Content deleted Content added
|
|
|
1) نومونه څلور ډوله يا ډلې دي: څيزنوم يا اسم، ستاينوم يا صفت، شمېرنوم يا عدد، نومځری يا ضمير. په دوی کې ضمير تر ټولو زيات لوی او کوشني ډولونه لري.
# نومونه څلور ډوله يا ډلې دي: څيزنوم يا اسم، ستاينوم يا صفت، شمېرنوم يا عدد، نومځری يا ضمير. په دوی کې ضمير تر ټولو زيات لوی او کوشني ډولونه لري. د فعلي ګردان ترڅنګه په دې تړاو هم زياته ګړدودي رنګارنګي رامنځته کېږي، په تېره د سوېل لويديځوالو، په تېره کندهاريانو له خوا چې د خج (اکسنټ) له لامله د نورو ګردو ګړدودوالو پر وړاندې دوه دوه ډوله ښځينه- نرينه پايلې سره توپيروي، لکه ((ښځه)) پر زورکيواله پايله پای ته رسوي او په(ي) يې جمع کوي، خو پلمه يا پلوشه د ټوليزې کره پښتو غوندې په زورواله پايله وايي او په(ې) جمع کوي، دلته يې پر يوڅو بېلګو بسنه کوو: يوې ښځي ښوونکي دخپلي يوې شاګردي د ازمويني پارچې يا پاڼي ورکي کړې؛ زلمی ښوونکئ سپن ږيرئ پلار لري، يو نری نروچکئ سړی او يو غښتلئ اڅکزی دلي راغلل. همداراز د نورو ګردو پر خلاف يووستوي ضميرونه او ادات (مې، دې، يې، دی، ستاسې، چې، کې...) پر (مي، دي، يي، دئ، ستاسي، چي، کي...) اړوي.
2)# ځينې نور بيا ټولمنلې ښځينه جمع پايله((- يندې)) پر((-انې)) يا((-ګانې)) بدلوي، لکه: مورانې، خورانې، ترورانې، نندرورانې...(زرمله...)يا مورګانې، خورګانې، ترور ګانې، نندرور ګانې...(ننګرهار...). ▼د فعلي ګردان ترڅنګه په دې تړاو هم زياته ګړدودي رنګارنګي رامنځته کېږي، په تېره د سوېل لويديځوالو، په تېره کندهاريانو له خوا چې د خج
3)# زورکيوال ښځينه مفرد او جمع نومونه( کړکۍ، ډوډۍ، ناروغۍ، څوکۍ...) خو له سوېل لويديځ سره شمال ختيځ هم لږوډېره ملتيا کوي او –اَنې هسې بېځايه ورسرباري کوي، لکه: کړکيانې، ډوډيانې، ناروغيانې... . ▼(اکسنټ) له لامله د نورو ګردو ګړدودوالو پر وړاندې دوه دوه ډوله ښځينه- نرينه پايلې سره توپيروي، لکه ((ښځه)) پر زورکيواله پايله پای ته رسوي او په(ي) يې جمع کوي، خو پلمه يا پلوشه د ټوليزې کره پښتو غوندې په زورواله پايله وايي او په(ې) جمع کوي، دلته يې پر يوڅو بېلګو بسنه کوو:
4)# (الف-) او (-و) پای ښځينه نومونه د (–وې) پرځای په ناکره پايله((- ګانې)) جمع کوي، لکه: غواګانې، ژړاګانې، خنداګانې، رڼاګانې، برېښنا ګانې، بيزو ګانې، زانګو ګانې، ورشو ګانې، پېرزوګانې، ارزوګانې ... .هرګوره، (الف-) او(–زور) پای نرينه نومونه په –ګان ډېرګړی(جمع) کېږي، لکه: ماماګان،کاکاګان، اکاګان، لالاګان، بېړاګان، بوراګان، بوده ګان، ساده ګان، خوځنده ګان، پوونده ګان... . ▼
5)# په کره پښتو کې اوږد(و O) ښځينه پايله ده، لکه بيزو، پيشو، زانګو، ورشو... او لنډ(و U) نرينه، لکه لاټو، ټټو، يابو، سادو، جادو، کدو...، نو بايد اردو(پوځ)، ډېپو او داسې هر خپل و پردي نوم نرينه و کارول شي. هرګوره، ((اردو)) د ژبني نامه په توګه، لکه بله هره ژبه، ښځينه راځي ! همداراز ((اړيکی- اړيکي)) نرينه او ((راتلونکې)) ښځينه په پام کې نيول په کاردي، نه د يوشمېر وياندانو غوندې سرچپه! ▼يوې ښځي ښوونکي دخپلي يوې شاګردي د ازمويني پارچې يا پاڼي ورکي کړې؛ زلمی ښوونکئ سپن ږيرئ پلار لري، يو نری نروچکئ سړی او يو غښتلئ اڅکزی دلي راغلل. همداراز د نورو ګردو پر خلاف يووستوي ضميرونه او ادات (مې، دې، يې، دی، ستاسې، چې، کې...) پر (مي، دي، يي، دئ، ستاسي، چي، کي...) اړوي.
▲2) ځينې نور بيا ټولمنلې ښځينه جمع پايله((- يندې)) پر((-انې)) يا((-ګانې)) بدلوي، لکه: مورانې، خورانې، ترورانې، نندرورانې...(زرمله...)يا مورګانې، خورګانې، ترور ګانې، نندرور ګانې...(ننګرهار...).
▲3) زورکيوال ښځينه مفرد او جمع نومونه( کړکۍ، ډوډۍ، ناروغۍ، څوکۍ...) خو له سوېل لويديځ سره شمال ختيځ هم لږوډېره ملتيا کوي او –اَنې هسې بېځايه ورسرباري کوي، لکه: کړکيانې، ډوډيانې، ناروغيانې... .
▲4) (الف-) او (-و) پای ښځينه نومونه د (–وې) پرځای په ناکره پايله((- ګانې)) جمع کوي، لکه: غواګانې، ژړاګانې، خنداګانې، رڼاګانې، برېښنا ګانې، بيزو ګانې، زانګو ګانې، ورشو ګانې، پېرزوګانې، ارزوګانې... .
هرګوره، (الف-) او(–زور) پای نرينه نومونه په –ګان ډېرګړی(جمع) کېږي، لکه: ماماګان،کاکاګان، اکاګان، لالاګان، بېړاګان، بوراګان، بوده ګان، ساده ګان، خوځنده ګان، پوونده ګان... .
▲5) په کره پښتو کې اوږد(و O) ښځينه پايله ده، لکه بيزو، پيشو، زانګو، ورشو... او لنډ(و U) نرينه، لکه لاټو، ټټو، يابو، سادو، جادو، کدو...، نو بايد اردو(پوځ)، ډېپو او داسې هر خپل و پردي نوم نرينه و کارول شي. هرګوره، ((اردو)) د ژبني نامه په توګه، لکه بله هره ژبه، ښځينه راځي!
همداراز ((اړيکی- اړيکي)) نرينه او ((راتلونکې)) ښځينه په پام کې نيول په کاردي، نه د يوشمېر وياندانو غوندې سرچپه!
{| class="wikitable"
|
