|
footnotes = |
}}
د '''اردن هاشمي پاچايي'''، چې په ټولګړي توګه '''اردن''' بلل کېږي يو عربي هېواد دی چې په منځني ختځ کې پروت دی. د همدې هېواد سهېل کې د [[سوريه]]، سهېل ختيځ لور ته [[عراق]]، ختيځ او سوېل لور ته [[سعودي عربستان]]، او لوېديځ لور ته د [[فلسطين]] او [[اسرايل]] هېوادونه ګډې پولې لري. په همدې توګه دا هېواد د اسرايل او فلسطين هېوادونو سره د مړ سمندر ګډ ساحل او د مصر، سعودي عربستان او اسرايل سره په ګډه توګه عقابه خليج ته لاسرسی لري.
== تاریخ ==
{{ژباړل}}:نوشتار اصلی: [[تاریخ اردن]]
در روزگار اخیر بواسطه استعمار [[بریتانیا]] سرنوشت آن با [[فلسطین]] توأم بوده‌است. بدین جهت [[بریتانیا]] سرزمین شرقی رود اردن را [[فرااُردن]] نامگذاری کرد. کشور اردن مدتی تحت‌الحمایه انگلستان بود تا آنکه مستقل و خودپا شد. حکومتی که در اردن بر سر کار آمد از خاندان حسین الهاشمی بود، از این‌رو از سال [[۱۳۲۸]] کشور اردن به نام اردن هاشمی شناخته شد.
== جغرافیا ==
[[پرونده:Jo-map.png|thumb|250px|نقشه اردن]]
اردن کشوری است در [[خاورمیانه]] که از شمال با [[سوریه]]، از شمال شرقی با [[عراق]]، و از شرق و جنوب با [[عربستان سعودی]] و از غرب با [[اسرائیل]] و [[کرانه باختری رود اردن]] همسایه‌است، که مجموع خطوط مرزی اردن با این کشورها به ۱۶۱۹ کیلومتر می‌رسد.
اردن از جنوب به خلیج [[عقبه]] مماس است و از آن رو حدود ۲۶ [[کیلومتر]] نیز مرز آبی دارد. و این در میان کشورهای عربی کمترین مرز آبی به شمار می‌رود.
مساحت کشور اردن به طور عمده از صحراهای خشک و بایر تشکیل شده‌است. اما در قسمت‌های غربی ارتفاعاتی نیز وجود دارد. در نوار مرز غربی اردن، [[رود اردن]] جاری است که این [[کشور]] را از [[اسرائیل]] جدا می‌کند. بلندترین نقطه اردن، قله [[جبل رم]] (۱۷۳۴ [[متر]]) است و پست‌ترین نقطه آن دریای مرده (البحر المیت) است. سرزمین اردن کنونی را بخشی از [[گهواره تمدن]] بشریت دانسته‌اند.
[[شهر]]های عمده اردن [[عمان (شهر)|امان]] (پایتخت) در [[شمال]] [[باختر]]ی و شهرهای [[اربد]] و [[الزرقا]] در [[شمال]] هستند.
از آنجا که قسمت اعظم اردن صحراست آب و هوای آن نیز خشک و بیابانی است. این در حالی است که قسمت [[باختر]]ی [[کشور]] در طول دوران بارندگی سالیانه، (از [[نوامبر]] تا [[آوریل]]) شاهد بارش نسبی است.
== تقسیمات کشوری ==
استان‌های اردن
[[پرونده:Jordan.geohive.gif|thumb|300px|left|[[تقسیمات کشوری اردن]]]]
اردن از لحاظ اداری و اجرایی به ۱۲ استان تقسیم می‌شود. هر یک از استان‌های دوازده گانه تحت هدایت و رهبری استانداری است که توسط پادشاه منصوب می‌شود. همچنین برای هر یک از استان‌ها و پروژه‌های توسعه و آبادانی در مناطق متبوع آنها مقامات خاصی نیز در نظر گرفته می‌شوند. استان‌های اردن/ استان‌ها به حدود ۵۲ ناحیه تقسیم می‌شوند.
کشور اردن به دوازده استان (به [[عربی]]: ''محافظة'') تقسیم می‌شود:
{{استان‌های اردن}}
== سیاست ==
[[پرونده: Abdullah II Cropped.jpg|thumb|۲۵۰px| شاه [[عبدالله دوم]]، رئیس حکومت اردن]]
== قانون اساسی ==
اردن یک کشور پادشاهی مشروطه‌است که قانون اساسی آن در ۸ ژانویه ۱۹۵۲ به تصویب رسیده‌است. قوه مجریه در اختیار پادشاه اردن و هیات وزیران وی است. شاه کلیه قانونها را امضا و تصویب می‌کند. دوسوم از هر دو مجلس مجلس ملی اردن می‌توانند رای وتو پادشاه را لغو کنند. پادشاه می‌تواند با ارائه حکم کلیه قضات را نصب و خلع کند، اصلاحیه قانون اساسی را تصویب کند، اعلام جنگ نماید و به [[ارتش اردن|نیروهای مسلح]] فرمان بدهد. تصمیمات کابینه، احکام دادگاهها و واحد پول ملی به نام وی صادر می‌شوند. هیات وزیران به ریاست نخست وزیر، توسط شاه تعیین می‌شود، او همچنین می‌تواند بنا به درخواست نخست‌وزیر هر کدام از اعضای کابینه را اخراج کند. کابینه باید در مورد موضوعات مربوط به سیاست کلی، در برابر مجلس نمایندگان اردن پاسخگو باشد و این مرجع می‌تواند با رای «عدم اعتماد» دوسوم از اعضایش، کابینه ررا مجبور به استعفا کند.
در قانون اساسی سه دسته دادگاه پیش‌بینی شده‌است دادگاه مدنی، مذهبی و ویژه. اردن از نظر اجرایی به دوازده حوزه فرمانداری تقسیم می‌شود که هر یک از این حوزه‌ها توسط یک فرماندار منصوب از طرف پادشاه اداره می‌شود. آنان در کلیه ادارات دولتی و طرح‌های توسعه مناطق تحت اختیار خود، قدرت انحصاری را دارند.
