د "انګلا مرکل" د بڼو تر مېنځ توپير

[[دوتنه:AM Juli 2010 - 3zu4.jpg|thumb|left|289px|انګېلاانگېلا دوروتيا مېرکل]]

'''انګېلاانگېلا دوروتيا مېرکل''' ''([[الماني ژبه|په الماني]]: ''Angela Dorothea Merkel)'') یوه الماني سياست پوهه او د ۲۲ نومبر ۲۰۰۵ څخه د [[المان]] لومړۍ وزيره يا کانسلره ده.

انګېلاانگېلا د جوﻻی مياشتې په ۱۷ مه، ۱۹۵۴ ز کال کې، په [[هامبورګهامبورگ]] کې زېرېدلې ده. پلار يې، هورست کاسنر د تيولوجي (الهياتو) زده کړې ترسره کړي او مور يې د ﻻتين او انګريزيانگريزي ژبې ښوونکې وه.

د انګېلاانگېلا تر زيږيدنې څو اوونۍ وروسته کورنۍ يې له هامبورګهامبورگ نه ختيځ المان يا د جرمني دموکراتيک جمهوريت ته کډه وکړه.

انګېلاانگېلا مېرکل ﻻ د ښوونځي په دوران کې د [[فزيک]] د زده کړو پرېکړه کړې وه او په ۱۹۷۳ ز کال کې د کارل مارکس پوهنتون ته په ﻻيپزيګﻻيپزيگ ښار کې شامله شوه او ۱۹۷۸ ز کې يې لوړې زده کړې سر ته ورسولې . نوموړې دکمونيستي رژيم د اپوزيسيون محصلينو له ډلې څخه نه وه ، خو د انګېلاانگېلا مېرکل په وينا هغه په دې مهال د خپلې خوښې ليکوال، راينر کونڅې ()Reiner Kunze چې ديسېدنت (د حکومت له مخالفينو څخه) و، ليکنې لوستي او نوموړي سره يې ليدنې شوي.

په ۱۹۷۴ زکال کې د زده کړو پر مهال په ﻻيپزيګﻻيپزيگ کې ، له مسکو او ليننګرادليننگراد څخه د فزيک محصيلنو سره ، د نظرياتو د تبادلې په يوه غونډه کې له خپل لومړني هم مسلکه مېړه د فوګتلنډفوگتلنډ Vogtland له سيمې څخه اولريښ مېرکېل (Ulrich Merkel) سره اشنا شوه او د سپټمبر په درېيمه نېټه کال ۱۹۷۷ ز کې يې په يوه کليسا کې د واده مراسم تر سره کړل.

د يادونې وړ ده، چې انکېلا مېرکل په ۱۹۸۶ ز کال کې د څو ورځو لپاره فدرالي المان يا لويديځ جرمني ته هم تللې وه ، چې په بېرته ستنيدو سره يې د شرقي دموکراتيک المان خلکو لپاره خپله وفاداري څرګندهڅرگنده کړه. هغه مهال د ختيځ جرمني نه لويديځ جرمني ته سفر کول يوه ﻻتري وه او په دې ﻻره کې يو زيات شمېر جرمنانو قربانۍ ورکړي دي. وروسته له هغې، چې خيتځ المان لويديځ المان سره د [[برلين]] نامتو ديوال اوچت کړ، زياتو خلکو له کمونيستي رژيم نه د تېښتې لپاره هلې ځلې وکړې، چې يوازې ډېر کم خلک يې په تېښته بريالي شوي او پاتې يې يا په مرميو سوري شوي او يا په کوم بل ډول د مرګمرگ کومې ته ورغورځيدلي دي.

د ۱۹۸۹ ز کال په مني کې وروسته له دې، چې د [[برلین دیوال]] وران شو، په ختيځ جرمني کې هم نوي سياسي دموکراتيک جوړښتونه رامنځته شول او له بلې خوا په ختيځ المان کې د علومو اکاډيمي په پخواني شکل سره خپل موجوديت له ﻻسه ورکولو. په همدې مهال انګېلاانگېلا مېرکل په يوه نوي دموکراتيک جنبش، دموکراتيک پيل Demokratischen Aufbruch (DA) کې په سياسي فعاليتونو پيل کوي.

په اويايمو او اتيايمو کلنو کې د مېرمن مېرکل ملګريملگري او دوستان له دې امله ډېر حيران وو، چې مېرکل مسيحي دموکرات ګوندگوند سره همکاري کوي، ځکه هغه د نظرياتو له پلوه زياته ((شنو)) ګوندگوند ته نږدې وه او مور يې د جرمني تربيا يو کيدو وروسته له سوسيال دموکراتانو سره په فعاله توګهتوگه کار کولو.

