|
}}
'''پښتانه''' (چې د '''پشتانه'''، '''پوختانه'''، '''پختانه'''، '''پټهان''' ([[هندي ژبه|هندي]]: ''पठान'') يا '''افغان''' په نومونو هم يادېږي.)<ref name="ISBN Social Politics">Banuazizi, Ali and Myron Weiner (eds.). 1994. ''The Politics of Social Transformation in Afghanistan, Iran, and Pakistan (Contemporary Issues in the Middle East)'', [[Syracuse University]] Press. ISBN 0-8156-2608-8 (retrieved 7 June 2006).</ref> يو ژبتوکميزه قوم دی چې ددې توکم وګړيوگړي په لويه کچه د [[افغانستان]] په ختيځ او سوېل کې په فډرالي قبايلي سيمو کې، د [[پاکستان]] په سهېل لويديځ ولايت کې او په [[بلوچستان]] کې مېشت دي. پښتانه په خپله ژبه او د [[پښتونولي|پښتونولۍ]] په ساتنه .<ref name="Women and Pashtunwali"> Kakar, Palwasha. [[Harvard University]] - School of Law - [http://www.law.harvard.edu/programs/ilsp/kakar.pdf ''Tribal Law of Pashtunwali and Women’s Legislative Authority''] (retrieved 7 June 2006)</ref> او اسلام باندې پېژندل کېږي.
د لوديانو دور په تاريخ کې د پښتنو د پاچاهۍ لومړنی دور بلل کېږي چې د ډيلي سلطنت په نامه پاچاهي يې درلوده د دغه دور د مودې نېټه له ۱۴۵۱ زېږيز نه تر ۱۵۲۶ زېږيز کالونو پورې وه. تر دې وروسته د درانيانو دور د نوي تېرمهال پاچايي وه چې په ۱۷۴۷ زېږيز کال کې يې پيل شوی و. پښتنو له ۱۹۷۹ نه تر ۱۹۸۹ پورې په [[سړه جګړهجگړه]] کې هم ډېر ستر رول لوبولی و او ډېرو پښتنو د روسانو پر ضد په [[جهاد]] کې هم برخه اخيستې وه. پښتنو د طالبانو د واکمنۍ او راپرځېدو پر مهال د نړېوالو پام ځان پلو اړولی وه، دا ځکه چې د طالبانو د خوځښت ډېرکۍ ډله پښتنو جوړوله. پښتانه په پاکستان کې هم يوه اهمه توکمډله بلل کېږي، په کوم ځای کې چې دوی دوهم لوی توکميزه ډله جوړوي.
پښتانه د نړۍ يواځينی ملت دی چې په لويه کچه په قبايلي ډلو وېشل شوی.<ref name=پښتونخوا>[http://www.khyberwatch.com/English/node/3 په پښتونخوا کې توکميز، کلتوري او ژبپوهنيز Denominations], ''Khyberwatch.com'' (retrieved 7 June 2006).</ref> د پښتنو د وګړووگړو د ټولټال شمېر اټکل څه نا څه ۴۰ ميليونه شوی، خو د پښتنو د ډېرو ټبرونو کوچاني طبيعت د دوی د سم شمېر مخه نيولې او تر اوسه پورې ددوی سرشمېرنه نه ده جوته شوې. خو بل لامل يې له ۱۹۷۹ نه راپدېخوا په افغانستان کې د سمې رسمي سرشمېرنې نشتوالی دی.<ref name="UNFPA افغانستان">[http://afghanistan.unfpa.org/projects.html د افغانستان د وګړووگړو سرشمېرنه او استونګنځياستونگنځي: لومړنی پړاو د کور د سامان لړليک], ''د UNFPA پروژه په افغانستان کې'' (retrieved 18 February 2007).</ref>
== وګړشمېرنهوگړشمېرنه ==
{{آرنی|د افغانستان وګړوگړ شیمېرنه|د پاکستان وګړوگړ شمیرنه}}
د پښتنو سيمې د [[پاکستان]] د لويديځ نه نيولې د افغانستان تر سوېل لوېديځ پورې غزېږي. ددې تر څنګڅنگ د پښتنو ډېري وګړيوگړي په سهېلي سيمو کې، په آزاد کشمير کې او د پاکستان په کراچۍ ښار کې هم اوسېږي په همدې توګهتوگه د افغانستان سهېلي او لوېديځو سيمو کې هم ډېر پښتانه استوګنځايونهاستوگنځايونه لري. په همدې توګهتوگه په [[هند]]<ref name="pbu">[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=pbu Northern Pashto], ''Ethnologue.com'' (retrieved 7 June 2006)</ref><ref name="د هند پښتانه">[http://www.joshuaproject.net/peopctry.php?rop3=107748&rog3=IN Pushtun, Northern of India], ''جوشو پروژه'' - ''figures taken from UNESCO through UNEP/GRID'' (retrieved 03 May 2007)</ref> او [[ايران]] کې هم د پښتني سيمې شته چېرته چې پښتانه اوسېږي او د مهاجرو کارګروکارگرو ډله چې د کار په تکل عربي هېوادونو ته تللي په دغو هېوادونو کې [[بحرين]]، [[قطر]]، [[کوېټ]] او د [[سعودي عربستان]] هېوادونه راځي. په دغو عربي هېوادونو کې د باندنيو هېوادونو نه راغلي کارګرانوکارگرانو کې پښتانه ستره ډله جوړوي. خو د پښتنو د کلتور تر ټولو اهم ښاري مرکزونه د پېښور او کندهار ښارونه دي. ددې سره سره د کابل او کوېټې په ښارونو کې د پښتني وګړووگړو د ګڼوګونوگڼوگونو تر څنګڅنگ نور توکمونه هم پکې اوسېږي. خو په نړۍ کې د پښتنو تر ټولو لوی ښار د کراچۍ ښار دی چېرته چې ۱،۵ ميليونه پښتانه مېشت دي<ref name="How the Taliban keep their coffers full"> {{cite web | title= How the Talibanm kept their coffers full | url=http://atimes.com/atimes/South_Asia/IA10Df02.html}}</ref>.
په پاکستان کې ۲۵،۶ ميليونه<ref name="Pakistan census"/> پښتانه اوسېږي چې همدا شمېره د پاکستان د وګړووگړو د سرشمېرنې ۱۵،۴۲٪ برخه جوړوي. که څه هم چې د لسيزو نه راپدېخوا په افغانستان کې رسمي سرشمېرنه نه ده ترسره شوې خو په دغه هېواد کې ۱۲،۵ ميليونه پښتانه مېشت دي چې همدا شمېر د افغانستان د وګړووگړو د سرشمېرنې ۴۲٪ کې برخه جوړوي، خو ځينې سرچينې بيا په افغانستان کې د پښتنو شمېر لوړ اټکل کوي او داسې ادعا کوي چې په افغانستان کې د پښتنو شمېر له ۶۰٪ نه تر ۶۵٪ رسېږي<ref name="hewad">[http://www.hewad.com/ethnic.htm The ethnic composition of Afghanistan] ''WAK Foundation 1999 Norway'' (retrieved 10 January 2007).</ref>. خو د افغانستان لپاره د دغو شمېرنو اصلي ګڼونهگڼونه لا د ډاډ وړ نه دي ګرځېدلي،گرځېدلي، او په پاکستان کې بيا د پښتنو شمېر د نژدې ۳ مليونو افغانو کډوالو تر اغېزې لاندې شوی، چې په دغو کډوالو کې د پښتنو شمېر ۸۱،۵٪ يا ۲،۴۹ ميليونه پکې پښتانه دي چې په پاکستان کې اوسېږي<ref name="UNHCR"/> . په همدې توګهتوگه يو نامالومه شمېر کډوال په ايران<ref name="irin">[http://www.irinnews.org/report.asp?ReportID=50927&SelectRegion=Asia Iran-Pakistan: Refugees], ''IRIN Asia, UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs'' (retrieved 7 June 2006).</ref> کې هم مېشت دي. خو په ټولو هېوادونو کې د پښتنو ټولټال شمېر ۴۰ ميليونه<ref name="Pakistan census"/><ref name=ref name="CIA Afghanistan"/><ref name="UNHCR"/> وګړيوگړي اټکل شوی.
== آر او پېښليک ==
{{دا هم وګورۍوگورۍ|د افغانستان تاريخ|د پاکستان تاريخ}}
[[دوتنه:Portrait of Abdur Rahman Khan of Afghanistan.jpg|thumb|left|200px|[[امير عبدالرحمن خان]], د افغانستان پخوانی پاچا (1844-1901) چا چې د ډيورنډ د کرښې د تړون په لاسليک کولو سره د پښتنو لوی ټبر په دوو سيمو ووېشلو]]
د پښتنو تاريخ ډېر لرغونی دی او ددوي په هکله د لا نورو څېړنو اړتيا ليدل کېږي. د پښتنو سيمې د عيسی (ع) نه دوه زره کاله وړاندې، د بېلابېلو خلکو لخوا نيول شوي او د بېلابېلو کډواليو له کبله اغېزمنې شوي. ايرانيانو، هندوآريانيانو، [[ماديان]]و، [[پارسيان]]و او د [[ماوريان]]و سره سره نورو ولسونو لکه [[سکياتيان]]و، [[کوشانيان]]و، [[هېفتاليان]]و، [[مصريان]]و، [[عربان]]و، [[ترکان]]و او [[مغولان]]و هر يوه په خپل وار په دغه سيمو حکومتونه کړي. د پښتنو د آر په هکله په دواړو ډلو کې هم په خپلو پښتنو کې او هم په غېر پښتنو تاريخپوهانو کې بډ (مخالف) اندونه شته، چې ځينې يې نوي او ځينې نور يې لرغونې او افسانوي بڼه لري.
=== لرغونې سرچينې ===
د پښتنو په هکله په لومړي ځل يو زر کاله وړاندې د ميلاد نه د لرغوني يونان تاريخپوه [[هېرودوتس]] وايي چې د پارس ختيځ لور ته د [[سرتراپي]] [[آرکوزيا]] سيمه ده او د دې ځای خلک [[پکتيانز]] دي.<ref name="Heredotus">[http://www.piney.com/Heredotus7.html Chapter 7] of ''The History of Herodotus'' (trans. [[George Rawlinson]]; originally written 440 BC) (retrieved 10 January 2007).</ref> ددې سره په [[رېګويدارېگويدا]] کې هم د [[پکتاز]] په نامه د يو ولس يادونه کوي چې د [[پکت]] په سيمه کې اوسېږي او دا سيمه د افغانستان ختيځه سيمه يادوي. ډېری خلک په دې باور دي چې همدا يادې شوې سيمې او ولسونه د پښتنو پخواني پلرني ځايونه او نيکونه دي.<ref name="Rig Veda">[http://www.politicalgateway.com/documents/religions/rigveda7.html Rig Veda Book Seven], ''Political Gateway'' (retrieved 7 June 2006).</ref> په نورو لرغونو خلکو کې چې د پښتنو سره يې تړاو ليدل کېږي، باختريان دي او داسې وييل کېږي چې [[باختريان]]و منځنۍ ايرانۍ ژبې ته ورته ژبه درلوده.
په تاريخي توګهتوگه پښتانه د افغانانو په نامه ياد شوي، او په همدې توګهتوگه د پښتون او افغان نومونه دوه هممانيزه نومونه دي. د V. Minorsky, W.K. Frazier Tyler, M.C. Gillet او ډېرو نورو پوهانو د قوله، "د افغان وييکه په تاريخ کې لومړی ځل په حدود العالم کې په ۹۸۲ زېږيز پېر کې راڅرګندهراڅرگنده شوې.."<ref name="Khalaj">[http://www.khyber.org/articles/2005/TheKhalajWestoftheOxus.shtml The Khalaj West of the Oxus]; excerpts from "The Turkish Dialect of the Khalaj", ''Bulletin of the School of Oriental Studies'', University of London, Vol 10, No 2, pp 417-437 (retrieved 10 January 2007).</ref> همدا نوم د پښتنو لخوا د خپل لرغوني نيکه د نوم په يادولو کې چې ''افغانا'' نومېده کارېدلی.
خلک په دې باور دي چې پښتانه کندهار او سلېمان غره کې مېشت خلک وه او د همدغه ځای بلل کېږي. دوی نژدې لس زره کاله پخوا د همدې ځای نه نورو ځايونو ته کوچېدلي.<ref name="ISBN Social Politics"/> په جغرافي توګهتوگه ډېر ځلې دوی د لرغونو پارسيانو او هندوانو ,<ref name="Indo-Afghan Culture">[http://www.afghan-network.net/Culture/mati4.html Afghan's Share in Indian Art and Culture], ''Afghan Network'' (retrieved 63 May 2007)</ref> سره په نژدې اړيکو کې ښکېل پاتې شوي او په همدې توګهتوگه په ۷مه پېړۍ کې د عربانو لخوا د اسلام د راتګراتگ نه مخکې دوی زردشتي، بودهيزم، هندويزم او يهودي مذهبه پاتې شوي.<REF>[http://www.zharov.com/dupree/chapter17.html Nancy Hatch Dupree - An Historical Guide to Afghanistan: Chapter 17]</ref><ref>[http://www.zharov.com/dupree/chapter09.html Nancy Hatch Dupree - An Historical Guide to Afghanistan: Chapter 9]</ref><ref>[http://www.zharov.com/dupree/chapter03.html Nancy Hatch Dupree - An Historical Guide to Afghanistan: Chapter 3]</ref>
=== وګړپوهنهوگړپوهنه او ژبپوهنه ===
د پښتنو ژبه لکه د نړۍ د نورو ژبو په څېره يوه ګډهگډه ژبه ده او پښتو ژبه د ختيځ ايران په ژبو کې شمېرل کېږي چې پخپله د هندوآريايي ژبو د کورنۍ څخه ده او همدا کورنۍ د ژبو په لوی، هندواروپايي ټبر پورې تړاو لري.<ref name="Britannica Pashtun">[http://www.britannica.com/ebc/article-9374656?query=Herder&ct= Pashtun], ''[[Encyclopædia Britannica]]''(retrieved 10 January 2007).</ref><ref name="Pashto">Awde, Nicholas and Sarwan, Asmatullah: ''Pashto Dictionary & Phrasebook: Pashto-English, English-Pashto''. Hippocrene Books, January 2003, ISBN 0-7818-0972-X (retrieved 10 January 2007).</ref><ref name="Iranian languages">[http://www.ethnologue.com/show_family.asp?subid=90931 Pashto report], ''Ethnologue.com''.</ref> همدا راز داسې هم وييل کېږي چې پښتانه کېدای شي چې د سياتيانو، چې د لرغوني ايران يوه توکميزه ډله وه، زوزات وي.<ref name="Iranians">[http://users.sedona.net/~strand/Iranian/Iranians.html Iranian-speaking peoples](retrieved 10 January 2007).</ref> د اکاډميک پوهاند يو. وي. ګانکوفسکيگانکوفسکي (Yu. V. Gankovsky) د نظر له مخې "پښتانه د ختيځ ايران د يوه لوی ټبر له يووالي نه رامېنځ ته شوي چې ځان ته يې پخپله يو توکميز مقام جوړکړی، او دا د لرغونو زمانو خبره ده چې د لومړني زرم زېږيز پېر په مېنځ او په پيل ته يې خبر رسي او دا توکميزه ډله د اېفتاليانو د منحلېدو سره هم اړيکې لري."<ref name="Gankovsky">Gankovsky, Yu. V., et al. ''د افغانستان تاريخ'', مسکو: [[Progress Publishers]], 1982, p. 382 (retrieved 10 January 2007).</ref> د پښتنو لومړني خلک يو زوړ آرياني ټبر ؤ چې ځان يې د ايران ختيځو سيمو کې مېشت او خپور کړی.<ref name="Iranian plateau">[http://www.britannica.com/eb/topic-293592/Iranian-plateau Iranian plateau], ''Encyclopaedia Britannica'' (retrieved 10 February 2007).</ref><ref name="U of T">[http://www.utexas.edu/cola/centers/lrc/eieol/aveol-0-X.html Old Iranian Online], ''University of Texas College of Liberal Arts'' (retrieved 10 February 2007).</ref>
پښتو ژبه دوه لوی ګړدودونهگړدودونه لري چې يو يې سوېلي او بل يې سهېلي(شمالي) ګړدودگړدود دی. پښتو وييونکي ځانونه پښتانه يا پشتانه يادوي او دا دواړه په دې ګروههگروهه دي چې د سهېلي ګړدودگړدود او که سوېلي ګړدودگړدود د سيمې پښتو وييونکی ټول پښتانه دي. د پښتنو سيمې د پاکستان د لويديځو سيمو نه را نيولې آن د افغانستان تر سوېل ختيځو او لويديځو سيمو پورې غځېدلې. د بېلابېلو تاريخي ښکېلاکونو په وختونو کې د پښتنو پر سيمو د نورو سيمو خلک مېشت شوي، او کډوال شوي چې د همدې له کبله د پښتنو توکمونه هم د دوی په سيمو کې د کډوالو توکمونو سره ګډگډ شوي دي. که څه هم چې په پښتنو کې راڼه وېښتان او د سترګوسترگو رنګرنگ دومره عام نه دی، خو د ظاهري بڼې له مخې پښتانه د مديترانې خلکو او د قفقازي خلکو څېرو ته ډېر ورته والی لري.<ref name="Library of Congress: Afghanistan">[http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+af0037) Afghanistan Ethnic Groups: Pashtun], ''US Library of Congress'' (retrieved 10 January 2007).</ref>
=== ژبني روايتونه ===
د پښتنو د نسلي اساس په لړ کې د بني اسرائيليت نظريه تر ټولو زړه او لومړۍ ژبنۍ نظريه ده. دا په لمړي ځل د مغل پاچا جهانګيرجهانگير (۱۶۱۲ ز.) د يو سپهسالار خان جهان لودهي په لارښوونه د مغل دربار يو منشي [[نعمت الله هېروي]] د [[هيبت خان کاکړ]] په مرسته په [[مخزن افغاني]] نومې کتاب کې وړاندې کړله. د دې نظرېې په ځايي پلويانو کې قاضي عطاالله، حافظ رحمت خان، زرداد خان، افضل خان خټک او روشن خان او په مستشريقينو کې سر ويليم جونز، اليکزينډر برنس او راورټي د يادونې وړ دي. د [[خوشال خان خټک]] د يو شعر نه داسې برېښي چې هغه هم له دې نظرېې پلوي و. د بني اسرايئليت د نظرېې تنستې په دې ډول بڼل شوي دي.
# ساول (طالوت ) چې د حضرت يعقوب ء په دولسو ځامنو کې د بن يامين د اولاده و ، د پښتنو ور نيکۀ و - روايت کيږي چې د طالوت له اړخه د يو شرط يا ازميښت پوره کولو نه پس طالوت خپله لور ميکل حضرت داؤد ته نکاح کړه - خو داؤد ته ېې زړه ښه نه و ، او سترګېسترگې ېې ورته خړې وې - دغه رنګرنگ حضرت داؤد خپل کور کلی پريښود او چيرته بل ځاېې ېې پناه واخسته - خو څه موده پس طالوت د بني اسرائيل سره په خپل کړي ظلم پښيمانه شو او په خپله خوښه او رضا ېې پاچاهي حضرت داؤد ته وسپارله ، خپلې دوه اوميدوارې ښځې ېې د داؤد په پناه کې پريښودی او پخپله د کفارو په ضد غزا له لاړلو او د لسو ځامنو سره اوژل شو.
# د طالوت د دواړو اوميدوارو ښځو يو يو هلک ؛ ارميا او برخيا ؛ اوزيږول - داؤد د دواړو ماشومانو ښه پالنه ، روزنه او خصمانه اوکړه ، برخيا ېې خپل مشر وزير او ارمياء ېې د لښکرو سپه سالار اوټاکل - د ارمياء يو يو ځوېې اصف او افغانا پيدا شول چې بيا وروستو يو د حضرت سليمان ء وزير اعظم او بل ېې د فوځ قوماندان شو - د بيت المقد س ودانې د دغه افغانا په څارنه کې جوړه شوه -
# د حضرت سليمان ء د مرګمرگ نه پس بني اسرائيل بې لارې او نافرمانه شول - او د عذاب په صورت کې پرې الله پاک بخت نصر مسلط کړو - بخت نصر په بني اسرائيلو ډير ظلم او زياتی اوکړو - او دوۍ ېې بې دريغه اوژل - په نتيجه کې بني اسرائيل په کډه کولو او وطن پريښودلو مجبور او چنګچنگ ونګونگ شول - له دغه بني اسرائيلو يوې قبيلې د غور غرونو ته کډه يوړله او په دغه غرونو کې ميشتۀ شول -
# حضرت خالد بن وليد يو لوړ رتبه صحابي او د بنی اسرائيلو د يوې قبيلې سردار و - د هجرت په اتم کال هغوۍ د غور په غورنو کې ميشت بني اسرائيلو ته د نبي اکرم ص د نبوت زيری او د ايمان راوړلو بلنه ورکړه - په جواب کې قيس عبدالرشيد د يو پړاوي په بدرګهبدرگه مدينې منورې ته راغی او د نبي کريم ص سره ېې اوليدل او ايمان ېې راوړو - د قيس عبراني نوم په عبدالرشيد واوختو - دغه قيس عبدالرشيد د پښتنو نيکۀ و - قيس د خالد بن وليد د لور ساره بي بي سره نکاح اوکړو - د مکې مکرمې د واک او قبضې اخستلو په تاريخي مرکه کې ېې ګډونگډون اوکړو او بيرته غور ته ستون شو - د اسلام د دين تبليغ ېې شورو کړو - په کال ۴۱ هـ کې د ۸۷ اووه اتيا کاله په عمر کې په يو جنګجنگ کې شهيد شولو - سړبڼ ، غورغشت او بيټن د هغه درې ځامن و - او د پښتنو شجره له دغه ځايه شورو کيږي -
په دې ورچاڼ کې د بني اسرائيليت د نظرېې غوره او اساسي ټکي راخستلي شوي دي - چې له دې نظرېې کوچ ګڼلگڼل کيږي - او دا نظريه په هم دې اساسي ټکو او ستنو ولاړه ده - ښاغلي بهادر شاه کاکاخيل په خپل کتاب (پښتانۀ د تاريخ په رڼا کې ) په دې نظرېې په زړه پورې او دقيق بحث کړی دی - هغوۍ د تورات او د تاريخ په حوالو سره دا حقيقت ډاګيزهډاگيزه کړی چې د بني اسرائيليت نظريه څه تاريخي او او ثقافتي بيلګهبيلگه او بنياد نه لري او دا چې دا نظريه محض يو تصور دی او افسانه ده -
راځۍ چې د تاريخ په تلۀ دا قيصه او دعوا اوتلوو - او د تاريخ د خلې نه برغولی پورته کړو چې څه وايي ؟
# تاريخ د طالوت د لور ميکل او د داؤد ء د وادۀ ، د داؤد د خپل کور کلي پريښودلو او په بل ځاېې د پناه اخستلو او د بني اسرئيلو د نافرمانۍ ، خود سرۍ او د بې لارې کيدلو تصديق کوي -
# تاريخ دا نه مني چې طالوت په خپله خوښه او رضا پاچاهي او قدرت داؤد ته پريښی و - خپلې دوه اوميدوارې ښځې ېې د هغه په پناه کې ورکړې وې - او په خپله د لسو ځامنو سره په جنګجنگ کې وژلی شوی وو - تاريخ وايي چې د مايوسۍ په حال کې هغه ځان پخپله وژلی و - او د مرګمرگ نه پس ېې ځوېی اشبوست د بني اسرائيلو پاچا شو -
# چې طالوت ځان پخپله اوواژه ، او په ځاېې ېې زوی پاچا شو نو بيا خو بې له څه شکه دده د دوه اوميدوارې ښځو د داؤد ء په پناه کې د پريښودلو قيصه دروغ کيږي - او په دغه صورت کې د ارمياء او برخيا وجود پخپله يوه لويه سواليه نښه جوړه شي - تاريخ د داؤد د مشر وزير او د لښکرو د سپه سالار په حيث د ارمياء او برخيا تصديق نه کوي -
# تاريخ د ارمياء او برخيا د ځامنو آصف او افغانا د حضرت سليمان ء د حکومت د وزير اعظم او قوماندان په حيث د تقرر تصديق هم نه کوي - البته تاريخ د بني اسرائيلو د (لاوې) قبيلې د يو وګړيوگړي اصف بن برکيا يادونه کوي خو هغه د سپه سالار په حيث نه بلکه د يو منلي شوي موسيقار په حيث ياد شوی دی -
# بيت المقدس يو تاريخي او مذهبي حيثيت لري - تاريخ د بيت المقدس د ودانۍ ټول لوۍ واړه تفصيلات په خپله ځولۍ کې سنبال کړي دي - خو د څارنوال په حيث د افغانا په شتون غلی دی -
# د بني اسرائيليت د نظرېې منونکي چې په څه ډول د حضرت سليمانء د مرګمرگ نه پس د بني اسرائيلو د بې لارې کيدلو او د بخت نصر قيصه بيانوي ، د هغې نه داسې بريښي چې د بخت نصر يرغل او چپاوؤنه د سليمان ء د مرګمرگ نه سمدستي پس شوي و- خو تاريخ وايي چې د سليمان دور و.
[[دوتنه:Shabkadr_Fort_outside_Peshawar_attacked_by_tribesmen.jpg|thumb|left|230px|Pashtun tribesmen attacking the British-held Shabkadr Fort outside Peshawar in 1897]]
=== ژنېتيک ===
د انسانانو د ډي ان اې په هکله څېړنو ډېرو نورو پوښتنو ته ځواب وييلی، او دا يو داسې نوی انقلاب دی چې ددې په مرسته د بېلابېلو لرغونو وګړووگړو او توکمونو ژنټيکي بنسټ او آر څوک موندلای شي. د پښتنو په هکله د ترسره شوي ژنيټيکي څېړنو له مخې دا په ډاګهډاگه شوې چې پښتانه په لويه کچه ايراني خلکو او همدا شان د [[پاکستان]] په سهېلي سيمو کې مېشته [[بوروشو]] خلکو سره، چې ځانته يوه ځانګړېځانگړې ژبه لري نژدې تړلې ريښې لري.
=== نوی پېر ===
پښتانه د افغانستان د نوي تاريخ يو اهم ټبر دی چې ددې هېواد په جوړولو کې يې اهم رول لوبولی، همدا شان د پاکستان په جوړولو کې د پښتنو ذکر نه پرته د پاکستان تاريخ نيمګړینيمگړی پاته کېږي. د هوتکيانو پېر او تر دې وروسته د درانيانو پېر په تاريخي لحاظ د پښتنو د پاچايي اهم وختونه ګڼلگڼل کېږي<ref name="US State Dept">[http://dosfan.lib.uic.edu/ERC/bgnotes/sa/afghanistan9407.html Afghanistan: History], ''U.S. Department of State'' (retrieved 10 October 2006).</ref> چې په دغو وختونو کې پښتنو د هندوستان ډېرۍ سيمې د خپل واک په ولکه کې رواستلې. هوتکيان د غلجيو پښتنو هغه ټبر دی چا چې له ۱۷۲۲ نه تر ۱۷۳۶ کالونو ترمېنځ د پارس د سفويانو سره په جګړهجگړه کړې د پارس د امپراطورۍ ډېرې سيمې خپلې کړې. تر دې وروسته د احمد شاه ابدالي د امپراتورۍ رامېنځ ته شوه. احمد شاه ابدالي د پارس د پاچا د نادرشاه يو جګپوړیجگپوړی پوځي افسر وه. هغه يو پښتون پاچا وه چې د درانيو د واکمنيو د پېر بنسټ يې کېښوده چې د همدې واکمنۍ په ولکه کې افغانستان، پاکستان، کشمير، هندي پنجاب او خراسان شامل وه.<ref name="PBS Map">[http://www.pbs.org/wnet/wideangle/shows/afghanistan/images/info_g2.gif د درانيو د واکمنۍ نخشه], ''pbs.org'' (retrieved 10 October 2006).</ref><ref name="Durrani Map">[http://www.afghanland.com/history/ahmadshah.html د درانيو د واکمنۍ نخشه], ''افغانلېنډ'' (retrieved 10 October 2006).</ref> په ۱۸۱۸ ز کال کې د درانيو د واکمنۍ د پراپرځېدلو وروسته بيا بارکزيو پر افغانستان واکمني کوله. په ځانګړيځانگړي توګهتوگه ياد شوی ټبر، محمدزيانو بيا له ۱۸۲۶ ز کال نه تر ۱۹۷۳ ز کال پورې د محمد ظاهر شاه تر پاچاهۍ پورې پر افغانستان خپل واک چلاوه. همدا اوس هم د افغانستان ولسمشر حامد کرزی يو [[کندهار]]ی پښتون دی، چې د لومړي ځل لپاره په ولسواکيزه توګهتوگه ولسمشر ټاکل شوی دی.
د افغانستان پښتنو د برتانيوي پوځ سره درې تاريخي جګړېجگړې کړي چې د افغان-انګرېزانگرېز جنګونوجنگونو په نامه يادېږي. همداراز پښتنو د برتانيې او د روسيې په ستره لوبه کې هم د خپلې خاورې خپلواکي ساتلې او د دغو دوؤ زبرځواکونو پر وړاندې ټينګټينگ پاتې شوي. تر دې وروسته چې کله امير عبدالرحمن خان د افغانستان پاچا ؤ نو هغه د انګرېزانوانگرېزانو د سياست تر اغېزې راغی او دا په ۱۸۹۳ ز. کال کې د همدغه افغان پاچا د واکمنۍ دور وه چې د پښتنو سيمې په دوه برخو ووېشل شوې، چې يوه برخه يې د ډيورنډ پر يوې خوا د برتانيوي هند برخه وګرځېدهوگرځېده او بله د افغانستان برخه پاتې شوه.<ref name="Britannica Durand">[http://www.britannica.com/eb/article-9031550/Durand-Line Durand Line], [[Encyclopaedia Britannica]] (retrieved 10 October 2006).</ref> په شلمه پېړۍ کې، د [[خان عبدالولي خان]] او [[خان عبدالغفار خان]] په ګډونگډون ځینې پښتانه مشران په [[شمال لویدځه سرحدي سیمې|شمال لویدیځه سرحدي سیمو]] کې د برتانوي هند د حکومت تر فرمان لاندې د [[د هندوستان د خپلواکی خوځښت|هندوستان د خپلواکی]] د ملاتړو په توګهتوگه اوسیدل. چې دوی د [[مهاتما ګانديگاندي]] د [[عدم تشدد]] د مقاومت د کړنلارې الهام اخیستونکي ول..<ref name="Red Shirts">[http://www.bachakhan.com/ Khan Abdul-Ghaffar Khan], ''Bachakhan.com'' (retrieved 10 October 2006).</ref> وروسته، په کال ۱۹۷۰م کې خان عبدالولي خان د پښتنو د نورو لا زیاتو خپلواکیو لپاره تر فشار لاندې وو.
Pashtuns in Afghanistan attained complete independence from British intervention during the reign of King [[Amanullah Khan]], following the [[European influence in Afghanistan#Third Anglo-Afghan War and Independence|Third Anglo-Afghan War]].<ref name="iranica anglo-afghan"/> The monarchy ended with [[Mohammed Daoud Khan|Sardar Daoud Khan]] seizing control of Afghanistan in 1973, which opened the door to Soviet intervention and eventually culminated in the [[Democratic Republic of Afghanistan|Saur Revolution]] or Communist take-over of Afghanistan in 1978. Starting in the late 1970s, many Pashtuns joined the Mujahideen opposition against the [[Soviet war in Afghanistan|Soviet invasion of Afghanistan]]. These Mujahideen fought for control of Afghanistan against the Communist [[Khalq]] and the [[Parcham]] factions. More recently, the Pashtuns became known for being the primary ethnic group that comprised the [[Taliban]], which was a religious movement that emerged from [[Kandahar]], Afghanistan.<ref name="BBC Taliban">[http://www.bbc.co.uk/history/recent/sept_11/afghan_culture_03.shtml Afghanistan: At the Crossroads of Ancient Civilisations], [[BBC]] (retrieved 10 October 2006).</ref> In late 2001, the Taliban government was removed from power as a result of the [[War in Afghanistan (2001–present)|US-led invasion of Afghanistan]].
