د "تلويزون" د بڼو تر مېنځ توپير

[[دوتنه:Braun HF 1.jpg|thumb|leftبټنوک|[[Braunبراون (companyشرکت)|Braunبراون HF 1]],، [[Germanyالمان]],، 1959]]

[[دوتنه:Fernseher.jpg|thumbبټنوک|Clivia II FER858A (VEB Rafena, Radeberg, Germany), 1956]]

ټلوېزون يوه داسې اله ده ، چې د غږ او انځور په مرسته پيغام خپروي. د ټلوېزيون ايجاد او د خپرونو پيل په خپل شاليد کې يو پر زده پورې تاريخ لري. ټلوېزيون ته د نوي پېر نړۍ هېنداره ويلاى شي. د ټلوېزون له لارې موږ پر کور ناست د نړۍ چکر وهو او په نړۍ کې د پېښې شوې مهمې او ارزښتمنې پېښې په خپلو سترګوسترگو وينو. ټلوېزيون پروګرامپروگرام تر موږ پورې له کوم ټلوېزون سټېشن څخه را رسېږي، چې ټلوېزون مرکز ورته ويل کېږي. ځينې پروګرامونهپروگرامونه له ټلوېزون مرکز پرته نيغ په نيغه هم خپرېږي. دغه خپرونې د کامرو او فيته ثبتوونکيو( Tape Recorders) په مرسته خوندي کېږي هم او د اړتيا پر مهال د ټلوېزون مرکزونو څخه بيا خپرېږېداى شي. د ټلوېزون د ايجاد او خپرونو په اړه پر تفصيلاتو له پوهېدنې تر مخه د ټلوېزون پر معنى او مفهوم پوهيدنه اړينه ده.

ټلوېزون ( Television) د دوه کلېمو مجموعه ده. چې ټېلي ( Tele) او وېژن ( Vision). ټېلي ( Tele) يوه رومي کلېمه ده او د ډېر لرې ( For Away) معنى لري، او وېژن ( Vision) د ليدلو معنى لري. نو په دې توګهتوگه ټلوېزون د ( له لرې ليدل) يا ( له لرې سيل کول).معنى لري.

د ټلوېزون منځ ته راتګراتگ( اختراع) په يو وار يا ناڅاپي ډول نه ده شوې. د هغې شاليد کې د برېښنايي اختراعاتو د بري يوه لړۍ پرته ده. د ټلوېزون له اختراع تر مخه ساينس پوهان په دې نظر وو چې د هوا د څپو له لارې له يو ځايه بل ځاى ته د غږ او انځور تګتگ يا لېږدول شوني ( ممکن) دي. دې نظريې ته د عملي شکل ورکولو لپاره پر ١٨٩٤ز کال يو ساينس پوه راډيوي غږونه په برياليتوب سره تر يو لنډ واټن پورې ورسول. دغه ساينس پوه ګاليلوگاليلو مارکوني و، چا چې راډيو اختراع کړه. په ١٩مه پېړۍ کې ټېليګرافټېليگراف اختراع شو. ورپسې د ټېليفون له اختراع سره سم د غږ لېږدول ( Transmission) پيل شو.

د ټلوېزون ستره اختراع د سکاټلينډ يو اوسېدونکي جان لوګيلوگي بيرډ (John Logie Baired) وکړه. بيرډ به ډېر ځلې ( اکثر) فکر کاوه، چې لکه څرنګهڅرنگه چې له تار پرته زموږ غږ له يوه ځايه بل ځاى ته رسېږي، دغسې انځور هم رسولاى شو. دغې خيال ته د حقيقي شکل ورکولو لپاره بيرډ تجربې پيل کړې. له تجربو څخه دې پايلې ( نتيجې) ته ورسېد چې بې شمېره تورې او سپينې کوچنۍ نقطې د برېښنا په ذريعه له يوه ځايه بل ځاى ته لېږدول کېداى شي. دغه نقطې د يو بل ماشين په واسطه يو وار بيا يو ځاى د انځور په توګهتوگه پر پرده ښودل کېداى شي.

