د "اېلېکټرون" د بڼو تر مېنځ توپير
Content deleted Content added
د سمون لنډیز نسته |
د سمون لنډیز نسته |
||
۸۴ کرښه:
=== ۳. ګاما يا ګــَــمه وړانګشون يا تشعشع Gamma or γ radiation ===
۳. ګاما يا ګــَــمه يا «جيم» وړانګشون يا تشعشع gamma or γ radiation چې د رَڼا يا د نــُــوْر يا د روښنايي په ډَول يو ډَول اِلــِــکترومــَــقناطيسي (يا برېښووُسپــَــنکــَــښيځ يا انګارليومادنيساتيږليځ) يا electromagnetic وړانګشون يا تشعشع دئ چې کــُــتله يا منځسټ يا دروندتهیا نــِــه لري او په سترګېوں هم په آساني نه شي ليدل کېدی مګر لرې واټنوں (اَو مسافېوں او فاصلېوں) ته خپرېدلي شي ، اَو فرېکوېنسيان (
اَو په فيزیک (پنځپوهن) کښې فرمایل شوي دي چې اِلــِــکترومــَــقناطيسي (يا برېښووُسپــَــنکــَــښيځ يا انګارليومادنيساتيږليځ) يا electromagnetic وړانګشونان يا تشعشع ګان يا موجونه يا څپې ډېر ډَولونه لري ، چې ټيټ تر فرېکوېنسيان (فرېمانکېدواندتهياګان یا پلاڅودِشېبیان د رَپېدوں ئې ، په يوې ثانيې يا پسېکېدوَيمې یا second) لرندويان اِلــِــکترومــَــقناطيسي يا (يا برېښووُسپــَــنکــَــښيځ يا انګارليومادنيساتيږليځ) يا electromagnetic وړانګشونان يا تشعشع ګان يا موجونه يا څپې دسې نومونه لرلي شي :<br>
۱۰۶ کرښه:
دا څو موضوع ګان (يا سکالوګان) د «اَتوم (يا نامات) atom» او د «هسته (يا خستکې يا زڼي يا زِړي يا نــِــناکېلون يا نوکټــِــکلۍ) nucleus» او د «وړانګشونوں (يا د تشعشوں يا د اَشــِــعــّــوں) radiations» په باره کښې دلته ډېرتر نه يادَوو ، اَو مهمتر (آندراوړاندتر) د الکترون (اَنګارلیون يا انګارلۍ يا برېښک) ذرة يا برخــَــکلۍ (يا برخه لۍ يا برخه ګــَــکه يا بــَــڅــِــرکه) يا particle ده چې اُوس فيزیکپوهان (يا پنځپوهان) دِسې اَنګېري چې د برقي سيموں (برېښي مــِــزیوں يا انګارليځ پــِــړيوں) electric wires د لارې د ترڅ څخه برقي جــَــرَیان (برېښي بــَــهير يا برېښي ځغــَــلــَــند يا اَنګارليځ کړلځغاستاند) electric current چې د ترَڅ څخه ئې تېريږي ، آں برقی جریان (برېښي بهیر يا اَنګارليځ ځغــَــلــَــند يا برقي کړلځغاستاند) د الکترونوں (انګارلیونوں يا د انګارلۍ ګانوں يا د برېښکيوں) جریان (يا بهير يا ځغــَــلــَــند يا کړلځغاستاند) دئ . او همداراز که چېرې يو فلزي (يا مادېتــَــلنــَــعـليځ يا مادېتــَــلناليځ) سیم (مــِــزَی يا پــِــړَی يا رَسۍ) metallic wire لــِــکه د اوسپنې يا د مس یا د طلا (يا ژېړزَر يا سرِه زَر) څخه چې که سیم (مــِــزَی يا پــِــړَی يا رَسۍ) د آں څخه (يا څې) که جوړ شــِــوَی وي او که ډېر نــَــرَی يا ډېر مــَــيين جوړ شوَی وي او که د ترڅ څخه (يا څې) ئې شدید (اينــِــناترينګليځ) intensive برقي (برېښي يا اَنګارليځ) جریان (بهیر يا