د "پښتو" د بڼو تر مېنځ توپير

پښتو د پښتنو [[ژبه]] ده . پښتانه د [[افغانستان]] تر ټولو اوسيدونکو پخوا نۍپخوانۍ ډېرۍ ( بومی اکثريت ) ژبتوکميزه ( اتنو لېنگويستيکي )و گړنۍوگړنۍ ډله ده . پښتو او [[پښتانه]] له تاريخي _جغرافيايې پلوه په شمال ختيزو سيمو ( [[پامير]] ، [[بلخ]] ... ) اړه لري . د پښتنو نيکونه د سکهسکه، ، ساکه ،ساکه، [[ساک]] ( کاس )، [[ساکان|ساکانو]] او کاسيانو په نومونو يادېدل ،يادېدل، او پښتو هم د ساکي ژبي نمسۍ زباده شوي ده .

[[ساکان]] د اوېستاييانواوېستاييانو، ، پارتيانو ،پارتيانو، ماديانو او پارسيانو تر څنگ پنځم آريا ني ټبر گڼل کېږي چي تر زيږد ( ميلاد ) پېړۍ پېړۍ له مخه يې له منځني ختيځ او کوکاسه ( قفقازه ) تر شمال لويديز [[چين]] ، [[هند]] و کشميره سترې سترې اېمپراتورۍ را منځته کړې او د [[سکندر مقدوني]] په مشرۍ يې د يوناني يرغلگرو پر وړاندې د خپل اصلي ټاټوبي ( [[باکتريا]] ، [[بلخ]] او آمو شا وخواسيمو ) دفاع کړې او راوروسته يې په گډه يونان _ باختري واکمنۍ کې برخه اخستې ده .

٢١٩٠ کاله پخوا يوه برخه ساکان له شماله ،شماله، سوېل ته راوکوچيدل او د هېلمند ناوې کښتنۍ سيمه ( زرنج ) يې په خپل نامه ( ساکېستان ) ونوماوه چي راوروسته پر سيستان واوښت . په دويمه زېږدي ( ميلادي ) پېړۍ کي چي د ساکېستان ستر واکي ړنگه شوه ،شوه، په شمال کې ساکي توکمو کوشانيانو د بلي سترواکۍ بنسټ کښېښود چي د هېواد پر شمال او سوېل سر بېره يې شمال لويديز هند او [[کشمير]] هم په خپله ولکه کې راوستل .

پښتنو ساکانو په غور، هرات اود هېلمند و ارغنداب په ورشوو کې تر غوړې مرغې ( اراکوزيا يا اوسني ارغسان ) او کسې غره تر لمنو بېلا بېلې لويې او وړې سيمه واکۍ ( ملوک ا لطوايفۍ ) را منځته کړې او را وروسته تر سند وهند او کشميره خپاره شول .په دې توگه پښتو له هندي اريايې ژبو څخه اغېزمنه شوه او ډير څه يې ترې په خپله ځولۍ کې را واخېستل ،واخېستل، په تېره غبرگژبيزوالی ( ټټ، ،ډ، ډ ، ړ ،ړ، ڼ ) ، بې له دې چې يې له آرياني ( ايراني ) خپلوانو ژبو ،ژبو، په سر کې دهمټبرو پاميري ژبو او بيا له پارسيپارسي، ، کوردي ،کوردي، بلو څي ... هغو سره تاريخي _ جغرافيايي تړاو له پوښتنې او خر خشې سره مخامخ شي.<ref>د پوهاند دوکتور [[مجاور احمد زيار]] ليکنه</ref>