|
==دمڼو تاريخچه==
د مڼو زوړ تاريخ چا ته ښه نه دي څرګندڅرگند خوداسې معلوميږي چې ننۍ کرونکې مڼې د لومړي ځل لپاره د افغانستان د شمالي برخې څخه د نړي نورو سيمو ته وړل شوې دي ځکه چې افغانستان تر اوسه پوري د وحشي ميوو د ونو ځانګوځانگو ګڼلگڼل کيږي . په يونان کې له ميلاد څخه ٦٠٠ کاله پخوا د مڼو کرلو رواج درلود چې ښائې اروپا ته وحشي مڼې د ځينې حيواناتو په واسطه پخواله دې چې انسان ورځنې دغذا په حيث استفاده وکړي وړل شوې وې .
دتاريخ په پخوا دوره کې دوچو مڼو خوړل په سويزرلينډ او ايټاليه کې خورا مشهور و. امريکا ته د لمړي ځل لپاره د ١٦ عيسوي پيړى په اخر کې له هالينډڅخه مڼې وړل شوي دي . اوس دنړۍ په يو زيات شمير سيمو کې دمڼو کرلو رواج موندلى دى اوهم شمالي امريکا د نړۍ په سلو کې ٢٥ برخه مڼې روزي .
دهغه کيندنو څخه چې په Jericho او Jordan کې سرته رسيدلې دي د مڼو د پاتې شونو (دکاربن د اتومونو) د Radiochemical تجزيې څخه داسې څرګندهڅرگنده شوې ده چې ٦٥٠٠ کاله مخکې له ميلاد څخه مڼې موجودې وې . Alexander دلومړي ځل لپاره ټيټ قدې مڼې په کوچنۍ آسيا کې ٣٠٠ کاله مخکې له ميلاد څخه پيدا کړې او وروسته يې بيا يونان ته انتقال کړې.
په امريکا کې د مڼو لمړني باغونه دتخم څخه جوړ شوي وو او William دامريکا يو مشهور پلټونکي د واشنګټنواشنگټن د ټولو ځمکو لرونکو څخه داسې غوښتنه وکړه چې د مڼو باغونه وکري . شمالي امريکا ته مڼې په 1600s کې دکلونستانو په واسطه انتقال شوې او لمړى باغ يې په ١٦٢٥ م کال کې Boston ته نږدې جوړ شو.
==دمڼو علمي طبقه بندي ==
دنباتاتو دعلم له مخې مڼې دپوم(Pome) ميوو له ډلې څخه دي چې کورټکس (Cortex) ئې دخوړلو مهمه برخه تشکيلوي . دمڼو ميوه پنځه کارپلونه (Carpels) لري او په هر کارپل کې دوه زړي موجود وي . دپومولوجي (Pomology) اصطلاح چې په حقيقت کې دميوو دعلم معنې لري هم له مڼو يعنې پوم څخه سرچينه نيسي چې له همدې کبله ډيرې ميوې په مڼو باندې مشهورې دي . ننۍ کرونکې مڼې ښائې د څو وحشي نوعو څخه په لاس راغلي وي چي له همدي کبله د مڼو ټکسانومي ترنن ورځې پورې چاته پوره څرگنده نه ده د مثال په ډول د تکسانومۍ ځينې پوهان په دي عقيده دي چې د مڼو علمي نوم پايرس سلويسترس (Pyrus sylvestris) دى ، ځينې پوهان د پايرس مالس (Pyrus malus) نوم ورکوي او ځينې نور يې مالس ډومسټيکا (Malus domestica) بولي . چې مالس سلويسترس (Malus sylvestris Mill) يې غوره ګڼلگڼل کيږي .
په ننۍ کرونکو مڼو کې د دوو نوعو وحشي مڼو لکه مالس ايونسيز(Malus ioensis Britt.) او مالس بکاتا (Malus baccata Borkh.) ارثي مواد شامل دي. دبکاتا نوعه وحشي مڼې (دسائبريا کريب) دسړي هوا په مقابل کې ډير مقاومت لري چې دسانتيګراددسانتيگراد دمنفي ٤٨ درجو سړې هوا په واسطه هم له منځه نه ځي .
==دمڼې بوتانيکي خصوصيات ==
مڼه د (Pome fruit) له ډلې څخه ده چې د Pyrus په جنس او sylvistres په سپيشز او دRosaceae په کورنۍ پوري اړه لري ، د ډيرو کرل کيدونکو ميوو له ډلې څخه ده چې ونه يې کوچنۍ يا لويه او پاڼريژې ده چې د ٥-١٢ مترو پورې اوږدوالى لري او پراخه کڼ شاخونه لري .
پاڼې ساده (Ovals) يا هګۍهگۍ ډوله دي چې په متناوب ډول سره ترتيب شوي دي ، د٥-١٢ سانتي متره اوږدوالى لري او د ٣-٦ سانتي مترو پورې پراخوالى لري (Petiole) يې د ٢-٥ سانتي مترو پوري اوږودوالى لري او پاڼه يې تيره څوکه لري ، او اره ډوله څنډې لري .
ګلانگلان يې سپين رنګرنگ لري او ګلابيگلابي ټکي (نښې) پکې هم موجودې وي چې په پسرلي کې د پاڼو دغوټيو دسپړلو سره سم غوړيږي چې بيا تدريجاً مړاوي کيږي او رژيږي .
[[دوتنه:Malus sylvestris 003.JPG|thumb|left]]
دمڼي په ميوه کې د کارپلونو شمير ګلانگلان يې پنځه ګلپاڼېگلپاڼې (Petals) لري چې د٥,٢-٥,٣سانتي متره پورې پيړوالى (قطر) لري ميوې يې په مني کې پخيږي چې د ٥-٩ سانتي مترو پوري پيړوالى لري ، ميوه يې د پنځو کارپلونو درلودونکي وي چې هر کارپل د ١-٣ پورې تخمونه لري .
==د مڼو اقتصادي اهميت==
په افغانستان کې مڼې د انګوروانگورو په پرتله په لږه تجارتي پيمانه روزل کيږي د افغانستان اقليمي او طبيعي شرايط د مڼو کرلو لپاره خورا په زړه پوري ښکاري. څو کاله پخوا دکابل مڼې ډيرې مشهورې وې خو متاء سفانه چې هغه ټول باغونه اوس له منځه تللي دي او يواځې دافغانستان په ځينو سيمو کې لکه دوردګ،دوردگ، لوګرلوگر ولايتونه او داسې نوروکې اوس د يو زيات شمير خلکو پاملرنه دمڼو د باغونو کرلو ته اوښتي ده . برسيره پردې دنوموړو سيمو بڼوالو دځينې اصلاح شوو مڼو دجنسونو په استعمال شروع کړي .