پښتنو په بېلابېلو وختونو کې په سوېلي او منځنۍ آسيا سیمو کې اهم رول لوبولی. په ګاونډيگاونډي هېواد پاکستان کې پښتنو سياستوالو، لکه ايوب خان او غلام اسحق خان د دغه هېواد د ولسمشرانو په توګهتوگه دندې ترسره کړي په همدې توګهتوگه په حکومت کې د لوړپوړو پوځي دندو نه نيولې تر وزيرانو پورې پښتنو خپل سياسي وړتوبونه ښکاره کړي، چې په دغو کې يې ښې بېلګېبېلگې ګلگل حسن خان د پوځ پخوانی لوی درستيز پاتې شوی. د افغانتسان پاچايي کورنۍ هم په پښتنو آباده وه او د پښتنو وروستی پاچا محمد ظاهر شاه وه. په نورو مخورو پښتنو کې د ۱۷مې پېړۍ د تورې او قلم جنګيالیجنگيالی شاعر خوشحال خان خټک نوم په لومړي سر کې راځي، تر دې وروسته افغان پاچا امير عبدالرحمن خان چې د فولادي پاچا لقب هم لري راځي. د نوي پېر په پښتنو کې ملګروملتونوملگروملتونو ته د امريکا د متحده ايالاتو استازي زلمي خليلزاد<ref>[http://www.pajhwok.com/viewstory.asp?lng=eng&id=35781 Khalilzad to visit Afghanistan's mission at UN]</ref> او د افغان ستورمزلي عبدالاحد مومند نومونه د ډېرو نورو نومونو په سر کې راځي.
== د پښتنو اوسنی پېژند ==
د تاريخپوهانو، وګړپوهانووگړپوهانو او پخپله پښتنو ترمېنځ يو داسې بحث دی چې پښتانه د آر له مخې څوک دی. او ددوی په هکله تر ټولو منل شوی او عام اندونه دا دي:
* Pashtuns are predominantly an [[Iranian peoples|Eastern Iranian people]] who are speakers of the [[Pashto language]] and live in a contiguous geographic location across Pakistan and Afghanistan. This is the generally accepted academic view.<ref name="Britannica: Pashtuns">[http://www.britannica.com/eb/article-9058636/Pashtun Pashtun] ''Britannica On-Line'' (retrieved 18 January 2007).</ref>
* پښتانه مسلمانان دي چې د پښتونولی په لار روان دي، او په همدې توګهتوگه پښتو د هغوی لومړنی ژبه ده.<ref name="UPenn Gazette">[http://www.upenn.edu/gazette/0506/feature2_4.html Understanding Pashto] ''د پېنسلوينيا د پوهنتون ګازيتگازيت'' (retrieved 18 January 2007).</ref>
* د [[قيس عبدالرشيد]]، چې په دوديزه توګهتوگه د لومړني پښتون په توګهتوگه ياد شوی، د نوموړي د کيسې له مخې پښتون هغه توکم دی چې آر او اصل يې تر پخواني افسانوي پېر پورې رسېږي.
دغه درې پېژندونه د پښتنو د پلرني نسب، ژبتوکميز، او مذهبي کلتوري پېژند په توګهتوگه څرګندونهڅرگندونه کوي.
=== توکميزه پېژندنه ===
== هڅوب ==
{{آرنی|د پښتنو هڅوب}}
د پښتنو هڅوب (فرهڼ) د ډېرو پېړيو د اوښتنو او پړاوونو د تېرېدلو وروسته جوړ شوی. د پښتنو د اسلام نه دمخه دودونه ډېر لرغوني دودونه ګڼلگڼل کېږي چې آن د يوناني پاچا سکندر اعظم تر وختونو پورې او په ۳۳۰ مخ زېږيز پېر کې د هغه د امپراطوريو تر وختونو پورې چې د ملي نڅا په توګهتوگه ژوندي پاتې دي، رسېږي. خو د ادبياتو او موسيقۍ بڼه يې په لويه کچه د پارسي دود نه اغېزمنه شوې او هغه سيمه ايز موسيقي الات چې پښتنو خپل کړي او يا يې هم په بله بڼه ژباړلي د سيمې له مېشتو هڅوبونو (فرهڼونو) نه اغېزه اخيستې. د پښتنو هڅوب بې جوړې دی، د دوی فرهڼ د خپل آرني رواجونو سره سره په لويه کچه د منځنۍ، سوېلي او لوېديځې آسيا د دودونو نه اغېزمن شوی.
=== ژبه ===
{{آرنی|پښتو ژبه}}
پښتانه په پښتو ژبه خبرې کوي، پښتو ژبه د هندواروپايي ژبو د کورنۍ څخه يوه ژبه ده او په هندواروپايي کورنۍ کې د هندوايراني ژبو د ډلې څخه شمېرل کېږي.<ref name="Omniglot">[http://www.omniglot.com/writing/pashto.htm پښتو ژبه، ابېڅې او وينګوينگ], ''Omniglot'' (retrieved 18 January 2007).</ref> It can be further delineated within [[Eastern Iranian languages|Eastern Iranian]] and Southeastern Iranian. Pashto is written in the [[Perso-Arabic script]] and is divided into two main dialects, the northern "Pukhtu" and the southern "Pashto".
