د "الوتکه" د بڼو تر مېنځ توپير

د 1903 زېږدي کال په دسمبر کې د امريکا په اوهايو ايالت کې دوو وروڼود دټولو مخکنيواړينو تياريو وروسته د خپل پنځولي ماشين د الوزولو لپاره د 1903 زېږدي کال د دسمبرمياشتې 14 مه نېټه وټاکله, خو له بده مرغه د دوى د الوتنې لومړنۍ هڅه بريالۍ نه شوه , بالاخره يې له دې هڅې درې ورځې وروسته يعنې د دسمبرپه 17 مه نېټه خپله يو ماشينه جوړه کړې الوتکې ته په هوا کې څلور ځلې چکر ورکړ او د تل لپاره يې د انسان ډوله الوتونکو د لړ په سرکې ځاى ونيو, دوى له دې وروسته خپلې الوتکې ته افقي سکان ياهغه اله د الوتکې په مخه کې وراضافه کړه چې له شاه څخه مخې ته يا يې برعکس توله ساتي, يوکال وروسته يې يو بل عمودي سکان د الوتکې په شاه کې ځاى پرځاى کړ چې په مرسته يې وکړاى شي الوتکه يو او بل لوري ته متمايله کړي او هم په يو لازم جګواليجگوالي کې الوتنه او پرواز وکړي, په دې سربېره دوى بريالي شول چې له دريو اصلي خواوو (اوږدوالي, سور او جګواليجگوالي) د الوتکې يو ډول والى يا موازنه وساتي, او نورې کنترولېدونکې الې يې هم د الوتکې په اره بڼه کې ځاى په ځاى کړي.

د الوتکې د چټکتيا او تېز تگ لپاره يې يو ګازويليگازويلي څلور سلنډره ماشين څخه چې 12 اس ځواکه طاقت يې درلود استفاده وکړه, او د وزن دکمولو لپاره يې د الوتکې په توکو کې له المونيم څخه کار واخيست

د دوى دوه وزرې الوتکې, په لومړنۍ ازموينه کې چې ويلبر رايټ چلوله, د 120 فټه واټن په 12 ثانيو کې طى کړ, او په اخرنۍ او اوږده الوتنه کې چې بياهم ويلبر رايټ چلووله, ددوى الوتکې 852 فټه واټن په 59 ثانيو کې وواهه.

په نړۍ کې د الوتکې دا لومړنى پيلوټ ځوانيمرګځوانيمرگ شو او په 1912 زېږدي کال د مى په دېرشمه ومړ.

ورور يې (ارويل) د 1948 زېږدي کال د جنوري په دېرشمه د 72 کلنۍ په منګمنگ مړ شو.

په لومړي سر کې د بشر په لاس جوړ شوي الوتونکي وسايل په دوو ټوليزو ډلو وېشل شوي دي.

1: الوتکې (vliegtuig) هغه وسايل چې په هوا کې الوزي.

2: تشيالي بېړۍ (فضايي الوتکې) (space craft) هغه وسايل چې په فضا کې الوزي.

41: لهثابت غږوزر څخه په چټکتيا کې ډېرې تېزېلرونکې الوتکې (Hypersonicvaste vleugel Aircraft 5 <M)

د مانور د ځواک د لرلو له مخې الوتکې په څلورو بېلابېلو ډلو وېشل شوې دي

[[غيرمانوري الوتکې (Normal (Niet Aerobatic) Aircraft)]]

[[نيمه مانوري الوتکې (Utility (semi Aerobatic) Aircraft)]]

[[مانوري الوتکې: (Aerobatic Aircraft)]]

[[ډېرمانورې الوتکې: (hoge wendbaarheid Aircraft)]]

3: [[1:جنگېدونکې بمالوتکې]] اچونکې4: [[ښکاري الوتکې]]

25: [[:د لارههوايي نيونکېلېږ رالېږد الوتکې]]

36: [[جنګېدونکېد الوتکې]]جاسوسۍ 4:او [[ښکاريپېژندلو الوتکې]]

68: [[د جاسوسۍسون اوتوکو پېژندلورسونکې الوتکې]]

79: [[لهنژدې رادارڅخهملاتړ پټېکوونکې الوتکې (stealth)]]

810: [[د سون توکو رسونکېگشت الوتکې]]

[[د اوبتل ضد الوتکې]]

[[ د چټک غبرګونغبرگون الوتکې]]

[[د هوايي قوماندې الوتکې]]

15: [[مخابراتي الوتکې]]

16:[[ د موخې الوتکې]]

17:[[ د تاوتريخواپي ضد الوتکې]]

18: [[څارونکې الوتکې]]

19: [[سمندري څارونکې الوتکې]]

20: ازمايښتي الوتکې

[[ ټانک ضد الوتکې]]

[[ کښتۍ صد الوتکې]]

1: عمودي الوتونکې الوتکې

2: مخامخ په ځمکه ناسته کوونکې الوتکې (چې په ځمکه دکېناستلو پر وخت مزل نه کوي)

3: لنډ بانډ درلودونکې (يانې د 150 متره په ساحه کې ناسته کوونکې الوتکې

4: په وچه کې کېناستونکې الوتکې (هغه الوتکې چې موږ ورسره هر وخت سر وکار لري, مسافر او بار وړونکې الوتکې)

5: د اوبو پر سر ناسته کوونکې الوتکې