نیروهای مسلح سلطنتی و اداره کل اطلاعات اردن تحت کنترل پادشاه هستند.
== سیستم حقوقی و قانونگذاری ==
سیستم حقوقی اردن بر مبنای شرع اسلام و قوانین فرانسه می‌باشد؛ بررسی قضایی اعمال قانونگذاری که در یک دیوان عالی ویژه صورت می‌گیرد احکام اجباری دیوان عدالت بین‌الملل را نپذیرفته‌است.
قوه مقننه، در اختیار مجلس ملی که از دو مجلس مقننه تشکیل شده قرار دارد. مجلس نمایندگان از ۱۱۰ عضو تشکیل شده که در رای‌گیری همگانی و بر اساس سیستم انتخاباتی یک نفر یک رای برای یک دوره ۴ ساله انتخاب شده‌اند که پادشاه می‌تواند آنرا منحل نماید. در این مجلس، ۹ کرسی به مسیحیان، ۶ کرسی به زنان و ۳ کرسی برای سرکیسی‌ها و چچنی‌ها در نظر گرفته شده‌است. مجلس ۴۰ نفری سنا برای یک دوره ۸ ساله توسط پادشاه منصوب می‌شود.
== پادشاه اردن و رویدادهای سیاسی ==
پس از استقلال اردن از [[بریتانیا]]، [[شاه عبدالله اول]] بر این کشور حکمرانی می‌کرد. پس از ترور شاه عبدالله اول در سال [[۱۹۵۱ (میلادی)|۱۹۵۱]] در [[اورشلیم]] پسرش [[طلال ابن عبدالله]] برای دوره‌ای کوتاه پادشاه شد. بزرگ‌ترین موفقیت شاه طلال تصویب قانون اساسی اردن بود. وی در سال [[۱۹۵۲ (میلادی)|۱۹۵۲]] به دلیل بیماری [[اسکیزوفرنی]] از سلطنت برکنار شد. در آن زمان پسرش [[ملک حسین|حسین]] برای پادشاه شدن بسیار جوان بود و بنابر این یک کمیته ویژه اردن را اداره می‌کرد.
پس از اینکه حسین به سن ۱۸ سالگی رسید از سال [[۱۹۵۳ (میلادی)|۱۹۵۳]] تا [[۱۹۹۹ (میلادی)|۱۹۹۹]] بر اردن حکومت کرد و در این مدت بر بسیاری از چالش‌های سلطنتش از جمله جلب وفاداری ارتش و تبدیل شدن به نماد وحدت و ثبات هم برای بادیه‌نشینان و هم برای جوامع فلسطینی اردن، فائق آمد. در سال [[۱۹۹۱ (میلادی)|۱۹۹۱]] شاه حسین به حکومت نظامی پایان داد و در سال [[۱۹۹۲ (میلادی)|۱۹۹۲]] به قانونی سازی تأسیس احزاب سیاسی اقدام کرد. در سالهای [[۱۹۸۹ (میلادی)|۱۹۸۹]] و [[۱۹۹۳ (میلادی)|۱۹۹۳]] انتخابات پارلمانی آزاد و منصفانه در اردن برگزار شد. ایجاد تغییرات بحث‌برانگیز در قانون انتخابات باعث شد اسلام گرایان انتخابات سال ۱۹۹۷ را تحریم کنند.
[[ملک عبدالله دوم]] پس از فوت پدرش در فوریه ۱۹۹۹ جانشین وی شد. عبدالله به سرعت به تایید مجدد پیمان صلح اردن-اسرائیل با اسرائیل و تقویت روابط اردن با [[ایالات متحده آمریکا]] پرداخت. عبدالله در اولین سال حکومتش ایجاد اصلاحات اقتصادی را در دستور کار خود قرار داد.
تداوم مشکلات ساختاری اقتصاد اردن، جمعیت روبه رشد و بازتر شدن فضای سیاسی، باعث شده‌است احزاب سیاسی مختلفی در این کشور تشکیل شوند. پارلمان اردن که به سمت استقلال بیشتر پیش می‌رود، به تحقیق و تفحص در مورد فساد مالی چندین تن از مقامات حکومتی پرداخته و به کانونی تبدیل شده‌است که در آن دیدگاههای مختلف سیاسی از جمله دیدگاههای سیاسی اسلامگرایان به صراحت بیان می‌شود. در عین حال که شاه عبدالله همچنان قدرت مطلقه را در اردن در اختیار دارد، پارلمان نیز در این کشور نقش مهمی ایفا می‌کند.
== اقتصاد ==
{{اصلی|اقتصاد اردن}}
[[پرونده:Four Seasons Amman.jpg|thumb|250px|left|هتلی در امان پایتخت اردن]]
اردن کشوری کوچک با [[منابع طبیعی محدود]] است. این کشور در حال حاضر راههایی برای گسترش تامین آب محدود خود می‌یابد و بویژه از طریق همکاری‌های منطقه‌ای از منابع موجود خود استفاده بهتری می‌برد. همچنین اردن در تامین قسمت اعظمی از نیازهای انرژی خود به منابع خارجی وابسته‌است. در خلال دهه ۹۰، نیازهای نفت خام این کشور از وارداتی که از عراق و دیگر کشورهای همسایه می‌شد تامین می‌گردید. از اوائل سال ۲۰۰۳، نفت مورد نیاز اردن توسط کشورهای عضو [[شورای همکاری خلیج]] تامین می‌شده‌است. علاوه بر آن، [[خط لوله انتقال گاز عرب]] از مصر به شهر بندری [[عقبه]] واقع در جنوب اردن در سال ۲۰۰۳ تکمیل شد. دولت در نظر دارد این خط انتقال گاز را به شمال و تا منطقه امان و مناطق ورای آن گسترش دهد.
