د "گړپوهنه" د بڼو تر مېنځ توپير

{{صاف}}

'''ګړپوهه''' يا صرف(morphology) د نومونو او فعلونو له اوړون(ګردان) سره تړاو لري. له دې پلوه د يوې يوازېنۍ کره يا معياري پښتو پر وړاندې ګړنۍ يا ګړدودي پښتو بې کچه توپيرونه لري او په دې توګه ډېرليکوال، او رسنوال (ژورنالېستان)، په تېره خبريالان او وياندان له بېلابېلو ګړدودي وارينټونو سره خورا زياته ژبنۍ ګډوډي(انارشي) رامنځته کوي.

 

== نوم اوړون يااسمي ګردان(nominal flection) ==

# نومونه څلور ډوله يا ډلې دي: څيزنوم يا اسم، ستاينوم يا صفت، شمېرنوم يا عدد، نومځری يا ضمير. په دوی کې ضمير تر ټولو زيات لوی او کوشني ډولونه لري. د فعلي ګردان ترڅنګه په دې تړاو هم زياته ګړدودي رنګارنګي رامنځته کېږي، په تېره د سوېل لويديځوالو، په تېره کندهاريانو له خوا چې د خج (اکسنټ) له لامله د نورو ګردو ګړدودوالو پر وړاندې دوه دوه ډوله ښځينه- نرينه پايلې سره توپيروي، لکه ((ښځه)) پر زورکيواله پايله پای ته رسوي او په(ي) يې جمع کوي، خو پلمه يا پلوشه د ټوليزې کره پښتو غوندې په زورواله پايله وايي او په(ې) جمع کوي، دلته يې پر يوڅو بېلګو بسنه کوو: يوې ښځي ښوونکي دخپلي يوې شاګردي د ازمويني پارچې يا پاڼي ورکي کړې؛ زلمی ښوونکئ سپن ږيرئ پلار لري، يو نری نروچکئ سړی او يو غښتلئ اڅکزی دلي راغلل. همداراز د نورو ګردو پر خلاف يووستوي ضميرونه او ادات (مې، دې، يې، دی، ستاسې، چې، کې...) پر (مي، دي، يي، دئ، ستاسي، چي، کي...) اړوي.

# ځينې نور بيا ټولمنلې ښځينه جمع پايله((- يندې)) پر((-انې)) يا((-ګانې)) بدلوي، لکه: مورانې، خورانې، ترورانې، نندرورانې...(زرمله...)يا مورګانې، خورګانې، ترور ګانې، نندرور ګانې...(ننګرهار...).

 

* لازمي(intransitive):

 

* وسمهال(حال):

 

 

4) د يوه بېقاعده فعلي ګردان بېلګه:

 

5) د تواني يا امکاني فعل(Potential verb) ګردان راز راز ګړدودي وارينټونه لري، بېلګې يې دادي: