ويکيپېډيا

د "ځمکني توتان" د بڼو تر مېنځ توپير

ياداښت ولټوي
→ تېر توپيربل توپير ←
Content deleted Content added
VisualWikitext
د سمون لنډیز نسته
د سمون لنډیز نسته
۱ کرښه:
{{ويکېسازنه}}
{{ويکيسازنه}}
{{Taxobox
| color = lightgreen
۲۱ کرښه:
}}
 
ځمكنيځمكنی توت په كلونو كلونو په وحشي ډول شنه كيدل، دا بوټي مخكي له ميلاد څخه وكرل شو او د پخوانيو روميانو له خوا ارزښتناك و ګڼل شول، د روميانو له سقوط څخه وروسته خپل ارزښت يي له لاسه وركړ تر هغه چيچې په منځني پيړيو (Middle Age) كلونو كي په اروپا كي دوباره څرګند شو.
او وروسته له هغه دابوټي بيا د طبي كيفيت او خوند له مخي ارزښتناك وګڼل شو.
اګر چيچې په هغه وخت كي توت داسي خوشبو او خوندور نه وو لكه چيچې اوس دي نو له دي امله دا توت په پراخه توګه تيت نه شول.
په ۱۸ پيړي كي كله چيچې د طبيعت پټ رازونه څرګند شول ځمكنيځمكنی توت په يوه خوشمزه ميوه بدل شول او په پراخه توګه د قدر وړ شول.
په ۱۷۱۴ كال كي يوه فرانسوي انجينير د پيرو او چيليچېلي هيوادونه ته د هسپانوي كارونو د ليدلو لپاره وليږل شو، هغه ځمكنيځمكنی توت چيچې د اروپايي توتو څخه څو ځله غټ و هغه كشف كړل هغه دا توت د نموني په ډول فرانسي ته راوړل او وروسته هلته وكرل شول، دا تر هغه خوندور نه و كله چيچې Cross Breding په مابين د دي توتو د نوعو او دشمالي امريكا هغه نوعي چيچې هلته كرل شوي وو، واقع شو چيچې په نتيجه كي يي دو رګه (hybride) ځمكنيځمكنی توت چيچې لوي او خواږه وو، او په چټكي په اروپا كي عام شول، منځ ته را غلل.
ځمكنيځمكنی توت لكه نوري ميوي د يوي تجملي ميوي په توګه د پډايه خلكو لپاره تر ۱۹مه پيړي نيمايي پوري پاتي شول، كله چيچې د اورګاډيو كرښي جوړي شوي او ترانسپورت چټك شو، ځمكنيځمكنی توت هم لري ځايو ته وليږدول شول،
ځمكنيځمكنی توت اوس يوه ډېره عامه ميوه په نړي كي ده، په اوسني وخت كي امريكا، فرانسه، ايتاليا، جاپان، استراليا او نوي زيلاند په لويه او تجارتي پيمانه د ځمكنيوځمكنیو توليدونكي دي.
د ځمكنيوځمكنیو توتو نموم له پخواني انګليسي) Old English(يعني streawberige څخه اخيستل شويدي كوم چيچې تركيب شوي له streaw په معني د واښه "straw" او berige په معني د "berry". يعني توت دي چيچې ددي دليل واضح ندي.
دا ممكن د runners واښه ته ورته شكل يا مطلق معني د واښو، خاشاك او سبوس وي چيچې ارتباط د بوټي د تيت ظاهريدل دي.
په زړه پوري داده چيچې په جرمني هيوادونو (هالند، جرمني، انګلستان چيچې په جرمني ژبو پړاو لري) وحشي ځمكنيځمكنی توت ټولوي او په واښو يي سره پيي، په هغه ملكو كي خلكو straw-berry پيدا كړه ترڅو چيچې يوه اسانه كلمه چيچې ددوي جامعي ته قابل د ملاحظي وي.
هلته يو بل بديل هم شته چيچې دا كلمه د Anglo-Saxon د يو فعل څخه اخيستل شوي چيچې "strew" په معني د شا او خوا تيتيدل) (spread around كوم چيچې streabergen وه Strea په معني د "strew"او Bergen په معني د "berry" يا ميوه ده او له هغه ځايه او وخته په straubery، strauberryاو بالاخره په strawberry كلمه كومه چيچې نن ورځ استعماليږي بدل شوي ده.
دا نوم كيداي شي چيچې له دي حقيقت څخه اخيستل شوي وي چيچې داميوه او ډېر runners په تيت او پاشان شكل "strewn" د ځمكي په مخ ظاهريږي.
== عامه ريښه پيژندنه Popular etymology: ==
چيچې دا د باغوانانو د mulching عمليي چيچې د ځمكنيځمكنی [[توت]] لپاسه يي واښه استعمالول ترڅو ميوه له يخ وهلو (rot) څخه وژغوري (دا ريښه پيژندنه په Old Farmer's Almanac 2005 كي پيدا كيږي)
اګر چيچې داسي يو مدرك په لاس كي نشته چيچې د Anglo-Saxons خلكوكوم وخت ځمكنيځمكنی توت كرلي وي او حتي لږ ددي عملياتو په اړه پوه شوي وي.
ځمكنيځمكنی توت د كورنيو كروندو لپاره يوښه مناسب بوټى او غوره ميوه ده ځكه بوتي په چټكۍ سره ميوه توليدوي او د روزنې لپاره لږې ځمكې ته اړتيا لري، هر بوټى په لومړي كال كښې ¼ حصه ميوه توليدوي كه بوټي په كتارونو كښې په كمه فاصله وكرل شي25 بوټي په نورماله توګه د يوې متوسطې كورنۍ لپاره په كافي اندازه توت توليدوي. حاصل معمولا په دوهم او دريمدرېم كال لږيږي، نو له دې كبله نوي بوټي په دريمدرېم او ځلورم كال له سره بايد كينول شي.
ځمكنيځمكنی توت جلبونكې ميوه د ښه خوند سره توليدوي، ځمكنيځمكنی توت په لويه پيمانه ويتامين سي Vitamin C لري. دځمكنيدځمكنی توتوډېر كلتيوارونه د تازه خوړولو او ديخ پروسس لپاره ښه مناسب دي. زيات خلك ددې ميوې له تازه خوړولوڅخه خوند اخلي، همدارنګه له دې څخه دلوړكيفيت مربا او شيرنۍ جوړيږي.
ځمكنيځمكنی توت strawberry(Fragaria) د Plant جنس Genus او د Rosaceae له فاميل څخه دي، په نړي كي له ۲۰ څخه ډېري نومول شوي نوعي species او ډېري دورګه hybrids او cultivars يي وجود لري.
تر ټولو عمده ځمكنيځمكنی توت چيچې په تجارتي بڼه كرل كيږي د Garden strawberry a Fragaria × چيچې د ananassa hybrid له دورګه والي څخه منځ ته راغلي دي.
 
==ساختمان Morphology==
 
== دځمكنيدځمكنی توت ګل او پرمختللي ميوه ==
 
ځمكنيځمكنی توت يوه ثانوي ميوه) accessory fruit(ده، د ميوي غوښينه بڼه له تخمدان څخه سرچينهسرچېنه نه اخلي مګر له peg څخه چيچې د hypanthium كوم چيچې تخمدان يي ساتلي، سرچينهسرچېنه اخلي.
نو له تخنيكي نظره تخمونه اصلي ميوه ددي بوټي ده او غوښينه برخه د ځمكنيځمكنی توت يو ډول سابه دي.
د انكشاف په وخت كي ميوه سپين شنه ته ورته رنګ لري او په ځينو نوعوكي كله چيچې ميوه پخه شي سره رنګ ته بدليږي.
ګل ماننده (rosette growth) نمو د نبات يو ښه پيژندل شوي خاصيت) (characteristicددي بوټي دي.
اكثر نوعيrunners دباندي وباسي چيچې هغه نوي جواني) (bud په څنډو (extremity) كي منځ ته راوړي.
پاڼي خصوصا دريدرې برګچيبرګچې) leaflets (لري مګر تعداد ددي برګچو كيداي شي چيچې ۵ او يا يوه وي.
كله چيچې ګل يوه مخصوص سره ته ورته ساختمان)(typical rosaceous structure ولري، ميوه ډېره ځانګړي وي، مګرهغه كيداي شي په ګلابو كي له تشكيل شوي ميويrose hip سره په مقايسه و پيژندل شي.
په ګلاب ګل كي د ګل د ساقي پاسني برخه كله چيچې ګلاداني ته ورته شكل ته (vase-shaped cavity) نمو كوي منبسط كيږي يعنيhip) (ته بدليږي هغه چيچې حقيقي ميوه ياتخم مستوروي (پټوي)، او لرونكي د carpels (د ښځينه د توليد مثل اندام چيچې عبارت له تخمدان او كلالي څخه دي) په خپله داخلي برخه كي دي.
په ځمكنيځمكنی توت كي Floral axis ساختمان ددي په ځاي چيچې مقعر شكله وي، د باندي خواته په غوښينه بڼه پړ سيږي، ګنبدي ته ورته (dome-shaped) او يا همواره كتله وي چيچې درلودونكي د carpels او يا حقيقي ميوي (true fruits)دي، عموما تخم ورته ويل كيږي لږ يا ډېر احاطه شوي وي خو هيڅكله په
په پوره ډول نه وي پټ شوي.يو پوخ شوي ځمكنيځمكنی توت ميوه په حقيقت كي په مناسب ډول د يو ګلاب) (rose له ميوي سره پرتله شي كله چيچې هغه د سر خوا څخه دباندي خوا ته ووځي.
د ځمكنيوځمكنیو توتو په فارمونو كي عموما د شاتو مچيومچېو صنوقونه ايښودل كيږي تر څوګرده افشاني (pollination) ته انكشاف وركړي.
== ټولګی بندي ==
په نړيواله كچه له ۲۰ څخه ډېري د Fragaria species نوعي وجود لري. د ځمكنيځمكنی توتو كليدي طبقه بندي د هغوي د كروموزومونو د تعداد د تغير له مخي، ددوي نوعي پيژندل كيږي، په عامه ډول ځمكنيځمكنی توت ۷ قسمه كروموزومونه لري، اګر چيچې دوي مختلف)polyploidy (بيانوي، ځيني ددوي diploid (دوه سيټه كروموزومونه يعني ۱۴ كروموزومونه)، tetraploid (څلور سيټه كروموزومونه يعني ۲۸ كروموزومونه)، hexaploid (شپږ سيټه ټول ۴۲ كروموزومونه)، octoploid(اته سيټه ټول ۵۶ كروموزومونه) او يا decaploid (لس سيټه ټول ۷۰ كروموزومونه)دي.
په عمومي ډول (سره له استثنا)، دځمكنيدځمكنی توتو نوعي species چيچې ډېر كروموزومونه ولري ډېر قوي دي او لو ي بوټي له ډېرو ميوو سره توليدوي.
Diploid species
• Fragaria daltoniana
۸۹ کرښه:
 
