د "ملا محمد عمر" د بڼو تر مېنځ توپير

Content deleted Content added
و Protected "ملا محمد عمر": ورانکارو مخنیوي لپاره ([سمول=يوازې تاييد شوي کارنان] (نامحدوده) [لېږدول=يوازې تاييد شوي کارنان] (نامحدوده))
د سمون لنډیز نسته
۱ کرښه:
{{د هېوادمشر مالوماتبکس
| د امیر نوم = خپلهملا اميرمحمد عمرمجاهد
| انځور = [[دوتنه:MullaOmar.PNG|200px]]
| د انځور څرگندونې =أمير
| المؤمنينبشپړ نوم = ملا محمد عمر مجاهداخوند
| بشپړمشهور نومپه = أمير المؤمنين ملا محمد عمر مجاهد
| مشهور په = ملا محمد عمر مجاهد
| د زېږېدو نېټه = ١٩٥٩
| د زېږېدنې ځای = [[د کندهار ولايت|کندهار]]
| د مړينې نېټه = ۲۳ د اپرېل ۲۰۱۳ ز.
| د مړينې ځای = کندهار[[کراچۍ ، افغانستان(ښار)|کراچۍ]]
| ماندينه =
| اولادونه =۱۴
۱۸ کرښه:
| مخکينی هېوادمشر = [[برهان الدين رباني]]
| وروستنی هېوادمشر = [[حامد کرزی]]
| لومړی مرستيال =الحاج ملا محمد رباني
| سياسي اړخ = د افغانستانطالبانواسلامي د اسلامي امارت مؤسستحریک
| نورې دندې = د اسلاميمدرسی نړۍ روحاني مشرښوونکی
| رسمي ویبپاڼه =www.alemara1.org
}}
 
'''محمد عمر''' (زېږېدنه، ١٩٥٩-) (په انگرېزي:''Mullah Mohammed Omar'') چې د '''ملا محمد عمر''' او يا هم په ساده توگه د '''ملا محمد عمر مجاهد''' په نامه يادېږي، په [[افغانستان]] کې د طالبانو د غورځنگ مشر دی. نوموړی چې اوس په يو نامالوم ځای کې استوگنه لري، له ١٩٩٦ زېږيز کال څخه تر ٢٠٠١ ز کې د افغانستان د حکومت هغه مشر و چې د افغانستان د بېړني حالت د کورنيو جگړو پر مهال د وگړو د ژغورنې په موخه رامخته شو. د هغه پلويان ښاغلي ملا محمد عمر ته د [[اميرالمومنين]] او ملامحمدمممد عمر مجاهد خطاب کوي . دا لقب ده ته دسیمې په کچه د مدرسو علماؤ لخوا چې هم د افغانستان او هم د پاکستان په سیمه خلکو کې شهرت لري د يوې ولسي جرگې په لړ کې کال ۱۳۷۵ هـ لمریز د وري د میاشتې په ۱۶مه نېټه ورکړ شوی.
<br />
ملا محمد عمر د ٢٠٠١ زېږيز کال څخه راپدېخوا، کله چې امريکايانو په افغانستان کې جگړه پيل کړله ده په يوه تد (نامالومه)ځای کې ژوند اختیاراخطیار کړ. ملا عمر هغه کس دی چې امريکا يې د نيولو په لټون بوخته وه او غوښتل یې چې دی او د القاعدې د ډلې مشران او نور غړي ونيسي، خو وروسته د اسامه د نیولو او د القاعدې د نورو غړو له افغانستان څخه وتنې ، د امریکا دريځ نرم شو او طالبان یې د نوي دولت په چوکاټ کې سياسي هلو ځلو ته وروبلل، خو تر اوسه هم د شمالي ټلوالې د وطن پرستوپرچمي غړو لخوا یې مخالفت کېږي او سولې ته نه پرېښودل کېږي. د امريکا حکومت هغه په ٢٠٠١ کال کې د [[نيويارک]] په سوداگريزو مرکزونو باندې بريدونو کې د لاس لرلو او د اسامه بن لادن او د القاعدې د ترهگرې ډلې د غړو د نه سپارلو په خاطر تورن کړی دی.
 