د مثال په ډول (Red Delicious) او(Golden or Yellow Delicious) په ځينو سيمو کې کرل شوي دي. په همدې ترتيب د ځينو Rootstocks ( دمڼو دونو نيله بوټي) لکه ايسټ مالينګمالينگ ٩ (Eastmalling 9) او مالينګمالينگ مرټن ١٠٦(Malling morten 106) استعمالول هم رواج شوي دي .
په افغانستان کې تراوسه پورې مڼې يوازې په تازه دول خوړل کيږي خو په نوره نړۍ کې ورڅخه په يوزيات شمير مختلف شکلونو لکه قطۍ کړي ، مربا ، شربت ، پاى ، او داسې نورو طريقو استفاده کوي . زمونږ دهيواد دمڼو د باغونو دټولې ځمکې اويا دمڼو دونو دشمير په باب تر اوسه پوري په احصائيوي ډول معلومات نشته . په همدې ډول په يو جريب کې د مڼو دحاصلاتو د اندازي په هکله هم پوره معلومات نه لرو . دځينو باغوالوو سره دليکوونکو دخپلې خولې مرکې څخه داسې څرګنديږيڅرگنديږي چې د مڼې اوسني باغونه په يو جريب ځمکه کې ٥٥ ونې لري او هره شپږ کلنه ونه په کال کې ١٠٠ کيلو ګرامهگرامه مڼې نيسي او که چيري دهر کيلو ګرامگرام مڼو بيه ٢٠ افغانۍ وټاکل شي نو يوه ونه په کال کې د ٢٠٠٠ افغانيو مڼې توليدوي چې په دي ډول په يوکال کې ديو جريب مڼو دباغ ټول حاصلات ١١٠٠٠٠افغانۍ کيږي .
د ٢٠٠٤ کال داحصائـې په اساس افغانستان دمڼو کلنۍ توليد ٦٣٠٠٠ ټنه وء چې په بين الملي مارکيټ کې يې ديو ټن نرخ ٢٩٠ ډالره وء .
==دمڼو ورايټي ګانيگاني==
١. - : Annaد حمل په مياشت کې ګلانگلان کوي، غټه سلندري شکله، سره خوږه ميوه لري او په سنبله کي يي ميوه پخيږي.
٢. Beverly Hills: - دحمل په اخره کې ګلانگلان کوي او منځني ډول همواره ميوه او زيړ رنګرنگ لري.
٣. Breadburn: - په حمل کې ګلانگلان کوي، منځني غټه ميوه لري سورته مايل رنګرنگ لري او په زړه پوري جنسيت لري. په نيوزلينډ کي دلومړي ځل له پاره توليد شوې ده.
٤. Dorsett Golden: - په حمل کې ګلانگلان کوي چې د Golden Delicious سره ورته والي لري.
٥. Fuji: - نوموړي ورايټي دحمل په اخره کې ګلانگلان سپړي منځنۍ غټه او لږه همواره زيړ، رنګرنگ لرونکي ميوه، خوږ شربت او دشاتو په څير خوږ خوند لري. په اکتوبر کې پخيږي او په ښه ډول دذخيره کيدو توان لري او دجاپان دډيرومشهورو مڼو له جملي څخه دي.
٦. Gala: - په حمل يا April کې ګلانگلان کوي منځنۍ وړه زيړ رنګرنگ لرونکي ميوه لري او د Fire Blight په مقابل کې ډيره حساسه ده. په نيوزلينډکي ډيره مشهوره ده.
٧. Gordon: - په حمل کي ګلانگلان کوي، غټه ميوه کوي چې شين پوستکى لري.
په همدي ډول د GTZ, DFID او Canadian international Development Agency دنشريو څخه لاندي ورايټي ګانيگاني دافغانستان له پاره سفارش شويدي :
Discovery : - چې روښانه سور رنګرنگ لري، Red Devil زيړ ته مايله سور رنګرنگ لري، Scrumptious قرمزي رنګرنگ لري او دوني څخه تر اخره پوري نه لويږي، Red Windsor چې سور قرمزي رنګرنگ لري، Jester جستر په زيړ {
==د مڼولپاره اقليم او خاوره==
په نړي کې د مڼو د کرلو د عرض البلد ساحه د سړې هوا د وژلو له مخي انتخابيدلي شي ځکه چې مڼي که ډيري د شمال قطب خوا ته وکرل شي نو هلته د ډيرو سړو په واسطه له منځه ځي . د هاس (Hass) هيبرنال (Hibernal) او انتينوکا (Antinovka) مڼو ډولونه کچېري د نيله بوټي (Root stock ) په شکل استعمال شي نو د مڼو وني د سړي هوا له ضرر څخه ساتل کيداي شي .
هغه مڼي چې په ٣٣ درجو جنوبي عرض البلد او ټيټو ځايو کي کرل شوي وي د ميوي خوند او مزه يي خرابه وي او هم له شکولو څخه وروسته بيا زر خوسا کيږي او د اوږدي مودي لپاره نشي ساتل کيدلاي . هغه مڼي چې په طبعي ډول سور رنګرنگ لري د ميوي د ښه خوند ، مزې او رنګرنگ لپاره په اوړي کې د شپې سړي هوا ته ضرورت لري چې په د ي ډول د ٣٥ نه تر ٣٨ درجو عرض البلد څخه د استوا خط ته نژدي مڼې ښه وده نشي کولاي . څرنګهڅرنگه چې د مڼو ونې په خاوره کې ډيري ژوري ريشي ځغلوي نو له دي کبله د مڼو ونې د ښې ودې له پاره ډيرو ژورو خاورو ته ضرورت لري . د مڼو ځوانې ونې تر نورو ټولو ميوه نيونکو ونو په پرتله په اسانۍ سره له خاورو څخه نايتروجن اخستلاى شي د مڼو بوټي د خاورو څخه په پراخه پي ايچ يعني ٥،٥ څخه تر ٨،٥ پوري وده کولاي شي.
==د مڼود مهمو نيله بوټوخصوصيات==
M.26) (: نوموړى نيله بوټى په شمالي امريکا کي يو معياري ټيټ قدى نيله بوټى دى چي د M.9 او M16 دکراس په نتيجه کي رامنځ ته شوي ، دM.9 EMLA څخه ٥٠% لوړ قدې اود M.7 څخه ٢٥% ټيټ قدې ونه توليدوي ، (Yield capacity) يې د M.9 EMLA څخه کم خو د M.7 څخه ډير ښه دى ، تکيې ته ضرورت لري، د يخې هوا په مقابل کې نسبت M.9 ته ډير مقاوم دى ، د Collar rot په مقابل کي په متوسط ډول حساس اود (Fire blight) او (Wooly Apple Aphid) په مقابل کې ډير حساس دى ، او په نيله بوټي باندي يې غوټي ادامه لري .
