ترکالکي

رده:مقاله‌های شهرهای ایران برچسب‌تصویر روی‌نقشه تورکالکي د ایران د خوزستان ولایت د ګوتوند ولسوالۍ یښار دی چې په ۲۰۱۵ کال کې یې نفوس ۵۶۸۸ تنه نفوس درلود. د توركالكي د زياترو خلكو دنده كرنه او مالداري ده او كروندې يې د كارون له سيند څخه خړوبيږي. د ایران او عراق په جګړه کې د دغه ښار ۶۱ اوسېدونکي وژل شوي وو.

تاریخ

د مشهورو ویناوو له مخې، په تېرو وختونو کې، د لرکي ترک قوم ځینې خلک د ایران له جنوب څخه عقيلي ته هجرت وکړ. لومړی، دوی د سمال ښار په شمال کې او د بدیل کلي په لوېدیځ کې د ترک آوا (ترک آباد) په نوم ځای کې مېشت شول. دوی تر لسمې هجري پېړۍ پورې هلته پاتې شول. دوی د ښار اوسني ځای ته راغلل او آباد شول. دا ځای د لرکي ترکانو د شتون له امله د تورکالکي په نوم یاد شو.

د دهخودا قاموس د ایران د جغرافيې د کتاب په شپږم ټوک کې د تورکالکي په اړه ليکلي دي، تورکالکي د ګاتوند ولسوالۍ کې ښار دی د عقيلي له کلي څخه ده چې د سماله کلي په شپږ زره متره شمال لوېديځ کې او په ٢٥ زره متره شمال کې موقعيت لري. دشوششتر لوېديځ لورته تر مسجد سليمان پورې غرنۍ او استوايي ده او نفوس يې ١٢٠٠ تنه دى او اوبه يې د کارون له سيند او څاه ګانو څخه راځي، محصولات يې غلې دانې او پنبه دي، د خلکو وظيفه يې کرنه او لاسي صنايع يې غالۍ اوبدل دي. دا ښارګی يو لومړنى ښوونځى او د مال سړک لري او اوسېدونکي يې د بختيار قوم دي.

په ۱۳۸۶ هجري لمریز کال کې د ایران د اسلامي جمهوریت د حکومت د پریکړه لیک له مخې، تورکالکي کلی په ښار بدل شو او البرز باغیري یې د لومړي ښاروال په توګه وټاکل شو.

تورکالکي خلک

د تورکالکي ښار اوسېدونکي باختري (د چهارګل او هفتلنګ له قومونو څخه) دي. د ۱۳۹۵ هجري لمریز کال د نفوسو او کورونو د سرشمېرنې له مخې، په دغه ولایت کې ۱۵۸۵ کورنۍ او ۵۶۸۸ کسان اوسېدل، چې ۲۹۱۵ یې نارینه او ۲۷۷۳ یې ښځې وې.

سپېڅلي ځایونه

• د امام زاده محمد بن زید مقبره

د امامزاده محمد بن زید مقبره د عقيلي سیمې تر ټولو مشهوره او تر ټولو پخوانۍ مقبره ده چې د تورکالکې ښار شمال ختیځ ته په شپږ کیلومترۍ کې موقعیت لري. د ځايي اوسېدونکو په وينا، محمد بن زيد د زيد بن علي ابن حسين زوى دى، چې د زيد د بغاوت له ماتې او د هغه له مرګ وروسته يې زوى د خپل نيکه حسين او پلار د وينې په خاطر پاڅون وکړ او د امويانو تر تعقيب لاندې و.

تاریخي پاتې شوني

• نهر پادشاهي

دغه وياله د ساسانيانو په دوره کې جوړه شوې وه چې د تورکالکي له جنوب او د کارون سيند څخه يې څانګې راوتلې او تر ١٣٦٢ هجري لمريز کال پورې يې د عقيلي سيمې د ١٦ کليو ځمکې خړوبولې. دا سیند د عقيلي د اوبو لګولو تر ټولو لوی سیند و، چې له هغې څخه کوچنۍ ویالې بهېدې.

• د سه پولان بندونه

دا بند د 9 دروازو په درلودلو سره پرانيستل شو، ترڅو په دودیز سیندونو کې د سېلاب کنټرول او د کرنې ځمکې د کرل شوي ډبرو او د پاچا په کریک کې د لږ شمیر خښتو سره جوړ شي. اوږدوالی یې ۸۰ متره، پلنوالی یې ۳ متره او لوړوالی یې دوه متره دی. د يادونې وړ ده، چې کوچنيو ويالو ته د اوبو د لېږدولو په موخه، د دې بند مخې ته د ونو د تنې او د ونو د پاڼو په واسطه تړل شوي دي. دا کار د مجید خان په وخت کې چې تر دېرشو کلونو پورې د ټولې اغلې سیمې خان و، د ترکلکي د کلي د یوه تن له خوا چې مرحوم حاجي فاضل باسک نومېده، ترسره شو.

• پول علي

دغه پول د تورکالکي لوېديځ لوري ته په دوه کيلومترۍ کې موقعيت لري، چې څه باندې ٨ متره لوړوالى، دوه متره اوږدوالى او يو نيم متر پلنوالى لري، چې د وخت په تېرېدو سره يې د تخريب او لوړوالى دوه متره پاتې شوى دى. ورک شوی، او د جنوبي دیوال اوږدوالی شاوخوا 70 متره دی، دا دوه لوی او کوچني پرانیستې او په مخ کې درې بریک واټرونه لري، دوه د بریک واټر شاوخوا 20 متره اوږد او یو نیم متره پلنوالی لري. د علي مزار ته نږدې درې متره اوږدوالی او دوه متره پلنوالی د پاچا په کریک کې د اغلي سیمې ته د سیلابونو د مخنیوي لپاره جوړ شوی و. په دغه پله کې کارول شوي مواد کثافات او جغل دي.

• اسياب تک تک

دا کارخانه (په محلي ژبه کې اسیو) د تورکالکي په سویل لوېدیځ کې د کارون سیند په څنګ کې د علي پل څخه شاوخوا 300 متره لاندې جوړه شوې او دا په سیمه کې یو له پخوانیو ملونو څخه دی.