ويکيپېډيا

ابتدايي نننی (معاصر) انسان

ابتدايي نننی انسان (EMH) يا د اناتومي له اړخه نننی انسان (AMH)هغه اصطلاحات دي چې د هومو سيپينز (يوازیني پاتې هومينينا انواع) تر منځ د توپير کولو لپاره کارېږي، کوم چې له منځه تللي لرغوني (پخواني/قدي) انساني انواعو څخه نيولې تر نننيو انسانانو پورې څرګندېدونکو فينوټايپس (ظاهري بڼه او نښې) تر حد پورې د اناتومۍ له اړخه سره ورته والی لري. دا توپير په ځانګړي ډول د هغو وختونو او سيمو لپاره ګټور دی، چېرته چې له اناتومي اړخه ننني او لرغوني انسانان يو ځای موجود وو، د بېلګې په ډول، په «پيليوليتيکي» (لرغونی ډبرين عصر) اروپا کې. د هومو سيپينز تر ټولو لرغونو پاتې شونو کې، هغه هم موجود دي، چې د سويل لوېديځې ايتوپيا د « Omo-Kibish I» د لرغونپېژندنې اړونده سيمه کې موندل شوي دي، او تاريخ يې شا اوخوا 233000 څخه تر 196000 کلونه پخوا پورې رسېږي، د سويلي افريقا په «Florisbad» سيمه کې موندل شوي، او تاريخ يې شا او خوا 259000 کاله پخوا ته رسېږي، او په مراکش کې د جبل ايغود سيمه کې موندل شوي، او تاريخ يې شا اوخوا 315000 کاله پخوا ته رسېږي.[۱][۲][۳]

د هومو جينس په له منځه تلليو انواعو (نسلونو) کې هومو ايريکټس ( شا اوخوا له دوه څخه تر 0.1 ميلیونه کاله پخوا پورې) او يو شمېر نور انواع شامل دي (ځينو لیکوالانو دا دH. sapiens  يا  H. erectusفرعي انواع بللي دي). د نسب (ټبر) بدلېدل (انحراف/انشعاب) چې له نېکه (ابايي/اجدادي) H. erectus  څخه د H. sapiens لور ته ځي (يا يو منځنی نسل لکه Homo antecessor) شا اوخوا 500000 کاله پخوا په افريقا کې منځ ته راغلی و. د ابتدايي نننيو انسانانو تر ټولو لرغونو پاتې شونو شواهد شا او خوا 300000 کاله پخوا په افريقا کې څرګند شوي دي، چې د يو شمېر شواهدو تر مخې د نننیو خلکو په منځ کې ابتدايي جنيټيکي جلا والی شا اوخوا په يو وخت کې منځ ته راغلی دی. له نننيو (مودرنو) انسانانو سره د دايمي لرغونو انسانانو ګډوالی شا اوخوا 100000 او 30000 کلونو تر منځ پخوا موده کې په افريقا (له افريقا دباندې د اوسنۍ پراختېا څخه وروسته) او اروسيا کې منځ ته راغلی دی.[۴][۵][۶][۷]

نوم او ډلبندي

سمول

دوه جمله يي (مرکب) نوم هومو سيپينز د «لينيس» له خوا په 1758ز کال کې وضع شوی و. لاتيني «homō» (اضافتي نوم هومينين) د "انسان" معنا لري، په داسې حال کې چې فاعلي نوم sapiens د «ځيرک، عقلمند، پوه» معنا لري.[۸]

په ابتدايي ډول باور دا و چې دا انواع له 300000 څخه تر 200000 کاله مخکې د هومو جينس له داخل څخه د يوې پخوانۍ نوعې څخه منځ ته راغلي دي. له اناتوميکي اړخه له ننني سره د مورفولوجيکي (د بڼې او جوړښت له اړخه) ډلبندۍ يوه ستونزه دا وه چې په هغوی کې یو شمېر موجود نفوس نه شي شاملېدای. له همدې امله، د H. sapiens د يو نسب پر بنسټ (cladistic) تعريف وړانديز شو، په کوم کې چې H. sapiens د تعريف له اړخه د ننني انسان د نسب لور ته اشاره کوي، کوم چې د نيندرتال د نسب څخه له جلا کېدو وروسته منځ ته راغلی دی. دا ډول cladistics (cladistics د ژونديو موجوداتو تر منځ د اړيکو اټکلي طريقه) تعريف د H. sapiens عمر تر 500000 کاله پورې زیاتوي.

