د "اېلېکټرون" د بڼو تر مېنځ توپير
Content deleted Content added
د سمون لنډیز نسته |
د سمون لنډیز نسته |
||
۹ کرښه:
<big>
=== اېلېکټرون يا اِلــِــکترون (اَنګارلۍ يا اَنګارلیون يا برېښــَــک) Electron ===
اُوس اِلکترون يوه ډېره وَړه ذره (بــَــرخــَــکلۍ يا بــَــڅــِــرکه) particle پېژندل شوې ده چې يو ډَول برقي چاړج (برېښي بار يا انګارليځ
<br>
وَیل شوي چې دِ اېلېکټرون (یا د اِلــِــکترون يا د اَنګارلیون يا د برېښک) دروندتهيا يا weight يا اَصلاً اَو آرليځ چې کــُــتله يا مــَــنځـســِــټ یا mass ئې
<br>
<br>
۲۸ کرښه:
<br>
<br>
برق ته په عربي ژبې کښې «کــَــهرَباء» فرمايل کيږي ، اَو «کــَــهرَباء» د ځينوں وِنوں د پوټکي څخه راوتونکې سريښناکې مادې (مونږتاوَړ يا مووَر) يا matter ته هم فرمايل کيږي چې په اول وقت يا ړومبین مهال يا پروړاندتر زمان کښې «کــَــهرَباء» لږ څه نرمه ډَوله وي مګر چې وچه شي کلــَــک تهوکی ورڅې جوړيږي چې رنګ ئې تيارِه سور يا تیاره مــِــسي ډَوله رنګ وي ، اَو چې د مصاله ډَوله ماده يا تهوکي په ډَول که په ويښتان وموښل شي اَو بيا ځينې سپک او ډېر واړه واښه يا د کاغذ وړې ټوټې که ورته د موښل څخه (يا څې) وروسته نږدې کړل شي ، آں واړه واښه يا د کاغذ وړې ټوټې د ځان خوا ته کښــِــل يا کــَــش کــَــوِل يا چور کول يا روبــِــل يا رېبــِــل کولي شي اَو ويل شوي دي چې د عربي ژبې کلمه (وَيــَــی يا وَیون يا وَیوکــَــی) چې «کــَــهرَباء» ده شاید چې د پاړسي ژبې څخه د «کاه رُبا» په ډَول عربي ژبې کښې کارَوِل شوي وي ، چې په پاړسي ژبې کښې «کاه» يعني (منځآند کوي) چې «واښــِــه» اَو «رُبا» د «روبيدن» يعني «د روي څې يا د مخ څخه بې يا بدون کـېـدِل» چې «رُباينده» په پاړسي ژبې کښې «تــِــښتــَــوِندوي يا تښتوونکي يا اِختــِــطافګــَــر» ته هم وَيل کيږي اَو په پاړسي ژِبې کښې «رَبودن» يعني (يا منځآندَوي) چې «تــِــښـتــَــوِل» يا «اِخـتــِــطاف کــَــوُل» ، اَو په پاړسي ژبې کښې «روباه» يعني (منځآند کوي) چې «ګيدړ» ته هم وَیل کيږي ، ځکه چې «ګيدړ» «دِ ګير کېدو څې ډار» به ئې شاید چې لــَــرِه اَو بیا چالاک اَو ظالم او غــَــل اَو دزد اَو سارِق څاروَی وو چې چرګان ئې غلا اَو دزدي اَو ســِــرقــَــت کــَــوِل او «د روي څخه بې يا بدون کول» اَو چرګان ئې وَژل او چرګان ئې خوَړل ، په تأسف اَو په خواشيني . اَو په پاړسي ژبې کښې «روباندن» يعني اَو منځآند کوي چې «روبــِــل» يا «رېبز کول» يا «جارو کول» يا «جاروب کول» ته هم فرمایل کيږي چې د ځمکې څخه واړه خس او خاشاک او خــَــځــَــلې اَو خاوره د ځمکې د پوړ يا د فرش د روي يا د مخ څخه ايسته او بې او بدون کېدل ، چې په پښتو ژبې کښې «رېبل» يا «روبــِــل» يا «لــَــو کول» يا «دَرَو کول» هم د ځمکې د روي يا د مخ څخه بوټي بې يا بدون يا ايسته کول وو .<br>
همداراز په عربي ژِبې کښې چې «چاړج» ته «شــُــحـنـة» فرمايل کيږي ، شاید چې دا د «شــُــحـنـة» کلمه (ويی يا ويون يا ويوکی) هم د پاړسي د ژِبې ســَــره شاید چې اَړیکه يا رابطه شاید چې لري ، ځکه چې په پاړسي ژِبې کښې «شانه» هم «ږمــَــنځ» ته فرمايل کيږي چې پــِــه ويښتان يا پــِــه مويان موښــِــل کيږي ، اَو همداراز په پاړسي ژِبې کښې «شانه» يعني (يا منځآندَوي) چې «اُوږه» يا «وِلــَــی» يا «دوش» يا «کــَــتـف» چې ځينې اِنسانان (يا ځينې سړيلیزان) پــِــر اُوږې يا پــِــر وِلي يا پــِــر شانې کوم «بار» يا کوم «پـېـټــَــی» ئې وړل . همداراز په يوناني (يا اِغريقي يا اِېـلـېـنـيـکي) ژِبې کښې يا په Greek language کښې βαρος چې «باروس» لوَستــِــل کيږي دا يعني (يا منځآندَوي) چې «بارون» يا «بار» يا «پـېـټــَــی» يا «دروندتـوب» يا «دروندتـهـيـا» يا «دروندوالــَــی» . مګر په يوناني (يا اِغريقي يا اِېـلـېـنـيـکي) ژِبې کښې يا په Greek language کښې ، د برق لپاره چاړج يا د برېښنا يا د انګارليځيتهيا يا electricity ته اړيکوال «بار» ، ته φορτίο لــِــکه چې فرمايل کيږي ، چې «فورتيـْـو» لــِــکه چې لـوَسـتــِــل کيږي اَو چې د پښتو ژِبې «پورته اِي وو» کلمې (ويي يا وَيان يا وَيونان يا وَيوکي) شاید چې د کوم چا پام
