|
}}
'''کندهار''' د [[هېواد]] سويلسهيل لوېديځ ته پروت ولايت دى او د [[افغانستان]] د لويو تاريخي مرکزونو څخه شمېرل کېږي.د [[ کندهار ولايت|د کندهار د ولايت]] ټولې ۱۷ ولسوالۍ لري چې عبارت دي له: سپین بولدک، پنجوایي، میوند، ژیړۍ، خاکریز، غورک، نیش، شاه ولي کوټ، میاه نشین، ارغستان، معروف، ښورابک، ریګ، تخته پول، دامان، ارغنداب او ډنډ. د منديگک تاريخي کيندنې د کندهار په ۲۰ کيلو مترۍ کې موقعيت لري، چې د لرغونپېژندنې له مخې د برنج او مفرغ په دورو پورې اړه لري.
په همدې اساس له ميلاده مخکې د ۱۰۰۰ او ۲۰۰۰ کلونو په منځ کې د سند، [[ايران]] او بين النهرين گرځندويانو او سېلانيانو دې تاريخي مرکز ته تگ راتگ کاوه. له [[هرات]]، [[باختر]] او [[سیستان]] خڅه کوچيان هم په دې تاريخي لاره تېرېدل.
دا حوزه په [[اوېستا]] کې د هراوارتي په نامه ياده شوې ده او د [[اراکوزيا]] د نوم يادونه هم د همدې ځاى لپاره شوې ده. په لومړيو مرحلو کې دلته کرنيزه زمکې وې.
کندهار هغه مهال ډېر شهرت ترلاسه کړ چې په ۱۷۴۷ ز کال کې [[احمد شاه درانی]] د افغانستان واکمن ومنل شو او کندهار یې د هېواد د پلازمېنې په توگه وټاکله.
د ښار په مرکز کې د مېوند ودانۍ وجود لري، چې په ۱۸۷۱ ز کال جوړه شوې ده. [[خرقه مبارکه|خرقه شريفه]] له [[بخارا]] نه دې ښار ته د [[احمد شاه درانی|احمدشاه بابا]] په پېر کې راوړل شوې ده. د [[ميرويس هوتک|ميروېس خان نيکه]] او احمدشاه بابا زيارتونه په همدې ښار کې دي او د کندهار چهل زينه يې د غره په لمنه کې ده چې تاريخي ارزښت لري او د چهل زينې د پاىۍ په برخه کې د بابر شاه يادښتياداښت په ډبره کې کيندل شوې دى. کندهار په ۱۷۰۸ز کال کې ميروېس خان د خپل حکومت د مرکز په توگه وټاکه، هغه په کوکران کې موقعيت درلود چې له اوسني ښار څخه ډېر لرې نه دې.
بايد ووايو چې لوى سکندر اراکوزيا په کندهار کې د اسکندري په نوم يوه لويه کلکه پوځي او دفاعي کلا جوړه کړه چې د کندهار عظمت او حېثيت يې لا لوړ کړ.
== اداري وېش ==
د کندهار ولايت د ۴۷۶۷۶ کيلو متره مربع زمکېځمکې په لرلو سره د اداري وېش له مخې په لاندې ډول وېشل شوی دی :
**[[کندهار مرکز]]
**[[دامان ولسوالۍ]]
**[[پنجوايي ولسوالۍ]]
**[[رېگ ولسوالۍ (کندهار)|رېگ ولسوالۍ]]
**[[شورابک ولسوالۍ|شوراوک ولسوالۍ]]
**[[سپين بولدک ولسوالۍ]]
**[[ارغستان ولسوالۍ]]
== د کندهار اوبه او هوا ==
کندهار د استوايي اقليم لرونکې دى، سويل خواته يې د شوابک او سري شگې د دښتو موجوديت ددې ولايت ځانگړتياوې صحرايي او نيمه صحرايي ته اړولي دي.