از سال ۲۰۰۰ به این سو، صادرات محصولات تولیدی سبک، که عمدتاً شامل منسوجات و پوشاک تولید شده در مناطق صنعتی استاندارد) QIZ) که بدون تعرفه و سهمیه وارد آمریکا می‌شود، نیروی پیش برنده رشد اقتصاد این کشور بوده‌است. اردن در سال ۱۹۹۷ که میزان تجارت دو جانبه ۳۲۱ میلیون پوند (۳۹۵ میلیون دلار) بود، ۶/۵ میلیون پوند (۹/۶ میلیون دلار) کالا صادر کرد و در سال ۲۰۰۲ در حالی که میزان تجارت دوجانبه این کشور به ۸۵۵ میلیون پوند (۰۵/۱ میلیارد دلار) رسیده بود، صادرات کالای آن به ۵۳۸ میلیون پوند (۶۶۱ میلیون دلار) رسید. رشد مشابهی که در صادرات اردن به آمریکا با [[قرارداد تجارت آزاد آمریکا- اردن]] که دوجانبه می‌باشد و در دسامبر سال ۲۰۰۱ به اجرا در آمد، صادرات اردن به اروپا به موجب قرارداد دوجانبه انجمنی و صادرات اردن به دیگر کشورهای منطقه مشاهده می‌شود، نوید بخش آن است که اقتصاد اردن از حالت ستنی آن که وابستگی به صادرات فسفات و پتاس، پولهای خارجی و کمکهای دیگر کشورها بوده‌است، فاصله گرفته‌است.
دولت وعده‌است که فناوری اطلاعات (IT) و گردشگری نیز به بخش‌هایی تبدیل خواهند شد که رشد نوید بخشی در آنها به وجود خواهد آمد. منطقه اقتصادی ویژه عقبه ([[ASEZ]] که مالیات کمی به آن تعلق می‌گیرد و مقررات سهل گیرانه‌ای در آن حاکم است به عنوان چهارچوبی که توسط دولت یرای رشد اقتصادی تحت هدایت بخش خصوصی تامین شده، در نظر گرفته می‌شود.
قرارداد تجارت آزاد (FTA) بین اردن و آمریکا که در دسامبر ۲۰۰۱ نافذ شد، تا سال ۲۰۱۰ تقریبا تمامی عوارض متعلق به کالا و خدمات را به تدریج حذف خواهد کرد. این قرارداد همچنین زمنیه را برای بازار آزاد بیشتر در زمنیه ارتباطات، ساختمانی، مالی، بهداشت، حمل و نقل، خدمات و اعمال سختگیرانه استانداردهای بین المللی با هدف حمایت از مالکیت معنوی فراهم می‌آورد.
در سال ۱۹۹۶، آمریکا و اردن قرارداد هواپیمایی درون مرزی امضا کردند که زمینه را برای [[هوای آزاد]] بین دو کشور فراهم آورد و معاهده آمریکا- اردن به منظور حمایت و تشویق سرمایه گذاری دو جانبه در سال ۲۰۰۳ به اجرا در آمد. اردن از سال ۲۰۰۳ به عضویت [[سازمان تجارت جهانی]] در آمده‌است.<ref>[http://www.jordanusfta.com http://www.jordanusfta.com]</ref>
پس از به کارگیری FTA، صادرات صنایع نساجی و پوشاک اردن از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ رشدی معادل ۲، ۰۰۰ در صد داشته‌است. بنا به اعلام [[کمیته کار ملی]]، که یک NGO مستقر در آمریکا است، اردن در زمینه [[فروش شکلات]] بخش تولیدات صادرات- محور رشد سریع و قابل توجهی داشته‌است..<ref>[http://www.nlcnet.org/live/searchresults.php?country=Jordan NLCNet.Org]</ref>
در طبقه بندی [[بانک جهانی]] اردن در ردیف کشورهای [[با درآمد متوسط رو به پایین]] قرار می‌گیرد. سرانه [[تولید ناخالص ملی]] اردن برای سال ۲۰۰۳ تقریبا ۱، ۸۱۷ دلار (۱، ۴۹۷پوند) بوده و به طور میانگین ۵/۱۴٪ از جمعیت این کشور که از لحاظ اقتصادی فعال محسوب می‌شوند در سال ۲۰۰۳ بیکار بوده‌اند. سرانه [[تولید ناخالص ملی]] اردن در سال ۲۰۰۵ به ۴، ۲۰۰ دلار آمریکا رسیده‌است. سطح آموزش و ادبیات و میزان رفاه اجتماعی اردن در مقایسه با کشورهایی که دارای درآمدی مشابهی هستند، بالا است.
میزان رشد جمعیت اردن بالاست که البته در سالهای اخیر با کاهشی مواجه شده و در حال حاضر به ۸/۲٪ رسیده‌است. یکی از مهم‌ترین فاکتورها در ارتباط با تلاش دولت برای بهبود رفاه اجنماعی شهروندان، ثبات اقتصاد کلان این کشور است که از دهه ۹۰ به اسن سو محقق و میسر شده‌است. با وجود این، میزان بیکاری در این کشور بالاست. رقم رسمی اعلام شده برای بیکاری در اردن ۵/۱۲٪ و رقم غیر رسمی آن حدود ۳۰٪ است. میزان تورم قیمتها پایین است و در سال ۲۰۰۳ به ۳/۲٪ رسید. گردش پول نیز در اردن با ثبات بوده و نرخ ارز آن از سال ۱۹۹۵ با دلار آمریکا تعیین می‌شده‌است.
هر چند که اردنی‌های در صدد انجام اصلاح اقتصادی و افزایش میزان تجارت کشور خود هستند، با این حال اقتصاد اردن کماکان در برابر شوکهای خارجی و ناآرامی‌های منطقه‌ای آسیب پذیر است. اگر در منطقه آرامش نباشد، چنین به نظر می‌رسد که رشد اقتصادی محکوم به قرار گرفتن زیر ظرفیت و توان بالقوه آن است. اما در خصوص جنبه مثبت و خوش بینانه اردن می‌توان از ظرفیت و توانایی آن در انرژی خورشیدی یاد کرد که مرهون صحراهای این کشور است. این انرژی خورشیدی نه تنها برای تولید الکتریسیته عاری از آلودگی، بلکه برای انجام کارهای جانبی از قبیل شیرین سازی آب دریا [[تعاونی فرامدیترانه‌ای انرژی قابل تجدید]] (TREC).به کار می‌آید.
== گردشگری ==
[[پرونده:Corinthian Column Head Jerash.jpg|thumb|left|250px|ستون کورینتیوم یکی از جاذبه‌های توریست واقع در جرش است.]]