ځغــَــلــَــند يا کړلځغاستاند) که روان يا تلاند که وي ، آں نری يا ميين فلزي (مادېتلناليځ) سیم (يا مزی يا پــِــړَی) ډېر تود (يا ډېر ګــَــرم) کېدَی شي چې شي ، او چې که ډېر ګرم (يا که ډېر تود) شو کېدی شوَی چې سور رنګ يا روڼ رنګ ئې شي او تود (يا ګرم) سیم (يا مزی يا پــِــړَی) خپل شاوخوا ته هم ځينې الکترونان (اَنګارلیونان يا انګارلۍ ګان يا برېښکان) electrons ئې خوشې (يا اِېله يا آزاد) کــَــوِلي شـوَی ، ځکه چې که اِلــِــکترون (انګارلیون يا برېښک) چې دِ منفي (نغوښتدي) بــَــرقي چاړج (برېښي بار يا اَنګارليځ پېټی يا کــَــهربائي شــُــحنة يا شارژ) لــَــرِندوي په ډَول مــَــنــِــل شــِــوَی دئ که يو اِلــِــکترون (انګارلیون يا برېښک) که کافي يا بسيا اِنــِــرژي (يا اِنــِــرجي يا اِينــِــناګاري يا اِينــِــناګــَــرِښت يا شيمه) يا energy که ولري ، ځان د خپل اتوم (نامات) atom د مــُــثبــَــت (پــُــځيدي) positive د آپــِــضــِــد (يا د آپــِــځېلي) opposite کښــِــلګــَــر بــَــرقي چاړج (برېښي بار يا اَنګارليځ پېټی يا کــَــهربائي شــُــحنة يا شارژ) لــَــرِندويې هــَــستې (خــَــستــَــکې يا نــِــناکېلون يا نوکټــِــکلۍ) nucleus څخه خپل ځان خوشې (يا اِېله) يا آزاد کــَــوِلــَــی شي .
</big>
=== دِ کــَــتـهود (يا دِ «کښــَــتـهالاردِووت») وړانګ (يا تشعشع) ټـيـوب (يا ډَبائوږد) Cathode ray tube ===
<br>
<big>دِ ويکيپـېـډيا په دې اينترنتي صفحې يا پاڼې کښې آں پاسينــَــی يا پورتنی اَنځور يا تصوير دِ کــَــتـهود (يا دِ «کښــَــتـهالاردِووت») وړانګ (يا تشعشع) ټـيـوب (يا ډَبائوږد) cathode ray tube دئ ، چې د منځ هــَــواء يا غازونه ورځنې اِيستــِــل شــِــوي وي .
<br>
که کوم چېرې که کوم بــِــل يو برقي (برېښي يا انګارليځ يا کهربائي) مــِــزَی (يا سیم يا پــِــړَی يا رَسۍ) electric wire که ولرو چې د ترَڅ څخه ئې يو برقي (برېښي يا انګارليځ يا کهربائي) جــَــرَیان (بهیر يا کړلځغاستاند يا ځغلند) electric current که په منځ کښې ئې تـېـرېـدِه ، نور خی د آں فلزي (مادېتلناليځ) مــِــزي (يا سیم يا پــِــړي يا رَسۍ) metallic wire يوه څوکه ئې د برق (برېښنا يا انګارليځيتهیا يا کهرباء) د مــَــنبــَــع (يا د سرچينې) electricity's source's د مــُــثبــَــت (پــُــځيدي) قــُــطب (پانه وون يا پانهون يا پالهون) positive pole خوا ســَــره تړلی وي ، او د آں فلزي (مادېتلناليځ) مــِــزي (يا سیم يا پــِــړي يا رَسۍ) metallic wire بــِــله څوکه ئې د برق (برېښنا يا انګارليځيتهیا يا کهرباء) د مــَــنبــَــع (يا د سرچينې) electricity's source's د مــَــنفي (نــِــغوښتدي) قــُــطب (پانه وون يا پانهون يا پالهون) negative pole خوا ســَــره تړلی وي .
