|
[[دوتنه:Official portrait of Barack Obama.jpg|بټنوک|باراک حسين اوباما]]
'''دوهم باراک حسين اوباما''' ''(په انګرېزيانگرېزي: Barack Hussein Obama II)'' د ١٩٦١ زېږدي کال د اګستاگست په څلورمه نېټه د [[د امريکا متحده ايالات|امريکا]] په هاوايي ايالت کې نړۍ ته سترګېسترگې غړولې او د امريکا د ډموکراټ ګوندگوند غړی دی. د ايلينوی ايالت ځوان سناتور او د امريکا د متحده ايالتونو ٤٤ ولسمشر دی. هغه له ٢٠٠٧ زېږدي کاله ولسمشرۍ ټاکنو ته ځان ونوماوه او د ټاکنيز کمپاين په ترسره کولو سره يې ځان په امريکا کې د يوې ملي څېرې په توګهتوگه وځلاوه.
هغه د امريکا د ٢٠٠٨ کال د ولسمشرۍ ټاکنو لپاره د نوماندۍ له مهاله د عراق د جګړېجگړې د پای ته رسولو خبره کړې وه او بالاخره دغه ٤٧ کلن تورپوستی او د ميشل اوباما په نوم يوې مېرمنې خاوند؛ ډموکراټ نوماند د ٢٠٠٨ زيږدي کال د جون په درېيمه نېټه د ولسمشرۍ ټاکنو لپاره د ډموکراټ ګوندگوند له لوري نوماند وپېژندل شو.
هغۀ د خپلې تنکۍ ځوانۍ څلور کلونه په جاکارتا کې تېر کړي او په کېنيا کې د زېږېدلي پلار زوی دی، هغه د مسيح د متحدې کليسا (United Church of Christ) د پروتستان فرقې مسيحی دی.
=== زده کړې ===
اوباما لومړی په ١٩٨٣ کال د کلمبيا له پوهنتونه د سياسي علومو او نړيوالو اړيکو لېسانس تر لاسه کړ. په ١٩٨٨ کال يې په شيکاګوشيکاگو کې له څو کلونو کار وروسته تحصيلي پور واخيست او د هاروارد پوهنتون د حقوقو پوهنځي ته داخل شو.
په هاروارډ کې د هغه پرمختګپرمختگ دومره چټک شو چې د خپل تحصيل په دوهم کال د هاروارډ قانون د خپرونې مشر وټاکل شو. هغه د دغه سازمان د مشرۍ په پړاو کې دغه خپرونې ته چې بنسټ پالو او ليبرال محصلو کړيو پکې ستونزې رامنځته کړې وې بېرته سره منظمه کړه. اوباما ډېر ژر د هاروارډ له پوهنتون څخه د حقوقو افتخاري دکترا (magna cum laude) ترلاسه کړه، د شيکاګوشيکاگو پوهنتون د حقوقو پوهنځي ډېر ژر د نوي علمي پلاوي په توګهتوگه استخدام کړ.
=== سياسي ژوند ===
اوباما د ٢٠٠٥ کال د جنورۍ په ٤ نېټه سنا ته لاره ومونده، سره له دې چې نوی وو د پوهو سلاکارانو يوې ډلې چې معمولا نوو سناتورانو ته دومره اهميت هم نه ورکوي استخدام کړ، هغه پيت روز د خپل ملي سياست د مشر په توګهتوگه وټاکه، دغه راز يې کارن کورن بلو اقتصاد پوه د خپل سياسي مرستيال په توګهتوگه غوره کړ. د کلينټن پخواني اجرايي مشران، آنتون ليک او سوزان رايس په بهرني سياست کې خپل سلاکاران وټاکل.