گردشگری یکی از بخش‌های بیسار مهم اقتصاد اردن است. جغرافیای این سرزمین و ثبات و آرامش سیاسی آن- در مقایسه با دیگر کشورهای [[خاورمیانه]] اطراف آن- باعث شده‌است تا اردن به موقعیت فعلی خود از لحاظ جاذبه گردشگری دست یابد. فعالیتهای اصلی گردشگری در اردن شامل بازدید از مکانهای [[تاریخی]] بی شمار و مکانهای طبیعی بکر و مشاهده جاذبه‌های فرهنگی و مذهبی و سنتهای اردنی است. معروفترین جاذبه‌های گردشگری اردن شامل موارد زیر است:
* تماشای جاهای دیدنی باستانی
** [[پترا]] در [[معان]]، که مرکز [[نباتی‌ها]] است، شهری کامل است که در دل کوه آن را تراشیده‌اند. صخره‌های آن رنگی و اغلب صورتی است و ورودی این شهر قدیمی روزنه بزرگ و باریکی است به نام [[سیگ]] که آن هم در دل کوه جای گرفته‌است. در داخل شهرهای نیز بناهای بسیاری وجود دارد که تمام آنها (به استثنای ۲ مورد) از سنگ تراشیده شده‌اند، از جمله [[خزانه داری اردن]] که هم اکنون سازمان عجایب هفت گانه جدید آن را به عنوان یکی از نامزدهای قرار گرفتن در فهرست [[عجایب هفت گانه جدید جهان]] انتخاب کرده‌است.
** [[ام قیس]] شهری است که در محل شهر ویران شده گادارا که از شهرهای [[روم باستان]] [[هلنی]] است، قرار گرفته‌است.
** [[عجلون]] که به خاطر [[قلعه الرباض]] [[اسلامی]] اش معروف است.
** [[جراش]]، که به خاطر [[معماری رومی]] باستانی اش، ازقبیل ستونها و تاقهایش معروف است.
** [[امان]] که [[تماشاخانه رومی اردن]] و چند موزه دیگر در آن جای گرفته‌اند.
** [[ال کرک]] که [[کاخ ال-کراک]] که کاخی مهم ومتعلق به زمان صلاح الدین است در آن قرار دارد.
* جاذبه هاب گردشگری مذهبی
** [[مدابع]]، مرکز گردشگری مذهبی اردن است که اماکن مذهبی مهمی را در خود جای داده‌است.
*** [[نقشه مدابع]]
*** [[رود اردن]]، که [[یحیای تعمید دهنده]] در آن [[عیسی مسیح]] را غسل تعمید داد.
*** [[کوهستان مبو (اردن)/ کوهستان مبو]]
* جاذبه‌های دریایی
** [[دریای میت]]، که به خاطر شناوری عجیب و غریب و نمکهای طبیعی آن که در اغلب اوقات به چشم می‌خورد، شهرت یافته‌است. دریای میت که ۴۰۲ متر زیر [[سطح دریا]] قرار گرفته، پایین ترین نقطه اردن محسوب می‌شود و هر ساله ۱ متر پایین تر می‌رود. {{fact}}. دریای میت در نزدیکی [[رود اردن› قرار دارد.
** [[عقبه]] شهری است در ساحل [[خلیج عقبه]] که مراکز خرید و [[هتلها]] ی فراوانی در آن قرار دارد و دسترسی به ورزشهای آبی در آن میسر است.
* دیگر مکانهای گردشگری
** [[وادی روم]] [[صحرایی› است مملو از [[کوه]]ها و تپه‌ها که در جنوب اردن قرار دارد. وادی روم به خاطر مناظر زیبا و چشمگیری که دارد و نیز به خاطر گونه‌های مختلف ورزش که در آن انجام می‌شود، از قبیل صخره نوردی، شهرت یافته‌است.
** امان شهری است کاملا مدرن که [[بازارچه]]، مراکز خرید، هتلها و یک آمفی تئاتر قدیمی رومی و غیره در آن قرار دارند.
** [[ماهیس]] که دارای مکانهای مذهبی مهم و چشم اندازهای فوق العاده‌است.
== اماکن تاریخی ودیدنی ==
* ''' [[بترا|البتراء]] '''
* آرامگاه [[جعفر پسر ابی طالب]]
* آرامگاه [[زید پسر حارثه]]
* آرامگاه [[عبدالله پسر رواحه]]
* آرامگاه [[سعد پسر ابی وقاص]]
* آرامگاه [[ابو عبیده عامر جراح]]
* آرامگاه [[شرحبیل پسر حسنه]]
* آرامگاه [[معاذ پسر جبل]]
* آرامگاه [[ضرار پسر ازور]]
* مقام [[پیغمبر ایوب]]
* مقام [[پیغمبر شعیب]]
* مقام [[پیغمبر یوشع بن نون]]
* مقام [[پیغمبر هارون]]
* [[غار اصحاب کهف]]
* [[آثار جرش]]
== تاثیر درگیری در خاورمیانه بر اردن ==
[[جنگ اعراب و اسرائیل]] که هنوز هم ادامه دارد، [[جنگ خلیج فارس]] و سایر درگیریهای که در [[خاورمیانه]] رخ داده‌است، تاثیرات بسیار زیادی بر اقتصاد اردن داشته‌است. این حقیقت که اردن با کشورهای همسایه خود [[پیمان صلح|پیمان]] امضا کرده، در کنار ثبات آن، باعث شده‌است تا اردن انتخاب اول بسیاری از [[مردم فلسطین|فلسطینیان]]، [[مردم لبنان]] و [[مهاجران]] و [[پناهندگان]] [[خلیج فارس]] باشد. اگرچه این روند باعث فعالیت بیشتر اقتصاد اردن شده، اما در عین حال با کاهش فراوان مقدار منابعی که هر کس حق استفاده از آن را دارد، صدماتی نیز به اقتصاد آن وارد آورده‌است. اردن قانونی وضع کرده‌است که می‌گوید غیر از فلسطینی‌های [[یهودی]] سایر فلسطینی‌ها می‌توانند به اردن مهاجرت کرده و تابعیت آن را به دست آورند. این قانون همیشه در مورد دادن اجازه ورود به فلسطینی‌ها اعمال نمی‌شود. همچنین خرید زمین در پادشاهی اردن توسط یهودیان عملی غیر قانونی محسوب می‌شود. خشونت همچنین باعث ظهور و به وجود آمدن افراطی گری در اردن شده‌است. به دنبال بمب گذاریهای انتحاری که در شهر بندری امان رخ داد، ملک عبدالله در نوامبر ۲۰۰۵ خواستار [[مبارزه بر ضد افراطی گری]] شد.
