د "عنایت الله رشید" د بڼو تر مېنځ توپير

اَو مرحوْم ښاغليښاغلی پوهنمل اُستاد عنایت الله (ج) رشید يو مدت د افغانستان د حکومت د اِسلامي شئون اَو دِ اَوقاف د وزارت سرپرست وو ، يعني همآﮞ مهال کښې چې يو نــِــوَی وزیر ټاکل شوَی نه وو ، د افغانستان په يوِه سابقه حکومت کښې دِ هاسې موقت وزیر په حیث حکومتي وظیفه ئې لرله ، او همداراز د ارزښتمند کابل پوهنتون د سابقه «د اِجتماعي علوم د پوهنځي» رئيس وو ، او همداراز په کابل پوهنتون کښې د ژوْرنالیزم او د صحافت اُستاد اَو وُرســَــره د کابل پوهنتون د ژِبېوﮞ او د ادبیات د پوهنځي د عربي ژِبې ءِ ډېپارټمنټ آمر او اُستاد هم وو ، او يو مدت هم د افغانستان د علوم د اکادېمي عضو او غړی او همکار وو ، او يو څه وړاندې تر همآﮞ همکاريهمکارۍ ، د افغانستان د اسلامي علوم ءِ تحقیقات (او د څېړنوﮞ) په مرکز کښې ءِ تأریخ ءِ ډېپارټمنټ آمر وو . او همداراز د افغانستان د غزني ولایت د مطبوعات د مدیر په حیث هم وظیفه ئې لرله ، او تقریباً لس کاله (اَو څو نورې میاستې هم وُرســَــره) ئې د قدرمند مصر د عربي جمهوریت په پلازمېنې یا پایتخت کښې ، د قاهرې په قدرمند ښار کښې د مصر د راډيو او ءِ تلویزیون (يا تېلېـڤـيزیون يا ءِ ترېـلــِــرېــوِيـنــِــمڅـېـوْن) په مؤسسې کښې د خارجي یا بهرني نشرات يا خپرونېوﮞ د څانګې د پښتو ژِبې د پروګرام (يا پروړاکرښ) په برخې کښې رَسمي همکار وو . او همداراز  د راډيو افغانستان د خارجی نشرات (يا د بهرنيبــَــهرَنــِــيوں خپرونېوﮞخپــَــرَوِنېوﮞ) د څانګې د عربي ژِبې د پروګرام (يا پروړاکرښ) ســَــره ءِ ترجمې يا ژباړې او د نطاقي يا د وياندي په برخې کښې هم همکار وو . همداراز تقریباً په غیر ِ رسمي ډَول ، يو څو مدت بدون د کوْم رسمي معاش يا بدون د کوْم حکومتي اُجرت يا مزد ءِ ترلاسه کول څې ، په يو څو وروْستــِــيوں یا آخــِــري ورَځـېـوں کښې د ۱۹۹۲ د میلادي یا مسيحي زېږدین په کال کښې او هم په څو نسبتمند کمېوں اولي میاستوں د ۱۹۹۳ د میلادي یا مسیحي زېږدین په کال کښې ، د افغانستان ءِ داخلي جنګان په وقت کښې چې د ځينې پخوائي یا سابقه همتحصیلي عالیقدروں دوستوں او د ځينې عالیقدروﮞ خېښوں په مرَسته د قدرمند اُروپايي د چېک د جمهوریت پلازمېني يا پایتخت ته د کورنۍ د ځينې غړيوﮞ ســَــره په سفر د افغانستان ءِ داخلي جنګان څې وُوَتــِــلــَــی شوْ ، د چېک د قدرمند جمهوریت د پراګ په ارزښتمند ښار کښې ، يو نسبت مند لنډ مدت د افغانستان د حکومت ءِ ســِــفارَت ســَــره ، دِ یوِه نسبتمند کم مدت لپاره ، بدون د کوْم رسمي معاش څې مګر ځينې اِداري همکاریان ئې هالته وُلــَــرِل ، مګر البته بدون د کوْم حکومتي معاش يا بدون د رَسمي مــُــزد د پيسېوںپـــَــېـسېوں دءِ ترلاسه کړل څې ، او مګر چې د نسبت مند کم مدت څې وروْسته ، د چېک د جمهوریت څې ، د ځمکي د لارې په سفر يا په درومـېـدا ، او د آلمان يا جـېـړمني يا دویچلــَــند د ارزښتمند هېواد د لارې څې ، د هالنډ په قدرمند اُروپايي شاهي هېواد کښې د پناهنده او د مهاجر په ډَول راتللی وو ، او همالته د مهاجر په ډَول رَسمي منل شوَی وو ، او بیا وروْسته د هالنډ په قدرمند هېواد کښې د رَسمي منل شوي ښاروَند په حیث مېشت وو .