(M.7): دهغه وخت څخه راهيسې چې (U.S.A) ته دغه نيله بوټى معرفي شوى د (U.S.A) دملاد تير حيثيت لري ، تر اوسه پورې ډيرد استعمال وړ نيله بوټۍ دي او دډيرو امراضو په مقابل کي مقاوم دى ، د ډول ، ډول خاورو او مختلفو اقليمونو سره توافق لري ، په آسانه توګهتوگه د کرونکو اوروزونکو پواسطه په قوريه کې تکثيريږي ، په ښه خاوروکې معياري اندازې ته رسيږي دکال په اوايلو کي دري فټه پوري تکيې ته ضرورت لري.
(M.27): - داد M.13 او M.9 دکراس څخه په ١٩٢٧م کال کي منځ ته راغلى دا ډير ټيټ قدى دى او د M.9 څخه هم ټيټ قدى دى ، Support يا (تکيه) ته ضرورت لري ، د (Interstem) په حيث په قوي کلونونو استعماليږي ، په ژورو او ښه ذهکشي شوو خاورو کي ښه نتيجه ورکوي ، او د (Fire blight) په مقابل کي لږ حساس دي او نسبت 9 M ته په اسانۍ سره تکثيريږي.
(MARK (MAC9): د M.9 (Open pollinated) نيالګىنيالگى دى چې د M.9 EMLA ٧٠% جسامت جوړوي ، Support ته ضرورت لري ، د Collar rot او وچکالۍ په مقابل کي مقاوم ، خود Fire blight او Wooly Apple Aphid په مقابل کي حساس دى ، پړسيدلي تومور شکله غوټي په نيله بوټي Root stock او سکرونو Suckers باندي راختلي وي ، او په (Heavy Soil) کي ښه وده کوي.
(Bud.9): دانيله بوټى د M.9 او دRed Standard دکراس په نتيجه کي رامنځ ته شوى ، د M.9 EMLA څخه زيات لوړيږي ، خود حاصل اندازه يې د M. EMLA په شان ده ، Support (تکيې) ته ضرورت لري ، ديخنۍ او Collar rot په مقابل کي ښه مقاومت لري ، خود (Fire blight) او (Wooly apple aphid) په مقابل کي حساس دي .
==دمڼودتخم راټولول او دهغې ساتل==
دتخم په ښه شنه کيدو کې يو هم په مناسب وخت کې له ونو او ميوؤ څخه د تخم راټولول دي. تخم بايد چاودلي نه وي او خام راټول نه شي همدارنګههمدارنگه ځينې تخمونه د ميوې دغوښينې برخې له منځه څخه ښه جلاکيږي او ځينې ئې سخت دميوې په غوښې پورې نښتي وي. دميوؤ دتخمونو دراټولولو وخت د ميوؤ په نوعو او ډولونو پورې اړه لري . هغه ميوې چې تخمونه يې له پخيدو وروسته سملاسي د زرغونيدو قابليت لري لکه نارنج،مالټه،... اوداسې نور هغه وخت راټوليدلي شي کله چې ئې تخمونه کرل کيږي مګرمگر دمڼواو نورو پانريژو ميوو تخمونه له پخيدو څخه وروسته سملاسي راټوليږي. د چاقو په زريعه کولاي شو ميوه څيرې کړو او تخم ورڅخه راوباسو او که چيرې په زړي يا تخم پورې دغوښې برخې پاتې شوني نښې وي نوکولاي شو چې زړي يا تخمونه په يوه طشت يا سطل کې په اوبو پريمنځو او پاک ئې کړو. د مڼواو نورو پاڼريژو ميوو تخمونه له مينځلو وروسته بايد لمر ته وچ شي او بيا ټوکر او يا د کاغذ په کڅوړه کې خوندې کړل شي.د ستروسو او الوکاټو تخمونه له منځلو او پاکولو وروسته وچيدوته اړتيا نه لري کيدلي شي سملاسي وکرل شي ځکه چې دا ډول تخمونه د وچيدو له امله دټوکيدنې قدرت له لاسه ورکوي. همدارنګههمدارنگه د مڼو تخمونه سملاسي نه شنه کيږي او بايد چي له سړې لندې هوا سره مخامخ شي چې په دې ډول د ټوکيدنې قابليت تر لاسه کړي. د پاڼريژو ډول ډول ميوؤ تخمونه د څوورځو لپاره بايد له لندې سړې هوا سره مخامخ شي چې د Moist chilling په نوم ياديږي . نودمڼې تخمونه د(٨٥-٩٠) ورځو ته د(١-٣) سانتي درجي دحرارت ته ضرورت لري ترڅو تيغ ووهي .
• په سلو برخوکې د تخمونو ټوکيدنه يا دتيغ وهني فيصدي
• خالص والي يا سوچه والي
• په يو کيلو ګرامگرام کې د تخمونو شمير
د بوزغلي د نيالګيونيالگيو د تخم اندازه د لاندې فارمول پواسطه معلوميږي.
W= A. S / D. P. G. L
A: د کرلو د مسافې پر اساس د هغه تخمونو شمير دي چې په يو متر مربع کې کرل کيږي.
D: په يوکيلو ګرامگرام کې په اوسط ډول د تخمونو تعداد.
P: په سلوبرخوکې د تخمونو د خالصوالي يا سوچه والي برخې دي.
G: په سلو برخو کې د هغه تخمونو شمير دي چې له ټوکيدنې وروسته د موسم په اخر کې ژوندي پاتې شويدي.
دلازياتو معلومات لپاره لاندي ارقاموته پاملرنه وکړۍ خو زمونږ داصلي موضوع پوري يې يواځي دمڼې ارقام اړه لري.
د ډول ډول ميوو د تخمونو تعداد په اوسط ډول په يو کيلو ګرامگرام کې:
ميوې په يو کيلو ګرامگرام کې د تخمونو تعداد
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مڼې ۳۰۰۰- ۳۲۰۰
چهار مغز ۱۵۰
که چيرې څوک نه غواړي چه په وزن د ميوو د تخونو مقدار معلوم کړي اوياله پورتني فارمول څخه ګټهگټه اخستلي نشي نو کولاي شي چې د شمير پر اساس د پورتني جدول له مخې د خپل ضرورت وړ تخمونه معلوم کړي او بيا هغه په بوزغلي کې وکري . لومړي د خوښې وړ مسافه او بيا دهغې له مخې په متر مربع کې د تخمونو شمير معلوم کړي او بيا دټولې کرونکې ساحې لپاره د تخمونو شمير معلوم کړي.