 
== د ځمكنيوځمكنیو توتو ډولونه او دورايتي انتخاب : ==
 
June- Bearers ياSpring bearing، Ever-Bearers او Day- Neutral دريدرې ډولونو د ځمكنيځمكنی توتو دي د Day- Neutral اوEver-Bearer ډول نظرJune- Bearer ته واړه دي.
June- Bearers ډول په پسرلي كښې د 2-3 اونيو په اوږدو كې ګلان توليدوي، ميوه او رينر Runners په دريدرې ډول طبقه بندي شوې، وختي فصل د منځنى فصل او ناوخته فصل ورايټي گانو.
Ever-bearers ډول درى دورې ميوه، ګلان او Runners د پسرلي،دوبي او مني په دوران كښې توليدوي.
Day- Neutral ډول ځمكنيځمكنی توت د ټول وده ايز فصل په اوږدوكښې ميوه توليدوي. او دټول وده ايز فصل په اوږدو كښې يو ځل Runner توليدوي.
د Day- Neutral او Ever-Bearers ډولونه د هغه باغ لرونكو لپاره چې لږه ځمكه لپاره غوره ده. همدا راز دوي كولاي شي په Terraced bed، په بيلرو او ګلدانيو كښې وكري،او كروند ګر كولاي شي ځمكنيځمكنی توت د ځمكې دپوښښ بوټو په توګه وكري.
. June- Bearers دا عادت لري چيچې پوره بوټى يو فصل له كرلوڅخه وروسته منځ ته راوړي. په
Day- Neutral ډول د June- Bearers له ډول څخه توپير لري. هغه دا چې دوي پوره بوټى په لومړني فصل كښې كله چې وكرل شي تشكيلوي.
د June- Bearers ډول د كورنيو مزرعولپاره او همدارنګه د تجارتي استعمال له كبله او همدارنګه د خوند او كيفيت له مخې ډېر مشهور او عام او هم ارزښناك دي.
۱۰۵ کرښه:
دا مهمه ده چې د پخيدو فصل،حاصل، دميوې اندازه، د يخ وهلو كيفيت او خوند په كيفيت د سپارش شويوكلتيوارونو په اړه و پوهيږو(T-1)
 
لومړي جدول : د ځينو ځمكنيوځمكنیو توتو طبيعي خواص
varity Ripening Season (Days After Earliglow) Berry Size Freezing Quality Dessert Quality Yield
June-Bearers
۱۲۱ کرښه:
Tribute 5 Small Good Fair Medium
 
د ځمكنيځمكنی توت ورايټۍ د خوند، د پخوالي فصل، دساتلوظرفيت او د ناروغيو په وړاندې مقاومت په اساس انتخابيږي. د ځمكنيځمكنی توتو كلتيوار،زر رسيدونكي او وروسته رسيدونكي او د ناروغيو پر وړاندې د تنګښت په اساس طبقه بندي شوي.
 
 
۱۳۹ کرښه:
 
== Pathogens and Disease ناروغي اود ناروغيو عوامل ==
ځمكنيځمكنی توت هغه ميوه ده چې په پراخه توګه كرل كيږي. ځمكنيځمكنی توت ښې زهكشي شوې خاورې ته ترجيح وركوي چې په لوړه پيمانه عضوي مواد ولري. بوتي پوره لمر ته اړتيا لري ترڅو لوړ حاصل توليد كړي يعنې شپږ ساعته لمر ته په ورځ كښې اړتيالري.
په هغه ځمكه كښې چې د ترمخه رومي بانجان، توربانجان،مرچ او كچالو پكښې كرل شوي وي ځمكنيځمكنی توت بايد ونه كرل شي ځكه چې په داسې ځمكه كښې بوټى د Verticillum wilt په ناروغۍ چې د ځمكنيځمكنی توت خطرناكه ناروغي ده ككړيږي
يو تعداد د Lepidoptera نوعي د ځمكنيځمكنی توتو څخه تغذيه كوي.
برسيره پر دي د ناروغيو په مقابل كښي د تنګو ورايتيو انتخاب بزګرانو سره د بوټي د ناروغيو د خطر په كمولو كښې مرسته كوي.(T-2) دوهم جدول ته دمقاوموورايتيو سپارښتني ته مراجعه وكړي
 
دوهم جدول د ځينو ځمكنيوځمكنیو توتو د امراضو په مقابل كي مقاومت
Variety Leaf Spot Leaf Scorch Red Stele Verticilium Wilt Powdery Mildew
June-Bearers
۱۶۴ کرښه:
 
== د كرلو د ځاي سپارښتنه : ==
ځمكنيځمكنی توت د كيفيت او ډېر حاصل لپاره پوره اندازه لمر ته اړتيا لري. ځمكنيځمكنی توت بوټي په مختلفوخاوروكښې د بوټي توليد كولاى شي. كه څه هم چې ښه نتيجه يې د حاصلخيزو ځمكو چيچې په لويه پيمانه غوره عضوي مواد ولري وركړى دي. [[خاوره]] بايد يوه كمه اندازه تيزابي وي چې پي اچ يې د5.8-6-5 وي. كه چيرېچېرې د خاورې حاصلخيزي او تيزابيت معلوم نه وي دا سپارښتنه كيږي چې له [[[[خاوره]]|خاورې]] نه نمونه واخستل شي او تيسټ شي. دا خاورې تيست كيداى شي چې ستاسو د سيمه ايز توسعه وي دفتر په واسطه وشي او همدارنګه ځانګړي ځانګړي ازمايښتونه د عضوي موادو او د بوران لپاره هم بايد وشي، چونه او سره بايد د خاورې د ټيست مطابق واچول شي.
ځمكنې توت د خاورې د ډېر لندبل سره حساس دي. كه د لندبل (زهكشي) مشكل وي بوټي بايد په جګ بستر كښې و كرل شي.همدارنګه د ځمكنيځمكنی توت د كرلو څخه په هغه ساحه كښې چې مخكينى فصل تور بانجان، رومي پانجان او مرچ او يا چمن وي،د حشراتو او ناروغىومشكل ممكن منځ ته راوړي.
مهم كرنيز فعاليتونه د ځمكنيوځمكنیو توتو لپاره د كرلو تخنيك او فاصله په مابين د بوټوو، د نامطلوبو بوتو مخنيوى،مناسبي سري استعمال،دغوټيو لر ي كيدل، اوبه لګول، د حاصل اخستلو وروسته دتوتو نويول، د ناروغيو او افتونو مخنيوى،ديخ وهنې او ناروغيو د مخنيوي لپاره د ملچ استعمال دي.
دكرني طريقه:
د پسرلي شروع تر ټولو غوره وخت د ځمكنيوځمكنیو توتو د كرلو لپاره دي كله چې [[خاوره]] ډېره لندبل ونه لري. په ديرو لندو خاوروكښې دفصل په شروع كښې كرنه بايد تر سره نه شي ځكه د خاورې د يخ وهنې له امله چې د خاورې د پړسوب د بوټي د زخمي كيدو او له منځه تلو سبب ګرځي.
ځمكنيځمكنی توت ريښې، تاج او پاڼي لري (دريمدرېم شكل وګورى)
 
تاج يوه لنډه تنه Stem) (ده چې د پاڼو او ريښو تر منځ موقعيت لري.د كرنې په وخت كښې ريښې او نيمايي تاج بايد په خاورو كښې پټ شي.
۱۷۵ کرښه:
د اګيست په مياشت كښې كتارونه بايد 18-24 انچوپورې دي او بوټي بايد 6-8 انچو پورې يو له بل څخه لرې وي. حلقوي تيراسونه هغه وخت پكار وړل كيداى شي كله چې فاصله كمه شي.(ځلورم انځور)
 
د Day- Neutral ځمكنيځمكنی توتو كښې بوټي 8-12 انچو پورې يو له بل څخه لرې وي او 30-36 انچو پورې فاصله په مابين د دوو قطارونو كښې دي. د لومړني فصل كښي Runner په جريان كښې لرې كري. اوګلان په شپږو لومړنيو هفتو كښې له كرلو وروسته لرې كيږي.
 
=== ځمكنيځمكنی توت څه وخت بايد وكرل شي: ===
د ځمكنيځمكنی توتو كرنه په پسرلي كښې هغه محال شروع كيږي چې ځمكه د كار د تر سره كولو اجازه وركړي. كرنه معمولا د مارچ او اپريل په مياشتو كښې مخكښې له دې چې توده هوار راورسيږي تر سره كيږي. كه چيرېچېرې [[خاوره]] لنده وي كرنه بايد و ځنډول شي تر څو[[خاوره]] وچه او د كښت لپاره برابره شي.كرنه بايد په وريځ لرونكې ورځ يا په مازديګر كښې تر سره شي.
 
 
۱۹۷ کرښه:
د كرلو سيستم:
د قطارونو سيستم Method Row System :
د June- Bearers كلتيوارونه لپاره داسيستم تر ټولو ښه سيستم دى په دې سيستم كښې د ځمكنيوځمكنیو توتو بوټي يو له بل څخه د 3-18 انچو پورې لرې دي او همدارنګه قطارونه 3-4 فوټه يو له بل څخه لرې دي.
تشكيل شويو نويو بوټو daughter Plant بايد پريښودل شي چې ريښې تشكيل كړي تر څو يو گڼ قطار چې له دوه فوټوڅخه پراخه نوي رامنځ ته شي.
 
۲۱۶ کرښه:
 
د چوني او سري استعمال:
د خاورې ازمايښت په لوړه كچه په هر دوو او دريودرېو كلونوكښې د ښه حاصل او كيفيت لپاره ضروري دي.
غذايي مواد او چونه كه ضروري وي د خاورې د ازمايښت په نظر كښې نيولو سره د كرنې تر مخه په [[خاوره]] كښې اچول كيږي.
يوپونډ (10-10-10) NPK سره بايد په سل فوټ مربع 100ft2 ځمكه كښې وپاشل شي.اويا0.5 پونډه
10-10-10 د باند په شكل 4-6 انچه لرې له بوټو څخه د 7-10 ورځو وروسته له كرلو څخه واچول شي.. دا سره د شپږو انجو په ژوروالي سره بايد په ځمكه كښې خښه شي
1-1.5 pound نايتروجن د جون په نيمايي كښې و پاشل شي كه چيرېچېرې باران ډېر وي په نيمايي د اګيست كښې دوهم ځل بايد واچول شي.
دميوې اچولوكال كښې 1-1.5 pound نايتروجن وروسته له حاصل اخستلو څخه او داګست په نيمايي كښې وشنل شي.
ډېرې سرې بايد ونه لګول شي ځكه د ودې د ډېريدو،د حاصل د كموالي،د يخ وهلو په وړاندې د مقاومت د نه لرلو او د ناروغيو په وړاندې مقاومت له لاسه وركوي. او په ژمي كښې متضرركيږي
 
د ګلانو لرې كول Blossom Removal :
د June- Bearers ځمكنيځمكنی توتو Flower stalk يا ګلان كله چې څرګنده شي په لومړى فصل كښې لرې شي. لوړ حاصل هغه وخت په لاس راتلاى شي كله چې بوټي پريښودل شي مخكښې له ميوې اچولو څخه خپل لوى سايز ته ورسيږي.
Day- Neutral د بوټو غوټۍ په لومړي كال كښې بايد د جون تر نيمايي پورې له منځه لاړې شي. وروسته بايد ګلانو ته اجازه وركړل شي تر ځوچې د ميوې څخه حاصل واخستل شي په پاتې فصل كښې (د اكيست څخه تر اكتوبر پورې).
۲۳۳ کرښه:
اوبه لګول بايد په ښه منظم ډول تر سره شي. زيات اوبه لګولوته اړتيا نشته پاملرنه بايد وشي چې [[خاوره]] د اوږدې مودې لپاره لنده پاتې نشي.
 
د ځمكنيوځمكنیو توتو تمديد(نويول) له حاصل اخستلو وروسته:
ځمكنيځمكنی توت كولاى شي چې د يوه كال څخه ډېر حاصل وركړي نظر د بوتي په اندازه او قدرت سرهممكن تر دريودرېو فصلونو يورې.
June- Bearers ځمكنيځمكنی توت بايد هر كال له حاصل اخستلو وروسته بايد نوي كينول شي. او كه چيرېچېرې يې په ښه ډول ميوه توليدوي نو بيا له يو كال نه زيات په ځمكه كښې پريښودل شي.
نا مطلوبه بوټي لومړى په ميخانيكي طريقه اويادHerbicides په وسيله له منځه وړل كيږي.
ټول زاړه بوټي د لاسي وسائلو(لور...) په واسطه پرې كيږي. د پاڼو د پرې كولو په وخت كښې بايد د بوټي تاج ته ضرر ونه رسيږي. كه په پاڼو كښې كمه ناروغي شتون ونه لري په [[خاوره]] كښې دې خښې شي تر څو كمپوست ورنه جوړ شي.
كتارونو پراخوالي تر 12 انچه كيږي،په هر كتار كښې بايد د بوټو تعداد كم شي. د بوټو تر منځ فاصله بايد د 4-6 انچو پورې وساتل شي. د بوټي د بستر لپاره د 0.5-1 انچه [[خاوره]] اچول كيږي.
دبوټوترميمول (نويول) د ځمكنيځمكنی توتو د روزنې يوه مهمه برخه ده، تر څو د ميوې ښه توليد لاس ته راشي.په June- Bearers توت چې په ګڼو قطارونو كښې كرل شوي وي. د حاصل اخستلووروسته هر كال بايد ترميم شي.
قطارونه بايد د بيل يا كتمن په واسطه 6-12 انجو پورې نرم شي، ټول نامطلوبه بوټي هم ترې لري كيږي، د بوټي ګڼ والى بايد لږ شي. په نويو قطارونوكښې د بوټو كرنه په داسې ډول تر سره كيږي چې د بوټو تر منځ واټن 4-6 انچو پورې وي. په اونۍ كښې يو ځل اوبه لګول تر سره كيږي تر ځو د بوټو ودې او انكشاف ته پراختيا وركړي او نوي Runner د نوى كال لپاره جوړ كړي.
 
== د ژمي ملچ: ==
د نا مطلوبوبوټو له لرې كولو پرته د ملچ پوښل اړين بريښي تر څو چې بوټي په ژمي كښې له يخ وهلوڅخه وساتل شي. د ملچ لپاره داسې واښه او د بوټو پاتې شوڼي په كار يوړل شي چې د هرزه بوټو تخمونه له ځان سره ونه ليږدوي. د دوو او دريودرېو انچو په پنډوالي سره ملچ كولاي شي چې بوټى له سختې يخنۍ(+20 څخه تر -30) دمني او ژمي په اوږدوكښې په ښه ډول وساتي.
ځمكنيځمكنی توت د يخ وهنې په وړاندې زيات حساس دي،هغه ملچ چې بوټي په ژمي كښې پوښلي وي بايد پسرلي په پيل كښې له بوټي څخه لرې او د پولو دپاسه واچول شي، كه په پسرلي كښې يخ راځي بايد ګلان پرې وپوښل شي. زړه كمبله او يا درخت ټوټه هم كولاى شي د يخ وهنې نه مخنيوى وكړي.
كله چې په مني كښې (د نومبر د نيمايي د ډيسمبر تر نيمايي پورې چې هوا د 20C درجو سانتي ګراد نه راښكته شي د قطارونو د پاسه د 3-4 انجو په پلنوالي د وښو ملچ د بوټو د پاسه اچول كيږي. دا ملچ د بوټي دهغې يخ وهنې نه چې bud له منځي وړي،ريښو او تاج ته زيان رسوي، مخنيوى كوي.
په پسرلي كښې هغه محال چې د بوټو پاڼې په زيړيدو شي ملچ د بوټو نه لري كيږي. يوه اندازه د ملچ واښه د بوټوشاوخوا پريښودل كيږي، تر څو ميوه د خاورې سره د تماس څخه وساتي. همدارنگه د خاورې لندبل ساتي.
۲۵۱ کرښه:
د ګلانو لرې كول Blossom Removal :
په لومړي وده ايز فصل كښې د June- Bearers ځمكنيوځمكنیو توتو ګلان دراځرګنديدو سره سم لري كيږي. د ګلانو لمنځه وړل د بوټي او رينر Runners د پراخيتاسبب ګرځي اوپه راتلونكي كال كښې به بوټي لوي او ښه قوي وي.
په Ever- bearer او Day- Neutral توتو كښې د جون د مياشتې تر وروستيو پورې لرې كيږي او وروسته له هغې ګلانوته اجازه وركول كيږي تر ځو د اوړي او مني په اوږدوكښې ميوه توليد كړي.
.
۲۵۷ کرښه:
== طبي ګټي ==
برعلاوه څمكني توت يو طبيعي ماده Ellagic acid لري. دا ماده د سرطان د ناروغي څخه مخنيوي كوي
ځمكنيځمكنی توت د يوي بډايي منبع د Phenol اود Phyto Nutrient په نړي كي ګڼل كيږي، دا فينول د Antocyanin او ellagitanins په وسيله رهبري كيږي.
Antocyanin په ځمكنيوځمكنیو توتو كي نه يوازي دا چيچې د سره رنګ برابرونكي دي،دوي د Antioxidant په توګه چيچې د حجري ساختمان ساتي او د بدن په ټول ارګان كي د اكسيجن د زيان څخه مخنيوي كوي، دا ميوه د يوه ځانګړي Phenol محتوياتو ددرلودو له كبله د زړه د ساتلو، د سرطان ضد او ددرد ضد(Anti inflammatory) ده.
د ضد درد مواد چيچې په ځمكنيوځمكنیو توتو كي شتون لري د Cyclooxygenase (COX) انزايمونو فعاليت كموي او د Aspirin يا Ibuprofen په شكل درد كموي. د (COX) ډېر فعاليت د زيات درد سبب ګرځي، دا نزايمونو په Rheumatoid،Osteoarthirtise, Asthma, atherosclerosis او سرطان كي شامل دي.
ځمكنيځمكنی توت د كولمو د خونريزي (inotestinal bleeding) مخنيوي كوي.
ځمكنيځمكنی توت د Vitamin C, Vitamin K او منګانيز نظر نورو ميوو ته په پراخه پيمانه لري.
همدارنګه د Dietary Fiber, Iodine, Potassium, Folate, riboflavin, Vit B5, Omega-3 Fatty acide, Vit B6, Magnissium او Copper دي.
 
=== دضد سرطان محتويات Anti cancer Compounds: ===
ځمكنيځمكنی توت د ellagitanin محتوياتو د سرطان ناروغيو په مړينه كي يي كموالي راوستي، په يوه مطالعه كي ځمكنيځمكنی توت د هغه ۸ غذايي موادو په راغي كوم چيچې د سرطان د ناروغي له كبله يي مړينه يي په ۱۲۷۱ ناروغانو په New Jercy كي ټيټه كړي ده.
دي ناروغانو به د ورځي دريدرې ځلي ځمكنيځمكنی توت خوړل او په دوي كه د سرطان ناروغي نظر هغه خلكو ته چيچې كم او يا هيڅ ځمكنيځمكنی توت يي نه خوړل كم انكشاف كړي.
يوه مطالعه د Jurnal of Agriculture and Food Chimistry چيچې په ۲۰۰۳ كال نومبر كي خپره شوه، ۸ ډوله د ځمكنيوځمكنیو توتو هغه كلتيوارونه نظر د هغوي د بوټيو د ساتني د اجزاو لكه د anthocyanins او Phenol, Flavonoics او دهغوي د antioxidante ظرفيت له مخي تجزيه كړي وه، اګر چيچې مختلف كلتيوارونه نظر دهغوي بيلابيلو مفيده اجزاو درلودو له كبله داهميت وړ و، ټول كلتيوارونه (Earliglow, Annapolis, Evangeline, Allstar, Sable, Sparkle, Jewel, and Mesabi) په موثره توګه قادر و چيچې د انسان د جګر د سرطان څخه مخنيوي وكړي.
د حيواناتو په مطالعه كي محققينو دا پيدا كړه چيچې ځمكنيځمكنی توت د مغز د oxidative له فشار څخه د مغز ساتنه كوي، او همدارنګه په پرمختللي سن كي د حافظي او د مغزو د فعاليت د كموالي څخه مخنيوي كوي.
محققينو د موږكانو د ځمكنيوځمكنیو توتو له تغذيي څخه دا پيدا كړه چيچې ددوي د حافظي په زياتوالي كي په موثره توګه انكشاف وركړ.
=== دMacular Degeneration څخه ساتل: ===
Macular degeneration دا يوه طبي حالت دي چيچې معمولا په زړو خلكو كي د ليدلو د لاسه وركول د ليدلو په مركز (macula) كي د Retina د خرابوالي له امله منځ ته راځي، دا په لامده او وچ شكل منځ ته راځي، دا د ۵۰ كلونو په سن كي د ړندوالي عمده دليل دي. Macular degenerationدا نا ممكنه كوي چيچې خه ولولي او يا وويني، اګر چيچې يه اندازه د ليدلو قوه پاتي كيږي تر خو ورځني دندي ترسره كړاي شي.
د ګازرو خوړل د سترګو بينايي ډېروي، مګر يوه بالغ انسان ته ضرور دي تر څو د ميوو څخه استفاده وكړي ترڅو چيچې د هغوي د سترګو بينايي ډېره شي.
هغه معلو مات چيچې د ۲۰۰۴ د جون په مياشت كي په Archives of opthomology كي خپاره شول،دا بيانوي چيچې په ورځ كي د دريودرېو يا ډېر ځل ميو خوړل د Macular degeneration (ARMD) كس كمښت راولي، همدارنګه د حافظي له منځه تللو څخه په بالغو افرادو كي ۳۶% كمښت نظر هغه اشخاصو ته چيچې په ورځ كي 1.5 ځله ميوه خوري، راولي.
په دي مطالعه كي چيچې په هغه كي 77562 ښځي او ۴۰۸۶۶ نارينه شامل و محققينو ارزيابي په شاملو كسانو تاثيرات د غذايي مصرف د ميوي، سبزيجاتو Antioridant vit A,C,E مصرف د Carotenoids په انكشاف د Early ARMD يا Neovascular ARM چيچې دا يو ډول د حافظي د زيان ناروغي ده، د غذايي مصارفو يا اخيستني معلومات په معينو وختونو كي د ۱۸ كلونو څخه د زيات عمر ښځو او ۱۲ كلونو نارينه و څخه ټول شول، په زړه پوري دا چيچې مصرف د سبزيجاتو Antioxidatns vitamins او Carotenoids داسي شديد برخورد يا مخنيوي د دواړو اشكالو د ARM څخه ونه شو كړاي، مګر د ميوي مصرف په قطعي ډول د سخت شكل د ARM څخه په قطعي ډول مخنيوي وكړ.
دريدرې ځله د ميوي خوړل په ورځ كي داسي ښكاري چيچې په ورځ كي بايد ډېره ميوه وخوړل شي، مګر ځمكنيځمكنی توت ستاسو سره ددي هدف په لاسته راوړلو كي مرسته كوي.
 
=== د Rheumatoid Arthritis (روماتيزمي ناروغي) څخه ساتنه: ===
يوي مطالعي په ۲۰۰۴ كال كي دا پيشنهاد وكړ چيچې دلوړي پيماني ويتامين سي درلودونكي مواد او يا ځمكنيځمكنی توت چيچې په لوړه پيمانه د ويتامين سي درلودونكي دي، د Osteoarthritis چيچې يوه خرابه نوع د Arthritis Reumatism ده چيچې د هندي خوګ د غوښي (Gainea Pig) او يا له (Aging) څخه پيښيږي، مخنيوي كوي.
دا د روماتيزمي امراضو (Rheumatic Disease) مطالعه د يوه كال په موده كي په ۲۰۰۰۰ تنو چيچې پرهيز كړلو او د مرض څخه خلاص و (Arthritis Free) و دا سروي شروع شوه، د هغه له جملي څخه ۷۳ تنه د Polyarthritis په روماتيزم دردونو اخته شول، په دي اشخاصو كي هغه چاچيچاچې د كم اندازي ويتامين سي درلودونكي غذا څخه استفاده كوله نظر هغه كسانو ته چيچې دا ويتامين سي يي مصرفول ۳\۱ ځله زيات په هغوي كي مرض انكشاف كړي و.
هغه برخي چيچې د ځمكنيځمكنی توت څخه د استفادي وړ ګرځي عبارت دي له ميوي پاڼو او ريښو څخه.
له ډېرو پخوا كلونو څخه ددي ميوي له پاڼو او ريښو څخه جي د تانن (Tinin) مادي درلودونكي دي د اسهال ضد او د ميتيازو په ډېريدو كي رول لري.
ځمكنيځمكنی توت د ډېرو ويتامينونو درلودونكي او همدارنګه مشبوع چربي نلري يو توت ۵۰ كالري انرژي لري.
ځمكنيځمكنی توت د نورو توتانو په شكل د كولمو او مثاني پاكونكي دي.
اخيري تحقيقات دا څرګندوي چيچې د ځمكنيوځمكنیو استعمالول د اوسپني په ډېرښت كي مرسته كوي او همدارنګه د لوړ فشار د ټيټيدو سبب ګرځي اوسپنه د ويني د هموستين په كموالي كي رول لري، هموستين هغه امينو اسيدونه دي چيچې ډېروالي يي د رګونو د بنديدو سبب ګرځي.
دا څيړني دا ښيي چيچې ځمكنيځمكنی توت د زړه او رګونو د سيستم د ښه والي عامل دي.
ځمكنيځمكنی توت د اشتها راوړونكي دي او ادرار ډېروي.
د ځمكنيوځمكنیو توتو پاڼي كولاي شي چيچې د مثاني د تيږو علاج وكړي.
د ځمكنيوځمكنیو توتو اوبه (شربت) د تبو په تداوي كي مرسته كوي، ځمكنيځمكنی توت د اوسپني او ويتامين سي د درلودلو له كبله د ويني په جوړيدو كي ډېر موثر دي.
ځمكنيځمكنی توت د كلسيم او فاسفورس د ډېري اندازي له كبله د ماشومانو په رشد او د غاښونو په كلكوالي د هډوكي د ماتوالي د جوړيدوسره مرسته وكړي
نوي څيړني ښيي چيچې په ورځ كي ۹-۱۰ دانو توتو خوراك د ويني د لوړ فشار په كمښت كي مرسته كوي
د يوه ګيلاس (۱۴۹ګرامه) توتو د خوړلو ګټه
 
۳۳۷ کرښه:
 
 
د ځمكنيوځمكنیو توتو مقايسه د څو نورو ميو سره
قند(گرام) فایبر(گرام) ويتامين (ملي ګرام) پتاسیم(میلی گرام) اوسپنه
(میكروگرام) میوه
7 3 84 210 34 ځمكنيځمكنی توت
14 4 7 150 4 مڼه د پوست سره
22 1 6 266 6 انگور
۳۴۶ کرښه:
13 3 74 252 42 مالټه
 
ځني خلك د توتو د خوراك سره حساسيت لري چيچې ممكن د استفراغ او يا جلدي حساسيت په ډول څرګند شي، او همدارنګه ځني خلك چيچې د جلد ناروغي لري، هغه ډېره كړي.
هغه كسان چيچې حساسه معده لري او يا د معدي د زخم او نورو ناروغيو درلودونكي وي، دا بهتره ده چيچې د توتو له خوراك پرهيز و كړي.
 