== روابط خارجه ==
{{اصلی|روابط خارجه اردن}}
[[پرونده:Abdullah II.jpg|thumb|250px|left|ملک عبدالله دوم در بازدید از پنتاگون]]
اردن همواره سیاست خارجی هواداری از غرب را اتخاذ کرده و از دیر باز روابط نزدیکی با آمریکا و بریتانیا داشته‌است. این روابط نزدیک در خلال [[جنگ خلیج]] اول به سبب بی طرفی اردن و حفظ روابط آن با عراق به هم خورد. اردن به سبب اتخاذ سیاست خارجی پراگماتیستی و مبتنی بر اجتناب از درگیری و برخورد شهرت یافته و در نتیجه روابط خارجی خوبی با کشورهای همسایه داشته‌است.
پس از جنگ خلیج، اردن با مشارکت در فرایند صلح خاورمیانه و اعمال تحریمهای سازمان ملل بر ضد عراق، روابط خود را با کشورهای غربی از سر گرفت. پس از مرگ ملک عبدالله، روابط اردن با کشورهای حوزه خلیج به طور قابل توجهی افزایش یافت. به دنبال سرنگونی رژیم بعثی عراق، اردن نقش محوری و مهمی در حمایت از برقرای مجدد ثبات و امنیت در عراق ایفا کرد. دولت اردن یادداشت تفاهمی با دولت ائتلافی موقت در عراق با هدف تسهیل آموزش ۳۰، ۰۰۰ دانشجوی افسری پلیس عراق را با امکانات اردنی‌ها امضا کرد.
اردن در [[۲۵ ژولای ۱۹۹۴]] موافقت نامه عدم تجاوز با اسرائیل را در واشنگتن دی سی (بیانیه واشنگتن) امضا کرد. [[ملک عبدالله پادشاه اردن]] و [[اسحاق رابین]] در مورد این پیمان به مذاکره پرداختند. اردن و اسرائیل در ۲۶ اکتبر ۱۹۹۴ پیمان صلح [[پیمان صلح اردن و اسرائیل]] را با حضور [[بیل کلینتون]] رئیس جمهور آمریکا و [[وارن کریستوفر]] وزیر دولت او منعقد کردند. آمریکا درمذاکرات توسعه و آبادانی سه جانبه اردن و اسرائیل که اهم موضوعات آن استفاده مشترک از آب و امنیت، مشارکت در بهبود دره نشستی اردن، پروژه‌های زیرساختی، تجارت، امور مالی و موضوعات مرتبط با بانکداری بوده، مشارکت کرده‌است. اردن همچنین در مذاکرات صلح چند جانبه مشارکت داشته‌است. اردن عضو سازمان ملل و بسیاری از آژانس‌های تخصصی و وابتسه به آن، از جمله سازمان تجارت جهانی (WTO)، سازمان هواشناسی جهانی) IMO)، سازمان غذایی و کشاورزی جهان (FAO)، سازمان بین المللی انرژی اتمی (IAEA) و سازمان بهداشت جهانی (WHO) است. همچنین اردن عضو بانک جهانی، صندوق بین المللی پول (IMF)، سازمان کنفرانس اسلامی (OIC)، جنبش غیر متعهد‌ها (NAM) واتحادیه عرب است.
از زمان شروع [[انتفاضه الاقصی]] در سپتامبر ۲۰۰۰، اردن در گردهمایی‌های زیادی سخت تلاش کرده‌است تا با هدف میانه روی و اعتدال ارتباط بین اسرائیل و فلسطین را پا بر جا نگه دارد و طرفین را به مذاکرات معوقه موضوعات مرتبط با وضعیت نهایی منطقه بازگرداند.
با وجود این، پس از وقوع انتفاضه الاقصی، اردن به همراه مصر سفرای خود را از اسرائیل خارج کرند. پس از نشست شرم الشیخ که در تاریخ ۸ فوریه ۲۰۰۵ در مصر برگزار شد، دو کشور مزبور برنامه‌هایی برای بازگرداندن سفرای خود به اسرائیل اعلام کردند.
== جمعیت ==
{{اصلی|جمعیت شناسی اردن}}
[[پرونده:Jordan pop.png|left|thumb|500px|نمودار جمعیت اردن از 1960 تا 2005]]
جمعیت اردن ۸/۵ میلیون نفر است. اغلب جمعیت اردن از نسل [[اعراب بدوی]] هستند، <ref>[http://www.atlapedia.com/online/countries/jordan.htm Jordan], Atlapedia Online</ref> یا اصلیت قومی نژادی دارند که ۴۰٪ جمعیت اردن را به خود اختصاص می‌دهد.
<ref>[http://www.columbiagazetteer.org/public/Jordan.html Jordan Demographics and Geography], Columbia Gazetteer of the World Online</ref>. <ref>[http://www.columbiagazetteer.org/public/Jordan.html Jordan Demographics and Geography], Columbia Gazetteer of the World Online</ref><ref>[http://www.macalester.edu/geography/courses/geog261/lwhite/Religi
on_and_demogrphics.html Religion and Demographics], [[Macalester College]]</ref>.
با وجود این، ۵۵٪ جمعیت اردن از اصل و تبار [[مردم فلسطین|فلسطینی]] هستند که پس از [[جنگ اعراب و اسرائیل]] در سال ۱۹۴۸ و [[جنگ اعراب و اسرائیل]] در سال ۱۹۶۷ از فلسطین گریخته و یا به عنوان پناهنده به اردن وارد شده و در آنجا تابعیت اردن را پذیرفته‌اند.
