د "کنکه لېږندويه انسېفلايټس" د بڼو تر مېنځ توپير

Content deleted Content added
د سمون لنډیز نسته
و Typo fixing using AWB
۱ کرښه:
'''کنکه لېږندويه انسفلايټس''' يا د '''کنکه بوونکی اېنسفلايټس''' ''(په انګرېزيانگرېزي: Tick-borne Encephalitis)'' د مرکزي عصبي نظام يو ويروسي انتاني ناروغي ده. دا ناروغي اکثراً د مېنېنجايټس، اېنسېفلايټس، مېنېنجواېنسفلايټس په توګهتوگه برسېرېږي. که څه هم چې دا [[ناروغي]] د عصبي بې نظميو په توګهتوگه پېژندل شوې، خو تبه هم د دې ناروغۍ سره پېښېږي. په دغې ناروغۍ اخته کسانو کې له ۱۰ - ۲۰ ٪ ناروغان اوږد مهاله يا تل پاتې نيوروسايکايټرېک علايم له ځانه ښيي.
 
په اکثرو هېوادونو کې د دغې ناروغۍ پېښې مخ په ډېرېدو ښودل شوي.<ref name="pmid18761916">{{cite journal |author=Suss J |title=Tick-borne encephalitis in Europe and beyond--the epidemiological situation as of 2007 |journal=Euro Surveill. |volume=13 |issue=26 |pages= |year=2008 |month=June |pmid=18761916 |doi= |url=http://www.eurosurveillance.org/ViewArticle.aspx?ArticleId=18916}}</ref>
 
د کنکه لېږندويه اېنسفلايټس ويروس کوربانه ډېر دي، په دغو کوربنو کې شخوند وهونکي څاروي، مارغان، مږکان، غوښه خواره ژوي، اسونه او انسانان شامل دي. دا ناروغي له ژوو نه انسانانو ته هم لېږدول کېږي چې په داسې ژوو کې واښه خواره او سپيان د انسانانو د اخته کېدو اصلي سرچينې ګڼلگڼل کېږي.<ref name="WikiVet">[http://en.wikivet.net/Tickborne_Encephalitis_Virus Tickborne Encephalitis Virus] reviewed and published by [[WikiVet]], accessed 12 October 2011.</ref>
 
==څرگندېدنه==
==څرګندېدنه==
د دې ناروغۍ ويروس د ماغزو تسپود يا انسفلايټس، د مېنېنجېز تسپود يا مننجايټس او يا هم د دواړو مېنېنجواېنسفلايټس تسپودونه رامېنځ ته کولای شي.<ref name="pmid18755391">{{cite journal |author=Kaiser R |title=Tick-borne encephalitis |journal=Infect. Dis. Clin. North Am. |volume=22 |issue=3 |pages=561–75, x |year=2008 |month=September |pmid=18755391 |doi=10.1016/j.idc.2008.03.013 |url=http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0891-5520(08)00027-5}}</ref>
په عام ډول، د دغې ناروغۍ په سبب مړينه له ۱٪ نه تر ۲٪ پورې ده چې د نيورولوجيکو نښونښانو د راڅرګندېدوراڅرگندېدو نه ۵ تر ۷ وروځو وروسته پېښېږي.
 
په سپيانو کې هم دا ناروغي د نيورولوجيکو بې نظميو او نورو نښانو تر څنګڅنگ د رېږدېدا، تشنج او مړينې په ډول څرګندېږيڅرگندېږي.<ref name="WikiVet"/>
 
په واښه خورو کې هم نيورولوجيکي علايم له ځانه ښيي او څاروي د خوراک نه پاتې کېږي، کمزوري ښکاري او د ساه اخيستلو ستونزې ورته پېښېږي.<ref name="WikiVet"/>
 