 
د ځمكنيوځمكنیو توتو په جلد تاثيرات
 
د زرګونو كلونو را پديخوا ميرمنو د خپل پوست د تازه والي لپاره د ځينو ميو څخه استفاده كوله.
اوسنيو څيړنو دا ښودلي چيچې ميوه د ځينو اسيدونو لكه، Alpha Hydroxy Acide (AHA) درلودونكي دي، دا اسدونه كولاي شي چيچې د پوست كلك قشر حل كړي سربيره د پوست د تازه ګي د ځينو موادو چيچې په ښه توګه په وينه كي جذب شي د ويني د دوران او د نويو حجراتو د توليد د تحريك سبب ګرځي، دا اسيدونه ضعيف دي او د ډېرو كلونو لپاره بايد استفاده ورځني وشي.
په اوسني و خت كي ډېري كارخاني ددي اسيدو څخه د كريم په ډول توليدات كوي، توپير په مابين د استعمال ددي ميوي دادي چيچې كريم د دي اسيدونود لوړ غلظت درلودونكي دي او جانبي اثرات هم لري. ددي لپراره چيچې د جانبي اثراتو څخه مخنيوي وشي بايد د ځمكنيوځمكنیو توتو د د ماسك څخه ګټه واخيستل شي او پايد حوصله ولري ځكه چيچې د توتو تاثيرات ضعيف دي او ډېره موده وخت نيسي.
د توتو د ماسك څخه د استفادي لپاره كولاي شو چيچې ۵-۱۰ داني توت وروسته له مينځلو څخه سره گډ كړو او وروسته له حمام كړلو څخه د ۲۰ دقيقو لپاره په خپل مخ كيږدو او دا كولاي شو چيچې هره ۲ ورځي وروسته تكرار كړو.
ځمكنيځمكنی توت د فاسفورس، كلسيم،مګنيزيم، پوتاشيم او اسپني درلودونكي دي، چيچې د ستړيا په لري كولو كي برخه لري.
زده كونكي چيچې فكري تمرينات كوي بايد حتما توت وخوري ځكه چيچې ددي ميوي مصرف ددوي د مغزي د اړتيا وړ فاسفورس برابروي.
ځمكنيځمكنی توت د ويتامين بي درلودو له كبله د ډار، عصبانيت، اضطراب او هيجان په كموالي كي موثر دي.
ځمكنيځمكنی توت د ويتامين A درلودونكي دي چيچې د سترګو د تقويي او نوكانو د رشد سبب ګرځي.
د USDA د څرګندولو په اساس ځمكنيځمكنی توت د انتي اكسيدايز درلودلو له مخي د ۴۰ ميو په منځ كي وروسته له شاتوت څخه په دوهم قدم كي راځي.
ځمكنيځمكنی توت په خارق العاده ډول د سيني او رحم سرطان په مخنيوي كي رول لوبوي، د ځمكنيوځمكنیو توتو عصاره د سيني سرطان په كموالي كي مهمه ونډه لري.
ځمكنيځمكنی توت د بيلا بيلو خاورو سره ساز ګاره دي او نرمو خاورو ته ترجيح وركوي، په ګرم او مرطوب هوا كي مناسب محصول لري، په ۴۰۰-۸۰۰ متره ارتفاع د بحر له سطحي څخه مناسب رشد كوي.
په ګلخانه كي د 100m2 ځمكي ته د 3-5 كيلو ګرامه كود وركولاي شو، كودونه بايد د ۱۲-۱۲-۱۷ درجي درلودونكي وي، د ګرده افشاني لپاره بايد په ګلخانه كي د هر 1000m2 سطحي لپاره يو د مچيومچېو صندوق كيښودل شي.
د هغه څيړني په اساس چيچې د يوه مشهور فرانسوي څيړونكي پير برايت له خوا د غذايي موادو د څيړني په مركز كي ترسره شوي دا ښيي چيچې ځمكنيځمكنی توت د پولي فينول مادي درلودونكي ده او د انګورو او مڼو څخه مفيده ده، پولي فينول د زړښت په وخت كي د مخ دګونجو، د زړه په محافظت او د جلد په لطافت كي ډېر رول لري.
ځمكنيځمكنی توت د kaemferol او Quercetin لري چيچې د كلسترول په ټيټوالي او د شريانونو د ديوالونو د اكسيد كيدو او تخريبيدو څخه مخنيوي كوي.
ځمكنيځمكنی توت د Acid allergic درلودونكي دي چيچې د سرطان د كيمياوي عواملو د منځه وړلو او همدارنګه د هغوي د غير فعاليدو سبب ګرځي او همدارنګه د بكتريا د فعاليت مخنيونكي دي او همدارنګه د سرطان د پيوند په DNA ګرځي، ددي ميوي مصرف قند په وينه كي په كراره لوړوي، ځمكنيځمكنی توت قوي ترينه ميوه په ضد د سرطان د كولمو او خولي دي.
ځمكنيځمكنی توت د فيتونوترينتونو لرونكي دي چيچې د سرطان د التهاب او د اعصابو د تخريب د انتي اكسيدان په توګه كار تر سره كوي.
دا بايد هي نشي چيچې دا ميوه حساسيت راوړونكي ده او تر دوو كلونو ټيټو ماشومانو ته ورنكړل شي ، ځمكنيځمكنی توت اګر چيچې د قند درلودونكي دي خو بيا هم د شكر د ناروغانو لپاره مضر ندي.
== سرچينېسرچېنې ==
<references/>‎
# www.wikipedia.com
"https://ps.wikipedia.org/wiki/ځمکني_توتان" نه اخيستل شوی