په خپله د مرحوْم ښاغلي غلام قادر مسکین صاحب پلار صاحب ئې يعني مرحوْم ښاغلی عطاء محمد خان صاحب د افغانستان يو حکومتي فتویٰ ګر وو چې لــِــکه چې د خپل عصر د ځينې نــِــويوﮞ ستونزمندېوﮞ چارېوﮞ د حل يا ســُــسـتــئـېـلــَــهـشوْن یا solution لپاره د حکم د میندل وظیفه ئې لــِــکه چې لرله ، چې مګر کوْمه پلا د خپل وقت کوْم پادشاه (شاید امیر عبد الرحمــٰــن خان) پې په قهر شوَی شاید چې وو او د افغانستان حکومتي فتویٰ ګر ښاغلی عطاء محمد خان ئې بندي او زِنداني کړلی وو او ځينې شخصي ځمکې او جایداد ئې چې لرل ترې ضبط شوي وو ، چې بیا په بنديخانې يا زِندان کښې د مرحوْم عطاء محمد خان صاحب ســَــره مشر زوي ئې يعني مرحوْم ښاغلی غلام قادر مسکین صاحب هم د خپل پلار صاحب د خدمت لپاره اُوسېده او په زِندان کښې ترې تعلیم او لوَست او زده کړې ئې ترلاسه کول ، او چې ملکیت او خاوندتهیا او جایداد او شخصي ځمکې ءِ دوي چې حکومت ضبط کړل ، نور مرحوْم ښاغلي غلام قادر مسکین صاحب خپل ځان ته د «مسکینمــِــسکین» تخلص ئې وټاکه چې هاسې بېوزلي ته فرمایل کېدل چې اِسکان مند او په يوِه ځي کښې که پائي يا پاته کېدِه او تجارت يا کوْم سفر ئې نه شوْ کولی ، او نسبتمند شتمن که نه وو ، چې همدا د «مسکین» تخلص ، مرحوْم ښاغلي پوهنمل اُستاد عنایت الله (ج) رشید هم پخوا يا سابقاً کارَوِل ، مګر د مصر په قدرمند عربي جمهوریت کښې د خارجي راډيويي نشرات په برخې کښې د وظیفې په وقت کښې ښاغلي عنایت الله (ج) رشید ته فرمایل شوي وو چې د «مسکین» تخلص يو څه مناسب یا وَړ نــِــه وو ، او باید چې کوْم بــِــل د اُمېد د بخښن تخلص ئې که ځان ته ټاکلی ئې وَی ، چې بیا د ښاغلي عنایت الله (ج) رشید صاحب يو نږدې خېښ ئې وو چې ښاغلی «رشید» نوْمېده او په افسوس چې د قدرمند افغانستان د پلخمريپــُــلــِــخــُــمري د اَرزِښتمند ښار د برېښنا يا د برق د بند اُوبېوﮞ ته نږدې شاید چې د اَوداســِــه يا د وضوء کــَــوِل په وقت کښې لوېدلی او وفات شوَی وو (په تأسف) نور د همآﮞ قدرمند خېښ د ارزښتمند ياد د ژوَندي ساتل لپاره هم ښاغلي عنایت الله (ج) مسکین صاحب خپل تخلص ئې رسماً «رشید» ته واړاوِه .