== مخینه ==
ملا محمد عمر(مجاهد) د مولوي غلام نبي هوتک زوي، د مولوي محمد رسول لمسی او د مولوي باز محمد کړوسی، په کال ۱۳۳۹ هجري لمریز کې چې له ۱۹۶۰ زېږدي کال سره سمون خوري د افغانستان د [[کندهار ولايت|کندهار ولایت]] د [[د خاکرېز ولسوالۍ|خاکریز ولسوالۍ]] [[چا همت کلی|د چا همت]] کلي په یوه متدینه او علمي کورنۍ کې زیږیدلی دی. د ملامحمد عمرمجاهد والد مرحوم مولوي غلام نبي هم په همدې خاکریز ولسوالۍ کې دنیاته راغلی دی او د همدې سیمې په مختلفو دیني درسونو او دائرو کې خپلې دیني زدکړې ترلاسه کړې، چې بیا په یاده سیمه کې د تدریس او اسلامي دعوت په چارو کې د زیار او مصروفیت له امله د خلکو په منځ کې د یو ښه علمي او ټولنیز شخصیت په توگه وځلید . د ملامحمد عمر له زوکړې دوه کاله وروسته د هغه والد د کندهار له خاکریز ولسوالۍ څخه ددې ولایت د ډنډ ولسوالۍ د نودې کلي ته ولاړ او هلته د خپل ژوند ترپایه د سیمې د خلکو د دیني ښونې او روزنې په چارو بوخت ؤ، نوموړی په۱۳۴۴هجري لمریزکال کې چې له ۱۹۶۵زېږدي کال سره سمون خوري په همدې سیمې کې وفات او د کندهار ښار د طالبانو په پخوانۍ مشهوره هدیره کې خاورو ته وسپارل شو . ملامحمد عمرد خپل پلار له وفات وروسته د پنځه کلنۍ په عمر له خپلې کورنۍ سره د کندهار له ډنډ ولسوالۍ څخه د اروزگان ولایت د هراود ولسوالۍ ته ولیږدیده او هلته یې د خپلو ترونو هر یو مولوي محمد انور او مولوي محمد جمعه تر سرپرستي لاندې د ژوند لومړنۍ مرحله پیل شوه .
Line ۵۸ ⟶ ۵۷:
=== د روسانو له وتلو وروسته ===
په کال ۱۳۷۱هـ ل، ۱۹۹۲ز کې د نجیب د کمونستي واکمنۍ له سقوط او په هیواد کې دتنظیمي جگړو له پیلیدو سره سم ملا محمد عمر مجاهد جگړه ناروا وبلله او د ډېر شمېر نورو ولسي مجاهدینو په څیر وسله له اوږې کوزه او په خپله جهادي سیمه کندهار ولایت، د میوند ولسوالۍ د سنگ حصار د [[گیشاڼو]] کلي د [[حاجي ابراهیم مسجد|حاجي ابراهیم د مسجد]] ترڅنگ یې یوه دیني مدرسه جوړه او په همدې مدرسه کې میشت شو. له ۱۴ ستونزمنو جهادي کلونو وروسته یې د خپلو څو تنو جهادي ملگرو په ملتیا د خپلو نیمگړیو شرعي زدکړو په پوره کولو بیا پیل وکړ. دا هغه مهال ؤ چې د پلازمېني کابل په شمول ټول هیواد تنظیمي بې هدفه جگړو په سراخیستی ؤ، د ځینو څارگريزو تنظیمي جگړه مارانو د شخصي غرضونو او هوسونو د ترلاسه کولو له امله د مقدس جهاد سپیڅلي آرمانونه نیمگړي او د افغان مسلمان ولس د یو نیم میلیون شهیدانو پاکې هیلې همداسې تر پښو لاندې وې.
== د شر او پساد (کورنيو جگړو) پر وړاندې پاڅون او د اسلامي امارت تأسیس ==
== په کورنی جگرو کی اشتراک او د افغانانو وینه رژول جد کمونیستي رژیم له سقوط وروسته د دې په ځای چې اسلامي نظام تاسیس شي او په دې توگه د مجاهد افغان ولس د کلونو کلونو ارمان پوره شي، خپل منځي جگړې پیل شوې، واقعي مجاهدین د یوې منظمې دسیسې له مخې ضعیفه او یا هم بیخي له سياسي صحنې څخه وایستل شول. ځینو پخوانیو مجاهدینو هغه کمونیستان چې باید محاکمه شوي وای په څنگ کې ورسره ونیول لکه برهان الدین رباني او عبدالرب رسول سياف پرچميان ، پخواني جنرالان لکه نورالحق علومي ، عبدالواحد بابه جان ، تورن اسماعیل خان ، گلاب زوی ، فرید مزدک ، کاوياني ، باقر فرین ، جنرال رشید دوستم ، د ببرک کارمل ورور ، د پخواني خاد اړونده مخبرین لکه سروري ، عارف سخره او داسې نور په سلهاؤ يې د هېواد څخه دباندې ولېږل او ځینو نورو په منظمه توگه د ولس په لوټلو، بې پته کولو، د ښځو ماشومانو سره نارواؤ او د وطن په چور تالان پیل وکړ. په دې توگه په درست هیواد کې د هرج ومرج یو داسې تور دوران راغی، چې شاید پخوایي افغانانو نمونه او بیلگه نه وي لیدلي، د مؤمنو هیوادوالو سر، مال او ناموس هره شیبه له گواښ سره مخامخ و، د هیواد په لارو او سرکونو د خودسره، جاهلو او پست صفته ټوپکیانو ځنځیرونه او پاټکونه خپاره شول، چې هر یوه د خپل مزاج موافق له بې وسه هیوادوالو نه یوازې پیسې اخیستي، بلکې د هیوادوالو په عزت او ناموس یي هم صرفه نه کوله، د هیواد د ملي شتمنیو، مادي او معنوي پانگو، د جهاد د غنائمو او حتی د هیواد د ځنگلونو او کانونو داسې بې رحمانه چور تالان پیل شو، چې پخوا یي کله هم بیلگه نه وه لیدل شوې، مؤمن اولس چې څوارلس کاله یي جهاد کړی و نه تنها دا چې د جهاد ثمره یي د ضیاع له خطر سره مواجه وه، بلکې ورځنی ژوند یي هم له خطر سره مخامخ و. د هرج ومرج د فتنې له امله ټولنیز فساد، قتل وقتال، چورتالان، ظلمونه، وحشتونه او د مسلمانانو رنځونه هره شیبه په ډیریدو و، چې دې حالت رښتیني مجاهدین هغوی چې د افغان مؤمن اولس د سوکالۍ، ازادۍ او سرلوړۍ لپاره یي مبارزه کړې وه سخت ځورول.↵ملا محمد عمر مجاهد چې دغه مهال له خپلو مجاهدو ملگروسره د کندهار په میوند ولسوالۍ کې اوسیده، د نورو واقعي مجاهدینو غوندې د دې حالاتو لیدلو دی هم ډیر زیات اندیښمن کړی و نوموړي لیدل چې د کندهار – هرات په لویه لاره گام په گام پاټکونه جوړ شوي او ټوله ورځ د هیواد مظلوم مسافر، ښځې او سپین ږیري د بد اخلاقه ټوپکیانو په لاس لوټل کیږي، بې آبه کیږي او وژل کیږي، باید ووایو چې دغه مهال په کندهار کې پاټکونه دومره زیات شوي و، چې د هیواد تجارانو چې له هرات څخه به یي د کندهار د سپین بولدک ولسوالۍ د ویش باډر ته مالونه راوړل، ددې په ځای چې په عمومي لاره خپل مالونه انتقال کړي د ډیرو پاټکونو له امله یې له هرات څخه راوړي تجاري اموال په میوند کې ښکته کول او د ریگ له لارې یې په دښتو کې په ډیرو تکالفو تر ویش پورې رسول تر څو د پاټکوالوله شره خوندي وي . ملامحمد عمر مجاهد او دده مجاهدو ملگرو ته د کندهار ښار وضعیت هم ورمعلوم و، چیرته چې خودسره ټوپکیانو ښار کوڅه په کوڅه تر خپل منځ ویشلی و، د بیت المال ملکیتونه یي مسلسل غصبول او په نغدو پیسو یي پلورل او په دولتي ځمکو یي شخصي مارکیټونه جوړول، په دې سربیره یي تر خپل منځ همیشه جگړې کولې چې ترمنځ یي اولس ځپل کیده. همدې بې پایه ناخوالو واقعي مجاهدین اړ کړل چې د فساد د ورکولو او د مسلمانانو د سر او مال د تحفظ په خاطر خپل وس وکړي، مجاهدینو تر خپل منځ مشورې او غونډې پیل کړې، ملامحمد عمر مجاهد او ملگرو یي خپله لومړنۍ غونډه د پنجوایي ولسوالۍ د زنگاوات په سیمه کې د سیمې له مشهورو او پیژندل شویو علماء کرامو سره جوړه کړه، د روس ضد جهاد په مهال د کندهار د