په کومو ځايونو کې چې شين غر او کافرجر غرونه موقعيت لري او د ارغنداب سيند يې له کوزنيو سويلي برخو نه تېرېږي، هوا يې معتدله کړې، او د ډنډ، پنجوايي، مېوند، ارغنداب او د شگې ولسوالۍ د ښي او زړه راښکونکيراکښونکي هوا لرونکې دي. پورته يادې شوې ولسوالۍ په پسرلې او اوړي کې ښه مرطوبه هوا لري، ژمې يې نسبتا معتدل او اوړې يې تود وي.
د اوړي په تودو مياشتو کې د تودوخې لوړه درجه ۳۰ سانتي گرېډه او منځنۍ درجه يې ۱۹سانتي گرېډه او د تودوخې تيټه درجه يې ۵ سانټي گرېډو ته راښکته کېږي . د کالنيکلني اورښت انازهاندازه يې له ۲۰۰-۳۰۰ ملي مترو پورې ټاکل شوې. خو په شگلنو سيمو کې له ۸۰ ملي مترو څخه کم وي.
== زمکنېځمکنې جوړښت ==
== وگړي ==
== تاريخي ځايونه ==
=== خرقه شريفه ===
وروسته له هغه چي خرقه شريفه کندهار ته راوړل سوه، د يو څه پر غاړه واخيست، خو کله چي مودې لپاره د هغې چوپړ په خپله اعليحضرتعلي حضرت احمدشاه بابا د افغاني امپراتورۍ د لوېديځو د کال ۱۱۸۳ په لومړيو کي اعليحضرتعلي حضرت احمدشاه بابا ولايتونو د سمبالولو لپاره لښکر برابر کړ او خپله تلى، نو يې د خرقې شريفي د متولي د مقررۍ په هکله فرمان صادر کړ.
د نوموړي فرمان پر بنسټ حاجي مولوي عبدالحق د حاجي ملا شکر زوى او د حاجي ملا زلال لمسى په خټه يعقوبزى چي په الکوزي ټبر پوري تړاو لري، د دولت د غړو په رايو او تصويب سره د خرقې شريفي و چوپړ او تولا ته وټاکل سو.
د نوموړي فرمان چي پر 26مه۲۶ مه د دهي (محرم الحرام) د کال 1383۱۳۸۳ س ل صادر سو په يوه برخه کي راغلي دي: "خرقه شريفه په هغه بکس کي چي ده، بايد په هغه ډول وساتل سي او خلک چي يې زيارت کوي نو به د هغه بکس زيارت کوي او بکس به پرته د پاچا له حکم څخه نه خلاصيږي." د نوموړي فرمان څخه په ښکاره توگه څرگنديږي چي اعليحضرتعلي حضرت احمدشاه د هيواد د اسلامي او تاريخي ارزښتونو سره په زياته کچه مينه درلوده او هغه بابا به يې په سمه توگه ساتل، د نوموړي فرمان وصولاوصول تر اوسه يانييعني ۱۴۲۵ س ل پوري پر خپل ځاى پاته دى، چي تقريباً ۲۴۲ کلن تاريخ لري او اوس هم د خرقې شريفي د بکس خلاصول او يا را ايستل د وخت د واکمن په حکم سره شوني دي. (هغه وخت چي را ايستل يې اړين وبلل سي)
د خرقې شريفي د ساتلو آداب :
د خرقې شريفي پخوانيو متوليانو په نورو ښارونو کي داسي عادت درلود چي د جمعې په ورځو، اختر په ورځو او ځينو مصائبو په پېښېدو سره به يې د خرقې شريفي د زيارت دروازه خلاصوله او کله کله خو به يې د بکس سر هم خلاصاوه او يا خو به يې د بکس څخه را ايستل، او ځيني وختونه خو به د يو ښار څخه و بل ته وړل کېده.
په وړاندي کله چي دا ستر امانت د اعليحضرتعلي حضرت احمدشاه بابا د بلخ په توابعو کي خپل نور وځلاوه، زيارت کوونکو د پخوانيو متوليانو د عادت پر بنسټ خرقه شريفه به يې مسح کول او د ځينو لويانو، مشرانو او چارواکو په غوښتنه خو به د بکس سر هم ورته خلاصېدى.