==د کرلو طريقه==
د تخمونو دکرلو ژوروالي د تخمونو په غټوالي او کوچينوالي پورې اړه لري که چيرې تخمونه په مناسب ژوروالي ونه کرل شي ښائې هلته په خاوره کې ئې اوبه تبخير شي او ونه ټوکيږي.
که چيرې تخمونه ډير سر سري يا په لږ ژور والي وکرل شي ښائې هلته په خاوره کې ئې اوبه تبخير کړي وي او خاوره پوره رطوبت ونه لري چې په دې توګهتوگه بيا تخمونه ټوکيدلى نه شي. که چيرې تخمونه ډير ژور وکرل شي نو ښائې چې بيا هم ونه ټوکيدلى شي ځکه ښائې دهغوي ذخيروي غذائې مواد خلاص شي او دځمکې سرته راو نه ختلاى شي.
دمڼو د تخمونوتيره يا نرۍ څوکه بايد په خاوره کې ښکته خواته شي ځکه چې له نرۍ څوکې څخه د نيالګينيالگي ريښه توليديږي چې ښکته خواته په خاوره کې وده کوي او له غټې څوکې څخه دنيا لګيلگي تنه راوزي د ځمکې د سطې په سر نيغه وده کوي.
په نرمو او پستو خاوروکې د مڼو تخمونه له ۳ څخه تر ۶ سانتي متر په ژوروالي او په کلکو خاوروکې له ۲څخه تر ۳ سانتي مترو په ژوروالي کې کرل کيږي.
د کلک زړو ميوو Stone fruit لکه زردالو،شفتالو، الوتخمونه په نرمو او پستو خاوروکې له ۵ څخه تر ۸ سانتي مترو په ژوروالي کې کرل کيږي . په بوزغلي کې بايد د ميوو تخمونه دپولې په دواړو غاړو وکرل شي ځکه چې لاندې ګټيگټي لري.
1. د Budding او Grafting لپاره به اسانه وي.
2. د خشاوې (للون) لپاره به اسانه وي.
مخکې له دې چې د تخم د کرلو وخت راورسيږي غوره شوي پټي بايد په لاندې ډول تيار شي.
• خاوره ښه ژوره قلبه شي.
• ډبرې او بيکاره ګياوېگياوې ورځينې لرې کړل شي.
• د پټي لوټې ماتې کړل شي.
• ډير لوند پټي قلبه نه کړل شي ځکه چې لوټې پيدا کوي.
• ډير وچ پټي هم قلبه نه کړل شي ځکه خاوره ډيره ميده کيږي او کله چې اوبه کړل شي نو خاوره يي کلکيږي.
• د قوريي لپاره شګلنهشگلنه خاوره يا Sandy loam ډيره غوره ده.
• مټينه خاوره Clay soil که موجوده وي د حيواني سرې په واسطه دهغه ساختمان Structure اصلاح کړل شي.
هغه تخمونه چې په پلاستيکي کڅوړو کې کرل کيږي لکه ددې ډول تخمونو لپاره د کروندې فارمول پر اساس خاوره تياريږي.
دري (۳) برخې د پټي خاوره
دوې (۲) برخې ميده پاکه شګهشگه
يوه (۱) برخه حيواني ورسته شوې وچه سره
پورتنۍ اماده شوې خاوره، شګهشگه او حيواني سره ټول يو ځاي کيږي بيا د جالۍ پواسطه چاڼيږي،لوټې ډبرې او خځلې ترې جلاکيږي او چاڼ شوې پاکه خاوره بايد په پلاستيکي کڅوړو کې واچول شي او تخمونه پکې وکرل شي. که چيري دجالۍ په واسطه خاوره چاڼ نه شي هم کولاي شو چې په پلاستيکي کڅوړو کې ورڅخه استفاده وشي خو نوموړې خاوره بايد لوټي، تيږي او نور اضافي شيان ونه لري.
==دمڼود تخمونو دکرلو وخت==
د افغانستان دبيلو بيلو منطقو اقليمي شرايط سره توپير لري د مثال په ډول په يوه موسم کې د ننګرهارننگرهار هوا توده وي خو د وردګووردگو او باميانو هوا بيا سړه وي . د مڼو تخمونه بايد له لمدې سړې هوا سره په طبيعي توګهتوگه مخامخ شي او داستراحت Dormancy ئې له منځه ولاړه شي.
کيداي شي د دغو تخمونو ميوې لومړي په اوبو کې پريمنځل شي اوبيا تر ۴۸ ساعتونو پورې په اوبو کې ډوبې شي اوپه ژمي کې بيا د يوه ديوال يا پولې شمالي خواته ۳۰ سانتي متره ژوره کنده کې د لمدو شګوشگو په طبقو کې وساتل شي په دې وسيله ئې د استراحت دوره له منځه ځي او بيا په پسرلي کې په قوريه کې وکرل شي.
کله چې د مڼو د تخمونو د استراحت دوره له منځه وړل شويوي بيا نو دهغوي د کرلو وخت د سيمې په اقليمي شرائطو پورې اړه لري د مثال په ډول د افغانستان په تودو سيمولکه ننګرهار،لغمانننگرهار،لغمان ،کندهاراو هلمند کې د مڼو تخمونه په بزغلي کې د حوت د مياشتې په لومړيو وختونو کې کرل کيږي او په سړو سيمو لکه کابل،لوګرکابل،لوگر او وردګووردگو کې د حوت د مياشتې په آخره اونۍ او يا دحمل د مياشتې په لومړۍ اونۍ کې کرل کيږي.
څرنګهڅرنگه چې د ستروسو ميوې يواځې د ننګرهارننگرهار ،لغمان او کنړونوپه ځينو سيموکې په تجارتي ډول کرل کيدلي شي نو بزغلي ئې هم بايد په همغه سيمو کې جوړ شي.
==د نويو زرغون شوؤ نيالګيونيالگيو پالنه او روزنه==
نوي زرغون شوي نيالګينيالگي ډيرې جدي او نژدې پاملرنې ته اړتيا لري .څرنګهڅرنگه چې نيالګينيالگي ډير کوچني وي نو دهر ډول افتونو لکه پوپنکي ناروغۍ،د اوبو کموالي، د ناوړه بوټو سره مقاومت ، د حشراتو اوداسې نورو په مقابل کې زيات حساسيت لري.
