په طبیعت (پنځون يا پیداشوښت يا نــَــسڅېشوِښت يا نــَــسڅــِــښتکړا یا nature ) کښې دوه ډَوله برقي (برېښي يا اَنګارليځ يا کــَــهرَبائي) چاړجونه (بارونه يا پېټي يا شارژان يا شــُــحنة ګان) میندل شوي وو چې د ځينوں تهوکیوں يا څــِــهيزوں يا شــَــيوں تر موښلوں وروسته ځينې ذرې (يا بــَــرخــَــکلۍ ګانې) يا وړې ټوټې يو بــِــل ته کــَــش کېدل يا راکښــِــل کېدل او ځينې نورې ټوټې يا ذرې (يا بــَــرخــَــکلۍ ګانې) د يو بــِــل څخه (يا څې) تښتېدل . اَو ځينوں پوهوں وَګــَــړيوں دسې و ئې اَنګېرل چې د تهوکیوں يا دِ څــِــهيزوں يا د شــَــيوں آں وړې ټوټې (يا بــَــرخــَــکلۍ ګانې) که يو بــِــل راکښي ، آں نور بــِــل ډَول يا مخالف یا پر ضد يا پرځېل يا ناهــَــمډَول برقي چاړجونه (برېښي بارونه يا انګارليځ پېټي يا کــَــهـرَبائي شــُــحـنــَــة ګانې) به شاید چې لري ، اَو که د يو بــِــل څخه يا څې د تهوکيوں ذرې يا ټوټې که يو څه لرې تښتي يا ځانوں ته نــِــه نږدې کيږي ، آں ذرې (يا بــَــرخــَــکلۍ ګانې) يا ټوټې به همډَول يا همنوع برقي چاړج (برېښي بار يا انګارليځ پېټــَــی يا کــَــهرَبائي شــُــحنة) به شاید چې لري . او پوهان يا پوهوں دوه نومان ئې برقي چاړج (برېښي بار يا انګارليځ پېټي يا کــَــهرَبائي شــُــحنة) ته ئې وټاکل چې دسې نومول شوي دي :<br>
۱. «مــُــثـبــَــت (پــِــځيشويځ يا پــُــځيشويځ يا پــِــځيدي يا پــــُــځـيـدي يا پــُــځـيـدلـيـځ يا اِيجابي) چاړج (يا شارژ يا بار يا پېټــَــی يا شــُــحنة)» positive charge .<br>
۲. «مــَــنفي (نــِــغوښتشويځ يا نــِــغوښتدي يا نــِــغـوښـتـليځ يا ســَــلبي) چاړج (يا شارژ يا بار يا پېټــَــی يا شــُــحنة)» negative charge .
<br>
<br>
۶۱ کرښه:
<br>
<br>
۱. اَلفا يا اَلفه يا «اَلــِــف» وړانګشون يا تشعشعتــَــشــَــعشــُــع يا اَشــِــعــَّــة alpha or α radiation .
<br>
<br>
۲. بېتا يا بېته يا «بې» يا «باء» وړانګشون يا تشعشع يا اَشعة beta or β radiation .
<br>
<br>
۳. ګاما يا ګــَــمه يا «جيم» وړانګشون يا تشعشع يا اَشعة gamma or γ radiation .