==لېږدېدنه==
[[File:Ixodus ricinus 5x.jpg|thumb|دا ډول ښځينه کنکه (''[[اکسوډس ريسينس]]'') د ناروغۍ د لېږدېدو سبب ګرځيگرځي]]
کله چې کنکه يو څاروی او يا هم انسان وچيچي نو د کنکې په ناړو سره يوځای زهرجن ماليکولونه د چيچلو ځای بې حسه کوي او انسان او څاروي د کنکې چيچل نه احساسوي. د همدغو ناړو سره کنکه خپل نېښ ژور په پوستکي کې خښ کړي او د وينې په زبېښلو پيل وکړي چې د نېښ لګولولگولو سره سم د کنکې لخوا د کوربه بدن ته ويروس ورننوځي. کنکې په ګڼگڼ شمېر جنسونو او ډلبنديو کې موندل کېږی او هغه يې چې انتاني ناروغۍ بېښوي د اکسوډس ريسينس، اکسوډس سکاپولارس او اکسوډس پرسولکاټوس په نامه يادېږي،<ref name="pmid10825054">{{cite journal |author=Dumpis U, Crook D, Oksi J |title=Tick-borne encephalitis |journal=Clin. Infect. Dis. |volume=28 |issue=4 |pages=882–90 |year=1999 |month=April |pmid=10825054 |doi=10.1086/515195}}</ref> دا انتان کله نا کله د ناروغې غوا د شيدو له لارې هم انسانانو ته ورځي.{{citation needed|date=June 2010}}
 
==سببونه==
۳۶ کرښه:
 
==تشخيص==
د کنکه لېږندويه اېنسفلايټس يا ټي بي اي ويروس کېدای شي د سېرونېګېټيفسېرونېگېټيف سويې څېرمه ډول کې موجود وي. په داسې پېښو کې د ټي بي اي انتان نښه ښوونکي IFN-g کچه په سېرېبروسپينال مايع کې لوړه وموندل شي.{{Citation needed|date=January 2010}}
 
د ماغزو په [[ووب|انساجو]] کې ډېر ځل د ويروس انټيجن موندل کېږي. د [[اېلايسا]] لابراتواري آزمويښتونو په مرسته، په سېرولوجيکي موندنو هم دغه ناروغي پېژندل کېږي.<ref name="WikiVet"/>
 
==درملنه او ژغورنه==
[[File:Erkinis encefalitas, Pašušvio miškas.JPG|thumb|left|200px|د لېتوانيا په يوه ځنګلځنگل کې نصبه شوې لوحه چې د کنکه لېږندويه انسفلايټس د شتون احتمال اټکلوي او خلکو د دغې ناروغۍ له وېرې خبروي.]]
 
دا يوه ناعلاجه ناروغي ده، د دې ناروغۍ لپاره ځانګړېځانگړې کومه درملنه نشته. د ماغزو د علايمو او ناروغيو په پېښو کې په روغتون کې درملنه ضروري ده او د ناروغۍ د شدت په وخت کې ملاتړې پالنې په پام کې نيول کېږي. د تسپود ضد درمل، لکه کورټيکوسټېرويډونه، به ځينو وختونو کې د علايمو نه د خلاصون په تکل کارېږي. د سا اخيستنې د ستونزو په وخت کې ټراکيل انټيوبېشن او مصنوعي ساه ورکولو لارې چارې په پام کې بايد ونيول شي، خو د دغه انتان ژغورنه د واکسین په مرسته شونې ده.
 
Prevention includes non-specific (tick-bite prevention, tick checks) and specific [[prophylaxis]] (vaccine, TBE [[immunoglobulin]]). [[Tick-borne encephalitis vaccine]] is very effective and available in some disease endemic areas.<ref>{{cite journal |author=Demicheli V, Debalini MG, Rivetti A |title=Vaccines for preventing tick-borne encephalitis |journal=Cochrane Database Syst Rev |issue=1 |pages=CD000977 |year=2009 |doi=10.1002/14651858.CD000977.pub2 |pmid=19160184}}</ref>
۵۳ کرښه:
*[http://www.encephalitis.info/ The Encephalitis Society]
*[http://wwwn.cdc.gov/travel/yellowBookCh4-Tickborne.aspx Tickborne encephalitis] at [[Centers for Disease Control and Prevention]]
 
 
 
 
 
 
[[وېشنيزه:اېنسفلايټس]]