادراک او توليد روانپوهنيز ميکانيزمونه پلي کوي. دا په ناانساني ژوو په نوعو کې غږيزې اړيکې، د انساني موسيقي د تکامل نظريات او د موسيقي په وړتيا او پړاوونو تېرولو کې د دوه ګونو کلتورونو انساني نړۍ رانغاړي. په دې کې د هغه څه لپاره د تکامل تشرېحات هم ګډ دي، چې په ښکلاييز ډول زړه راښکونکي دي که نه. [۵]
د ډاروين ادبي څېړنې سمول
د ډاروين ادبي څېړنې (aka Literary Darwinism) د ادبي کره کتنې يوه څانګه ده، چې د تکامل په برخه کې د هنري اړخونو په ګډون ادبيات څېړي.
ښکلا پېژندنه په احساساتو پورې تړلې ده. د احساس تکامل په پام کې نيولو سره بېلابېل تشرېحات شته.
يوه بېلګه د کرکې احساس دی، چې له خرابو شويو خوړو، feces او خرابېدونکو جسمونو سره د اړيکې له امله د ساري ناروغيو په توګه د بېلابېلو زيان رسوونکو عملونو د مخنيوي په موخه رامنځته شوي دي.
د جنسي زوی فرضيه، معلول اصل او هنرونه سمول
د جنسي زوی فرضيه (sexy son hypothesis) وړانديز کوي، چې د بالقوه ملګرو تر منځ د يوه ښځينه غوره ټاکنه هغه نارينه دی، چې جينونه به يې نورو ښځينه و ته د زړا راښکونکي ځانګړنو يا ځانګړنې لرلو له مخې د توليدي بريا په تر ټولو غوره موکې سره نارينه اولادونه وزېږوي. ځيني وختونه کېدای شي، ياده ځانګړنه په خپل ځان کې د ښځو له راښکلو پرته د کب نيونکي تېښتې (Fisherian runaway) ناتوليدي ګټه ولري. د نارينه طاوس لکۍ کېدای شي يوه بېلګه وي، چې د معلول اصل د يوې بېلګې په توګه هم مشاهده شوې ده.
استدلال شوی دی چې د انسان د مغز وړتيا له هغه اندازې نه خورا زياتېږي، چې پر دښته باندې د ژوندي پاتې کېدلو لپاره اړينه ده. يوه تشرېح يې دا هم کېدلی شي، چې د انسان مغز او ورسره مل ځانګړتياوې (لکه هنري وړتيا او خلاقيت) د انسانانو لپاره د طاوس لکۍ سره برابر دي. د دې نظريې له مخې د هنر غوره تر سراوی ځکه اړين و، چې ملګري (پيروان) يې جذب کړل. [۶]
سرچینې سمول
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ Dutton, Denis. 2003. 'Aesthetics and Evolutionary Psychology' in "The Oxford Handbook for Aesthetics". Oxford University Press.
- ↑ Wang, H.M., Chen, K. H., & Chou, G. J. 2011. 'Pleasurable elements in emotional design,' Designing Pleasurable Products and Interfaces.
- ↑ Carey, Bjorn. 2006. 'The Rules of Attraction in the Game of Love,' "Live Science.""
- ↑ Nettle, D. (2009). "Ecological influences on human behavioural diversity: A review of recent findings". Trends in Ecology & Evolution. 24 (11): 618–24. doi:10.1016/j.tree.2009.05.013. PMID 19683831. الوسيط
|CitationClass=تم تجاهله (مساعدة) - ↑ Tybur, J. M.; Lieberman, D.; Griskevicius, V. (2009). "Microbes, mating, and morality: Individual differences in three functional domains of disgust". Journal of Personality and Social Psychology. 97 (1): 103–122. CiteSeerX = 10.1.1.186.6114 10.1.1.186.6114. doi:10.1037/a0015474. PMID 19586243. الوسيط
|CitationClass=تم تجاهله (مساعدة) - ↑ Dutton, Denis. 2003. 'Aesthetics and Evolutionary Psychology' in "The Oxford Handbook for Aesthetics". Oxford University Press.