اوباما پنځم افريقايي امريکايی دی چې سنا ته يې لاره موندلې او درېيم افريقايي امريکايی دی چې په زياتو رايو سره د سناتور په توګهتوگه ټاکل شوی. هغه يوازېنی سناتور دی چې د کانګرسکانگرس د تورپوستو د ګونديگوندي کمېټې غړی دی. سي کيو چې يوه ملي اوونيزه ده او د ګوندگوند پولې نه پېژني هغه يې د ٢٠٠٥ او ٢٠٠٧ کلونو ترمنځ تر ټولو وفادار ډموکراټ معرفي کړی.
== مکېن او اوباما ==
د ولسمشرۍ ټاکنو لومړني پړاوونه
اوباما له خپلو پلويانو سره د ٢٠٠٧ کال په فبرورۍ مياشت کې په ايلينوی ايالت کې په يوه وينا کې وويل چې د ٢٠٠٨ کال د ولسمشرۍ ټاکنو ته به ځان ونوموي. د هغه ټاکنيز مرکز وکولای شو چې د ٢٠٠٧ کال په نيمايي کې د هغه له ملاتړو ٥٤ ميليونه ډالره ترلاسه کړي چې دا د تېرو کلونو په ټاکنو کې د پانګېپانگې د جلب يو ريکارډ وو.
نظر پوښتنو ښودلې چې هغه د دموکرات ګوندگوند له بلې نوماندې سناتور هيلري کلينټن سره نژدې سيالي لري او دغه راز يې د آيوا په ايالت کې د دموکرات ګوندگوند د اسمبلې په لومړنيو ټاکنو کې لومړی شو او په نيوهمشاير ايالت کې يې په ٣ سلنه اختلاف سره له سناتور کلينټن وروسته دوهم مقام وګاټهوگاټه.
== د ټاکنو لګښتلگښت ==
د ٢٠٠٧ کال په سپتمبر مياشت کې اوباما د دې پوښتنې په ځواب کې چې د دولتي مالي تامين په سيستم کې ونډې اخيستو ته چمتو دی د هو ځواب ورکړ او زياته يې کړه چې په عمومي ټاکنو کې به له دولتی بودجې د استفادې لپاره د هوکړې د ترلاسه کولو هڅه وکړي. سره لدې اوباما د ٢٠٠٨ کال تر لومړيو د اهدايي مرستو له لارې د ٢٣٤ ميليونو ډالرو په راټولو بريالی شو.
== خپه کړی او غوسه کړی ==
د ٢٠٠٨ کال په اپريل کې باراک اوباما د خپل پخواني پادري جرمايا رايت د خبرو په غبرګونغبرگون کې وويل: هغه نظرونه چې د ښاغلي رايت لخوا بيان شوې زه يې خپه کړی او غوسه کړی يم.
== اوباما ==
د ٢٠٠٨ کال په اپريل کې سناتور اوباما ٤٢ ميليونه ډالره په خپلو ټاکنيزو فعاليتونو ولګولولگول چې د هيلري کلينټن له ٩ ميليونه ډالرو سره يې زيات واټن درلود.
== باراک اوباما په رسنيو کې ==
د ټايمز اوونيزې د ٢٠٠٨ کال د مۍ مياشتې د دوهمې نېټې په ګڼهگڼه کې د نړۍ د بانفوذه نارينه وو او ښځينه وو کلنی نوملړ خپور کړ، په دې نوملړ کې اوباما د (د هېوادونو د بانفوذه او انقلابي شخصيتونو) په برخه کې درېيم مقام خپل کړ.
== د جرمايا رايت پادري شخړه ==
د ٢٠٠٨ کال په اپريل کې باراک اوباما د خپل پخواني پادري جرمايا رايت د خبرو په غبرګونغبرگون کې وويل: هغه نظرونه چې د ښاغلي رايت لخوا بيان شوې زه يې خپه کړی او غوسه کړی يم.