مجاهدینو د عمومي قاضي مولوي سید محمد صاحب ( چې په مولوي پاسني صاحب یي شهرت موندلی و) په مشرۍ د علماء کرامو دې غونډې ملا محمد عمر مجاهد ته وویل چې باید د فساد په ضد قیام وکړي او دوی ټول یې ملاتړي دي، له همدې غونډې څخه ملا محمد عمر مجاهد د اسلامي تحریک اساس کیښود او د ۱۴۱۵ هـ ق کال د محرم الحرام ۱۵ نیټه د فساد او گډوډۍ په ضد یې د مبارزې بنسټ کیښود. د ملا محمد عمر مجاهد په مشرۍ اسلامي تحریک د فساد د مخنیوي په خاطر مبارزه پیل کړه، چې د ولس او رښتنیومجاهدینو له پراخ هرکلي سره مخامخ شول، لومړی یي کندهار ولایت او ورپسې یي د افغانستان زیاتي سیمې له بي بندوباره او فاسدو ټوپکیانو تصفیه کړې، هغه مهال چې د هیواد ډیري سیمې د طالبانو تر تسلط لاندې راغلې وې د ۱۴۱۶ هق کال د ذوالقعدې میاشتې په ۱۵ مه نیټه د افغانستان د علماء کرامو یو لوی ټولي چې شمیر یي تر ۱۵۰۰ زیات و، په کندهار کې یي د یوې غونډې په دائرولو سره د ملامحمد عمر مجاهد امارت تائید او نوموړي ته یي د امیرالمؤمنین لقب ورکړ، د ۱۳۷۵ هـ ش کال د میزان میاشتې په شپږمه نیټه د افغانستان پلازمینه کابل هم د اسلامي امارت تر تسلط لاندې راغله چې ورپسې د افغانستان د ټولو مرکزي او شمالي سیمو په شمول د هیواد په ۹۵ فیصده خاوره د اسلامي امارت حاکمیت ټینگ شو . ==
د کمونیستي رژیم له سقوط وروسته د دې په ځای چې اسلامي نظام تاسیس شي او په دې توگه د مجاهد افغان ولس د کلونو کلونو ارمان پوره شي، خپل منځي جگړې پیل شوې، واقعي مجاهدین د یوې منظمې دسیسې له مخې ضعیفه او یا هم بیخي له سياسي صحنې څخه وایستل شول. ځینو پخوانیو مجاهدینو هغه کمونیستان چې باید محاکمه شوي وای په څنگ کې ورسره ونیول لکه برهان الدین رباني او عبدالرب رسول سياف پرچميان ، پخواني جنرالان لکه نورالحق علومي ، عبدالواحد بابه جان ، تورن اسماعیل خان ، گلاب زوی ، فرید مزدک ، کاوياني ، باقر فرین ، جنرال رشید دوستم ، د ببرک کارمل ورور ، د پخواني خاد اړونده مخبرین لکه سروري ، عارف سخره او داسې نور په سلهاؤ يې د هېواد څخه دباندې ولېږل او ځینو نورو په منظمه توگه د ولس په لوټلو، بې پته کولو، د ښځو ماشومانو سره نارواؤ او د وطن په چور تالان پیل وکړ. په دې توگه په درست هیواد کې د هرج ومرج یو داسې تور دوران راغی، چې شاید پخوایي افغانانو نمونه او بیلگه نه وي لیدلي، د مؤمنو هیوادوالو سر، مال او ناموس هره شیبه له گواښ سره مخامخ و، د هیواد په لارو او سرکونو د خودسره، جاهلو او پست صفته ټوپکیانو ځنځیرونه او پاټکونه خپاره شول، چې هر یوه د خپل مزاج موافق له بې وسه هیوادوالو نه یوازې پیسې اخیستي، بلکې د هیوادوالو په عزت او ناموس یي هم صرفه نه کوله، د هیواد د ملي شتمنیو، مادي او معنوي پانگو، د جهاد د غنائمو او حتی د هیواد د ځنگلونو او کانونو داسې بې رحمانه چور تالان پیل شو، چې پخوا یي کله هم بیلگه نه وه لیدل شوې، مؤمن اولس چې څوارلس کاله یي جهاد کړی و نه تنها دا چې د جهاد ثمره یي د ضیاع له خطر سره مواجه وه، بلکې ورځنی ژوند یي هم له خطر سره مخامخ و. د هرج ومرج د فتنې له امله ټولنیز فساد، قتل وقتال، چورتالان، ظلمونه، وحشتونه او د مسلمانانو رنځونه هره شیبه په ډیریدو و، چې دې حالت رښتیني مجاهدین هغوی چې د افغان مؤمن اولس د سوکالۍ، ازادۍ او سرلوړۍ لپاره یي مبارزه کړې وه سخت ځورول.
ملا محمد عمر مجاهد چې دغه مهال له خپلو مجاهدو ملگروسره د کندهار په میوند ولسوالۍ کې اوسیده، د نورو واقعي مجاهدینو غوندې د دې حالاتو لیدلو دی هم ډیر زیات اندیښمن کړی و نوموړي لیدل چې د کندهار – هرات په لویه لاره گام په گام پاټکونه جوړ شوي او ټوله ورځ د هیواد مظلوم مسافر، ښځې او سپین ږیري د بد اخلاقه ټوپکیانو په لاس لوټل کیږي، بې آبه کیږي او وژل کیږي، باید ووایو چې دغه مهال په کندهار کې پاټکونه دومره زیات شوي و، چې د هیواد تجارانو چې له هرات څخه به یي د کندهار د سپین بولدک ولسوالۍ د ویش باډر ته مالونه راوړل، ددې په ځای چې په عمومي لاره خپل مالونه انتقال کړي د ډیرو پاټکونو له امله یې له هرات څخه راوړي تجاري اموال په میوند کې ښکته کول او د ریگ له لارې یې په دښتو کې په ډیرو تکالفو تر ویش پورې رسول تر څو د پاټکوالوله شره خوندي وي . ملامحمد عمر مجاهد او دده مجاهدو ملگرو ته د کندهار ښار وضعیت هم ورمعلوم و، چیرته چې خودسره ټوپکیانو ښار کوڅه په کوڅه تر خپل منځ ویشلی و، د بیت المال ملکیتونه یي مسلسل غصبول او په نغدو پیسو یي پلورل او په دولتي ځمکو یي شخصي مارکیټونه جوړول، په دې سربیره یي تر خپل منځ همیشه جگړې کولې چې ترمنځ یي اولس ځپل کیده. همدې بې پایه ناخوالو واقعي مجاهدین اړ کړل چې د فساد د ورکولو او د مسلمانانو د سر او مال د تحفظ په خاطر خپل وس وکړي، مجاهدینو تر خپل منځ مشورې او غونډې پیل کړې، ملامحمد عمر مجاهد او ملگرو یي خپله لومړنۍ غونډه د پنجوایي ولسوالۍ د زنگاوات په سیمه کې د سیمې له مشهورو او پیژندل شویو علماء کرامو سره جوړه کړه، د روس ضد جهاد په مهال د کندهار د مجاهدینو د عمومي قاضي مولوي سید محمد صاحب ( چې په مولوي پاسني صاحب یي شهرت موندلی و) په مشرۍ د علماء کرامو دې غونډې ملا محمد عمر مجاهد ته وویل چې باید د فساد په ضد قیام وکړي او دوی ټول یې ملاتړي دي، له همدې غونډې څخه ملا محمد عمر مجاهد د اسلامي تحریک اساس کیښود او د ۱۴۱۵ هـ ق کال د محرم الحرام ۱۵ نیټه د فساد او گډوډۍ په ضد یې د مبارزې بنسټ کیښود. د ملا محمد عمر مجاهد په مشرۍ اسلامي تحریک د فساد د مخنیوي په خاطر مبارزه پیل کړه، چې د ولس او رښتنیومجاهدینو له پراخ هرکلي سره مخامخ شول، لومړی یي کندهار ولایت او ورپسې یي د افغانستان زیاتي سیمې له بي بندوباره او فاسدو ټوپکیانو تصفیه کړې، هغه مهال چې د هیواد ډیري سیمې د طالبانو تر تسلط لاندې راغلې وې د ۱۴۱۶ هق کال د ذوالقعدې میاشتې په ۱۵ مه نیټه د افغانستان د علماء کرامو یو لوی ټولي چې شمیر یي تر ۱۵۰۰ زیات و، په کندهار کې یي د یوې غونډې په دائرولو سره د ملامحمد عمر مجاهد امارت تائید او نوموړي ته یي د امیرالمؤمنین لقب ورکړ، د ۱۳۷۵ هـ ش کال د میزان میاشتې په شپږمه نیټه د افغانستان پلازمینه کابل هم د اسلامي امارت تر تسلط لاندې راغله چې ورپسې د افغانستان د ټولو مرکزي او شمالي سیمو په شمول د هیواد په ۹۵ فیصده خاوره د اسلامي امارت حاکمیت ټینگ شو .
 
د ملامحمد عمر مجاهد په مشرۍ د افغانستان اسلامي امارت په افغانستان کې د شریعت په اساساتو ولاړ اسلامي نظام رامنځته کړ، له اوږده ځنډ وروسته یي یوځل بیا نړۍ ته د اسلامي نظام ژوندۍ بیلگه وړاندې کړه، هیواد یې له تجزیې وژغوره او هم یې د بې مسؤلیته کسانو نه د بیت المال اسلحې را ټولي کړې او یو بي مثاله امن یې راووست دا په داسي حال کي چي ټوله نړۍ د ملل متحد په شمول دغه کار ته بې وسه او وارخطا وه خو نړیوال کفري مستکبرینو دا شریعت اوامارت ونه شو زغملی نو ځکه یي په وړاندې دښمنانه دریځ خپل کړ او بې ځایه بهانې یې ور ته لټولې ترڅو یې په پای کې ورباندې په گډه پوځي برید وکړ.
===== دا برخه پوره نده =====
* د ملامحمد عمر(مجاهد) قیادي شخصیت:
 
۱۵۷ کرښه:
<ref>{{cite news|publisher=Reuters|date=[[2001-09-20]]|url=http://tvnz.co.nz/view/news_story_skin/57491|accessdate=2006-07-02|title=The mysterious Mullah behind the Taliban}}</ref>
، د ١٩٩٤ کال په پېل کې، ملا محمد عمر د ٣٠ کسانو په مرسته چې يواځې ١٦ يې په ټوپکونو سمبال وه، هغه دوه انجونې چې د سيمه ايزو قومندانانو لخوا تښتول شوي وې او عزت يې لوټ شوی وه، وژغورلې. په هماغه کال کې د دوی تحريک نور هم په چټکۍ سره روان وه او د کال تر پايه يې ډېر نوم پېدا کړ. ډېر ژر يې د اسلامي مدرسو نه سرتېري برتي کړل. د ١٩٩٤ زېږيز کال تر نومبر مياشتې پورې ملا عمر دومره سرتېري درلودل چې اوس يې د ټول کندهار واک په لاس کې نيولی وه، او دا هغه مهال وه چې د طالبانو غورځنگ رامېنځ ته شو.
 
== د طالبانو لارښود ==
په [[١٩٩٦]] زېږيز کال کې کله چې ملا محمد عمر د خرقې زيارت نه دباندې د [[حضرت محمد (ص)]] خرقه چې په صندوق کې کولپ شوې وه راووېستله او د کندهار خلکو ته يې وښودله نو د ملا محمد عمر پلويانو نوموړي ته د اميرالمومنين لقب ورکړ، (أمير المؤمنين, "د ايمان لرونکو امير يا قومندان."<ref>[http://www.memritv.org/Transcript.asp?P1=860 Messages by Al-Qaeda Operatives in Afghanistan to the Peoples of the West] "... alongside the Emir of the Believers..." September 2005</ref>)
، د خلکو ترمېنځ داسې وييل کېده چې هر هغه څوک چې خرقه د خپل صندوق نه راوباسي نو هغه به د مسلمانانو لوی لارښود يا "اميرالمومنين" وي.<ref>{{cite web|url=http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?f=/c/a/2001/12/19/MN37470.DTL|title="Kandahar residents feel betrayed"|last=Healy|first=Patrick|publisher=Boston Globe|date=[[2001-12-19]]|accessdate=2006-07-02}}</ref>. چې تر همدغې پېښې وروسته ډېر ژر په ١٩٩٦ زېږيز کال کې [[کابل]] د ملا محمد عمر د پوځونو له خوا ونيول شو.
 