د هومو ساپينز لیکې او شريکې نيندرتال/ډايناسوان د ليکې تر منځ د وېش اټکل د 503000 او 565000 کاله پخوا تر منځ، د 550000 او 765000 کاله پخوا تر منځ، او (د غاښونو د اندازې ارزونې پر بنسټ)، او شونې ده چې د 800000 کاله پخوا منځ ته راغلی وي.[۹][۱۰][۱۱]

موجود انساني نفوس له تاریخي اړخه په فرعي انواعو ويشل شوی دی، خو د شا اوخوا 1980ز لسيزې راهيسې ټولې شته ډلې به يوه نوعه یعنې H. sapiens کې شاملېدو ميلان موجود دی، او په دې ډول په فرعي انواعو کې د وېش څخه په بشپړ ډول ډډه کوي.

يو شمېر سرچينو نيندرتال (H. neanderthalensis) د فرعي نسل (H. sapiens neanderthalensis) په توګه ښودلی دی. په ورته توګه د H. rhodesiensis انواعو يو شمېر موندل شويو نمونو ځینې فرعي نسل د (H. sapiens rhodesiensis) په توګه ډلبندي کړی دی، خو دا وروستي دوه يې په H. sapiens کې د فرعي نسلونو پر ځای، د هومو جينس په داخل کې د جلا انواعو په توګه پېژندل ډېر عام دي.[۱۲][۱۳][۱۴]

ټول انساني فرعي انواع د H. sapiens sapiens يوه برخه بلل کېږي، يوه نوم ورکونه، کومه چې د بحث موضوع ده، ځکه چې يوې نوعې ته عموماً د فرعي نوعې کټګوري نه ورکول کېږي، تر هغه وخته چې د ګڼو جلا جلا فرعي نسلونو ثبوت نه وي موجود.[۱۵]

د عمر او انواع منځ ته راتګ بهير

سمول

له H. erectus څخه منځ ته راتګ

سمول

له H. erectus څخه بدل شويو لرغونو انساني اقسامو کې د H. sapiens لور ته تلونکې نسب لړۍ د اوښتلو اندازه 500000 کاله مخکې منځ ته راغلې وه (د نورو پېژندل شويو لرغونو هومينز سره له شریکو نيکونو څخه H. sapiens نسب وېش په نښه کوي). خو د ننني انساني نفوسو تر منځ تر ټولو د لرغوني وېش (لکه چې خويسان له نورو ډلو څخه وېشل شوي) تاريخ په وروستيو کې د 350000 او 260000 کلونه پخوانی تاريخ ښودل شوی دی، او د H. sapiens د فوسيلونو ابتدايي معلومې بېلګې هم د همدې پړاو څخه دي، په مراکش کې د جبل ايغود د پاتې شونو (شا او خوا 300000 يا 350-280000 کاله مخکې)، د سويلي افريقا څخه د «فلورسباد» د سر کاسه (جمجمه) (شا اوخوا 259000 کاله مخکې)، او د ايتوپيا څخه د «اومو» پاتې شوني (شا او خوا 195000، يا  لکه چې په وروستيو کې تاريخ ورکړل شوی شا او خوا 233000 کاله مخکې) په ګډون.[۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲]

په 2019ز کال کې، د يو mtDNA مطالعې په «بوټسوانا» کې د نننيو انسانانو اصل (او يو کويسان وېش) شا اوخوا 200000 کاله په شا اوخوا کې وړانديز کړ. خو په دې وړانديز د پوهانو له خوا تر ډېره بريده نيوکې وشوې، چې د دې مطالعې په پرتله، د وروستيو شواهدو سره په ټوليز ډول (جينياتي، فوسيل، او لرغوني اثار)، شا اوخوا 100000 کاله مخکې او د افريقا په يوه پراخه سيمه کې د H. sapiens د اصل ملاتړ کوي.[۲۳][۲۴][۲۵][۲۶]

د 2019ز کال د سپتمبر په مياشت کې، ساينس پوهانو وړانديز وکړ چې تر ټولو لرغونی H. sapiens (او د نننيو انسانانو لپاره وروستي شريک انساني نيکونه "اباو او اجداد") 350000 او 260000 کاله پخوا په ختيځه او سويلي افريقا کې د نفوسو د ادغام په مټ منځ ته راغلی دی.[۲۷][۲۸]

يو بديل وړانديز د H. sapiens کليډسټک په توګه تعريف کوي، په کوم کې چې شا او خوا 500000 څخه تر 800000 کاله پخوا، د نيندرتال له نسب څخه تر جلا کېدو وروسته د نننيو انسانانو سلسله هم شامله ده.