له ناروغو نيالګيونيالگيو څخه باغ نه شي جوړيدلاي بايد کوشش وشي چي د بزغلي نيالګينيالگي له هيڅ ډول افت سره مخامخ نه شي.
زرغون شوو نيالګيونيالگيو ته بايد په خپل وخت نايتروجني سره ورکړل شي او کوښښ وشي چې ټول ناوړه بوټي Weed تر شنه کيدو يووخت وروسته ترې لرې او له منځه يوړل شي. نيالګينيالگي بايد په خپل وخت کې اوبه شي اوهر ډول افت لکه فنګسيفنگسي ناروغۍ Fungal diseases او حشرات insects بايد کنترول شي.
د ځينو ميوو لکه Stone fruit (شفتالو،زردالو،الو يا لوچو، ګيلاسگيلاس) او مغز بابو Nut crops لکه ( چهارمغز،بادام،) نوي زرغون شوي نيالګينيالگي يوه عمده اصلي ريښه Main root توليدوي او دنوموړي ريښې په څنګونوکېڅنگونوکې ډير لږ يا هيڅ ريښې نه توليدوي د نوموړو ميوو او مغزبابو دا ډول خاصيت دوه غټ او مهم تاوانونه لري.
يو داچې له بزغلي څخه د ايستلو په وخت کې ستونزه رامنځ ته کوي ځکه چې اصلي ريښې يې ډيرې په خاورو کې ژورې تللې وي. • بل داچې ډير شمير ئې په باغونوکې له کرلو وروسته مړې کيږي او له منځه ځي ځکه چې اصلي عمده ريښه د څنګڅنگ کوچنۍ تغذيوي ريښې Feeder roots نه لري. ددې لپاره چې په نوموړو ميوؤ او مغزبابو کې پورتنۍ دوه ستونزې رامنځ ته نه شي نو کله چې کوچني نيالګينيالگي په بزغلي کې تر ۱۰ سانتي مترو پورې جګجگ شول ټولې عمده يا اصلي ريښې د څوکې له خوا د تيره چاکو اويا تيره لور پواسطه په خاوره کې لنډه او غوڅه شي دا ځکه چې نيالګينيالگي بايد د څنګڅنگ تغذيوي ريښې Feeder roots توليدکړي. په لنډ ډول بايد وويل شي چې د مڼو نوي زرغون شوي نيالګينيالگي د لومړني وده ئيز موسم Growth season په لومړيو څلورو يا پنځو مياشتوکې بايد داسې اصلاح شي چې د هغوي د راتلونکې ژوند ستونزي حل شي او په اسانۍ د لومړي وده ئيز موسم د سنبلې په مياشت کې پيوندولو ته تيار شي.
==اوبه ورکول==
خوبسترونو ته اوبه ورکول دخاورې په ډول ، دبوټي په حالت ، اقليمي شرايطو او داسې نور عواملو پوري اړه لري چې د نوموړو عواملو په نظرکې نيولو سره بايد بسترونه په ښه ډول خړوبه شي بسترونه بايد داسې جوړشوي اوسې چې د اضافې اوبو د وتلو لپاره په آخر کې يو مخرج موجود وي چې زياتې اوبه بايد دهغې له لارې خارج شي .
کوشش وشي چې په قوريه کې اوبه ډنډ پاتې نه شي ځکه بوټي د Root rot په ناروغى اخته کيږي . په افغانستان کې په اکثرو سيمو کې په اوبوکې د مالګېمالگې او نورو منرالي يا کاني موادو موجوديت د اوبو په څرنګواليڅرنگوالي تاثيرلري او کله کله له هغې څخه ستونزې راولاړيږي. دخړوبولو اوبه بايد دهغومنرالي موادو شتون لپاره وآزمايل شي،ترڅو نيالګيونيالگيو ته د زهرجنو او مضرو اوبو له رسيدو څخه مخنيوى وشي .
==خيشاوه==
خيشاوه (Weeding) په حقيقت کې ټول هغه بوټي چې مونږ نه وي کرلي ، او مونږ ته کومه ګټهگټه ونه رسوي او موجوديت يې له يوې خوا د کرل شويو بوټو لپاره دځاې او ساحې په اشغالولو کې او له بلې خوا د بوټو سره د اوبو او غذايې موادو په مصرفولو کې رقابت کوي د هرزه کياوو په نامه سره ياديږي.
هرزه ګياوېگياوې دقوريې د نيالګيونيالگيو سره دلاندې موادو په لاسته راوړلو کې رقابت کوي .
١- اوبه ٢- غذايې مواد ٣- دلمر وړانګېوړانگې
ددې لپاره چې د قوريې نيالګيونيالگيو ته دمناسبې نمو لپاره زمينه مساعده شي نو بايد هرزه ګياويگياوي له منځه يوړل شي .ښه وخت د هرزه ګياووگياوو د ليرې کولو لپاره هغه وخت دى چې هرزه ګياوېگياوې نازکې او نرۍ وي.په پسرلي کې ددويمې مياشتې نه بعد او يا ددريمې مياشتې په اوايلو کې بايد خيشاوه وشي خو د اوبه لګولولگولو څخه وروسته چې ځمکه په کافې اندازه رطوبت ولري .پس د اوړي څخه يا درې مياشتې وروسته هرزه کياوې بايد ليري شي پدې طريقه چې ريښې يې په خاوره کې پاتې نه شي
==د سرې استعمال==
کله چې د بزغلي لپاره ځمکه تياره شوله نو له هغې وروسته بايد د حيواناتو ښه خوسا، ورسته اووچه شوې سره well composed چې د شپږو څخه تر دوولسو ۶- ۱۲ مياشتو پورې وخت پرې تير شوي وي ورکړل شي او د قلبې پواسطه له خاورې سره ګډهگډه شي.
د حيوانې سرې (FYM) مقدار د خاورې دکيفيت Soil quality پورې اړه لري په هر صورت بايد ځمکې ته په يوه جريب کې پنځه ټنه حيواني سره Farm Yard Manure استعمال شي .
برسيره پر حيواني سره په يو جريب ځمکه کې يوه بوجۍ توره يا فاسفورس لرونکي کيمياوي سره هم اچول کيږي او بيا دقلبې په واسطه له خاورې سره ګډهگډه شي. د حيواناتو تازه سره بايد استعمال نه شي ځکه چې له يوې خوا د نيالګيونيالگيو ريښې سوځوي او له بلې خوا ونې د نايتروجن په کمبود Nitrogen deficiency اخته کوي . وروسته د بزغلي ځمکه په پټيو وويشل شي ،لښتي،پولې او لارې پکې جوړې شي پولې يا قطارونه بايد دبادپه مقابل کې جوړې شي.