Pashto has ancient origins and bears similarities to [[extinct language]]s such as [[Avestan language|Avestan]] and [[Bactrian language|Bactrian]].<ref name="Britannica Avestan">[http://www.britannica.com/ebc/article-9356220 Avestan language], ''Encyclopaedia Britannica'' (retrieved 18 February 2007).</ref> Its closest modern relatives include [[Pamir languages]], such as [[Shughni language|Shughni]] and [[Wakhi language|Wakhi]], and [[Ossetic language|Ossetic]], and has an ancient legacy of borrowing vocabulary from neighboring languages including [[Persian language|Persian]] and [[Vedic Sanskrit]]. Invaders have left vestiges as well as Pashto has borrowed words from [[Ancient Greek]], [[Arabic language|Arabic]] and [[Turkic languages|Turkic]], while modern borrowings come primarily from [[English language|English]].<ref name="ISBN Pashto Dictionary">Awde, Nicholas and Asmatullah Sarwan. 2002. ''Pashto: Dictionary & Phrasebook'', New York: Hippocrene Books Inc. ISBN 0-7818-0972-X (retrieved 18 February 2007).</ref>
=== دين ===
{{آرنی|اسلام په افغانستان کې|اسلام په پاکستان کې}}
پښتانه په لويه کچه سُني مسلمانان دي او د حنفي مذهب لارويان دي. د پښتنو يوه وړه برخه شعيه مسلمانان هم جوړوي چې هم په افغانستان او هم پاکستان کې داسې وړې مذهبي ډلګۍډلگۍ شته.<ref name="د امريکا د کانګرېسکانگرېس کتابتون: د افغانستان توکميزې ډلې">[http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+af0037) پښتون] ''د امريکا د کانګرېسکانگرېس کتابتون'' (retrieved ۱۸ جنوري ۲۰۰۷).</ref>
Studies conducted amongst the [[Ghilzai]] reveal strong linkages between tribal affiliation and membership in the larger [[ummah]] (Islamic community), as most Pashtuns believe that they are descendants of the aforementioned [[Qais Abdur Rashid]] who is purported to have been an early convert to Islam and thus bequeathed the faith to the entire Pashtun population.<ref name="Afghanistan religion">[http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/Religion.html مانا او عمل], ''Afghanistan Country Study: مذهب'', [[د الينيوس تخنيکي انستيتيوت]] (retrieved ۱۸ جنوري ۲۰۰۷).</ref> A legacy of [[Sufism|Sufi]] activity remains common in Pashtun regions as evident in song and dance. ډېر پښتانه نامتو ديني عالمان هم دي لکه [[محمد مُحسن خان|ډاکټر محمد مُحسن خان]] چې قرآن شريف يې انګريزيانگريزي ته ژباړلی دی په همدې توګهتوگه [[صحيح بخاري|صحيح البخاري]] او ډېری نور ديني کتابونه هم انګريزيانگريزي ته ژباړل شوي.<ref name="Noble Quran">[http://firstedition.com.my/the%20noble%20quran.htm ''The Noble Quran'' (په ۹ ټوکونو کې), Arabic-English], (ed. Dr. Muhammad Muhsin Khan) (retrieved ۱۸ جنوري ۲۰۰۷).</ref> Lastly, non-Muslim Pashtuns are virtually non-existent as there is limited data regarding [[irreligion|irreligious]] groups and minorities.
=== پښتو ادبيات ===
شاعران، پيغمبران، وليان، پاچايان او اتلان د پښتنو د تاريخ په بهير کې د پښتنو د ټولنې تر ټولو منلي شخصيتونه ګڼلگڼل شوي.For much of Pashtun history, literature has not played a major role as [[Persian literature|Persian]] was the literary ''[[lingua franca]]'' used for communication purposes by neighboring peoples and generally relied upon for writing purposes. However, by the 16th century early written records of Pashto began to appear, the earliest of which describes Sheikh Mali's conquest of [[Swat (princely state)|Swat]].<ref name="UCLA">[http://www.afghan-network.net/Ethnic-Groups/pashtu-history.html History of Pushto language], ''UCLA Language Materials Project'' (retrieved 18 January 2007).</ref> The advent of Pashto poetry and the revered works of [[Khushal Khan Khattak]] and [[Rahman Baba]] in the 17th century helped transition Pashto towards the modern period.<ref name="Rahman Baba">[http://www.pashto.org/content/view/12/26/ Rahman Baba: Poet of the Pashtuns] ''Pashto.org'' (retrieved 18 January 2007)</ref> In the 20th century, Pashto literature gained significant prominence with the poetic works of [[Ameer Hamza Shinwari]] who was noted for his development of ''Pashto Ghazals''.<ref name="Shinwari Baba">[http://www.khyber.org/people/literary/AmirHamzaShinwariBaba.shtml Amir Hamza Shinwari Baba], ''Khyber.org'' (retrieved 18 January 2007).</ref> In recent times, Pashto literature has received increased patronage, but due to relatively high illiteracy rates, many Pashtuns continue to rely upon the oral tradition. Pashtun males continue to meet at ''chai khaana''s or tea cafes to listen and relate various oral tales of valor and history.
Despite the general male dominance of Pashto oral [[storytelling|story-telling]], Pashtun society is also marked by some [[matriarchy|matriarchal]] tendencies.<ref name="Pashtun poetess">[http://www.boston.com/news/globe/ideas/articles/2005/05/22/the_tale_of_the_pashtun_poetess/?rss_id=Boston+Globe+--+Ideas+Section The tale of the Pashtun poetess], Leela Jacinto, ''The Boston Globe'', May 22, 2005 (retrieved 18 January 2007).</ref> Folktales involving reverence for Pashtun mothers and matriarchs are common and are passed down from parent to child, as is most Pashtun heritage, through a rich [[oral tradition]] that has survived the ravages of time.