جان بيرډ پر ١٩٢٥ز کال له يوې کامرې څخه بلې کامرې ته پر يوه پرده د يو ماشوم د تصوير په لېږدولو بريالى شو. جان بيرډ پر ١٩٢٧ز کال تر ګلاسکوگلاسکو پورې د لندن ښار د منظرو په لېږدونه بريالى شو.

پر ١٩٢٩ز د ټلوېزون لومړنى خپرنيز مرکز په لندن کې پرانيستل شو. د ټلوېزون اختراع کوونکي جان لوګيلوگي بيرډ پر ١٩٤٦ز مړ شو.

له بله پلوه جرمني ساينس پوهانو د دوهمې نړيوالې جګړېجگړې پر مهال له سل ميلو لرې واټن څخه پر "٢٤ x "١٨پرده د انځورونو د ترلاسه کولو بريالۍ تجربه تر سره کړې وه. خو په نړيواله جګړهجگړه کې د هېټلر له ناکامۍ وروسته هغوى دې لوري ته پاملرنه و نه کړه.

په نړۍ کې دمنظمو ټلوېزوني خپرونو پيل له ټولو تر مخه په انګلستانانگلستان کې وشو. د جان بېيرډ لومړنۍ ټلوېزوني خپرونې د ١٩٢٥ز کال د سپټمبر پر ٣٠ مه نېټه د بي بي سي له خپروونکې ماشين ( Transmeter) له لارې خپرې شوې. وروسته بيا د پرلپسې منظمو خپرونو چارې هم [[بي بي سي]] ( British Broadcasting Corporation ) پر غاړه واخيستې، خو د دويمې نړيوالې جګړېجگړې له امله دغه خپرونې بندې کړاې شوې.

له دويمې نړيوالې جګړېجگړې وروسته پر ١٩٤٦ز کال د ټلوېزون خپرونې بيا پيل شوې، او دايره يې له لندن څخه پراخه او نورو سيمو ته وغزېده.

پکسل (د ښوديز ريزولوشن\ريزولوشن) پر يوه پرده د څانګړيوڅانگړيو ټکيو شمېر دی، چې [پکسل] بلل کېږي.د پکسل د کلمې استعمال خورا نوی دی، او نېټه يې هغه وخت ته رسېږي، چې د [VGA] ښوديز معيار وپېژندل شو. له ۱۹۸۰مې لسيزې مخکې "lines of resolution" د رېزولوشن د اندازه کولو معياري يوون (واحد) و.

د 720x480 يو دوديز رېزولوشن معنا داده، چې د ټلوېزيون ښوديز ۷۲۰ پکسلونه په افقي او ۴۸۰ پکسلونه په عمودي محور باندې لري. څومره، چې د يو څانګړيڅانگړي ښوديز رېزولوشن زیات وي، همغومره انڅور ښه وي. کانټرسټ [تناسب] پر پرده د روښانوالي او تیاره والي د ټکيو تر منڅ د فاصلې د اندازه کولو واحد دی.

څومره، چې د کانټرسټ تناسب لوړ وي، همغومره انڅور بډای، ژور او سيوری لرونکی ښکاري. د انڅور روښانوالی دا اندازه کوي، چې رنګونهرنگونه څومره خوڅند او اغېزمن دي. د هغو شمعو، چې د انڅور د بلولو\غښتلولو لپاره په کار دی، سره په مساوي کچه اندازه کېږي.

د روښانوالي څار تور ټکی، یا د سيوري کچه، خوڅوي، چې د کانټرسټ تناسب يا د انڅور ګاماگاما اغېزمنوي، خو د کانټرسټ څار د انڅور قوت يا روښانوالی څاري.

** [[ننګرهارننگرهار ملي ټلويزيون]]