مرحوْم ښاغلی پوهنمل اُستاد عنایت الله (ج) رشید د پلار او مور دواړېـوﮞ خواووﮞ څې پښتون وو ، مګر مرحوْم پلار صاحب ئې يعني مرحوْم ښاغلی غلام قادر مسکین صاحب چې ځينې پښتو شــِــعرانشــِــعـران (يا وَيښتجوړې) ئې هم لیکلي ترې سته پائي يا پاته شوي دي ، او هم ويل شوي چې د پښتو ژِبې د ګرامر يا ءِ صرف او نحو يو کتاب ئې هم په افغانستان کښې چاپ شوَی وو ، او يوه حکومتي جائزه ئې هم د همآﮞ کتاب د لیکل لپاره مرحوْم ښاغلي غلام قادر مسکین صاحب ته وَرکړله شوې وه ، د مرحوْم ښاغلي غلام قادر مسکین صاحب نږدې کورنۍ ئې د کابل د ولایت د چهار آسیاب د ولسوالۍ د «موسیٰ هي» د سیمې يا مــِــنطــَــقې څې وو ، چې د لوګر د ارزښتمند ولایت ترڅنګ سیمه ده ، مګر ځينې ډېر پخوا نیکه ګان ئې اصلاً د افغانستان د ارزښتمند وطن یا هېواد ، د زابل د قدرمند ولایت د مرکز يا د پلازمېنې د کلات (يا د قلعات) د ښار څې وو چې د زابل ارزښتمند ولایت د قندهار (يا د کندهار يا د کــَــندَرکــَــنـدَر) د ارزښتمند ولایت او د غزني د ارزښتمند ولایت ترمنځ ځي کښې دئ ، او مګر همداراز د افغانستان د قدرمند هېواد ، د زابل ارزښتمند ولایت هم ، د پکتیکا او د اُروزګان د ارزښتمندوں ولایتوں او د ارزښتمند پاکستان د هېواد ، د بلوچستان د قدرمندې صوبې ترڅنګ هم څه جغرافیايي (يا ځمــِــکــَــرښيځ) وضعیت (يا پــُــځـيـسـوْن يا پــُــځـيـشوْن) يا position لــَــري ، او د مرحوْم ښاغلي غلام قادر مسکین صاحب ، پښتون قوم يا ټبر ئې ءِ «سلیمان خېل» قدرمند قوم يا ټبر فرمایل شوَی وو ، او مګر د مرحوْم ښاغلي پوهنمل اُستاد عنایت الله (ج) رشید ، د ماما صاحب قوم يا ټبر ئې د پښتنوﮞ د «اَنــدَړاَنـدَړ» قدرمند قوم يا ټبر فرمایل شوَی وو چې ډېرتر د غزني په قدرمند ولایت کښې لــِــکه چې د «اَنـدَړ» قدرمند قوم يا ټبر هالته مېشتــِــه وو .

مګر مرحوْم ښاغلی پوهنمل اُستاد عنایت الله (ج) رشید تقریباً شپږ کالن وو چې مور صاحبه ئې په افسوس چې په طبیعي مرګ په افسوس چې وفات شوې وه ، او بیا ءِ دوي پلار صاحب يو بــِــل وادِه ئې وکړ چې د مرحوْم ښاغلي پوهنمل اُستاد عنایت الله (ج) رشید دوَيمه مور صاحبه ئې اصلاً د شوروي ازبکستاناُزبـېـکــِــستان يا د بــُــخارا د اِمارت څې افغانستان ته د يوې روښان آندې مګر د مهاجرانمهاجروں شويوں عالیقدرې کورنۍ څې وه چې په افغانستان کښې په دَري پاړسي قدرمندې ژِبې خبرې ئې فرمایل ، او مګر مرحوْم ښاغلی پوهنمل اُستاد عنایت الله (ج) رشید که څه هم چې وړاندې د مکتب يا د ښوونځي ءِ تلــِــل څې ، په کور کښې پخوا په پښتو ارزښتمندې ژِبې ډېرتر غږېدل ، مګر وروْسته دَري پاړسي قدرمنده ژبه ئې هم ءِ دوَيمې مور صاحبې د راتلوﮞ ســَــره د پلاري کور ژِبه ئې او تر ډېر حد پورې خپله ژِبه ئې هم شوِله ، ځکه نور مرحوْم ښاغلي پوهنمل اُستاد عنایت الله (ج) رشید ، ژِبيځژِبــَــهـيځ (يا ژِبـيـځ) کوْم تعصب ئې هم هېڅ نه لرل ، که څه هم چې پښتو قدرمنده ژِبه دوي ته اولي او موري ژِبه ئې وه ، او پښتو قدرمنده ژِبه دوي ته په طبیعي ډَول ګرانهه ترینهه ژِبه ئې وه .

