د "چينايي دوديزه درملگري" د بڼو تر مېنځ توپير

د [[چين]] [[دودیز طب]] د اوږدي مودي د پرمختيا په [[تاريخ]] کې د واقعيتونو او تجربو د جمعبندي کولو له لارې په تدريجي توګه رامنځته شوي چه په دي توګه د چيني ملت ځانګړي خصوصيت لرونکي طبي سيستم ايجاد شوي دي ٠. د چين دودیز طب هم د چين د بيلا بيلو قومونو طب ګڼل کيږي چه په دي کې په عمده توګه د [[هان]] ، [[تبت]] ، [[مغول]] او [[ويغور]] د قومونو [[طب]] شامل دي ٠.

له دي امله چه د هان قوم نفوس تر ټولو نه زيات دي ، نو د چيني عنعنوي طب په هکله د خان قوم د ژبي ليک دود تر ټولو نه مخکې رامنځته شوي او کلتوري تاريخ يي نسبتأ اوږد دي ،دي، نو په نړۍ کې د هان قوم د عنعنوي طب اغيزه ډيره لويه ده ٠. په نولسمه پيړۍ کې چين ته د لويديځې نړۍ د طب د داخليدو او مروج کيدو نه وروسته د هان قوم طب د چين عنعنوي طب په توګه وګڼل شو ٠.

د [[چين]] د دودیز طب د پرمختيا په بهير کې د [[هان]] قوم [[طب]] د نوو قومونو په نسبت تاريخ يي ډير لرغوني دي او واقعي تجربې او اړوندې تيوري نسبأ مکملې او زياتې ښکاري٠ښکاري.

د [[چين]] د ژيړ سيند د دواړو غاړو سيمه د چين د دودیز طب د رامنځته کيدو سرچينه ګڼل کيږي او وړاندې له وړاندې نه په دي سيمه کې اړوند طبي علمي سيستم جوړ شوي و ٠. د چين د عنعنوي طب د پرمختيا په اوږد تاريخ کې بيلا بيل اړوند احتراعات ، ډير مشهور ډاکتران او مهمې اړوندې طبي علمي ډلې او اثارونه رامنځ ته شوي وو ٠.

د څه د پاسه درو زرو کلونو نه مخکې د [[شانګ]] د سلسلې په هغه [[ليک دود]] کې چه د لاک پر کاسه او د ځناورو پر هډوکو باندې حکاکي شوي ،شوي، د [[روغتيا]] او د څه د پاسه لس ډولونو ناروغيو په باب تفصيلات ليکل شوي وو ٠. د جو سلسلې په دوره کې په چين کې د کتلوکتلو، ، پوښتنې ،پوښتنې، د بويولو په ګډون د ناروغيو د درملنې کولو او د درملونو ، [[د ستنې طب]] او جراحي عملياتو په شمول د تداوي ځيني طريقې تر استفادي لاندې راغلي وي ٠. د چنګ او هان د امپورطورۍ په دوره کې د هوانګ دي په نامه د طبي څيړنې په باب مشهور اثار چه د چين په تاريخ کې تر ټولو نه لومړي طبي اثار ګڼل کيږي ،کيږي، رامنځته شوي ؤ ٠. ور پسي د لويي تبې د ناروغۍ باب تيورۍ چه د جيان ځونګ جنګ له خوا ليکل شوي ،شوي، رامنځته شوې وه چه په دي اثارو کې په خاص ډول د بيلا بيلو اړوندو ناروغيو د تشخيص او تداوي په هکله تفصيلات بيان شوي دي چه د باليني طب د څيړنې د پرمختيا له پاره يي کلک بنسټ کيښودلي ؤ ٠. هان د چين د خان د سلسلې په دوره کې د طب په هکله د جراحي علملياتو سويه نسبتأ لوړه وه ٠. د درو مملکتونو په باب يو اثر کې چه د ميلادي کال له دوو سوو شلم کال نه تر دوه سوه اتيايم کاله پوري رامنځ ته شوي ،شوي، دا ليکل شوي چه په هغه دوره کې نامتو ډاکتر هوا تو د بي هوشي د درو درمل په واسطه بيلا بيل جراحي عمليات تر سره کول ٠.