دا حال وليد او پرې کله چي اعلحضرتعلی حضرت احمدشاه بابا خبر سو د خپل دربار د ځينو نيکو او صالحو کسانو په مشوره يې دا حکم صادر کړ چي هيڅوک بېله شاهنشاه څخه دا حق نه لري حتى شاهزاده گان او وزيران هم چي د بکس سر دي خلاص کړي، د همدې پرېکړي له وجي يې د خرقې شريفي د بکس کلي د يوه کال لپاره په خپله وساتل خو کله چي هرات او مشهد ته تلى نو يې د هغه ستر امانت د بکس کلي د کندهار و يو تن عالم ته چي کورنۍ يي گ نسل پر نسل د علم او تصوف په لاره کي شهرت لاره وسپارل، نوموړى عالم حاجي مولوي عبدالحق اخوندزاده وه، نوموړى نه يوازي دا چي يو جيد ديني عالم و بلکي د تصوف او تقوا په نقشبنديه طريقه کې يې هم لاس درلود.
نوموړي د خرقې شريفي د راوړلو له نېټې څخه و کندهار ته د هغې چوپړ او تولا ته ولاړ و، د خرقې شريفي د ساتلو د آدابو پر ځاى کولو په منظور په فرمان کي پر دې ټينگار سوى دى چي په عادي ورځو کي دي د کوټې دروازه نه خلاصيږي او يوازي د جمعې او اخترونو په ورځو کي دي خلاصه وي. دا هغه اوصول دي چي تر اوسه په درنښت مراعتيږي، يانييعني ټولو پاچهانوپاچاهانو او واکمنو منلي دي. د ملت بابا اعليحضرتعلي محمدظاهرحضرت محمد ظاهر شاه هم د خپلي واکمنۍ په دوره کي د خرقې شريفي زيارت ته راتلى او د زيارت د رغولو او د خرقې شريفي په ښه توگه ساتلو کي يې ځانگړې پاملرنه کول او لازمي لارښووني يې د موضوع په هکله ولايتي چارواکو ته کولې.
د خرقې شريفي د زيارت کولو ورځ لکه څنگه چي مخکي هم اشاره وسوه، اوس هم په همهغه ډول ده، يانييعني د زيارت کولو ورځ د جمعې ورځ ده په دې ورځ باندي د زيارت دروازه د زيارت کوونکو پر مخ خلاصه وي. پر کندهار سربېره د هيواد د گوټ گوټ څخه او همدا راز د يو زيات شمېر اسلامي هيوادونو څخه زموږ نور مسلمانان مبارکي خرقې ته راځي او ځان ته يې دrوروڼه هم د خاتم النبيين حضرت محمد مصطفى زيارت کولو وياړ په برخه کوي.
د تېمورشاه عصر :
کله چي اعليحضرتعلي حضرت احمدشاه بابا په کال ۱۱۸۳ س ل د افغاني امپراتورۍ د سمون او پراخوالي لپاره د هيواد لوېديځو ولايتونو (هرات، مشهد او نيشابور) ته په سفر تلى، دا تکل يې درلود چي د خرقې شريفي د زيارت لپاره يو ښه او مناسب ځاى د هغه وخت په عصري بنايي باندي جوړ کړي، د سفر څخه د راستنېدو وروسته د سختي ناروغۍ له وجي چي ورپېښه وه په دې ونه توانېدى چي د خرقې شريفي لپاره زيارت ځاى جوړ کړي. همدا ناروغي وه چي د ده د هيلو پايله سوه، او د افغان ولس په تاريخ کي د هغه ځلانده ستوري لوېدنه وه چي موږ او زموږ تاريخ به تل په وياړي. وروسته له هغه چي د۱۱۸۶ س ل کال د خداى تعالى (رجب المرجب) د مياشتي پر شلمه د جمعې په شپه چي د۱۷۷۳ ز کال د جون د مياشتي د پايلو سره سمون درلود له دې نړۍ څخه د تل لپاره سترگي پټي کړې. د هغه ځاى ناستى اعليحضرتعلي حضرت تيمورشاه د پلار د هيلو د پوره کولو په خاطر ځيني گامونه اوچت کړل. چي په دې هکله يې ځيني نظريې هم درلودې په دې ډول :
1. مبارکه جامه (خرقه شريفه) بايد وروسته له دې د سلاطينو د لاس آله نه وي.