مرحوْم ښاغلی پوهنمل اُستاد عنایت الله (ج) رشید صاحب ، ټول څلور عالیقدرې مرحوْمې خوَيندې (يا عالیقدرې خور ګان) ئې لرل ، او ټول اُووِه عالیقدران وروڼه ئې لرل ، مګر يو عالیقدر ورور صاحب ئې په وړکتابه کښې په افسوس چې وفات شوَی وو . اَو دِ اُووِهاُووِهوں عالیقدروں وروڼوں ءِ دوي څې په ۲۰۱۹ ميلادي يا زېږدین کال کښې دوه نسبت مندان (يا بــَــرخئــَــړیکمــَــندان) کــِــشران مګر عالیقدران وروڼه ءِ دوي ژوَندیان سته وو ، اَو دِ عقیدې اَو دِ باوَر ســَــره ســَــنم ، دِ پاک خــُــداي (جــَــلَّ جــَــلالــُــهُ اَو ځــَــلـېـدِه ځــَــلاوالــَــی ئې اَو لـوَړ اِېـسـانـد شوْ بـرَم ئې) ستــِــر دَربار ته بې حد اَو بې څنډ ډېر زیاد شــُــکران چې دوي دوه عالیقدران تر د همدې ءِ ۲۰۱۹ ميلادي يا زېږدین کال د نوامبر يا د نوڤـېـمـبــېــر دِ مياستې په ۲۵ ــِــمې نېټې کښې ژوَندیان وو اَو اُمېد سته دئ چې عــُــمــْــران اَو ژوَندان ئې اُوږدِه تــَــرین که شي . اِلــَــٰــهي آمین .

مرحوْم ښاغلی پوهنمل اُستاد عنایت الله (ج) رشید ، د استقلال په فرانسوي افغاني مکتب يا ښوونځي کښې د اول صنف يا ټولګي څې تر اُووِم صنف يا ټولګي پورې متعلم يا زده کړندوي وو ، او فرانسوي ژِبه هم دوي ته ښه ژِبه اېسېدله او دوي ته ګرانهه ژِبه وه ، او دوي د استقلال د قدرمند فرانسوي افغاني مکتب يا ښوونځي څې ښه يادان ئې لرل ، او حتیٰ چې د مکتب يا د ښوونځي د فرانسوي ژِبې د لوَستان څې ځينې لوَستان ئې په ياد کښې ئې وو چې يو متن ئې مثلاً ياداوِه چې د écureuil یا ءِ ســِــنجاب يا د نولي د ژِوي ياد په کښې وو ، همداراز ءِ دوي يو فرانسوي عالیقدر معلم يا ښوواند صاحب نوْم ئې هم ياداوِه چې Monsieur (Mister) Momal نوْمېده ، او د استقلال فرانسوي افغاني مکتب چې د افغانستان د شاهي ارګ ترڅنګ وو ، نور ءِ دوي ځينې همصنفیان يا همټولګیان د افغانستان د حکومت د ځينېوں عالیقدروں لوَړ رُتبه کارمندوں قدرمندان زامن هم وو ، او لــِــکه چې د افغانستان يو والاحضرت شهزاده صاحب هم ءِ دوي همصنفی یا همټولګی صاحب وو ، او هالته د استقلال په فرانسوي افغاني مکتب يا ښوونځي کښې مرحوْم ښاغلی پوهنمل اُستاد عنایت الله (ج) رشید د نسبتمندوﮞ ښه زده کړندویوﮞ څې هم وو ، مګر د مرحوْم ښاغلي پوهنمل اُستاد عنایت الله (ج) رشید دِ پلار صاحب ءِ دوي ، اقتصادي وضعیت(يا سـپــَــمايـيـځ يا اِېـکــَــهـولـنـمـانـځـئـوډنـيـځ) یا economic موقف (يا ځايــِــښـتـشـوْن) یا situation یا حالتان (يا اُوسوْنتهیاهې) نسبتمند ډېر ښه نه وو ، او ارزښتمنده کورنۍ ئې نسبت مند يو څه لویه کورنۍ هم وه ، او همداراز په همآﮞ وقتوﮞ کښې په ځينېوں نوروﮞ ارزښتمندوں هېوادوﮞ کښې دوَيم جهاني جنګ وو ، ځکه نور د جهان اقتصادي او مالي او تجارتي او سوداګريځ وضع هم ښه نه وه ، مګر که څه هم چې افغانستان کښې يو څه صلح او سوله او آرامي وه ، مګر د مرحوْم ښاغلي پوهنمل اُستاد عنایت الله (ج) رشید ، پلار صاحب ئې د اقتصادي ستونزېوﮞ د کــَــويزې يا د cause یا د سبب څې مجبور يا اړ شوْ چې خپل دوَيم زوي مرحوْم ښاغلی پوهنمل