انګېلاانگېلا مېرکل په دموکراتيک پيل کې سياسي هلې ځلې کولې او څو ځله يې د ګوندپهگوندپه نوم او موخې کې هم بدلونونه راغلل، خو د ۱۹۹۰ ز کال د مارچ مياشت په ټاکنو کې يې ډېر په نشت حساب رايې تر ﻻسه کړې او همدا راز په ورسته څو مياشتو کې بدلونونو دوی د مسيحي دموکرات اتحايې له ګوندگوند سره نږدې کړل. د همدې کال د اګسټاگسټ په څلورمه نېټه، ددوی ګوندگوند د لويديځ جرمني "د مسيحي دموکرات اتحاديې" له ګوندگوند سره يوځای شول او له همدې مهاله يې په ګوندگوند کې د پرمختګپرمختگ لپاره ﻻره هواره شوه ان چې د وزارت څوکۍ ته په کې ورسيده.

۱۹۹۱ - ۱۹۴۴ ز کلونو کې د ښځو او ځوانانو وزيرې په توګه؛توگه؛

۱۹۹۴ - ۱۹۹۸ ز کلونو کې يې د جرمني د چاپريال ساتنې وزيرې په توګهتوگه دندې تر سره کړي.

د سپټمبر ۲۷ مه ۱۹۹۸ زکال کې د جرمني پارلماني ټاکنو (بوندس ټاګټاگ) ته، مسيحي دموکرات ګوندگوند له ۱۹۴۹ ز کال راهيسې تر ټولو کمې رايې له دې امله وګټلې،وگټلې، چې ناڅرګندناڅرگند او نامالومې مادي مرستې د ګوندگوند له اکونټ سره شوي وې.

د فبروري په ۱۶ مه ۲۰۰۰ ز کال کې وروسته له هغې، چې ولفګانګولفگانگ شوبلې د ګوندگوند او په پارلمان کې د فراکسيون له مشرۍ نه استعفا ورکړه، په دې مهال انګيلاانگيلا مېرکل چې د ګوندگوند عمومي منشي وه او د ګوندپهگوندپه مالي جنجالونو کې يې ﻻس نه درلود، د ګوندگوند مشرۍ لپاره وټاکل شوه. او په (۲۰۰۲ - ۲۰۰۵) ز کلونو کې يې په پارلمان کې د اپوزيسيون مشري کوله.

په ۲۰۰۵ ز کال کې د جرمني سوسيال دموکرات ګوندگوند د شمالي راين وېسټفالن په ايالت کې د ايالتي پارلمان، ﻻندس تاګتاگ ټاکنو کې له سختې ماتې سره مخ شول او عاجلې ټاکنې د جرمني پارلمان، بوندس تاګتاگ لپاره مخکې له وخته د همدې کال مني ته اعلان شوې او په ټاکنو کې مسيحي دموکرات ګوندگوند زياتې رايې خپلې کړې.

انګېلاانگېلا مېرکل د نومبر ۲۲ مه کال ۲۰۰۵ ز راهيسې د جرمنې د لومړۍ وزيرې يا کانسلر (چانسلر) په توګهتوگه دنده لري او دا دی له څو ورځې راهيسې د دوهم ځل لپاره هم په همدې څوکۍ پاتې شوه.

په دې وروستيو ټاکنو کې د مسيحي دموکرات اتحاديې ګوندگوند رايې د پخوا په پرتله کمې شوي وې خو تر ټولو زيات بايلونکي د جرمني سوسيال دموکرات ګوندگوند و. دا ځل انګېلاانگېلا مېرکل د لېبرال دموکرات ګوندگوند په برکت بيا د قدرت په ګدۍگدۍ پاتې شوه، چې دې ګوندگوند د پخوا په پرتله تاريخي زياتې رايې تر ﻻسه کړي وې. همدا راز له څو کلنو نوی بيا تشکيل شوي د چپينانو ګوندگوند (لينکې) او همدا راز د (شنو) ګوندگوند هم زياتې رايې ګتليگتلي وې .

انګېلاانگېلا مېرکل په [[الماني]]، [[انګريزيانگريزي]] او [[روسي]] ژبو خبرې کولی شي او او اوﻻدونه نه لري. د لومړني مېړه نه تر بېليدو وروسته يې ويلي وو، چې : "''موږ ځکه واده وکړ، چې ټولو واده کولو اودا خبره به نن احمقانه ښکاري خو ما دې کار ته په سادګۍسادگۍ سره غاړه ايښې وه. زه وغوليدم''".