<br>
<br>
۱۰۶ کرښه:
دا څو موضوع ګان (يا سکالوګان) د «اَتوم (يا نامات) atom» او د «هسته (يا خستکې يا زڼي يا زِړي يا نــِــناکېلون يا نوکټــِــکلۍ) nucleus» او د «وړانګشونوں (يا د تشعشوں يا د اَشــِــعــّــوں) radiations» په باره کښې دلته ډېرتر نه يادَوو ، اَو مهمتر (آندراوړاندتر) د الکترون (اَنګارلیون يا انګارلۍ يا برېښک) ذرة يا برخــَــکلۍ (يا برخه لۍ يا برخه ګــَــکه يا بــَــڅــِــرکه) يا particle ده چې اُوس فيزیکپوهان (يا پنځپوهان) دِسې اَنګېري چې د برقي سيموں (برېښي مــِــزیوں يا انګارليځ پــِــړيوں) electric wires د لارې د ترڅ څخه برقي جــَــرَیان (برېښي بــَــهير يا برېښي ځغــَــلــَــند يا اَنګارليځ کړلځغاستاند) electric current چې د ترَڅ څخه ئې تېريږي ، آں برقی جریان (برېښي بهیر يا اَنګارليځ ځغــَــلــَــند يا برقي کړلځغاستاند) د الکترونوں (انګارلیونوں يا د انګارلۍ ګانوں يا د برېښکيوں) جریان (يا بهير يا ځغــَــلــَــند يا کړلځغاستاند) دئ . او همداراز که چېرې يو فلزي (يا مادېتــَــلنــَــعـليځ يا مادېتــَــلناليځ) سیم (مــِــزَی يا پــِــړَی يا رَسۍ) metallic wire لــِــکه د اوسپنې يا د مس یا د طلا (يا ژېړزَر يا سرِه زَر) څخه چې که سیم (مــِــزَی يا پــِــړَی يا رَسۍ) د آں څخه (يا څې) که جوړ شــِــوَی وي او که ډېر نــَــرَی يا ډېر مــَــيين جوړ شوَی وي او که د ترڅ څخه (يا څې) ئې شدید (اينــِــناترينګليځ) intensive برقي (برېښي يا اَنګارليځ) جریان (بهیر يا ځغــَــلــَــند يا کړلځغاستاند) که روان يا تلاند که وي ، آں نری يا ميين فلزي (مادېتلناليځ) سیم (يا مزی يا پــِــړَی) ډېر تود (يا ډېر ګــَــرم) کېدَی شي چې شي ، او چې که ډېر ګرم (يا که ډېر تود) شو کېدی شوَی چې سور رنګ يا روڼ رنګ ئې شي او تود (يا ګرم) سیم (يا مزی يا پــِــړَی) خپل شاوخوا ته هم ځينې الکترونان (اَنګارلیونان يا انګارلۍ ګان يا برېښکان) electrons ئې خوشې (يا اِېله يا آزاد) کــَــوِلي شـوَی ، ځکه چې که اِلــِــکترون (انګارلیون يا برېښک) چې دِ منفي (نغوښتدي) بــَــرقي چاړج (برېښي بار يا اَنګارليځ پېټی يا کــَــهربائي شــُــحنة يا شارژ) لــَــرِندوي په ډَول مــَــنــِــل شــِــوَی دئ که يو اِلــِــکترون (انګارلیون يا برېښک) که کافي يا بسيا اِنــِــرژي (يا اِنــِــرجي يا اِينــِــناګاري يا اِينــِــناګــَــرِښت يا شيمه) يا energy که ولري ، ځان د خپل اتوم (نامات) atom د مــُــثبــَــت (پــُــځيدي) positive د آپــِــضــِــد (يا د آپــِــځېلي) opposite کښــِــلګــَــر بــَــرقي چاړج (برېښي بار يا اَنګارليځ پېټی يا کــَــهربائي شــُــحنة يا شارژ) لــَــرِندويې هــَــستې (خــَــستــَــکې يا نــِــناکېلون يا نوکټــِــکلۍ) nucleus څخه خپل ځان خوشې (يا اِېله) يا آزاد کــَــوِلــَــی شي .
</big>
<br>
<big>دِ ويکيپـېـډيا په دې اينترنتي صفحې يا پاڼې کښې آں پاسينــَــی يا پورتنی اَنځور يا تصوير دِ کــَــتـهود (يا دِ «کښــَــتـهالاردِووت») وړانګ (يا تشعشع) ټـيـوب (يا ډَبائوږد) cathode ray tube دئ ، چې د منځ هــَــواء يا غازونه ورځنې اِيستــِــل شــِــوي وي .
| |||