کله چې د افغانستان ډېرۍ سيمې او ولايتونه د طالبانو د واک ترلاندې راغلل نو په افغانستان کې ځينې نوي دولتي ادارې جوړې شوې چې پخوا په حکومت کې نوې. طالبانو په افغانستان کې د امر بل معروف او نهي عن المنکر په نوم يو وزارت جوړ کړ چې ددې وزارت دنده دا وه چې د عامو وگړو ورځيني چارچلند وڅاري چې آيا دوی شرعي احکام پلي کوي او که نه. په همدې توگه طالبانو د ١٩٩٧ زېږيز کال د [[اکتوبر]] په مياشت کې د افغانستان رسمي نوم هم بدل کړ او د افغانستان اسلامي امارات په نوم يې ونوماوه. که څه هم چې کابل د پېړيو راپدېخوا د افغانستان [[پلازمېنه]] ده، خو ملا عمر د خپلې واکمنۍ پر مهال د خپل پلارني ټاټوبي نه کابل ته و نه کوچېده. وييل کېږي چې د طالبانو د واکمنۍ پر مهال ايله دوه ځله ملا محمد عمر د کابل نه ليدنه کړې. هغه کندهار کې اوسېدنه غوره گڼله او د واک له لاسه ورکولو پورې همالته په کې اوسېده.
 
د ملا محمد عمر د حکومت په کلونو کې طالبانو يو ډېر سخت دريزه [[قانون]] پلي کاوه. د طالبانو د واکمنيو په کلونو کې ښځو دباندې د کار حق نه درلود. يواځينی ځای چېرته چې ښځو کار کولای شو هغه د روغتيا څانگه وه چېرته چې ښځينه ډاکټرانو او رنځورپالانو د نورو ښځينه ناروغانو درملنه او پالنه کوله. د طالبانو د واکمنۍ پر مهال ښځينه ښوونځي نه وه او همدا هم يو سبب دی چې د افغانستان ښځينه برخه بې زده کړو او نالوستي پاتې شوه. د ښځو د ستر په هکله ډېر سخت دريزۍ نه کار اخيستل کېده او د افغاني دود دستور له مخې يواځې څادر د طالبانو د غوښتنو بسنه نه کوله. دوی پر ښځو باندې د بورقو او چادريو اغوستل هرومرو گڼل. د طالبانو په وخت کې ښځو ته اجازه نه وه چې پرته د کوم نارينه نژدې خپلوان نه د کور نه دباندې ووځي. څنگه چې په ښځو باندې د طالبانو فرمانونه پلي کېدل همدارنگه سړيو باندې هم ځينې بنديزونه ولگول شول. سړو باندې د ږيرو پرېښودل تحميلي شوه، همدارنگه د غېر اسلامي جامو او وېښتو جوړولو بنديز ولگېده. سينما گانې او موزيک سنټرونه بند شو. د طالبانو د واکمنۍ پر مهال د غلو لاسونه ترې غوڅېدل، د جنسي جرمونو په تور ښکېل کسان وژل کېدل. په زنا تورن تر هغه مهاله په ډبرو ويشتل کېدل ترڅو ساه ترېنه ختله. په کابل کې دغه ډول سزا گانې د ټولو خلکو مخ ته د فوټبال په لوبغالي کې ترسره کېدلې. داسې هم وييل کېږي چې طالبانو ډېري کلتوري ميراثونه له مېنځه يووړل او په همدې توگه يې د افغانستان د ملي موزيم لرغوني او هنري آثار ويجاړ کړل. ملا محمد عمر د خپل د فرمانونو په دليل کې يواځې د اسلام د عزت او پياوړتيا خبره کوله. د نړېوالو ټولنو د نيوکو او نارو سره سره طالبانو په باميانو کې د نړۍ تر ټولو لويه بودايي پژۍ له مېنځه يوړله. دا پژۍ چې تاريخي قدامت يې په زرگونو کلونو وه او په ټوله نړۍ کې بې ساري پاتې وه د طالبانو د حکومت لخوا ړنگه شوه.
 
په ۱۵ د نومبر، ۲۰۰۱ کال کې په امريکا باندې د ۹ د سپتمبر د حملو وروسته او د په طالبانو باندې د امريکا لخوا ځوابي يرغل وروسته، ملا محمد عمر د [[بي بي سي]] پښتو راډيو سره په مرکه وکړه چې په دې مرکه کې ملا محمد عمر د طالبانو د وفاداري غوښتنه وکړه او د امريکا د تباهۍ او له مېنځه تللو کار يې يو اوږده جگړه وبلله او په دې لوی کار کې يې د خپلو پلويانو ملاتړ وغوښت او دا يې هم وويل چې انشاالله ددوی جهاد به د امريکا او د هغوی د متحدينو پر وړاندې همداسې روان وي. په دې لړ کې د بي بي سي خبريال د ملا محمد عمر نه دا پوښتنه وکړه چې آيا منځلاري طالبان به د افغان حکومت سره د نوي حکومت په جوړولو کې يوځای شي، نو د ملا محمد عمر ادعا دا وه چې،
<BLOCKQUOTE>ټول طالبان منځلاري دي. داسې دوه شيان دي: يو افراط دی او بل تفريط نو په دې برخه کې مونږ ټول منځلاري يو - او منځوۍ لار باندې روان يو.<ref>{{Cite news |http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/1657368.stm |title=On whether moderate طالبان به نوي افغان حکومت سره يوځای کېږي |publisher=BBC News |date=2001-11-15}}</ref></BLOCKQUOTE>
 
== د ٢٠٠١ کال نه وروسته ==
په ٢٠٠١ زېږيز کال کې چې کله امريکا او د امريکا متحدينو په افغانستان کې د طالبانو پر ضد جگړه پېل کړې، له هماغه وخت نه تر اوسه پورې د ملا محمد عمر درک نه دی مالوم. هغه په يو نامالومه ځای کې پټ دی. ځينې خلک وايي چې هغه د پاکستان او افغانستان تر مېنځ پر پوله په قبايلي پښتني سيمو کې پټ دی، خو ددې خبرې پخلی لا تر اوسه پورې نه دی شوی. د امريکا د متحده آيالاتو حکومت د ملا عمر د نيولو لپاره او يا هم د داسې مالوماتو لپاره چې امريکايان د ملا محمد عمر په نيولو کې بريالي شي، د لسو ميليونو امريکايي ډالرو انعام ايښی دی.<ref>{{cite web|url=http://www.rewardsforjustice.net/english/wanted_captured/index.cfm?page=MullahOmar|work=Rewards for Justice|title=WANTED Mullah Omar Up to $10 Million Reward|accessdate=2006-07-02}}</ref>
 
داسې وييل کېږي چې د ٢٠٠٦ زېږيز [[کال]] په [[جون]] مياشت کې ملا محمد عمر يو بيان خپور کړ چې په هغه کې ده په [[عراق]] کې د ابو مصعب الزرقاوي په مړينه خپله خواشيني څرگنده کړې وه. په هغه بيان کې زرقوي يو شهيد بلل شوی وه او داسې ژمنه يې هم کړې وه چې په افغانستان او په عراق کې به د امريکايانو او د متحدينو پر ضد جهاد به هېڅکله د هغه په مړينه کمزوری نه شي.<ref>{{cite news|publisher=BBC News|date=2006-06-09|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/5062964.stm|accessdate=2006-07-02|title=Taleban play down Zarqawi death}}</ref>
 
داسې وييل کېږي چې د ٢٠٠٦ کال د سېپټمبر په مياشت کې په [[وزيرستان]] کې د وزيري پښتنو او پاکستاني پوځ تر مېنځ جگړه کې هم ملا عمر اهم رول درلوده. ددې تر څنگ دا هم وييل کېږي چې ملا محمد عمر او د طالبانو د غورځنگ مخور پوځي لارښودانو ټولو سره لاس يو کړی چې په دې کې [[ملا دادالله]] او [[جلال الدين حقاني]] او د پخوانی جهادي مشر [[گلبدين حکمتيار]] ډله هم گډه ده.
 
د ٢٠٠٦ زېږيز کال د [[ډسمبر]] په مياشت کې ملا محمد عمر يو بيان خپور کړ چې په هغه بيان کې يې د افغانستان نه د بهرنيو پوځونو د وېستلو ډاډ څرگند کړی.<ref>{{cite news|publisher=[[الجزيره]]|date=[[2006-12-31]]|url=http://english.aljazeera.net/News/Templates/Postings/DetailedPage.aspx?FRAMELESS=false&NRNODEGUID=%7b7C70CC1E-B445-4C62-8177-ACDD3A3EBB73%7d&NRORIGINALURL=%2fNR%2fexeres%2f7C70CC1E-B445-4C62-8177-ACDD3A3EBB73%2ehtm&NRCACHEHINT=NoModifyGuest|accessdate=2007-01-01|title=د ملا محمد عمر د اختر پيغام message}}</ref>
 
د ٢٠٠٧ زېږيز کال د [[جنوري]] په مياشت کې چې کله افغاني چارواکو د طالبانو وياند [[محمد حنيف]] ونيوه، نو وروسته د ږروېږنو يې افغاني چارواکو ته وويل چې ملا عمر د پاکستان په [[کوټه]] ښار کې اوسېږي او د پاکستاني څارگرې څانگې [[آی اس آی]] لخوا يې ساتنه کېږي. همداسې ورته څرگندونه د افغانستان [[ولسمشر]] [[حامد کرزي]] هم په ٢٠٠٦ زېږيز کال کې کړې وه چې بيا وروسته پاکستاني چارواکو يې انکار وکړ.
 
==مرموزه وژنه==
ملا محمد عمر د 2015 کال په جولای میاشت کې د یو لړ استخباراتي رپوټونو پر بنسټ د خپل مرستیال ملا اختر محمد منصور له خوا یوه ډز په سینه او دوه ډزه په سینه ویشتل شوی او وژل شوی دی. نامتو پاکستاني ژورنالېست او خبریال رحیم الله یوسفزي له خولې لیکلي دي، چې پخوانی طالب مشر ملا محمد عمر د۵۵- ۶۰ کلونو ترمنځ عمر درلود، خو پیچلې مړینه یې د عمر له کبله نه، بلکې په ډزو وژل شوې دی. یوسفزی وايي : ملا محمد عمر له روسانو سره په جگړه کې څلور ځل ټپي شوې او ان یوه سترگه یې هم له لاسه ورکړې وه. نوموړی وايي : له طالبانو جلا شوې ډله فدايي محاذ هم دملا محمد عمر طبیعي مړینه نه مني او دا محاذ خو اوسنی مشر ملا اختر منصور او گل اقا د ملا محمد عمر پر وژنه تورنوي، پاکستانی خبریال ټینگار کوي، چې ملا محمد عمر دپاکستان په کراچۍ کې وژل شوې او ډیورنډ کرښې ته څېرمه زابل ولایت کې ښخ شوی دی. یوسف زی دا هم وايي : طالب مشرانو دملا محمد عمر له زوی ملا یعقوب څخه غوښتي وو،چې دخپل پلار دمړینې یا وژنې په اړه چوپه خوله پاتې شي او دا خبر پټ وساتم. یوسف زی وايي : ځینې داسې راپورونه شته، چې د ملا محمد عمر یو شمېر نږدې ملگرو د نوموړی قبر راسپړلې دی او دا یې په خپلو سترگو لیدلي دي، چې ملا محمد عمر دوه مرمۍ پر سینه او یوه مرمۍ په تندي لگیدلی دی، دهمدې پرمختگ په اړه ملا یعقوب او ملا عبدالمنان نیازی تر اوسه چوپه خوله دي.<ref>http://rohi.af/fullstory.php?id=39740</ref>
 
پاکستانی خبریال سمیع یوسفزي نیوزویک مجلې ته د پخواني طالب مشر د مړینې اړوند خبرونو ته په کتنې د همدې مجلې له قوله د خپلې لیکنې په یوه برخه کې چې په ژمن وبپاڼه کې خپره شوې، لیکلي: «.... ملا عبدالجبار، چې کله کوټې شورا خبره کړه دوه اونۍ وروسته د شورا مشر ملا اختر منصور او ملا عبدالقیوم ذاکر له دوو دیني عالمانو سره ناسته وکړه، سرچینه وايي ملا عبدالسلام او ملا عبدالحکیم د ملا محمد عمر لونگۍ اختر منصور ته وسپارله او د(امیرالمومنین) په توگه یې وټاکه، ملا عبدالحکیم مبارکي ورکړه او زیاته یې کړه: ته اوس مشر شوې، په کار ده، چې د ملا عمر لار ته ادامه ورکړې.» لیکوال دخپلې سرچینې له خولې لیکي : «ملا عبدالقیوم ذاکر غوښتل، چې سمدلاسه د ملا عمر د مړینې اعلان وکړي، خو نورو یې مخالفت وکړ او دې ته یې قانع کړ، چې دا راز باید وساتل شي، کویټې شورا ډېره وړاندې ولاړه او خبرپاڼه یې خپره کړه، چې د ملا محمد عمر د برخلیک په اړه هیڅوک پوښتنه نه شي کولای او که هر چا دا راز رسوا کړ، هغه به د طالبانو محکمې ته وړاندې کېږي.» کېدای شي د ملا محمد عمر د مړینې د راز پټ ساتلو ترشا نور لاملونه او اهدف هم شتون ولري او یا هم وروسته افشا شي، خو اوسمهال د هغو جزئیاتو ته لاس رسی له امکانه لرې ښکاري. بلخوا بیا ځینې طالب مشران د نوم نه ښودلو په شرط وایي چې طالب مشرانو دملا محمد عمر له زوی ملا یعقوب څخه غوښتي وو، چې دخپل پلار دمړینې یا وژنې په اړه چوپه خوله پاتې شي او دا خبر پټ وساتم . خو وروسته د ملا محمد عمر اخند زوى ملا يعقوب مجاهد په يوه غونډه کې وويل چې ملا محمد عمر مجاهد په خپل طبعي مرگ باندي وفات شوى دى. خو ځیني شنونکي بیا داسي وایي چي عالي قدر امیر المؤمنین داسلامي امارت روحاني اوسیاسي مشر وو او دنړئ زیاتره مسلمانانو ورسره دخپلو مشرانو په توسط بیعت وکړ چي دنړیوالو مطبوعاتو په ارشیفونو او نشرشویو سیډیگانو او داولسونو په حافظو کي پراته دي چي په هغوی کي شهید اسامه بن لادن او ایمن الظواهري حفظه الله او داسي نور جهادي مشران ول چي له دې غازي او داسلام له خادم امیرالمؤمنین ملامحمد عمر مجاهد سره یې بیعت وکړ
نوموړی اتل دامریکایي تاړاک په مهال له هیواد نه دیوه ساعت لپاره هم ونه ووت او په کوم ځای کي چي اوسیدی له هغه ځای نه یې دامارت سیاسي او نظامي چارې سامبالولې نوموړی غازي دافغانستان په تاریخ کي یوازنی شخصیت وو چي ورته خپل اولس لاس پر نامه ولاړوو او دده هر امر ته یې لبیک وایو
دښاغلي غازي عمر دمړینې سبب دده مزمنه ناروغي وه چي نه یې غوښتل چي یو لوري ته دتداوي دپاره ولاړشي ځکه په داسي کار سره ممکن وو چي دی دي افشا شوی وای نو ده نه غوښتل چي دمسلمانانو زړونو ته دي په خپل ښکاره توب سره درد ورسوي او دامارت نظم دي له سوال سره مخ کړي او دامریکایانو،ناټو او ددوی دلاس پوڅو داشوم ارمان دي پوره شي دا ټول وخت یې له خپلواولادونو او کورنۍ څخه جلاتیر کړ خو داسلامی امارت او جهادي وقار پرتم یې هم داسي وساتلو لکه چي وو
دده دمړیني په اړه دده زوی محترم مولوي محمدیعقوب وویل چي هغه دخپلې ورپیښې ناروغي له امله په حق ورسید الله دي ورباندي رحم وکړي په یو داسي صف کي چي قیادت یې غازي عمرکړی وي کله هم داسي نه پیښیږي چي دخپلو ملگرو له لوري دي هغه شهید کړل شي درحیم الله یوسف زي او سمیع یوسف زي دا خبرې چي دلوي ملاصاحب قبر وښندل شو او وکتل شو چي دوې مرمۍ په ټټر لکیدلی وو هغه هم دملا اختر محمد منصور حفظه الله له لوري نو دا ډیر خندوونکی خبر دی چي دسالم عقل څښتنان یې په هیڅ صورت نشي منلای او نه ورته دقناعت وړ دی
او دنوي زعیم امیر المؤمنین ملا اختر محمد انتخاب دامارت دشیخانو او شورا ده ۱۸ غړو له لوري وشو او بیا ورپسې دافغانستان د۳۴ ولایتونو ولالیانو ولسوالانو دلگۍ مشرانو او عام خلکو له لوري بعت وشو او نوموړی یې دلوی ملاصاحب ځای ناستی انتخاب کړ او دده لپاره یې دوه معاونین لکه سراج الدین حقاني صاحب چي په خلیفه صاحب شهرت لري او ستر عالم هیبت الله اخوند زاده انتخاب شول او دافغانستان په لر اوبر کي دفتوحاتو زیري واوریدل شول چي دلسهاوو ولسوالیو تر څنگ دقندوز ولایت هم دمجاهدینو په لاس فتحه شو چي دالته او دهلمند په گڼو فتحه شویو ولسوالیو کي په سوونه ټانگونه او پوځي موټران او بې شمیره وسلې او مهمات له دښمن نه دمجاهدینو لاس ته ورغلل او لا هم دا دبریاوو دالړۍ دوام لري
داسلامي امارت په وړاندي دغربي تاړاک په مهال دامیرالمؤ منین مرحوم په اړه دافغان اولس شاعرانو او لیکوالانو ډیر څه ولیکل چي زه یې دنمونې په شکل دملا راز محمد ساقیار یو څو له درده ډگ بیتونه را اخلم
ځئ چي په توبو او مرکو ورشو
غواړو به له خدای څخه امیر عمر -
وبې ساتي خدای دعنکبوت په ټال
لاړ سره له یاره مسافر عمر -
پام کوه نظر بدي ترې واړوې
نغښته لړزوي دځان په ویر عمر -
ژوند که وفا وکړه او مر گی نه وو
ستایو به په سوبو عالمگیر عمر -
مات به کړي لښکردصلیبي ناقوس
فتحې او نصرت ته منتظر عمر -۰۰۰۰۰۰
او یوه فارسي مجموعه یې هم لیکلې چي لومړی بیت یې دا دی
بنامیکه درصلح جنگ آورد
عمر را بیورش فرنگ آورد
 