<ref>[http://www.columbiagazetteer.org/public/Jordan.html Jordan Demographics and Geography], Columbia Gazetteer of the World Online</ref><ref>[http://www.macalester.edu/geography/courses/geog261/lwhite/Religion_and_demogrphics.html Religion and Demographics], [[Macalester College]]</ref>. ۵٪ باقی مانده جمعیت اردن را اقلیتهای نژادی مختلفی تشکیل می‌دهند که شامل [[سوری‌ها]]، [[چچنی‌ها]]، [[قرقیزستانی‌ها]]، [[آشوری‌ها]]، [[ارمنی‌ها]] و [[اکراد]] می‌شود که برخی از آنها خود را با فرهنگ عرب وفق داده‌اند.
شمار لبنانی‌هایی که از زمان [[درگیری اسرائیل و لبنان در سال ۲۰۰۶]] اقامت دائم در اردن داشته‌اند ثبت نشده‌است، اما چنین برآورد می‌شود که شمار این افراد بسیار کم باشد.
مسیحیان نیزقریب به ۶٪ جمعیت اردن را تشکیل می‌دهند و ۹ کرسی از مجموع کرسی‌های مجلس اردن را به خود اختصاص داه‌اند. اغلب مسیحیان متعلق به کلیسای ارتودوکس یونانی (مشهور به [[ارتودوکس رومی به عربی]] هستند. بقیه نیز کاتولیک‌های رومی (مشهور به [[لاتین]])، کاتولیک‌های شرقی (مشهور به [[کاتولیک‌های رومی]] به منظور تمیز دادن آنها از [[کاتولیک‌های غربی]]) و جوامع مختلف پروتستانها از جمله باپتیستها هستند. مسیحیان اردن از جوامع مختلف آمداه‌اند و این مساله در رفتاری که آنها از خود نشان می‌دهند کاملا نمایان است، من باب مثال، عشای ربانی کاتولیکها به عربی، انگلیسی، فرانسوی، ایتالیایی، اسپانیایی، تاگالوگ و سینالا و همچنین گویشهای عراقی زبان عربی برگزار می‌شود.
از زمان آغاز [[جنگ عراق]] بسیاری از مسیحیان این کشور نیز به صورت موقت یا دائم در اردن اقامت داشته‌اند.
زبان رسمی اردن عربی است، اما انگلیسی نیز تا حد زیادی در امور تجاری و دولتی و نیز میان مردم تحصیل کرده مورد استفاده قرارمی گیرد. آموزش زبان عربی و انگلیسی در مدارس دولتی و خصوصی اجباری است. زبان فرانسوی نیز در برخی از مدارس دولتی تدریس می‌شود، اما آموزش آن اجباری نیست.
آنطور که ثبت شده‌است، حدود ۳ میلیون نفر به عنوان پناهنده فلسطینی و آواره در اردن ساکن هستند که بیشینه آنها شهروند این کشور شده‌اند. از سال ۲۰۰۳ به این سو نیز شمار زیادی از عراقی‌هایی که از [[جنگ عراق]] گریخته‌اند در اردن اقامت داشته‌اند، که تاکنون اقدامی برای شمارش و احصای آنها صورت نگرفته‌است.
== فرهنگ ==
{{اصلی|فرهنگ اردن}}
* [[مذهب در اردن]]
** [[اسلام در اردن]]
** [[مسیحیت در اردن]]
* [[موسیقی اردن]]
* [[ورزش اردن]]
== آموزش ==
{{اصلی:آموزش و پرورش در اردن}}
اردن توجه ویژه و زیادی به مساله آموزش و پرورش مبذول داشته‌است. نظام آموزشی این کشور مطابق استانداردهای بین المللی است و برنامه‌های آموزش متوسطه آن در دانشگاههای جهانی پذیرفته شده‌است.
== آموزش و پرورش مدارس ==
همچنین به بخش [[توجیهی]] مراجعه شود.
آموزش و پرورش مدارس اردن را می‌توان به دو بخش تقسیم نمود:
* ''' آموزش ابتدایی'''، که شامل ۱۰ سال تحصیل در مدرسه‌است. تمامی شهروندان اردنی ملزم به گذراندن این دوره ده ساله هستند.
* '''[[آموزش متوسطه]]، که شامل دو سال تحصیل در مدرسه برای دانش آموزانی است که دوره ابتدایی ۱۰ ساله را پشت سر گذارده‌اند. این دوره شامل دو بخش است:
# ''' آموزش متوسطه'''، که می‌تواند [[آکادمیک]] یا [[حرفه‌ای]] باشد. در پایان دوره دوساله، دانش آموزان امتحانات سراسری متوسطه [[توجیهی]] را در حوزه مربوطه و مناسب خود می‌دهند و به کسانی که امتحانات را با موفقیت پشت سر می‌گذارند گواهی توجیهی (گواهی پایان آموزش متوسطه سراسری) اعطا می‌شود. دانش آموزان برای ورود به دانشگاه|دانشگاهها درگروه آکادمیک دوره آموزشی را طی می‌می کنند، در حالی که درگروه فنی و حرفه‌ای دانش آموزان دوره‌های لازم را برای ورود به [[کالج محلی]] یا دانشگاهها یا [[بازار کار]] می‌گذرانند، مشروط به آنکه دانش آموزان دو درس اضافی را نیز با موفقیت پشت سر بگذارند.
# '''آموزش متوسط حرفه ای'''، که آموزش حرفه‌ای فشرده و [[کارآموزی]] به دانش آموزان ارائه می‌کند، و در پایان آن به دانش آموزان گواهی (نه توجیهی) اعطا می‌شود. این نوع آموزش توسط موسسات آموزش حرفه‌ای، تحت نظارت وزارت کار/ آموزش فنی و حرفه‌ای و آموزش شورای عالی ارائه می‌شود.