هغه دغه راز د رايت خبرې تفرقه اچوونکې او ورانوونکې وبللې او د هغو کسانو د ګټوگټو لپاره يې وبللې چې د توکمي تنفر لپاره هڅه کوي. جرما رايت د امريکا دولت له تورپوستو سره په بدچلند او په قصدي توګهتوگه د هغوی په منځ کې د ايډز ويروس په خپرولو تورن کړی وو، هغه ويلي وو چې د امريکا تورپوستي بايد د امريکا د دولت بد چلند په ياد ولري او ووايي: خدايه په امريکا له هغوی سره د بد چلند له امله لعنت وکړې.
اوباما د امريکا د دولت په اړه د جرما رايت د جنجالي خبرو په غبرګونغبرگون کې وويل: باوري يم چې دغه خبرو دامريکا د تورپوستو د کليسا له نظره سم تصوير نه دی وړاندې کړی دغه خبرې زما ارزښتونه او باورونه نشي انځورولای.
== سياسي دريځونه ==
اوباما په عراق کې د بوش د سياستونو له لومړنيو مخالفينو ګڼلگڼل کېږي، د ٢٠٠٢ کال د اکتوبر په دوهمه نېټه هغه ورځ چې کانګرسکانگرس د عراق د جګړېجگړې مصوبه تصويب کړه او د بوش دولت ته يې د جنګجنگ اجازه ورکړه اوباما په شيکاګوشيکاگو کې د عراق د جنګجنگ د مخالفينو په ستر ټول کې وينا وکړه.
د ٢٠٠٣ د مارچ په ١٦ نېټه کله چې جورج بوش له عراقه د وتلو يا جګړېجگړې کولو لپاره صدام حسين ته ٥٨ ساعته الټيميټم ورکړ اوباما په شيکاګوشيکاگو کې د جنګجنگ ضد په يو ستر ټول کې وويل چې اوس هم د جګړېجگړې د مخنيوي لپاره وخت شته. دغې مسئلې هغه د ٢٠٠٤ کال د سنا په ټاکنو کې له خپلو هغو سيالانو چې جګړېجگړې ته يې مثبته رايه ورکړې وه بېل کړ.
اوباما د يو ليبرال دريځي سناتور په توګهتوگه خپل دريځ ټينګټينگ کړ او د ښوونې او له ايډز سره د مبارزې په څېر موضوعګانوموضوعگانو کې يې له جمهوري غوښتونکو سره همکاري وکړه.
== د ايران بنديزونه ==
باراک اوباما د ٢٠٠٧ کال په جون مياشت کې يوه طرحه د امريکا ولسي جرګېجرگې ته وړاندې کړه چې پکې بهرني پانګوالپانگوال له ايرانه د خپلو پانګوپانگو ايستل کېدو ته هڅول کېدل. د سناتور اوباما په وينا د ايران دولت له خپلو تيلي عوايدو د خپل اتومي پروګرامپروگرام د پراختيا او په منځني ختيځ کې له ترهګروترهگرو ډلو د ملاتړ لپاره ګټهگټه اخلي؛ چې له ايراني دولت سره د مالي اړيکو د پرې کولو لپاره په شرکتونو د باو راوړل به د بنديزونو اغېز زيات کړي.
د ٢٠٠٨ په اپريل کې د باراک اوباما او هيلري کلنټن ترمنځ په نوي دقيقه ييزه مناظره کې چې د امريکا اې بي سي تلويزيوني شبکې له خوا خپره شوه اوباما په اسرايلو د ايران د بريد په غبرګونغبرگون کې وويل: امريکا به وړ اقدام وکړي.
هغه د ٢٠٠٨ کال د جون په مياشت کې د امريکايي اسرايلي عمومي اړيکو په کمېټه کې (AIPAC) وويل که ولسمشر شي هر هغه کار به وکړي چې ايران له اتومي وسلو منع شي. هغه دغه راز ايران د اسرايلو او منځني ختيځ د سوکالۍ لپاره ستر ګواښگواښ وباله او ويې ويل: د ايران ګواښ،گواښ، سخت او ريښتينی دی او زما موخه به داوي چې دغه ګواښگواښ له منځه يوسم. هغه دغه راز اورشليم د اسرايلو نه وېشل کېدونکې پلازمېنه وبلله .