Despite obstacles, many Pashtun women have begun a process of slow change. While most Pashtun women are illiterate, a rich oral tradition and resurgence of poetry has been inspirational to many Pashtun women seeking to learn to read and write.<ref name="Pashtun poetess"/> As a sign of further female emancipation, a Pashtun woman recently became one of the first female fighter pilots in the [[Pakistan Air Force]].<ref name="BBC First Female Pilots">[http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/4533367.stm Pakistan's first women fighter pilots], Zaffar Abbas, ''BBC News'', 11 May 2005 (retrieved 10 October 2006).</ref> Further challenging the status quo, [[Vida Samadzai]] was selected as [[Miss Afghanistan]] in 2003, a feat that was received with a mixture of support from those who back the individual rights of women and those who view such displays as anti-traditionalist and un-Islamic. In addition, numerous Pashtun women have attained high political office both in Pakistan and, following recent elections, in Afghanistan, where the percentage of female representatives is one of the highest in the world.<ref name="BBC Warlords">[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/4434782.stm Warlords and women in uneasy mix], Andrew North, ''BBC News'', 14 November 2005 (retrieved 10 October 2006).</ref> Substantial work remains, though, for Pashtun women who hope to gain [[social equality|equal rights]] with men who remain disproportionately dominant in most aspects of Pashtun society. [[Human rights]] organizations, including the [[Afghan Women's Network]], continue to struggle for greater [[women's rights]], as does the [[Aurat Foundation]] in Pakistan, which attempts to safeguard women from [[domestic violence|domestic abuse]].<ref name="AWN">[http://www.afghanwomensnetwork.org/index.php?q=node/32 About AWN], ''Afghan Women's Network'' (retrieved 10 October 2006).</ref><ref name="Aurat">[http://www.brain.net.pk/~apisf/ Aurat Publication and Information Service Foundation], ''Aurat Foundation'', Fri January 16, 2006 (retrieved 10 October 2006).</ref>
== دا هم وګورۍوگورۍ ==
{{Commonscat|پښتانه}}
* [[پښتونخوا]]
== نور نظريات ==
د پښتنو د اصل نسل په لړ کې د يوې نه زياتې نظرېې شتون لري - هسې خو انسانان ټول د يو آدم اولاد ګڼلگڼل کيږي او په حقوقي ډول دوۍ ټول يو برابر دي - ولې د جوړښت ، يعني د ونې ، رنګرنگ او جوسې په لحاظ يو انسان د بل انسان يا د انسانانو يوه ټولنه د بلې ټولنې سره يو څه توپير او بيلتون لري - يو ډول صفات لکه ونه ، رنګرنگ او جوسه لرونکې ټولنه په عمومي ډول يو نسل بلل کيږي - د انساني تاريخ پوهانو او عالمانو ددې په بشپړه ډول بيلتون او درجه بندي کړې ده - په نړۍ کې سپين پوستي ، تور پوستي ، زيړ پوستي او دغه ډول نور ډير نسلونه وجود لري - د پښتنو شمير په سپين پوسته نسلونو کې راځي - بشري عالمانو سپين پوستي په آريايي او سامي دوه نسلي څانګوڅانگو کې ويشلي دي - دا ويش د رنګرنگ ، ونې او جوسې د بيلتون سره سره د خوېې بوېې ، صفتونو ، طبيعي حالاتو او ژبو د توپير په بنياد شوی دی -
د پښتنو د اصل په لړ کې د يو څوؤ مخايي نظريو يادول به بې ځايه نه وي - د پوهانو يوه کوچنۍ ډله پښتانه په يونانيانو پورې غوټه کوي - د پښتو ژبې نامتو ليکوال غني خان ددغه فکر پلوي و - خو دا نظريه د پښتنو او يونانيانو د شکل او صورت په څه لږ ډير يووالي ، په څو قيصو او رواياتو ولاړه ده - او د څه ډول تاريخي او ثقافتي شهادت کوټلې بدرګهبدرگه نه لري -
د يو بلې ډلې خيال دی چې د تاريخ په اوږدو کې د پښتنو سيمه په بيلا بيلو وختونو کې د يو شمير يرغلګروديرغلگرود چپاوونو ټاټوبی پاتې شوی دی - لکه ميډی ، اشيمند (600ق م ) ، سکندر اعظم ( 326- 327 ق م ) ، موريا ( دريمه پيړۍ ق م ) ، باختري ( دويمه پيړۍ ق م ) ، سيتهين (90 ق م ) پارتين ، کيدار کوشانا ، بفتيليا ( هياطله ) ، تورکان او دغه ډول نور - ددی ټولګيټولگي باور دی چې د پښتنو تعلق ددغه بهرنو قامونو او د ځايي استوګنواستوگنو د وينې د ګډونگډون په نتيجه کې د رامينځ ته شوي نسل سره دی ، ولی لوۍ سوال دا ولاړيږي چې يرغلګريرغلگر خو تل د ځايي خلکو په مقابل کې په شمير کې لږ وي ، نو دا څه رنګرنگ ممکنه ده چې هغوۍ دې په ځايي خلکو دومره لوۍ اغيز اوکړي چې يو نسل دې بدل کړي؟ او
بياپه دغه لړ کې درې نور اساسي ټکي هم په پام کې لرل ضروري دي- د بهرنو ځواکونو يو قسم هغه دی چې د مالي ګټوگټو په خاطر ېې په يوه سيمه چپاو کړی دی ، الغاؤ تلغاؤ ېې جوړ کړی دی ، مرګمرگ ژوبله ېې اړولې ده ، د زولې او چور تالان نه پس خپل ټاټوبي ته ستانه شوي دي - لکه چنګيزچنگيز خان ، هلاکو خان ، محمود غزنوي ، نادر شاه ، ګوډگوډ تيمور او دغه ډول نور - دا ځواکونه په يوه سيمه د سيلۍ ګلۍگلۍ په شان راغلي دي او د خپل غرض نه پس هم دغه شان ستانه شوي دي - نو دا ممکنه نه ده چې په دومره لنډه موده کې هغوۍ په ځايي خلکو څه ثقافتي اغيز پريباسلی وي - دويم هغه نو آباد کار ځواکونه و چې په پردۍ خاوره ېې نو ابادياتي حکو متو نه جوړ کړي و ، خو تړون ېې مدام د خپل ټاټوبي سره و - ددوۍ غرض هم مادي ګټېگټې او شوکې وې - دغې ځواکونو هم په ځايي خلکو څه ژور ثفافتي اغيز نه دی غورزولی ، د يو نسل پيدا کول او بدلول خو د امکانه لرې خبره ده - ولې چې د نو ابادکار ځواکونو او ځايي خلکو تر مينځ مدام يو لرې والی او يو بيلتون کرښه شتون لري - ډير په اسانه سره د هند يا د انډونيشيا مثال د بيلګېبيلگې په توګهتوگه وړاندې کيدلی شي - انډونيشيا تر پيړيو پيړيو د ولنديزيانو او د پرتګاليانوپرتگاليانو نو ابادي پاتې شوې ده - خو انډونيشي وګړيوگړي هم هغه دي لکه چې وو - په رنګرنگ ، ونه ، جوسه ، په دود دستور يا په ژبه کې ېې هيڅ بدلون نه ليدل کيږي - د بهرني ځواکونو دريم قسم هغه دی چې يوه سيمه ېې د تورې په زور نيولې ده - محلي حکومتونه ېې جوړ کړي دي - او د خپل پلرنې ټاټوبي سره ېې تړون شليدلی دی - زمانې دغه قسم ځواکونه او قامونه مدام په ځايي خلکو کې ګډوډگډوډ کړي او ورک کړي دي - د وخت په تيريدو سره دغه ډول قامونو د ځايي خلکو دود دستور ، ناسته ولاړه ، ژبه او روايات قبول کړي او خپل کړيدي - د عرب لښکرو مثالونه ځموږ تر مخې دي - دغه رنګرنگ مغلان کم و بيش درې سوه کاله په هند د واک او قدرت خاوندان ول - ولي نن په هند کې څومره مغل ليدل کيږي ؟ لرې چيرته ځو ، پخپله د پښتنو مثال به واخلو - چې د فاتح په حيث هند ته ننواته – او پښتون هغه وړومبی فاتح و چې په هند کې ېې د باقاعده حکومت تيګهتيگه کيښوه - خو د وخت په تيريدو سره د هند دغه فاتح پخپله هندوستانی شو - په روهيلکنډهـ ، رام پور او خور و ور هندوستان کې د پښتنو زرګونهزرگونه کلي آباد وو ، خو نن څوک هغوۍ پښتانۀ بالي؟ د وخت په تيريدو سره هغوۍ خپل دود دستور ، او ژبه له لاسه ورکړه او په هندوستاني تهذيب کې ولړلې شول - د يادولو وړ ده چې د تحريک پاکستان نامتو لارښود نواب بهادريار جنګجنگ په خټه سدوزی پښتون و - او د اردو ژبې نوموړی شاعر جوش مليح آبادي په خټه افريدی و -
{{پښتانه}}
| 