== آموزش متوسطه خارجی ==
پس از اتمام دوره ۸ یا ۱۰ ساله آموزش ابتدایی، اردنی‌ها مخیر هستند به جای گذراندن امتحانات [[توجیهی]] (۸ سال برای IGCSE و ۱۰ سال برای SAT و (IB برنامه آموزش متوسطه خارجی را انتخاب نمایند. این برنامه‌های را معمولاً [[مدارس خصوصی]] ارائه می‌کنند که شامل موارد زیر است:
* [[IGCSE]]
* [[SAT]]
* [[کارشناسی بین المللی]]
سابق بر این، امتحانات [[GCSE]] نیز در اردن توسط مدارس خصوصی ارائه می‌شده‌است، که در حال حاضر به جای آن امتحانات [[IGCSE]] گذاشته شده‌است.
پس از فارغ التحصیلی دانش آموزان، وزارت آموزش عالی، با استفاده از سیستمی که مشابه سیستمهای مورد استفاده در [[بریتانیا]] است، نمرات یا درجات برنامه‌های آموزشی خارجی را به نمرات یا درجات مورداستفاده برای دانش آموزان توجیهی تبدیل می‌کند. این سیستم هم از لحاظ فرایند تبدیل نمرات و درجات و هم از لحاظ میزان پذیرش متقاضیان غیر- توجیهی بحث برانگیز بوده‌است.
مشکل دیگری که وجود دارد سیستمی است که برای نتایج امتحانات برنامه‌های آموزشی خارجی به مقیاس توجیهی، که درصدی از ۱۰۰ است، به کار بسته می‌شود. وانگهی، عده‌ای بر این باورند که این سیستم رفتاری منصفانه و یا حقیقتا رفتاری توام با ارفاق و گذشت با فارغ التحصیلان غیر- توجیهی دارد، و عده‌ای دیگر آن را غیر منصفانه قلمداد می‌کنند.
== آموزش عالی ==
دسترسی به آموزش عالی برای دارندگان گواهی اتمام آموزش متوسطه سراسری میسر است، این افراد مختار هستند از میان کالج‌های محلی [[خصوصی]]، کالج‌های محلی [[دولتی]] یا دانشگاهها (دولتی یا خصوصی) یکی را انتخاب نمایند. سیستم واحدی که این امکان را برای دانش آموزان فراهم می‌آورد تا درس‌های خود را براساس برنامه تحصیلی انتخاب کنند، در دانشگاههای اردن اعمال می‌شود. در حال حاضر، هشت دانشگاه دولتی بعلاوه دو دانشگاه که جدیدا مجوز آنها صادر شده، و سیزده دانشگاه خصوصی بعلاوه چهار دانشگاه که مجور آنها جدیدا صادر شده، در اردن وجود دارند. آموزش پس از دوره متوسطه به طور کامل در حیطه وظایف وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی قرار می‌گیرد. این وزارت متشکل از شورای آموزش عالی و شورای تایید می‌باشد.
== مراحل تحصیل ==
* ''' تحصیلات غیر- دانشگاهی پس از دوره متوسطه (بخش فنی- حرفه‌ای)''': تحصیلات غیر- دانشگاهی و حرفه‌ای در کالج‌های محلی ارائه می‌شود و تمامی کسانی که دارای هر نوع گواهی اتمام آموزش متوسط سراسری هستند می‌توانند در آن شرکت نمایند. برنامه دو یا سه ساله شامل حوزه‌های زیادی، از قبیل هنر، علوم، مدیریت، اداره اقتصادی و مهندسی می‌شود. از سال ۱۹۹۷، تمامی کالج‌های محلی تحت نظارت دانشگاه کاربردی البلقا در آمده‌اند. دانشجویان در پایان دوره دو یا سه ساله آزمون جامعی (الشامل) را پشت سر می‌گذرانند. به دانشجویانی که امتحان را با موفقیت پشت سر می‌گذرانند فوق دیپلم/ دیپلم اعطا می‌شود.
* '''تحصیل در دانشگاهها''':
* پایه اول دانشگاه: مقطع لیسانس:
دانشگاههای اردن از سیستمهای آموزشی انگلیسی- آمریکایی پیروی می‌کنند و با دانشگاههای آمریکایی و انگلیسی زیادی در ارتباط هستند. مدرک لیسانس معمولاً چهار سال طول می‌کشد. تحصیل در مقطع رشته‌های دندانپزشکی، داروسازی و مهندسی به مدت پنج سال طول می‌کشد. مدت تحصیل در رشته پزشکی شش سال است که پس از اتمام آن دانشجویان باید دوره انتری یک ساله را نیز بگذرانند. با توجه به رشته تحصیلی، واحدهای درسی مقطع لیسانس از ۱۲۶ تا ۱۶۴ متغیر است.
* پایه دوم دانشگاه: مقطع فوق لیسانس:
[[مدرک فوق لیسانس]] پس ازتحصیلات ۱ یا ۲ سالهای که دانشجویان پس از دریافت مدرک لیسانس پشت سر می‌گذرانند به آنها اعطا می‌شود. برای دریافت مدرک فوق لیسانس دانشجویان یا می‌توانند یک کار پایان ترم و پایان نامه (۲۴ واحد درس و ۹ واحد تحقیق) یا یک کار پایان ترم (۳۳ واحد) به همراه آزمون جامع را پشت سر بگذارند. نامزدهای شرکت در مقطع فوق لیسانس حتما باید مدرک لیسانس با امتیاز حداقل [[خوب]] را داشته باشند.
* پایه سوم دانشگاه: [[دکترا]]
مدرک دکترا پس از ۳ یا ۵ سال تحصیل بعد از فوق لیسانس و ارائه رساله‌ای که از قبل کسی در مورد آن کار نکرده‌است، به دانشجویان این مقطع اعطا می‌شود. دانشجویان این مقطع با توجه به رشته‌ای که در آن تحصیل می‌کنند، باید یک کار پایان ترم ۲۴ واحدی و یک کار تحقیقاتی ۲۴ واحدی را پشت سر بگذرانند تا مدرک دکترا به آنها اعطا شود. نامزدهای شرکت در مقطع دکترا حتما باید مدرک فوق لیسانس با امتیاز حداقل [[خیلی خوب]] را داشته باشند.
* تربیت معلم: تربیت [[معلمهای مدارس]] پیش دبستانی و دبستانی/ ابتدایی
معلمهای مدارس ابتدایی باید مدرک لیسانس داشته باشند.
آموزش معلمان مقطع متوسطه:
معلمان مقطع متوسطه باید مدرک لیسانس و مدرک آموزش عالی یک ساله داشته باشند.
