د "عبدالصمد خان اڅکزی" د بڼو تر مېنځ توپير

Content deleted Content added
د سمون لنډیز نسته
د سمون لنډیز نسته
۱ کرښه:
[[دوتنه:عبدالصمد خان اڅکزی.png|کيڼ|250px|بټنوک|شهيد عبدالصمد خان اڅکزی]]
 
'''عبدالصمد خان اڅکزی''' (۷ د جولای، ۱۹۰۷ ز. - ۲ د ډېسمبر، ۱۹۷۳ ز.) (په انګرېزيانگرېزي: ''Abdul Samad Khan Achakzai'') د سهېلي [[پښتونخوا]] يو مخور ولسي مبارز، سياسي مشر او نامتو ادبي شخصيت ؤ. هغه د خپلو سياسي فعاليتونو او په سياست کې د ښکېل پاتې کېدو په سبب د برتانيوي هند د واکمن حکومت لخوا او بيا وروسته د پاکستاني حکومت لخوا په وار وار زنداني شوی. نوموړی د انجمن وطن په نامه د يوه ولسي غورځنګغورځنگ مشر او بنسټګربنسټگر ؤ چې بيا دغه ولسي غورځنګغورځنگ د هند د کانګرېسکانگرېس او خدايي خدمتګاروخدمتگارو له خوا په رسميت وپېژندل شو.
 
== مخينه او زده کړې ==
[[دوتنه:Khan-Shaheed.jpg|کيڼ|250px|بټنوک|خان شهيد]]
عبدالصمد خان اڅکزی د نور محمد خان اڅکزي زوی ؤ. هغه د سهېلي پښتونخوا په ګلستانگلستان نومې سيمه کې زېږېدلی ؤ. نوموړی چې د خان شهيد په نامه هم شهرت لري، خپلې لومړنۍ زده کړې تر اتم ټولګيټولگي پورې په منظمه توګهتوگه ترسره کړې وې، بيا يې نورې زده کړې په دوديزه توګهتوگه د سيمې له ديني عالمانو څخه ترسره کړي وې. کله چې په ۱۹۲۹ ز. کال کې د سياسي ښکېلتيا په سبب په ۱۴ کاله بند محکوم شو، نو بيا يې په بنديخانه کې په غير رسمي ډول د فاضل پښتو، فارسي، مېټرک او اېف اې په آزموينو کې ګډونگډون وکړ او د برياليتوب سندونه يې ترلاسه کړل. نوموړی په پښتو دري، اردو او عربي ژبو ښه پوهېده او احاطه يې پرې درلوده. هغه خپل ټول عمر په زده کړه، فرهنګيفرهنگي او سياسي فعاليتونو تېر کړی او د سياست په ډګرډگر کې له هېواد سره د مينې په ګناهگناه د مچ، هري پور او ملتان په زندانونو کې يې سختې شپې او ورځې تېرې کړي.
 
== سياسي فعاليتونه ==
اڅکزی په ۱۹۳۰ ز. کال هند ته لاړ او د لاهور د کانګرېسکانگرېس په کلنۍ غونډه کې يې ګډونگډون وکړ په دې غونډه کې يې د ښکېلاک ضد شعارونه او خبرې واورېدې، کله چې بېرته کور ته راستون شو په حال او احوال کې يې بدلون راغلی ؤ، دغه حال يې محمد ايوب خان اڅکزي او خپل ورور عبدالسلام خان ته بيان کړ، چې دوی درې واړو د يوې ملي سياسي ټولنې په جوړېدو لاس پورې کړ. کله چې انګرېزانانگرېزان د دوی له فعاليت څخه خبر شول، د دوی دغه ګوندگوند يې غير قانوني وباله او درې واړه يې بنديان کړل. کله چې هغوی له بنده خوشې شول، نو په ۱۹۳۲ ز. کال کې يې په سوېلي پښتونخوا کې د يوه سياسي مرکز په جوړولو لاس پورې کړ، چې د همدغه کال په ډېسمبر کې د سند او سوېلي پښتونخوا په پوله په يعقوب آباد نومې سيمه کې د انجمن وطن په نامه د خان عبدالصمد خان په مشرۍ د يوه ولسي تحريک بنست کېښود. دغه انجمن د هند د کانګرېسکانگرېس او د خدايي خدمتګاروخدمتگارو لخوا په رسميت وپېژندل شو. نوموړي په ۱۹۳۶ ز. کال کې په خپل شخصي لګښتلگښت يوه چاپخونه هم رانيوله او د ۱۹۳۸ ز. کال په جنوري کې يې په پښتو او اردو ژبو د استقلال اخبار چاپ او خپور کړ. دغه اخبار په ۱۹۵۰ ز. کال کې د پاکستان د حکومت لخوا مصادره او ضبط شو او په خپله عبدالصمد خان زندان ته لاړ. کله چې هغه له بند نه خلاص شو نو بيا يې دوه نور ګوندونهگوندونه هم جوړ کړل چې يو يې د ورور پښتون او بل د اسمان ګلگل په نامه يادېده. د لومړي ګوندگوند مشري پخپله د صمد خان په غاړه وه او د دويم مشري يې شهزاده عبدالکريم خان بلوڅ کوله.
 
په ۱۹۳۹ ز. کال کې چې د ملي خوداراديت څپې څپڅپانده وې د پاکستان پوځي حکومت د هغو د آرامولو او له منځه وړلو په خاطر بنديزونه لګوليلگولي وو او خان يې د مارشل لا له قوانينو څخه د سرغړونې په تور ۱۴ کاله بندي کړ.
 
== ادبي هلې ځلې ==
عبدالصمد خان اڅکزی يوازې يو سياسي او ټولنيز شخصيت نه ؤ، هغه يو هر اړخيزه وګړیوگړی ؤ چې د رسنيو د چاپ تر څنګڅنگ په ادبي او علمي چارو کې هم بوخت پاتې شوی او ګڼگڼ شمېر فرهنګيفرهنگي خدمتونه يې کړي دي. ده برسېره پر دې چې د استقلال په ورځپاڼه کې يې خپلې ليکنې خپرولې، د ګلستانگلستان له مجلې او نورو ملي خپرونو سره يې هم همکاري کوله. د ده ليکنې په يوې سيمې پورې محدودې نه وې، بلکې د افغانستان، بلوچستان او پېښور په مطبوعاتو کې وخت په وخت خپرېدلې.
 
=== چاپ شوي آثار ===
۲۱ کرښه:
 
=== ژباړې ===
# ګلستانگلستان - د شېخ سعدي د ګلستانگلستان پښتو ژباړه - دا کتاب په ۱۹۵۰ ز. کال کې د هري پور په زندان کې ژباړل شوی.
# ترجمان القرآن - دا د مولانا ابوالکلام آزاد، د ترجمان القرآن پښتو ژباړه ده چې په ۱۹۴۷ ز. کال کې د مچ په زندان کې ژباړل شوی.
# کيميای سعادت - د امام غزالي د کيميای سعادت پښتو ژباړه
۲۹ کرښه:
 
== مړينه ==
عبدالصمد خان اڅکزی يو ټول منلی پښتون مبارز د ګڼگڼ شمېر فرهنګيفرهنگي او ټولنيزو چوپړونو وروسته په ۲ د ډيسمبر، ۱۹۷۳ ز. کال د کوېټې په ښار کې د خپل کور په مېلمستون کې د لاسي بم په بريد کې شهيد شو.
 
== سرچينې ==