د لرغونو H. sapiens او د نيندرتال او ډايناسوان د نيکونو تر منځ د بدلون وخت، د د نيندرتال او ډايناسوان د جينيټيکي سستوالي له امله 744000 کاله پخوا پېښ شوی دی، او د دې تر څنګ د تکراري ابتدايي اختلاط د پېښو او له H. sapiens څخه د دوی له جلا کېدو وروسته له نيندرتال څخه درې سوه نسلونه وروسته د ډايناسوان جلا کېدل، څه ډول چې «راجرز ايټ ال» (2017) محاسبه کړي دي. [۲۹]

د لرغونو انسانانو ډېرو متنوعو قسمونو (د کومو ټول چې شا اوخوا 1.8 ميليونه کاله مخکې د H. erectus د ابتدايي خپرېدو څخه منځ ته راغلي دي) څخه په پرتليز ډول يوشان واحدو انواعو راوتل په 1980ز لسيزه کې د دوه سيالو نمونو په پام کې نيولو سره تر بحث لاندې ونيول شول: "وروستی افريقايي اصل" په افريقا کې د يوې سرچينې نفوس څخه د H. sapiens راڅرګندېدو وړانديز کړی دی، کوم چې پراخه شو او د نورو ټولو انساني اقسامو د معدوميت (ورکېدو) لامل وګرځېد، په داسې حال کې چې "ګڼ سيمه ييز تکامل" نمونې د لرغونو انسانانو د سيمه ييزو بڼو د پاتې کېدو اټکل کړی دی، چې د جينياتي ودې، د جين د جريان او په ټول پلايسټوسن (نږدې نوی عصر/وروستي کنګليز پړاونه) کې د غوراوي له لارې، د کلينل اوښتنې د ميکانيزم په واسطه په کرار کرار د نننيو انسانانو په اقسامو بدل شوي دي.[۳۰]

د 2000ز لسيزې راهيسې، د لرغونو اثارو او نفوسو د جنيټيک څخه د معلوماتو موجوديت د يو ډېر تفصيلي انځور د راڅرګندو لامل ګرځېدلي دي، کوم چې د پورته تشریح شويو دوه سيالو تصويرونو تر منځ منځګړی دی: د ننني انسان د نيکونو د مسلطې برخې لپاره، له افريقا څخه دباندې د وروستۍ پراختيا روايتونه، په داسې حال کې چې د سيمه ييزو لرغونو انسانانو سره د مهم اختلاط پېښې هم موجودې وې.[۳۱][۳۲]