اُستاد عنایت الله (ج) رشید ، د افغانستان د کابل ولایت د پغمان حکومتي دیني اسلامي قدرمندې مدرسې کښې شامل کړي ، چې همآﮞ دیني اسلامي قدرمنده مدرسه ، د افغانستان د وړاندېتګ يا دِ پــِــروړاګــِــرځ یا دِ progress غوښتنواند اعلیٰ حضرت امیر او شاه امان الله (ج) خان د حکومت د خوا څې جوړه کړله شوې وه ، او د زده کړندویوﮞ لپاره لیلیه او د شپې د ويده کېدو لپاره ودانۍ ئې هم لرله ، او خوراک او څښاک او کالي او بسترې او ځينې نور مصرفان او لګښتان د افغانستان د شاهي حکومت د خوا څې د همآﮞ حکومتي قدرمندې دیني اسلامي مدرسې زده کړندویوﮞ ته وَرکــَــوِل کېدل ، او مګر په همآﮞ حکومتي دیني قدرمندې مدرسې کښې ، د اسلامي دیني قدرمندوﮞ علوم ترڅنګ ، د ریاضي ، فیزیک ، کېميا ، بيولوژي ، تأریخ ، او جغرافيې ، او ءِ دري پاړسي ژِبه ، او د پښتو ژِبه ، اَو د عربي ژِبه او د انګلیسي ژِبه هم لوَستل کېدل ، چې مرحوْم ښاغلي پوهنمل اُستاد عنایت الله (ج) رشید فرمایل چې ، د استقلال په فرانسوي افغاني مکتب يا ښوونځي کښې چې لوَستان يو څه لوَړتره سویه وال يا يو څه ستونزمندتر وو مګر د پغمان په قدرمندې اسلامي ديني مدرسې کښې دَرسان او لوَستان مرحوْم ښاغلي پوهنمل اُستاد عنایت الله (ج) رشید ته نسبتمند آسانهه وو ، اَو همداراز چې په ریاضيات او په ساینسي يا ءِ طبیعي علوم په برخې کښې هالته زده کړندویان باندې تدریسي فشار کمتر وو .

وروْسته د پغمان د قدرمندې اسلامي دیني مدرسې څې د فارغ کېدو څې مرحوْم ښاغلی پوهنمل اُستاد عنایت الله (ج) رشید د کابل د قدرمند پوهنتون د شــِــرعیات (اَو دِ اِسلامي حقوق) په قدرمند پوهنځي کښې شامل او محصل او لوَړ زده کړاند شوْ ، او د شــِــرعیات پوهنځی يا فاکولته ئې هم بدون د کوْمې خاصې يا ځانګړې ستونزې څې تکمیل کړله او د قضاء او قانون په برخې کښې فارغ التحصیل شو ، مګر ءِ دوي پلار صاحب ، مرحوْم ښاغلي پوهنمل اُستاد عنایت الله (ج) رشید ته مشوره ئې ورکړله چې د قاضي وظیفه و نه مني ، او مرحوْم ښاغلی پوهنمل اُستاد عنایت الله (ج) رشید فرمایل چې په هاسې سبب او کويزې چې قاضي د اسلامي پیامبران (علیهم الصلوات و السلام) پر مسند ځاي ئې لرل ، او هاسې وظیفه مقدسه او سپېنڅلې وه ، او مګر په ځینېوں محکمېوﮞ او ځينېوں قاضیوں ته ځينې جنایتکاران ځينې رِشوَت ئې وړاندې کول ، په افسوس ، چې د رِشوَت منل حرام او منع او جنایت او جرم وو ، او د رِشوَت نامنل ئې جنایتکار ته د کينې رامنځته کول او قاضي ته خطر وو ، ځکه نور مرحوْم ښاغلي پوهنمل اُستاد عنایت الله (ج) رشید د قضاء کوْم رَسمي يا حکومتي کار ئې خپل ځان ته و نه منل ، مګر ځينې نور اِداري کاروْنهه يا وظيفې ئې ومنل او ځينې پلاهې د خپل تحصیل څې د رخصتي په وقت کښې د افغانستان د شاهي ارګ په اِدارې کښې د خپل پلار صاحب ســَــره ځينې مرَستې ئې کول ، لــِــکه د ځينې اِداري اسناد ټايپ کول ، او يو څو مدت وروْسته ، مرحوْم ښاغلی پوهنمل اُستاد عنایت الله (ج) رشید د غزني په قدرمند ولایت کښې د مطبوعات د مدیر په حیث مقرر شوَی وو او د ژوْرنالیزم او صحافت په برخې کښې يو څه ډېرتر آشنا شو .