د ۲۳:۰۲, ۲۶ جون ۲۰۰۹ بڼه سرچينې کتل 82.139.171.141 (خبرې اترې) د سمون لنډیز نسته → تېر توپير		د ۲۳:۱۰, ۲۶ جون ۲۰۰۹ بڼه سرچينې کتل 82.139.171.141 (خبرې اترې) د سمون لنډیز نسته بل توپير ←
۲ کرښه: '''ډي آکسي رابونيوکليک اسيد''' (په انګرېزي: '''DeoxyriboNucleic Acid''') يو ډول [[نيوکليک اسيد]] دی چې د ژوندي اورګانيزمونو د کړنو، دندو او ودې جنيټيکي لارښوونې په ځان کې لري. د ځينو [[ويروس\|ويروسونو]] او د [[آر ان اې (RNA)\|آر ان اې]] د [[جينوم\|جينومونو]] په استثنا، نور ټول ژوندي د ډي ان اې نه برخمن دي. په ژونکو (سلولونو) کې د ډي ان اې اهمه دنده د اوږدمهالو جنيټيکي مالوماتو زېرمه کول دي. په ډي ان اې کې شته جنيټيکي عملي لارښوونې، په ژونکو کې د پروټينونو او د آر ان اې د ماليکيولونو په جوړولو کې کارېږي. د ډي ان اې هغه برخې چې د ځان سره جنيټيکي مالومات لېږدوي د [[جين]] په نامه يادېږي، خو د ډي ان اې ځينې نورې کړۍ، د جوړېدو او رغولو په مقصد کارېږي او يا هم دا سلسلې د جنيټيکي مالوماتو په څرګندولو او منظم کولو کې ښکېل دي. د کيميايي جوړښت له مخې ډي ان اې له دوؤ اوږدؤ پوليميري ريتاړو، چې جوړښتي يوونونه (واحدونه) يې [[نيوکليوټايډ\|نيوکليوټايډونه]] دي جوړه شوې. د ډي ان اې همدا [[پوليمر\|پوليمري]] ريتاړې د يو ډول کيميايي شمزۍ چې د قندونو او فاسفېټونو د ډلو نه جوړه ده سره يوځای نښلوي. د ډي ان اې دا دوه ريتاړې يو بل ته په موازي ډول پرتې دي. د ډي ان اې شمزۍ په ځان کې څلور ډوله ماليکيولونه لري چې د [[نيوکليوبېز\|بېزونو]] په نامه يادېږي او دا د همدغو څلورو بېزونو د تسلسل سبب دی چې جنيټيکي مالومات د کوډونو په توګه خوندي پراته دي. د ډي ان اې تر ټولو لويه دنده د جنيټيکي کوډونو په کارولو سره د [[امينو اسيد\|امينو اسيدو]] د لړۍ نه د [[پروټين\|پروټينو]] جوړېدنه ده. په [[ايوکاريوټ\|ايوکاريوټونو]] کې لکه ژوي او بوټي، ډي ان اې د ژونکو په هستو کې وي، خو په [[پروکاريوټ\|پروکاريوټونو]] کې لکه ~~باکټريا،~~[[باکټريا]]، ډي ان اې د ژونکو په [[سايټوپلازم]] کې موندل کېږي. [[انزايم\|انزايمونو]] ته ناورته، ډي ان اې په ماليکيولونو مستقيمه اغېزه نه ~~کوي،~~لري، بلکه ~~بېلابېل~~د بېلابېلو انزايمونه ~~په خپلو کړنو~~کړنې ډي ان اې اغېزمن ~~کوي~~کوي، او د نورو ډي ان اې په جوړولو کې، د ډي ان اې په ريپلېکېشن يا تکرار او يا هم د پروټيونو په ټرانسکرايب يا مخليکنې کې د ډي ان اې مالومات کاپي کوي. په [[کروموزوم\|کروموزومونو]] کې، [[کروماټين\|کروماټيني]] پروټين لکه ~~هېسټونونه،~~[[هېسټون\|هېسټونونه]]، ډي ان اې سره راټولوي او منظموي يې. همدا شان په هستې کې ~~دننه~~دننه، کروموزومونه د نورو پروټينو سره، د خپلمنځي تعاملاتو په کنټرول کې مرسته کوي. In [[eukaryote]]s such as [[animals]] and [[plants]], DNA is stored inside the [[cell nucleus]], while in [[prokaryote]]s such as [[bacteria]], the DNA is in the cell's [[cytoplasm]]. Unlike [[enzymes]], DNA does not act directly on other molecules; rather, various enzymes act on DNA and copy its information into either more DNA, in [[DNA replication]], or [[transcription (genetics)\|transcribe]] it into protein. In [[chromosome]]s, [[chromatin]] proteins such as [[histone]]s compact and organize DNA, as well as helping control its interactions with other proteins in the nucleus. DNA is a long [[polymer]] of simple units called [[nucleotide]]s, which are held together by a backbone made of sugars and phosphate groups. This backbone carries four types of molecules called [[nucleobase\|bases]] and it is the sequence of these four bases that encodes information. The major function of DNA is to encode the sequence of [[amino acid residue]]s in [[protein]]s, using the [[genetic code]]. To read the genetic code, cells make a copy of a stretch of DNA in the nucleic acid [[RNA]]. These RNA copies can then be used to direct [[protein synthesis]], but they can also be used directly as parts of [[ribosome]]s or [[spliceosome]]s.

د "ډي آکسي رايبونيوکليک اسيد" د بڼو تر مېنځ توپير