<br>
<br>
۸۷ کرښه:
اَو په فيزیک (پنځپوهن) کښې فرمایل شوي دي چې اِلــِــکترومــَــقناطيسي (يا برېښووُسپــَــنکــَــښيځ يا انګارليومادنيساتيږليځ) يا electromagnetic وړانګشونان يا تشعشع ګان يا موجونه يا څپې ډېر ډَولونه لري ، چې د فرېکوېنسيوں (فرېمانکېدواندتهياووں یا پلاڅودِشېبیوں د رَپېدوں ئې ، په يوې ثانيې يا پسېکېدوَيمې یا second) د فــَــرقـمــَــند (يا ءِ ديپــَــرخـمــَــند يا ءِ ديپــَــرخواند) يا تــَــمدیدوالــَــی يا رسېداتــَــګ يا د different range لرندويان اِلــِــکترومــَــقناطيسي يا (يا برېښووُسپــَــنکــَــښيځ يا انګارليومادنيساتيږليځ) يا electromagnetic وړانګشونان يا تشعشع ګان يا موجونه يا څپې دسې نومونه لرلي شي :<br>
۱. د راډيو (يا دِ وړانګيو) اَو د تېلېڤيزيون (يا د تــِــلــِــويزیون يا د ټېلېڤيژِن يا دِ تـېـرلــِــرېـويـنــِــمـڅـېـون) موجونه يا څپې radio and television waves . <br>
۲. ميکروڅپې يا ميکروموجونه (يا مايکړوڅپې يا مایکروموجونه يا مایکرووېڤ يا مويـڅـېـوَړوکيڅــَــپې) microwave . <br>
۹۵ کرښه:
۴. اَو بــِــل هم ليدووَړ (يا د ليدوں وَړ يا بينــِــښـقابــِــل يا وينــِــمـڅـېـقابــِــل) نوْر يا رَڼا يا روښنايي visible light . <br>
۵. آلــِــرېــتـېـردِبــِــنــَــفش يا آلــِــرېتــَــردِبــِــنــَــفش وړانګشون يا ultraviolet radiation (يا ماوَراء دِ بنفش تشعشعتــَــشــَــعـشــُــع ، يا هــَــمآں څــِــه شا ته دِ بــِــنــَــفش اَشــِــعــَّــة ، يا هــَــمآڅــِــهشادِبــِــنــَــفش وړانګشون) يا ultraviolet radiation چې دِ اِنسان د پوستــِــکي رَنګ تـيـارِه کــَــوِلي شي ، اَو په طــِــب يا روغـتـهـيـاپوهــِــن کښې فــَــرمايــِــل شــِــوي چې که دِ اِنسان پوستــِــکي باندې که ډېـر دا وړانګ يا تشعشع که وُلــَــګيږي دِ پوستــِــکي دِ ســَـرَطان (يا دِ چــَـنګاښ يا دِ کــَــنـسـېـړ يا دِ کانـسـېـر يا دِ کــَــنـســِــر) يا دِ skin cancer مــَــريضي يا ناروغي رامــَــنـځـتـه کــَــوِلي شي ، په تأسف اَو په خواشيني . <br>
۶. اِيکــْــس وړانګ يا اِيکــْــسرې X ray يا دِ رېْوْنتګېن وړانګشون (یا تشعشعتــَــشــَــعـشــُــع يا اَشــِــعــَّــة) Röntgen radiation يا د اِيکــْــس وړانګشون يا X radiation ، چې وُرســَــره دِ هــَــډوکـيـوں اَنځوران دِ اِنسان د تن په منځ کښې اَخيستــِــل کېدَی شي ، ځکه چې دا دِ ايکــْــس وړانګ يا دِ رېـْـوْنـتـګـېـن وړانګشون د پلاستيک شــَــفــَّــافه (يا تـرَڅښودوانده يا ترَڅآخواپــِــرلیدکېدوانده يا تــِــرآخواڅـېـپــِــرلیدوانده يا ترَڅپــِــرلیدوانده يا transparent) پاڼه سوَځــَــوِلې اَو بــِــریان کړلې يا وریت کړلې اَو تـيـارِه رنګ وال کړلې شي اَو د اِنسان د پوستکي اَو د غوَښې څخه هم په يو څه آسانۍ دا دِ ايکــْــس وړانګ يا دِ رېـْـوْنـتـګـېـن وړانګشون تـېـرېـدِلــَـی شي ، مګر د اِنسان هډوکي څخه او د ځينوں نوروں کلــَـکـېـوں يا ســَــخـتـېـوں شــَــيوں يا څــِــهيزوں د تـرَڅ څخه دا دِ ايکــْــس وړانګ يا دِ رېـْـوْنـتـګـېـن وړانګشون ډېر نــِــه شي تـېـرېـدِلی ، اَو مګر په طــِــب یا روغتهیاپوهن کښې ډاکټران يا طبیبان يا روغتهیاپوهان که وغواړي چې پوه شي چې د کوم چا هډوکی يا اُستــُــخوان يا عــَــظم ، آیا مات (یا کــَــسروال يا