سرچينې

سمول
  1. ↑ Nitecki, Matthew H; Nitecki, Doris V (1994). Origins of Anatomically Modern Humans. Springer. ISBN 1489915079.
  2. ↑ Vidal, Celine M.; Lane, Christine S.; Asfawrossen, Asrat; et al. (Jan 2022). "Age of the oldest known Homo sapiens from eastern Africa". Nature. 601 (7894): 579–583. Bibcode:2022Natur.601..579V. doi:10.1038/s41586-021-04275-8. PMC 8791829. PMID 35022610.
  3. ↑ Hammond, Ashley S.; Royer, Danielle F.; Fleagle, John G. (Jul 2017). "The Omo-Kibish I pelvis". Journal of Human Evolution. 108: 199–219. doi:10.1016/j.jhevol.2017.04.004. ISSN 1095-8606. PMID 28552208.
  4. ↑ Mounier, Aurélien; Lahr, Marta (2019). "Deciphering African late middle Pleistocene hominin diversity and the origin of our species". Nature Communications. 10 (1): 3406. Bibcode:2019NatCo..10.3406M. doi:10.1038/s41467-019-11213-w. PMC 6736881. PMID 31506422.
  5. ↑ Scerri, Eleanor M. L.; Thomas, Mark G.; Manica, Andrea; Gunz, Philipp; Stock, Jay T.; Stringer, Chris; Grove, Matt; Groucutt, Huw S.; Timmermann, Axel; Rightmire, G. Philip; d'Errico, Francesco (2018-08-01). "Did Our Species Evolve in Subdivided Populations across Africa, and Why Does It Matter?". Trends in Ecology & Evolution (in انګليسي). 33 (8): 582–594. doi:10.1016/j.tree.2018.05.005. ISSN 0169-5347. PMC 6092560. PMID 30007846.
  6. ↑ Neubauer, Simon; Hublin, Jean-Jacques; Gunz, Philipp (2018-01-01). "The evolution of modern human brain shape". Science Advances (in انګليسي). 4 (1): eaao5961. Bibcode:2018SciA....4.5961N. doi:10.1126/sciadv.aao5961. ISSN 2375-2548. PMC 5783678. PMID 29376123.
  7. ↑ Harrod, James. "Harrod (2014) Suppl File Table 1 mtDNA language myth Database rev May 17 2019.doc". Mother Tongue.
  8. ↑ Linné, Carl von (1758). Systema naturæ. Regnum animale (10th ed.). Sumptibus Guilielmi Engelmann. pp. 18, 20. بياځلي په 2019-05-06.
  9. ↑ Hajdinjak, Mateja; Fu, Qiaomei; Hübner, Alexander; Petr, Martin; et al. (2018-03-01). "Reconstructing the genetic history of late Neanderthals". Nature. 555 (7698): 652–656. Bibcode:2018Natur.555..652H. doi:10.1038/nature26151. ISSN 1476-4687. PMC 6485383. PMID 29562232.
  10. ↑ Meyer, Matthias; Arsuaga, Juan-Luis; de Filippo, Cesare; Nagel, Sarah; et al. (2016-03-01). "Nuclear DNA sequences from the Middle Pleistocene Sima de los Huesos hominins". Nature. 531 (7595): 504–507. Bibcode:2016Natur.531..504M. doi:10.1038/nature17405. ISSN 1476-4687. PMID 26976447. S2CID 4467094.
  11. ↑ Gómez-Robles, Aida (2019-05-01). "Dental evolutionary rates and its implications for the Neanderthal–modern human divergence". Science Advances. 5 (5): 1268. Bibcode:2019SciA....5.1268G. doi:10.1126/sciadv.aaw1268. ISSN 2375-2548. PMC 6520022. PMID 31106274.
  12. ↑ Hublin, J. J. (2009). "The origin of Neandertals". Proceedings of the National Academy of Sciences. 106 (38): 16022–16027. Bibcode:2009PNAS..10616022H. doi:10.1073/pnas.0904119106. JSTOR 40485013. PMC 2752594. PMID 19805257.
  13. ↑ Harvati, K.; Frost, S.R.; McNulty, K.P. (2004). "Neanderthal taxonomy reconsidered: implications of 3D primate models of intra- and interspecific differences". Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 101 (5): 1147–1152. Bibcode:2004PNAS..101.1147H. doi:10.1073/pnas.0308085100. PMC 337021. PMID 14745010.
  14. ↑ "Homo neanderthalensis King, 1864". Wiley-Blackwell Encyclopedia of Human Evolution. (2013). Chichester, West Sussex: Wiley-Blackwell. 328–331. 
  15. ↑ Rafferty, John P. "Homo sapiens sapiens". Encyclopedia Britannica (in انګليسي). بياځلي په 2020-08-11.
  16. ↑ Neubauer, Simon; Hublin, Jean-Jacques; Gunz, Philipp (2018-01-01). "The evolution of modern human brain shape". Science Advances (in انګليسي). 4 (1): eaao5961. Bibcode:2018SciA....4.5961N. doi:10.1126/sciadv.aao5961. ISSN 2375-2548. PMC 5783678. PMID 29376123.
  17. ↑ Scerri, Eleanor M. L.; Thomas, Mark G.; Manica, Andrea; Gunz, Philipp; Stock, Jay T.; Stringer, Chris; Grove, Matt; Groucutt, Huw S.; Timmermann, Axel; Rightmire, G. Philip; d'Errico, Francesco (2018-08-01). "Did Our Species Evolve in Subdivided Populations across Africa, and Why Does It Matter?". Trends in Ecology & Evolution (in انګليسي). 33 (8): 582–594. doi:10.1016/j.tree.2018.05.005. ISSN 0169-5347. PMC 6092560. PMID 30007846.
  18. ↑ Schlebusch, Carina M.; Malmström, Helena; Günther, Torsten; Sjödin, Per; Coutinho, Alexandra; Edlund, Hanna; Munters, Arielle R.; Steyn, Maryna; Soodyall, Himla; Lombard, Marlize; Jakobsson, Mattias (5 June 2017). "Ancient genomes from southern Africa pushes modern human divergence beyond 260,000 years ago". bioRxiv 10.1101/145409.
  19. ↑ Schlebusch, Carina M.; Malmström, Helena; Günther, Torsten; Sjödin, Per; Coutinho, Alexandra; Edlund, Hanna; Munters, Arielle R.; Vicente, Mário; Steyn, Maryna; Soodyall, Himla; Lombard, Marlize (2017-11-03). "Southern African ancient genomes estimate modern human divergence to 350,000 to 260,000 years ago". Science (in انګليسي). 358 (6363): 652–655. Bibcode:2017Sci...358..652S. doi:10.1126/science.aao6266. ISSN 0036-8075. PMID 28971970.
  20. ↑ Callaway, Ewan (7 June 2017). "Oldest Homo sapiens fossil claim rewrites our species' history". Nature. doi:10.1038/nature.2017.22114. بياځلي په 11 June 2017.
  21. ↑ (Stringer 2016، م. 20150237); (Sample 2017); (Hublin او نور 2017، مم. 289–292); (Scerri 2018، مم. 582–594)
  22. ↑ Vidal, Celine M.; Lane, Christine S.; Asfawrossen, Asrat; et al. (Jan 2022). "Age of the oldest known Homo sapiens from eastern Africa". Nature. 601 (7894): 579–583. Bibcode:2022Natur.601..579V. doi:10.1038/s41586-021-04275-8. PMC 8791829. PMID 35022610.
  23. ↑ Sample, Ian (28 October 2019). "Ancestral home of modern humans is in Botswana, study finds". The Guardian (in بريتانوی انګلیسي). ISSN 0261-3077. بياځلي په 29 October 2019.
  24. ↑ Woodward, Aylin (28 October 2019). "New Study Pinpoints The Ancestral Homeland of All Humans Alive Today". ScienceAlert.com. بياځلي په 29 October 2019.
  25. ↑ Yong, Ed (28 October 2019). "Has Humanity's Homeland Been Found?". The Atlantic. بياځلي په 28 October 2019.
  26. ↑ Chan, Eva, K. F. (28 October 2019). "Human origins in a southern African palaeo-wetland and first migrations". Nature. 857 (7781): 185–189. Bibcode:2019Natur.575..185C. doi:10.1038/s41586-019-1714-1. PMID 31659339. S2CID 204946938.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  27. ↑ Zimmer, Carl (10 September 2019). "Scientists Find the Skull of Humanity's Ancestor – on a Computer – By comparing fossils and CT scans, researchers say they have reconstructed the skull of the last common forebear of modern humans". The New York Times. بياځلي په 10 September 2019.
  28. ↑ Mounier, Aurélien; Lahr, Marta (2019). "Deciphering African late middle Pleistocene hominin diversity and the origin of our species". Nature Communications. 10 (1): 3406. Bibcode:2019NatCo..10.3406M. doi:10.1038/s41467-019-11213-w. PMC 6736881. PMID 31506422.
  29. ↑ Rogers, Alan R.; Bohlender, Ryan J.; Huff, Chad D. (12 September 2017). "Early history of Neanderthals and Denisovans". Proceedings of the National Academy of Sciences. 114 (37): 9859–9863. doi:10.1073/pnas.1706426114. PMC 5604018. PMID 28784789.
  30. ↑ Wolpoff, M. H.; Spuhler, J. N.; Smith, F. H.; Radovcic, J.; Pope, G.; Frayer, D. W.; Eckhardt, R.; Clark, G. (1988). "Modern Human Origins". Science. 241 (4867): 772–774. Bibcode:1988Sci...241..772W. doi:10.1126/science.3136545. PMID 3136545. S2CID 5223638.
  31. ↑ Green RE, Krause J, Briggs AW, Maricic T, Stenzel U, Kircher M, Patterson N, Li H, Zhai W, Fritz MH, Hansen NF, Durand EY, Malaspinas AS, Jensen JD, Marques-Bonet T, Alkan C, Prüfer K, Meyer M, Burbano HA, Good JM, Schultz R, Aximu-Petri A, Butthof A, Höber B, Höffner B, Siegemund M, Weihmann A, Nusbaum C, Lander ES, et al. (May 2010). "A draft sequence of the Neandertal genome". Science. 328 (5979): 710–722. Bibcode:2010Sci...328..710G. doi:10.1126/science.1188021. PMC 5100745. PMID 20448178.
  32. ↑ Reich D, Patterson N, Kircher M, Delfin F, Nandineni MR, Pugach I, Ko AM, Ko YC, Jinam TA, Phipps ME, Saitou N, Wollstein A, Kayser M, Pääbo S, Stoneking M (2011). "Denisova admixture and the first modern human dispersals into southeast Asia and oceania". Am J Hum Genet. 89 (4): 516–528. doi:10.1016/j.ajhg.2011.09.005. PMC 3188841. PMID 21944045.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=ابتدايي_نننی_(معاصر)_انسان&oldid=299868" نه اخيستل شوی