==د ملا منصور له خوا د ملا عمر د وژنې لومړۍ اندېښنې==
د طالبانو د غورځنگ مشر ملا منصور د پاکستان په دالبندین کې د امریکایي بې پیلوټه الوتکې برید کې له وژنې مخکې ملا منان چې اوس کابل کې اوسیږې د ملا عمر د مرگ نه وروسته ملا منان د پيښور نه کویټې ته غوښتې ‌ؤ او ورته یې ویلې ‌ؤ چې ملا عمر غواړی چې ته د ټالبانو وزیر دفاع جوړ شې هغه وخت ملا منان او زامنو یې د پيښور نوښار کې د رختونو دوکانونه لروده که څه هم ملا منان د خالص د گروپ پخوانې غړی او مالداره شخص دئ خو پيښور نوښار کې یې تجارت کاوه. ملا منان ورته ویلې ‌ؤ چې دا خو غټ مسولیت دئ زه غواړم د ملا عمر سره خپله ملاقات وکړم خو ملا منصور ورته ویلې ‌ؤ چې ته هغه سره ملاقات نشې کولې او که هره سلاح مشوره وې ته به یې ماته وایې زه به یې د ملا عمر سره شریکومه خو ملا منان ورته ویلې ‌ؤ چې داسې وی زه دا مسئولیت په غاړه نه اخلم. هغه وخت ملا عمر د ای اس ای او ملا منصور په لاس وژل شوی ‌ؤ. کله چې ملا منان بیرته نوښار ته را ستون شوو نو دوه وراځې وروسته فوجیانو په دی تور ونیوو چې ته د پاکستان د حکومت خلاف سازشونه جوړوې. پدی جرم یو کال بندې ‌ؤ د کورنۍ سره یې هیڅ رابطه نه وه مړی او ژوندي یې معلوم نه ‌ؤ کله چې را خلاص شوو نو مستقیمه یې افغانستان کې د حاجې دین محمد سره تماس ونیوو او افغانستان ته ک‌‌‌‌‌‌ډن راغې. د ملا عمر مرگ کې هم ملا منصور شریک ‌ؤ د ملا داد الله مرگ او د ټالبانو پخوانې وزیر دفاع وژلو کې هم د پنجابیانو سره د ملا منصور لاس ‌ؤ ملا برادر هم د ملا منصور په شیطانت بندې شوی د ټالبانو بل مشر چې اوس ترکیه کې دئ هغه هم د ملا منصور په شیطانت په کراچۍ کې ویشتل شوی ‌ؤ لن‌‌‌‌‌‌ډا دا چې څومره ټالب مشران د ای اس ای له خوا وژل شوی ټول د ملا منصور په شیطانت وژل شوې خو داسې راپورونه هم شته چې د قطر نه د ټالبانو کوم پلاوی تیره میاشت پاکستان ته په پټه دوره راغلې ‌ؤ هغوی او ای اس اې هم دا پلان جوړ کړی ‌ؤ چې ملا منصور باید د منځه لاړ شې.
 
==ملا منان او ملا یعقوب څنگه تابع شول؟==
د امیرالمومنین ملا محمد عمر مجاهد د شهادت له افشا کېدو وروسته کله چې ملا منصور په زور ځان د امارت امیر اعلان کړ، د شهید ملا صاحب کورنۍ ورسره سخت مخالفت وکړ، چې په دې لړ کې تر ټولو شدید مخالفت د ملا عبدالمنان له خوا وشو، خو ملا منصور هڅه وکړه چې دوی د خپل ځان متابعت ته راوبولي او په دې خاطر یې له هرې ممکنه لارې کار واخیست. کله چې د ملا منصور هڅې ناکامې شوې نو مولوي عمري ته وظیفه وسپارل شوه چې د پاکستاني حکومت له لارې پر ملا منان او ملا یعقوب فشار وارد شي، ترڅو د ملا منصور متابعت وکړي. ملا عمري د طالبانو او پاکستاني حکومت ترمنځ د پل حیثیت لري، بالاخره له ډېرو فشارونو وروسته ملا عمري په دې وتوانید چې ملا منان او ملا یعقوب د ملا منصور تابع کړي. ملا منصور د ملا منان او ملا یعقوب د خوشاله کولو لپاره ملا یعقوب د پنځلس ولایتونو نظامي مسوول وټاکه.
ملا یعقوب په جهادي او نظامي چارو کې تجربه نه لري، خو منصور د هغه د خوشاله کولو په خاطر دا کار وکړ. د ملا یعقوب له ټاکل کېدو وروسته د طالبانو جهادي فعالیتونو له ستونزو سره مخ شول او په گڼو ولایتونو کې یې ترلاسه کړې بریاوې هم نسبتاً له لاسه ووتې. اهمه خبره دلته دا ده چې ملا یعقوب ځوان دی او کافي تجربه نه لري، دا عهده باید داسې کس په غاړه اخیستې وای، چې په جهادي او نظامي چارو کې یې په کافي اندازه وړتیا درلودلی. د یادونې وړ ده چې ملا یعقوب د ملا منان په آوامرو چلېږي، هر څه چې هغه ورته وايي، هماغسې کوي. هیله من یو چې ملا منصور او د امیرالمومنین کورنۍ د شخصي مقامونو لپاره امارت نور قرباني نه کړي. امیرالمومین ملا محمد عمر مجاهد غفرالله د تحریک د بقا لپاره خورا ډېرې هڅې کړې دي، چې دا باید د شخصي اغراضو په خاطر په اوبو لاهو نه شي.
 
* [[په ٢٠٠١ کال کې په افغانستان کې جگړه]]
Line ۱۶۳ ⟶ ۲۱۵:
* [[د افغانستان جگړه (۱۹۷۹-۱۹۸۹)|په افغانستان کې د روسانو جگړه]]
* [[طالبان]]
* [[د طالبانو سرکښي]]
 
== سرچينې ==