که چيرې سيمه ډير باد ولري بايد د بزغلي له جوړولو څخه دوه يا دري کاله مخکې د باد ماتونکو Wind breaks ونو دوه يا دري قطارونه وکرل شي.
کله چې په پسرلي کې تخمونه وټوکيدل اونوي زرغون شوي نيالګينيالگي له ۱۰ څخه تر ۱۵ سانتي مترو په لوړوالي لوړ شول نو بايد زرغون شويو نيالګيونيالگيو تر څنګڅنگ په قطار ډول ۱۵ کيلو ګرامهگرامه يوريا (نايتروجن لرونکې سره) په يوه جريب کې استعمال شي او سملاسي بزغلي اوبه کړل شي. او ددوهم ځل لپاره بيانو يو څه ژر خړوب شي . له لومړى نايتروجني سرې څخه ۲۰ يا ۲۵ ورځې وروسته بيا د دوهم ځل لپاره په يوه جريب کې د لومړي ځل په شکل ۱۵ کيلو ګرامهگرامه يوريا استعمال شي او بيا يوه مياشت پخوا تر پيوندولو د دريم ځل لپاره ۱۵ کيلوګرامهکيلوگرامه يوريا په يوه جريب کې استعمال شي.
==د مڼو پيوندول (Apple Budding)==
له تخمونو نه بايد باغونه جوړ نه شي ځکه چې له تخم څخه توليدشوي ونې اصلي جنسيت نه لري ، خپل جنسيت له لاسه ورکوي او هم په ټولو خواصو کې مورني او پلرني بوټو سره ورته والي نه لري .
هغه ميوې چې د غير زوجي تکثير په نورو طريقو سره نه شي ډيريدلاي نو بايد د پيوند په طريقه تکثير شي.له هغه نيالګينيالگي يا ونې څخه چې پيوند اخستل کيږي د پيوند بوټي په نوم ياديږي او هغه نيالګينيالگي چې پيوند ورباندې لګوللگول کيږي د نيله بوټي په نوم ياديږي . دپيوند اخستلو لپاره سالمې ونې چې ميوه ئې غوره کيفيت او ډير حاصل ورکوي انتخابيږي . پيوند ديوه وده ائيز موسم له نودوڅخه اخستل کيږي .
په پيوندولو کې بايد لاندې ټکوته ډيره پاملرنه وشي:
زخې بايد د باد په مقابل کې پيوند شي ترڅو له ماتيدو وژغورل شي او ټول قطارونه همغې يوې خواته پيوند شي چې په راتلونکې کې د هغوي په نښه کول او ازمويل آسانه شي.
دبزغلي دنيالګيودنيالگيو په کوم قطارونوکې چې دميوؤ کوم خاص ډول Variety پيونديږي هغه بايد د بزغلي خاوند له ځان سره د بوزغلي په جوړه شوې نقشه کې په نښه کړي او نومونه ئې وليکي.
دميوؤ ځينې ونې ګردهگرده برابرونکي Pollinizers ته ضرورت لري . دنوموړو ميوؤ څخه کم ترکمه دوه داسې ډولونه پيوند شي چې يوه او بلې ته ئې ګردهگرده برابرولى شي او په پسرلي کې يو وخت ګلانگلان وسپړي.
دپيوند له پاره دي دقوي لښتو څخه زخه واخستل شي
په هره لښته يا بنډل دي نوم وليکل شي او په يخ ځاي کي دي وساتل شي
کله چي زخه پري کوۍ نو تيره سامان وکاروۍ او هم هيڅکه يي لرګيلرگي مه ټوټه کوۍ او مه يي په زور سره شکوۍ
دپاڼو دزخو سره لښتي راټولي کړۍ او دګلدگل زخې ته پاملرنه وکړۍ ځکه چي دګلدگل زخي پلني او هموارې دي او دپاڼو زخي نرۍ دي
په هره لښته دي نوم او ليبل وليکل شي او بيا يي په داسي پلاستيکي کڅوړو کي اوچوۍ چۍ هوا نه ورداخليږي ، په يخچال کي يي کيږدي .
دپيوندولوعمليه(Budding Procedure)
پيوند دشکل له مخې زيات ډولونه لري مګردتکمېمگردتکمې زخه پيوند چې عبارت له T پيوند يا T-Budding څخه دى او په افغانستان کې زيات مروج دي په ونو کې اجراکيږي.
د T-Budding لپاره د Bud تيارول:
===دمڼود بوټو د پيوندلو وخت===
دزخې پيوند (T-budding) لپاره مناسب وخت هغه دي چې کله پوستکي دنيله بوټي او پيوندبوټي څخه په اسانۍ سره جلاکيږي. دمڼواونورو ټولو پاڼريژو ميوؤDeciduous fruit لپاره غوره پيوندي نيالګينيالگي هغه نيالګينيالگي ګڼلگڼل کيږي چې په بزغلي کې کرل کيږي . د افغانستان تقريباً په هيڅ سيمه کې د جوزا په مياشت کې د پيوندولو وړ نيالګينيالگي وړاندې کولاي نه شي نو له دې امله دپاڼريژو ميوؤ دنيالګيدنيالگي پيوندول دسنبلې د ۱۵ او دميزان تر ۱۵ پورې پيوند چې د Fall Budding ّپه نوم ياديږي ډير عموميت لري.
دمني دزخې پيوند Fall Budding ګټهگټه لري ځکه چې:
• دحرارت درجه نسبتاً معتدله وي او دپيوند دکاميابيدو چانس زيات وي.
• Budder يا پيوند کوونکي لپاره وخت زيات وي.
• د زخو دڅانګوBudدڅانگوBud stick ساتلو ته ضرورت نه وي.