آموزش اساتید مقطع آموزش عالی:
اساتید این دوره باید مدرک دکترا(PhD) داشته باشند. در برخی موارد داتشن مدرک فوق لیسانس کفایت می‌کند.
* تحصیلات غیر- سنتی: آموزش عالی از راه دور
این نوع آموزش در واحد تازه تاسیس دانشگاه آزاد عرب ارائه می‌شود.
* ''' آموزش عالی مادام العمر''':
آموزش مادام العمر در دانشگاههای دولتی و خصوصی، کالج‌های محلی دولتی و خصوصی، موسسه اداره دولتی اردن، مرکز جغرافیای اردن و انجمن علوم پادشاهی و دیگر موسسات ارائه می‌شود. رشته‌هایی که تدریس می‌شود شامل مهندسی، صنایع، کشاورزی، زبانهای خارجه، علوم کامپیوتری، مطالعات منشی گری، تربیت بدنی و دیگر رشته‌هایی است که می‌تواند کمک بخش جوامع داخلی اردن باشد. این دوره‌ها معمولاً از یک هفته تا شش ماه طول می‌کشد و به دانشجویان در پایان دوره گواهی گذراندن دوره یا گواهی قبولی اعطا می‌شود. شرایط لازم با توجه به رشته ارائه شده و سطح آن متغیر است. برخی از این رشته‌ها برای حرفه‌های خاصی طراحی شده‌اند که در آن صورت داشتن تجربه کاری در رشته مربوطه برای گذراندن دوره‌ها الزامی است.
== مدارس و دانشگاهها ==
* [[فهرست دانشگاههای اردن]]
* [[فهرست مدارس خصوصی اردن]]
== برگرفته از ==
* خیراندیش، رسول - شایان، سیاوش: ریشه یابی نام و پرچم کشورها، تهران ۱۳۷۰.
* بخش سیاست: ترجمه‌ای از پروژه ترجمه از ویکی پدیای انگلیسی.
== پانویس‌ها ==
{{پانویس}}
== جستارهای وابسته ==
* [[ارتباطات در اردن]]
* [[روابط خارجه اردن]]
* [[فهرست مشاهیر اردن|اشخاص نامدار اردنی]]
* [[فهرست نخست وزیران اردن]]
* [[ارتش اردن]]
* [[تعطیلات رسمی اردن]]
* [[خطوط هواپیمایی پادشاهی اردن]]
* [[نیروی هوایی پادشاهی اردن]]
* [[حمل و نقل در اردن]]
* [[همکاری فرا مدیترانه‌ای در زمینه انرژی‌های قابل تجدید (TREC)]]
* ' [[انجمن پیشاهنگی پسران و دختران اردن]]
* [[حقوق هم جنس بازان در اردن]]
* [[هاشمی]]
* [[حقوق بشر در اردن]]
== پیوند به بیرون ==
==دولت==
* [http://www.nic.gov.jo/En/nitce.htm National Information System (NIS)] Official Government Site
* [http://www.jiblondon.org Jordan Information Bureau in London]
* [http://www.jordanembassyus.org Embassy of the Hashemite Kingdom of Jordan in Washington, D.C.]
== اطلاعات عمومی ==
* [http://www.al-bab.com/arab/countries/jordan.htm Arab Gateway - ''Jordan'']
* [https://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/jo.html CIA World Factbook - ''Jordan'']
* [http://digital.library.unt.edu/govdocs/crs/search.tkl?q=jordan&search_crit=subject&search=Search&date1=Anytime&date2=Anytime&type=form Congressional Research Service (CRS) Reports regarding Jordan]
* [http://dmoz.org/Regional/Middle_East/Jordan Open Directory Project - ''Jordan''] directory category
* [http://www.state.gov/p/nea/ci/jordan/ US State Department - ''Jordan''] includes Background Notes, Country Study and major reports
* [http://www.visitjordan.com Jordan Tourism Board]
== شاه و ملکه ==
* [http://www.kingabdullah.jo/homepage.php ''Homepage of King Abdullah II'']
* [http://www.kinghussein.gov.jo ''Homepage of King Hussein''] - Tribute to [[King Hussein]]
* [http://www.queenrania.jo/ ''Homepage of Queen Rania Al-Abdullah '']
* [http://www.noor.gov.jo/index.htm ''Homepage of Queen Noor'']
== اخبار ==
* [http://www.petra.gov.jo/Default.asp Jordan News Agency (Petra)]
* [http://jordantimes.com/ Jordan Times] News
* [http://news.yahoo.com/fc/World/Jordan Yahoo! Full Coverage - ''Jordan''] headline links
== سایر ==
لینکهایی در حاشیه نوشته شده‌اند احتمالاً لینکهای اسپم هستند که پنهان نگه داشته شده‌اند. لطفا نظر خود را در مورد اینکه آنها را در TALK PAGE )) صفحه گفتگوی اردن بیاوریم یا نیاوریم، بفرمایید. -->
* [http://coins.come2jordan.com/ Coins of the Hashemite Kingdom of Jordan]
* [http://currency.come2jordan.com/ Currency of the Hashemite Kingdom of Jordan]
* [http://stamps.come2jordan.com/ Postage Stamps of the Hashemite Kingdom of Jordan]
* [http://www.bbc.co.uk/dna/h2g2/A472691 h۲g۲ article on Jordan]
{{اتحادیه کشورهای عرب}}
{{کشورهای خاورمیانه}}
[[وېشنيزه:هېوادونه]]
[[رده:اتحادیه عرب]]
[[رده:خاورمیانه]]
[[رده:کشورهای آسیایی]]
[[رده:سازمان کنفرانس اسلامی]]
[[رده:دریای سرخ]]
[[رده:حکومت‌های پادشاهی]]
[[رده:اردن|*]]
[[رده:لوانت]]
[[رده:کشورهای خاورمیانه]]
[[رده:کشورهای جنوب غربی آسیا]]
[[رده:تأسیس شده‌های سال 1956]]
[[رده:کشورهای عرب زبان]]
[[رده:کشورهای اسلامی]]
[[ace:Yordania]]
| 