د وي او جن د سلسلو نه ( ميلادي کال ٢٢٠ کال __ ٥٨٩ کال ) د سوي تان د پنځو سلسلو تر دورې پورې ( ميلادي کال ٥٨١ کال __ ٩٦٠ کال ) د نبض د شميرنې له لارې د ناروغيو د تشخيص په هکله ستر پرمختګ تر لاسه شوي ؤ٠ؤ. د جن د سلسلې په دوره کې د تبض د شميرنې په باب هغه مشهور اثارکې چه په نوموړي سلسله کې د نامتو ډاکتر وانګ شو حه له خوا ليکل شوي ، څلري ويشت ډول نبض بيان شوي دي ٠. دغه اثارو نه يوازي د چين پر طبي علم باندې ستره اغيزه اچولي بلکه بهر ته هم خپور شوي ؤ ٠. دغه راز د نوموړي سلسلې په دوره کې د سوزني طب له پاره ، د درملونو د جوړولو ، د جراحي عملياتواو د ماشومانو د ناروغيو د علاج په برخو کې هم ډير ارزښناک طبي اثار رامنځته شوي وو٠وو.

د سونک د سلسلې په دوره کې ( ميلادي ٩٦٠ کال __ ١٢٧٩ کال ) د طبي پوهنې په هکله د سوزني طب په برخه کې لوي اصلاحات رامنځته شول چه په دي بهير کې د اړوندې طبي روزنې په هکله د زده کونکو له پاره د کار ازموينه رامنځته شوې وه ٠. د مينګ په سلسله کې ( ميلادي کال ١٣٦٨ کال __ ١٦٤٤ کال ) يو شمير طبي کارپوهانو د لويي تبې ، عمومي تبې او سخته ساري ناروغۍ سره جلا کړي وه او د چن د سلسلې تر دورې پوري د نوموړو ناروغيو په باب ځيني خاص اثار رامنځته شول ٠.

د چين د مينګ د سلسلې له پيل نه لويديځ طب چين ته داخل شوي او په هغه وخت کې يو شمير طبي کارپوهانو دا نظر درلود چه د چين عنعنوي طب دي له لويديځ طب سره يو ځاي استعمال شي ترڅو دواړه طب يو د بل کمبود ليري کړي او يو له بل څخه ګټې واخلي ٠.

د چين د دودیز طب اساسي تيوري د [[انسان]] د بدني حياتي فعاليتونو او د [[ناروغي]]و د بدليدو د قانون سره سم رامنځته شوې او پکې د ناروغيو د علتونو، د تشخيص د طريقو ، د درملنه لارې ، د ناروغۍ د مصنونيت ، د روغتيا د ساتنې او د داسي نورو محتوياتو څخه عبارت دي ٠.

د چين د قديمي فلسفې له نظره د انسان په شمول هر طبيعي موجودات ټول متناقض موجودات دي ٠. د چين عنعنوي طب د نوموړي تيورۍ په نظر د انسانو د بدن د پاسني او لاندني برخې ، د بدن د بهرنيو او داخلي بيلا بيلو برخو او د انسان او د طبيعي چاپيريال ترمنځ نه يوازي نژدي اړيکې لري بلکه يو له بل سره متناقض هم دي ٠. نو که د نوموړو بيلا بيلو خواوو ترمنځ د روابطو هماهنګۍ خرابه شي ، ناروغۍ به پيدا شي ٠.

د نوموړي تيوري سره سم د چين د عنعنوي طب له نظره په طبيعي نړۍ کې ټول موجودات په پنځو ډولونو خاصيت لرونکو موادو پوري اړه لري چه دغه ينځه ډول خاصيت لرونکي مواد يعني لرګې، اور ، خاورې ، سره زر او اوبه ګڼل کيږي ٠. دغه پنځه ډول مواد يو له بل سره جلا نه کيږي خو له بلي خوا يو له بل سره متناقض هم دي ٠. د چين عنعنوي طب د د غې تيورۍ له مخې د انسان د بدن د داخلي بيلا بيلو جهازونو د ناروغيو تشخيص کوي ٠.