د افغانستان په سړو سيمولکه وردګ،غزني،باميان،وردگ،غزني،باميان، پروان اوداسې نورو کې مڼې او نورو پاڼريژوميوودپيوندولو لپاره ډيرښه وخت د اسد دمياشتې له نيمايي دسنبلې تر نيمائې پورې ګڼلگڼل شويدي. د هيواد په تودو سيمو لکه ننګرهار،ننگرهار، لغمان ،کندهار، هلمند، فراه ، نيمروز اوداسې نورو کې د زخې پيوند لپاره غوره وخت دسنبلې دمياشتې له نيمايي څخه د ميزان دمياشتې تر نيمايي پورې ګڼلگڼل کيږي.په پورتنيو وختونوکې T-Budding يا ټي پيوند شوو نيالګيونيالگيو څوکې له پيوندولو وروسته نه غوڅيږي نيالګينيالگي او پيوندې زخې تر راتلونکي پسرلي پورې پخوا تر دې چې وده پيل شي په خپل حال پريښودل کيږي. له پيوندولو دوه اونۍ وروسته په سړو سيموکې له پيوندي زخې څخه پلاستيک سستيږي خو پلاستيک بايد بيخي لرې نه شي ځکه چې پلاستيک په ژمي کې پيوند شوې زخې د سړو له تاوان څخه ژغوري. په تودو سيموکې له پيوندولو دوه اونۍ وروسته بايد پلاستيک له پيوند شويو زخوڅخه ليرې شي. نوي پيوندشوي زخې په ژمې کې ويدې پاتې کيږي او بيا په پسرلي کې پخواتر دې چې نوې وده پيل شي پيوندي نيالګينيالگي له پيوند څخه له لسو نه تر شلو سانتي مترو په اندازه لوړ پرې کيږي،کله چې بيا وده پيل ته نژدې شي نو دزخې له پيوند څخه يو يا دوه سانتي متر لوړ ټول پيويدي نيالګينيالگي غوڅيږي اوپه دې توګهتوگه پيوندي زخه وده کوي . پيوندي نيالګينيالگي ته په دويم وده ايز موسم کې ،لکه د لومړني وده ايز موسم په څيريې ډيره کلکه پاملرنه کېږي، په نوموړې پاملرنه کې پخپل وخت خړوبول، نايتروجني سره ورکول، دناوړه بوټو کنترول او دحشراتو او ناروغيو مخنيوي شامل دي .
===د شنې شوى زخه پيوند نښي او مراقبت===
===Powdery Mildew===
دمڼو يوه لويه فنګسيفنگسي ناروغي ده چې په نيمه وچو مناطقو او چيرته چې مڼې کرل کيږي. دغه ناروغي زخې ، پاڼې ، ګلانگلان ، شنې تاندې څانګېڅانگې او خامې او ميوي په ناروغۍ اخته کوي . چې دناروغۍ عامل يو فنګسفنگس دې چې د Podophaera leucotricha په نامه ياديږي ، چې ناک او بهي هم په ناروغۍ اخته کوي خو په کاليفورنيا کې يواځې په مڼوکې ډيره مهمه ناروغي ده . دمڼې تقريباً ټولې ورايټي ګانېگانې د Powdery Mildew په مقابل کې حساسې دي چې پدې کې Yellow Newtown , Jonathan , Gravenstein , Rome Beauty هم شاملې دي Golden Delicious او Granny smith په متوسط ډول حساسې دي ، Red Delicious اوStayman winesap لږې حساسې دي .
علايم :- په پسرلي کې سپين فنګسيفنگسي مايسليم په ګلپانوگلپانو ، ګلملوپاڼو،گلملوپاڼو، دګلانوپهدگلانوپه ساقو ، غوټيواو پانو باندې پرمختګپرمختگ کوي مګرپهمگرپه نتيجه کې بوټي دميوې دنيولو څخه پاتې کيږي. سپين رنګهرنگه خالونه په پاڼوباندې پيداکيږي چې معمولاً په مڼوکې لاندې خواته وي چې دغه سپين رنګهرنگه ټاپې لرونکې ساحې وروسته ټولې پاڼې ته خپريږي دلومړيو پاڼو دتشکيل په وخت کې پاڼې شديداً بې شکله کوي او نسبت عادي پاڼوته ډيرې نرۍ او باريکه کوي يې ، خو رسيدلو پاڼو باندې په نتيجه کې پيکه داغونه وي چې غاړې يې سرې چکې ښکاري .
نوموړې ناروغي د (٢١-٢٧) سانتي درجې دتودوخې کې اعظمي اخته کونه رامنځ ته کوي ممکن په ٣٤ سانتي درجوکې دغه فنګسفنگس اخته کونه ودروي .
مخنيوى :
==دمڼې پشم لرونکې سپږۍ(Wooly apple aphid) ===
دنوموړې سپږۍ علمي نوم Eriosoma lanigerum دى چې د مڼو دمهمو ناروغيو دډلې څخه شميرل کيږي چې دمڼو حاصلاتو ته په باغ کې او هم په قوريه کې زيات تاوان رسوي ، دغه حشره دمملکت په ټولو ساحوکې چې مڼې ورکې روزل کيږي ډيره زياته پيداکيږي لکه کابل ، ميدان وردګوردگ او دکوهدامن په وادي کې پيداکېږي . دنوموړي حشرې اصلي ميزبان مڼه ده خو په بعضې ځايونو کې ناک ، بهي هم د حملې لاندې نيسي .
علايم :- ددغې حشرې مشخص علايم دادي چې سپين پنبې ته ورته چسپناک ترشحات د خپل وجود څخه ترشح کوي او ځان پکې تاووي .نوموړې حشري په نوو څانګو،څانگو، نودو، تنو، لويو شاخونو او دپوستکي په چاودونوکې پيداکيږي .دغه حشره د مکنده خولې درلودونکې ده اودنبات د شيرې څخه تغذيه کوي او دهغوي دتغذيې له وجې په تنې او ساخچو باندې چاودونه او غوتې رامنځ ته کيږي . چې بلاخره د نبات دوچيدو سبب ګرځيگرځي . نوي نودې ددې حشرې په مقابل کې ډيرې حساسې وي او په ډيره پيمانه متضرره کيږي.دنوموړې حشرې فعاليت په ګرمهگرمه هواکې ډيرشديد وي او بعضې وخت دقوريې نوي پيوند شوي بوټي د حملې لاندې نيسي . دغه حشره د نصواري رنګرنگ درلودونکې ده او يا هم بنفش ته مايل وي .دوه ملي متره طول لري چې پنبې ته ورته ساختمان درلودونکې ده.
ژمى دنمف او يا تخم په شکل تيروي .چې يوه حشره ١٢٥ بچي توليدوي چې د ٢-٣ هفتوپه دننه کې بچي خپله نمو پوره کوي چې په يو کال کې ١٠ ځلې دنسل توليد کوي .