باراک اوباما په ٢٠٠٤ کال د لومړي ځل لپاره د دموکرات ګوندگوند په غونډه کې په ملي او نړيواله کچه زيات پام ځانته جلب کړ. اوباما په دغه وينا کې په خپل ژوند او شخصي تاريخچه په تکيې سره امريکايي اېډيالونه بيان کړل.
زما پلار په زيات کار سره په امريکا کې د درس ويلو فرصت ترلاسه کړی وو؛ په داسې هېواد کې چې د ډېرو هغو کسانو لپاره فرصت وو چې لدې وړاندې هلته ورغلي وو.
باراک اوباما له دغې وينا څو مياشتې وروسته په ٢٠٠٤ کال کې له خپلې بريالۍ ټاکنې وروسته د رسنيو په محبوبه څېره او په واشنګټنواشنگټن کې په ښه شخصيت بدل شو چې دوه ډېر پلورل کېدونکي کتابونه يې هم په خپل نامه خپاره کړل. لومړی يې ( زما د پلار له خوبونو) چې سنا ته له تللو يې نهه کاله وړاندې ليکلی او د هغه خاطرې پکې راټولې شوې وې.
دوهم يې هم د امريکايي خوبونو بېرته په لاس راوړل چې د هغه افکار يې رانغاړلي دي. اوباما د امريکا د تلويزيون د محبوبې څېرې اپرا وينفری له ملاتړه برخمن دی. دغه تلويزيوني ستوري نه يوازې له هغه وغوښتل چې ټاکنو ته ځان ونوموي بلکه د هغه په ټاکنيزو تبليغاتو کې يې هم فعاله ونډه درلوده.
د ډموکراټ ګوندگوند په توګهتوگه د هغه ټاکل کېدل، او له مکېن سره سيالي
باراک اوباما په زيات احتمال د امريکا په تاريخ کې لومړنی تورپوستی دی چې له يوې اوږدې ټاکنيزې سيالۍ وروسته په خپلې سيالې [[هيلري کلنټن]] بريالی شوی دی. بالاخره هليري کلنټن وويل چې له دغه سياليو څنګڅنگ ته کېږي او په بشپړه توګهتوگه د باراک اوباما ملاتړ کوي.
په دموکرات ګوندگوند کې له لومړنيو ټاکنو وروسته له د جمهوري غوښتونکي ګوندگوند له نوماند [[جان مکېن]] سره د هغه سيالي پيل شوه. جان مکېن هغه په بې تجربې توب تورن کړ، باالمقابل اوباما مکېن د تيلي شرکتونو ځيره خور باله او د مکېن ويندوی توکر بوندز دغه خبرې ردولې او ويې ويل چې همدا اوباما وو چې د بوش چيني هغه طرحې ته يې مثبته رايه ورکړه چې د تيلي کمپنيو لپاره يې زياته ګټهگټه درلوده. د ٢٠٠٨ کال په اګسټاگسټ مياشت کې باراک اوباما جوزف بايډن د خپل مرستيال په توګهتوگه غوره کړ.
== د ولسمشرۍ په ټاکنو کې بريا ==
باراک اوباما د امريکا د ولسمشرۍ په ټاکنو کې چې د ٢٠٠٨ کال د نومبر په څلورمه نېټه ترسره شوې بريالی شو، په لومړنيو پايلو کې ويل شوي وو چې هغه د کالج الکترال له ٢٧٠ رايو چې د ولسمشرۍ د اړتيا وړ نصاب وو په لاس راوړې، جان مکېن هم د اوباما بريا ته مبارکي ورکړه، اوباما په دې ټاکنو کې له برياليتوب وروسته د شيکاګوشيکاگو په ګرنډگرنډ پارک کې د زرګونوزرگونو کسانو په ټول کې حاضر شو او له رای ورکوونکو يې مننه وکړه
[[وېشنيزه:د امريکا ولسمشران]]
| 