2. د کندهار له مرکز څخه و بل لوري ته ونه لېږدول سي او نه هم نورو ښارونو ته يووړل سي. که څه هم کابل ته په داخلېدو سره يې دا خيال درلود خو د درنښت له مخي يې په دې کار لاس پوري نه کړ. دا په داسي حال کي چي په تېرو پېړيو کي واکمنو د خرقې شريفي لېږدول د ځان وياړ باله.
ده وفرمايل چي د خرقې شريفي د زيارت لپاره دي مناسب ځاى د کندهار په ښار کي همهغه د اعليحضرتعلي حضرت احمدشاه بابا د زيارت څنگ ته ټاکل سوى دى دا په دې خاطر چي نوموړې سيمه يو خو د ستر غازي د زيارت څنگ دى د بله اړخه د نوموړي ځاى هوا ډېره ښکلي او خواپاکې ده. په همدې تکل يې د زيارت ځاى د جوړېدو کار پيل او پسله څه مودې پاى ته ورسېد.
د خرقې شريفي وداني :
څرنگه چي مخکي يادونه وسوه خرقه شريفه د لومړۍ خور(ربيع الاول) پر نهمه د ۱۱۸۲ س ل کال کندهار ته راوړل سوه او خپل نور او انوار يې ولوراوه، دا هغه وخت و چي اشرف البلاد د معمارۍ کار پاى ته نه و رسېدلى نو خرقه شريفه يې د اول ځل لپاره د هغه وخت په لومړي جوړ سوي جامع کي چي د مرحوم وزير شاه وليخانولي خان کور ته نژدې و کېښودل شوه. او وروسته له هغه چي د خرقې شريفي د زيارت اوسنۍ وداني د اعليحضرتعلي حضرت تېمورشاه له خوا د هغه وخت د معمارۍ په عصري بڼه د پخو خښتو، گچو، ډبرو او اهاکو څخه د خپل درانه پلار د زيارت څنگته په يو شنه او کرنيزه مځکه کي چي د کندهار د شاه ويالې څخه اوبېده جوړه سوه، د يو لړ ديني مراسمو په لړ کي يانييعني د خيراتونو او صدقو په ويشلو او د صادقrدعايو او تکبيرونو په ويلو د حضرت سيدالاولين و الآخرين محمد مصطفى الوعدالامين و روح ته خرقه شريفه په درنښت او عزت سره د زړې جامع څخه پورته او له درباره څخه په وارو وارو شکر گذاره يو چي دا اوسني زيارت ته يې راوړل. د الله الهي نعمت اوس هم زموږ سره سته او موږ يې له فيض او برکته څخه برخمن يو، د خرقې شريفي د راوړلو نېټه و اوسنۍ ودانۍ ته 1196۱۱۹۶ س ل څخه عبارت ده چي تر اوسه (۱۴۵۲ س) پوري ۲۲۹ کاله کيږي.
نور بيا ...
کندهار ته د خرقې شريفي را رسېدنه
ستر امپراطور اعليحضرتعلي حضرت احمدشاه بابا خرقه شريفه د څه مودې لپاره د کابل او د هغه د شا او خوا سيمو د خلکو د زيارت کولو په خاطر د کابل د علي اباد په سيمه کي کښېښودل او ځان يې د هغې چوپړ ته په مطلق ډول مسوْل وگاڼه، او د هغې د بکس کلي يې په خپله ساتل.
څرنگه چي احمدشاه بابا په دې وخت کي په کابل کي اوسېدى کندهار ته يې فرمان واستاوه او خپل دوهم زوى شهزاده سلېمان يې کابل ته ور وغوښتى، تر څو د حضرت رسول اکرم r مبارکه خرقه د افغاني امپراطورۍ وياړلي پلازميني کندهار ته ولېږدوى.
| 