مخنيوۍ :- ١- ميخانيکي طريقه ٢- کيمياوي طريقه
==دپيوند شوي سالم نيالګينيالگي ظاهري خصوصيات==
(External characteristics of standard sapling)
په روزنځاي کې پيوند شوي نيالګينيالگي ديوه موسم څخه وروسته بايد باغونو ته وليږدول شي ، په دې شرط چې پوره غذايې مواد او اوبه ورکړل شي ، په مناسبه تودوخه کې لوي شوي وي ، امراض ، حشرات او ګياوېگياوې يې په ښه ډول باندې کنټرول شوي وي چې د استراحت په حال کې اصلي باغونو ته ليږدول کيږي .ځينې وخت په روزنځاې کې دپيوند شويو بوټو ګلگل کول په پام کې راځي او په هغو کلک زړو ميووکې چې د ګلگل زخه ساده وي چې دا ډول بدلون د پيوندي نيالګيونيالگيو د ضايع کيدو سره اړيکې لري او هم په پاڼريژو ميوو کې د اصلي څانګوڅانگو دودې د ځنډ سبب ګرځيگرځي ، له دې امله غوره ګڼلگڼل کيږي چې ګلانگلان د غوټيو په مرحله کې وشکول شي . هغه پيوندي نيالکي چې دوه څانګېڅانگې يې تشکيل کړي وي کمزوري څانګېڅانگې يې که امکان ولري ، بايد له منځه يوړل شي . هغه پيوند شوي نيالګينيالگي چې د کږې بڼې لرونکي وي او لا تراوسه سخت شوي نه وي په ميخونو پورې تړل کيږي .
په ټولو حالاتو کې نيالګينيالگي داسې غوره کيږي چې سوچه ، روغ ، پاخه او په کافي اندازه غښتلي شوي وي چې بيا دغه په سورت کې په دريو ګروپونوگروپونو ويشل کيږي :
په لومړي او دوهم ګروپگروپ کې معمولاً داسې نيالګينيالگي راځي چې سټنډرډ بڼه يې ترلاسه کړي وي .په دريم ګروپگروپ کې مسترد يا هغه نيالګينيالگي چې د کينولو لپاره مناسب نه وي شامليږي.
په سورت کې داسې نيالګينيالگي شامل دي چې دنيلو سيستم يې خورا پياوړى شوى وي ، دنيلو شمير يې له درې څخه کم نه وي او اوږدوالى له ٣٠-٤٠ سانتي مترو په شاوخوا کې وي .
د نيالګونيالگو تنې بايد مستقيمې اود غوڅو شويو برخو ټپونه يې له نيمايي څخه زيات روغ شوي وي ، دتنو پنډوالى يې بايد دپيوند شويو ځايونو څخه د ١٠ سانتي مترو په اندازه لوړ له دوه سانتي مترو لږ نه وي ، مګرمگر لنډ قدو کې ٥,١ سانتي مترو په اندازه هم کافي ګڼلگڼل کيږي .
په دويم سورت کې بايد نيالګينيالگي تر٣٠ سانتي مترو پورې اوږدې نيلي ولري ، امکان لري دتنو کوږوالى يې د ١٦-٢٠ درجو پورې وي .
دغوڅو شويو تنو ټپونه يې له نيمايي څخه زيات روغ شوي وي ، د مسترد نيالګيونيالگيو ګروپگروپ معمولاً ښه پراختيا او تشکيل نه وي تر لاسه کړى ، ناروغ او په بشپړه توګهتوگه زيانمن شوى وي او د نيلو سيستم يې ډير لنډ وي .
==له بوزغلي څخه د پيوندي نيالګيونيالگيو را ايستل او باغ ته وړل==
ښه او غوره پيوندي نيالګينيالگي هغه دي چې د دوو کالونو په موده کې په ښه توګهتوگه په بزغلي کې توليد شوي وي. په بزغلي کې د پيوندي نيالګيونيالگيو د ايستلو په وخت کې بايد ډير احتياط وشي چې د نيالګينيالگي ډيرې اصلي او فرعي ريښې په خاوره کې پاتې نه شي بايد دايستلو په وخت کې کوښښ وشي چې ريښې ماتې نه شي او تغذيوي ريښې له نيالګينيالگي سره يو ځاي راويستل شي.
له ايستلو وروسته بايد ډيره پاملرنه وشي چې د ايستل شوو نيالګيونيالگيو نيلې وچې نه شي ، دلمر د مستقيمووړانګومستقيمووړانگو سره مخامخ نه شي او تړلو او باغ ته دوړلو په وخت کې ئې ريښې ماتې او زخمي نشي ، دنيالګيودنيالگيو را ايستل بايد ديوې تيرې بيلچې يا بيل په وسيله له ښو ډېرو ريښو سره ترسره شي .
نيالګينيالگي بايد په داسې ورځ راونه ويستل شي چې ډير باد په کې لګيږيلگيږي ځکه چې باد دايستل شويو نيالګيونيالگيو ريښې او نيلې وچوي.
کېدلى شي دافغانستان په تودو سيمو کې نيالګينيالگي په پسرلي کې پخوا تردې چې پاڼريژي ونې په وده پيل وکړي راويستل شي او سمدستي په باغ کې وکرل شي اوياريښې يې په لنده خاوره کې سيورې ته پټې شي او بيا ديوې اوونۍ په موده کې وکرل شي.
يوه خبره بايد هيره نه شي او هغه داچې له ايستلو وروسته دهرې نوعې او ورايټۍ نيالګينيالگي په جلا جلا شکل وتړل شي چې سره ګډگډ نه شي اوبوتي ليبل شي چې بايد په هغې کې يې د (Root stock) ډول او هم د(Scion) ډول او نور خصوصيات ليکل شوي وي.
په يو بنډل کې کېدلى شي ١٠يا ٢٠يا ٣٠ نيالګينيالگي وتړل شي او هم يې ريښې وچې نه شي لومړى دنيالګيودنيالگيو نيلى د ارې په لوند بور کې پټوي او بيا وروسته پلاستيک ترې تاوېږې او سرتر اخره په يوه بوجۍ کښې تړل کېږي .
==مآخذونه==
# [[نورګلنورگل حمزه خيل]]، نورګلنورگل ۱۳۵۹،دنباتاتودتکثيرلارې،د[[کابل پوهنتون]] خپرونې مخ ۶۵- ۶۶
# حمزه خيل ،ن ۱۹۹۲ ، د[[باغداری]] اساسات،دکابل پوهنتون خپرونې
# شيرزاد،ب ۱۳۷۸ ، په افغانستان کې دبوزغلي جوړونه اوروزنه ،داريک دګرځندهدگرځنده کتابتونونودخپرونولړۍ، مخ د۵ نه تر ۱۵ اود ۲۹ ځخه تر ۳۱ پورې.
# شيرزاد،ب ١٣٦٧ هـ ش ، دافقانستان پاڼرژې ميوې ، دکابل پوهنتون خپرونې
# ظاهريان،ګظاهريان،گ ۱۳۸۴ ،دنباتاتو دتکثير لابراتوار،مخ ۵۹-
# Modern Fruit Science
# Secrets of the Plant Propagation
| 