شــِــکــَــسـته) شــِــوَی وو يا نه ، بیا همدا د ايکــْــس وړانګ يا د رېـْـوْنـتـګـېـن وړانګشون هډوکي باندې او شاوخوا د همآں ځايوں دِ تـرَڅ څخه تـېـرَوي اَو د وړانګ د سرچينې او د تګلار په وړاندې او د هډوکي څخه ، او همداراز د هډوکي د شاوخوا او د څنګي برخـېـوں دِ تـرَڅ څخه په تـېـرېـدوں آں بــِــلې خوا ته ، د تـېـر شــِــوي ايکــْــس وړانګ يا دِ رېـْـوْنـتـګـېـن وړانګشون د پاتې تګلار په وړاندې يوه پلاستیک ډَوله شــَــفــَّـافه (يا تـرَڅښودوانده يا ترَڅآخواپــِــرلیدکېدوانده يا تــِــرآخواڅـېـپــِــرلیدوانده يا ترَڅپــِــرلیدوانده يا transparent) پاڼه ږدي ، او چېرې چې هډوکی وو د هډوکي د ترَڅ څخه کمتر د اِيکــْــس وړانګ يا د رېـْـوْنـتـګـېـن وړانګشون تـېـر شــِــوَی به وو او د هډوکي څخه وروسته د اِيکــْــس د وړانګ يا د رېـْـوْنـتـګـېـن د وړانګشون د پاتې تګلار څخه ، پلاستیک شفافې (يا ترَڅښودواندېتـرَڅښودوانده يا ترَڅآخواپــِــرلیدکېدوانده يا تــِــرآخواڅـېـپــِــرلیدوانده يا ترَڅپــِــرلیدوانده يا transparent) پاڼې ته همالته په وړاندې د هډوکي د آں ځي څخه کمتر يا لــِــږتر د اِيکــْــس وړانګ يا د رېـْـوْنـتـګـېـن وړانګشون رَسېدلی وي ، او همآں د پلاستیک شفافې (يا ترَڅښودواندېتـرَڅښودواندې يا ترَڅآخواپــِــرلیدکېدواندې يا تــِــرآخواڅـېـپــِــرلیدواندې يا ترَڅپــِــرلیدوانده يا transparent) پاڼې باندې د هډوکي د اَنځور په ځي کښې يو څه روښانه يا شفافه (يا ترڅښودواندهتـرَڅښودوانده يا ترَڅآخواپــِــرلیدکېدوانده يا تــِــرآخواڅـېـپــِــرلیدوانده يا ترَڅپــِــرلیدوانده يا transparent) برخه پاتې کيږي چې هېڅ يا ډېره کمه سوَځېدلې يا تيارِه شــِــوې وه ، چې هماسې اَنځور د هډوکي جوړښت (يا ســَــنمجوړښتکړا يا ســَــراجوړښتکړا يا ســَــراجوړکړا يا ســَــنمجوړکړا يا structure يا ساختــُــمان) ښودلی شي چې آیا هډوکی يا استخوان مات شوَی به وو يا نه ، مګر د پلاستیک د شفافې (يا ترَڅښودواندېتـرَڅښودواندې يا ترَڅآخواپــِــرلیدکېدواندې يا تــِــرآخواڅـېـپــِــرلیدواندې يا ترَڅپــِــرلیدوانده يا transparent) پاڼې نورې برخې ئې په اِيکــْــس وړانګ يا په رېـْـوْنـتـګـېـن وړانګشون ، سوځېدلي اَو تیارِه رنګ وال شوي وي ، اَو د همدې شــَــدید يا اينــِــناترينګليځ سوَځــَــوِل د ځانګړتهیا او خاصیت لپاره ئې د اِيکــْــس وړانګ يا دِ رېـْـوْنـتـګـېـن وړانګشون هم د آلــِــرېـتــَــر دِ بــِــنــَــفش يا د ultraviolet يا د ماوَراء دِ بنفش (يا دهــَــمآں ultravioletڅــِــه شا ته دِ بــِــنــَــفش) د وړانګ يا د وړانګشون په نسبت او برخئړیک کښې خطرناکتر دئ ، او باید چې يو مریض يا ناروغ يا مات هډوکی وال اِنسان باندې باید چې څو پلاوې په نږدې وقتوں او مهالوں کښې د اِيکــْــس وړانګ يا د رېـْـوْنـتـګـېـن وړانګشون وُ نــِــه لــَــګــَــوِل شي ، چې د وجود يا د تن یا د جسم حــُــجرې يا سوْړخونــَــکلۍ ګانې يا cellules یا cells ئې وُ نــِــه سوَځــَــوِل شي ، اَو مړې نــِــه شي . <br>
۷. اَو هم د ګــَــمــَّــه يا د «جيم» وړانګشون يا د ګاما تشعشع يا gamma or γ radiation ، چې دِ اِيکــْــس د وړانګ يا د رېـْـوْنـتـګـېـن د وړانګشون په نسبت اَو برخئړیک کښې ډېـر زیاد خطرناکتر هم وو ، په ډېره بیا چې که مــَــنبــَــع يا سرچینه يا source ئې که نږدې وو .