د [[چين]] د عنعوي طب د تيوري سره سم د طبيعي نړۍ د نجومنجوم، ،دد هوا پيژندنې او د هوا بدلون د انسانو پر روغتيا او ناروغيو باندې اغيزه لري او د کال د پسرليپسرلي، ، دوبي ،دوبي، مني او ژمي د څلورو فصلونو د هوا بدليدو په بهير کې د څلورو فصلونو د باد ،باد، [[يخنۍ]] ، [[ګرمي]] ، لوندوالي ،لوندوالي، [[وچکالي]] او اور په ګډون شپږ ډول عوامل رامنځته کيږي ٠. د دغو طبيعي پديدې د بدلونونو د عوامل او د ناروغيو ترمنځ اړيکي لري ٠.

د [[چين]] د عنعنوي طب له نظره د انسان د بدن د بيلا بيلو جهازونو لکه د زړهزړه، ، ځګر، ځګر ،طحال، طحال ، سږي ،سږي، بډوډۍ او د کلمې ، دماغ ،کولمې، دماغ، هډوکو او داسي نورو بدني جهازونو د فيزيولوژيکي رول او د ناروغيو د بدلونونو ترمنځ اړيکي موجود دي ٠.

د چين د دودیز طب د تيورۍ سره سم د بدن په د ننه کې د هوا او د ويني انتقالي لاره شته او په ټول بدن کې يي مهم رول لري ٠. که په دغه سيستم کې کوم بدلون رامنځته شي ،شي، دا به د بدني جهازونو د ناروغيو سبب شي ٠.

د چين د عنعنوي طب له نظره د انسان د بدن د بهرنيو برخو او د بدن د داخلي جهازونو ترمنځ نژدي اړيکي لري ، که چيري د انسان د بدن دننه د جهازونو په کارونو کې کوم بدلون رامنځته شوي ، حتمأ به يي د بدن د بهرنيو برخو لکه د روح ، رنګ ، شکل له داسي نورو برخو نه څرګند شي ٠.

د کتني تشخيص په عمده ډول د سړي د روح ، د مخ رنګ ، د ژبي رنګ ، د بدن د پوستکې رنګ ، د ميتياز او غول رنګ او د داسي نور د بدن بهرني برخې د بدلونونو څخه عبارت دي ٠.

د يويولو تشخيص په دي ډول دي چه ډاکتر د ناروغانو د اوازونو او د مدفوعاتو د بوي سره سم د ناروغيو تشخيص کوي. په ٠ دي بهير کې ډاکتران د ناروغانو د اوازونو د بدلونونو او د بدن د بيلا بيلو جهازونو د تغييراتو په باب معلومات تر لاسه کوي چه نوموړي اوازونه د ناروغانو د خبرو، تنفس ، د ټوخي او داسي نور اوازونو څخه عبارت دي. بوي له دوو برخو څخه عبارت دي چه يو يي د ناروغانو د بدن او بل يي د مدفوعاتو څخه خپري شوي دي.

د دغې طريقې له مخې ډاکتران له ناروغانو يا د دوي د خپلوانو څخه د پوښتنې له لارې د ناروغيو د پيښيدو ، پرمختيا او د علاج په باب يو لړ اړوند معلومات تر لاسه کوي او په عين وخت کې د ناروغيو او د ناروغانو د ورځني ژوند ، د کار چاپيريال ، د خوارکونو او د واده په هکله د ناروغيو په ارتباط يو لړ معلومات لاس ته راوړي ٠.

د پوښتنې په تشخيص کې د ناروغانو اړوند شخصي حالت شامل دي ٠. لکه د ناروغ نومنوم، ، جنس، جنس ،عمر، عمر ، کار ،کار، واده او داسي نور ٠ بر سيره پر دي د ناروغانو دناروغيو او اړوند شخصي او کورنيو تاريخ هم پکې شامل دي ٠.

ډاکتران په خپلو لاسونو د ناروغانو د بدن سره د تماس نيولو له لاري ناروغۍ تشخيص کوي او دغه ډول تشخيص په دوو برخو ويشل کيږي چه لومړي د نبض د شميرلو او احساسولو په واسطه د تشخيض په بهير کې د نبض د ضربانونو د بدلون سره سم د ناروغيو په باب معلومات تر لاسه کوي ٠. دوهم په لاسونو د ناروغانو د بدن پر اړوندو برخو باندې فشار اچول دي او له دې لارې د اړوندې بدني برخې ناروغۍ درک کوي ٠.