<br>
په فيزیک (پنځپوهن) اَو په کېمیا کښې د برق (برېښنا يا انګارليځيتهیا يا کهرباء) د مــَــنبــَــع (يا د سرچينې) electricity's source's مثبت قطب (پــُــځيدي پانــَــهون يا پالهون) ته :
<br>
۱. اَنود (آناکښــَــتـلاردِووت) anode
<br>
فرمايل کيږي ، اَو د برق (برېښنا يا انګارليځيتهیا يا کهرباء) د مــَــنبــَــع (يا د سرچينې) electricity's source's منفي قطب (نــِــغوښتدي پالهون) ته :
<br>
۲. کــَــتـهود (کښــَــتهالاردِووت) cathode
<br>
فرمايل کيږي .
<br>
اَو چې د کــَــتـهود (يا دِ «کښــَــتـهالاردِووت») وړانګ (يا تشعشع) په ټـيـوب (يا ډَبائوږد) cathode ray tube کښې د کــَــتهود (کښــَــتهالاردِووت) cathode يا د منفي (نغوښتدي) قطب (پالهون) negative pole د خوا څخه چې که ګرم يا که تود هم که شي ، بیا الکترونان (انګارليونان يا برېښکان) هالته ورځنې د هواء يا د غازوں څخه تــِــش يا خالي ټيوب (ډَبائوږد) کښې اېله يا خوشې يا آزاد کېدَی شي .
<br>
اَو په پاسيني يا پورته اَنځور یا تصوير کښې دوه برقي (برېښي يا انګارليځ يا کهربائي) سیمان (مزي يا پړي يا رسۍ ګانې) دِ همدسې د کــَــتـهود (يا دِ «کښــَــتـهالاردِووت») وړانګ (يا تشعشع) ټـيـوب (يا ډَبائوږد) cathode ray tube ســَــره تړلي ليدل کيږي ، چې لــِــکه چې هم د برق (برېښنا يا انګارليځيتهیا يا کهرباء) د مــَــنبــَــع (يا د سرچينې) electricity's source's د منفي (نغوښتدی) خوا ســَــره او هم د مثبت (پځيدي) خوا ســَــره ئې هم تړل شوي به وو .
<br>
اَو آں وړانګ چې د انځور د لیدواند يا د ليدونکي د چپ (کيڼ) لاس د خوا څخه ليدل کېدَی شي چې د ټيوب (ډَبائوږد) په پورتنۍ يا په پاسينۍ برخې کښې آں وړانګ سته يا شته دئ ، آں مادېوال (يا مونږتاوَړيوال يا مووَريوال) وړانګ material ray کښې د الکترونوں (انګارليونوں يا برېښکېوں) electrons شتون يا اِيـسـتـسـتاندڅــِــه existence انګېرل شــِــوَی دئ چې حتماً او هرومنرو چې د برق (برېښنا يا انګارليځيتهیا يا کهرباء) electricity's د مثبت قطب (پځيدي پانهون يا پالهون) positive pole خوا ته به تلــِــل يا رَوان به وو .
<br>
او چې همالته هم مثبت قطب (پځيدي پالهون) positive pole د ټيوب (ډَبائوږد) په پورته برخې کښې هم ډېرتر لــِــکه چې شته يا سته و ، مګر چې همآں مثبت قطب (پځيدي پالهون) positive pole د آں ليدوَړ لانديني سیم (مزي يا پړي يا رسۍ) ســَــره اينــِــنه په ټيوب (ډَبائوږد) کښې هم بیا وروسته د کوم نــَــريتر يا مــَــيينتــَــر فلزي (يا مادېتلناليځ) سيم (يا مــِــزي يا پړي يا رسۍ) narrower or thinner metallic wire ســَــره تړل شــِــوَی لــِــکه چې وو .</big>
| |||