د "هرات ولايت" د بڼو تر مېنځ توپير

Content deleted Content added
Addbot (خبرې اترې | ونډې)
و Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q182844 (translate me)
د سمون لنډیز نسته
۶ کرښه:
|longd = 62.18
|د سرشمېرنې کال = 2002
وګړووگړو شمېر = 1,182,000 [http://www.statoids.com/uaf.html]
|مساحت = 54,778
|ګڼهگڼه ګونهگونه=
|ژبې= [[فارسي]]
}}
'''د هرات ولايت''' د افغانستان په لوېديځ كې پروت دى، چې د بحر له كچې څخه ۹۳۳متره لوړ پروت دى.
د ۲۰۰۶ز كال د سرشمېرنې لمخې د ۳۴۹،۰۰۰ وګړووگړو په درلودو سره د كابل، جلالكوټ، كندهار او مزار شريف ښارونو په څېر له لويو ښارونو څخه وشمېرل شو. د هرات ولايت اصلي اوسېدونكي پښتانه دي، چې زياترو يې خپله ژبه له لاسه وركړې او په پاړسي او هراتۍ ګړدودگړدود غږېږي. دارنګهدارنگه تاجكان، پارسيوانان هم پكې اوسېږي.
 
هریرود (په لاتینی: Arius) د همدې ولايت له ښار له څنډې څخه تېرېږي.
 
ددې ولايت د ګرځندهگرځنده ټېليفون مخكې شمېر (۰۴۰)(۰۰۹۳) دى.
 
== تاريخي نومونه ==
۲۸ کرښه:
 
== تاریخ ==
د هرات ښار د يوې سترې تاريخي [[كلا]] په توګهتوگه د [[مقدوني سكندر]] لخوا جوړ شو.
هرات مخكې لدې چې بحري لارې وميندل شي، د [[هند]] او منځنۍ اسيا د لارې پر سر پروت ؤ، نو لدې امله يې ستراتيژيك اهميت درلود. د [[هخامنشيان]]و په پير كې د هريرود غاړې د هريوا په نامه يادې شوې دي.
د ساسانيانو په پير كې د دا سيمه د هري په نامه ياده شوې، او د [[ساسانيان]]و له مهمو پوځي او سيمه اييزه سرحدي سيمه وه، چې له هيطله سره به يې د سنګرسنگر په توګهتوگه كاروله.
دا سيمه د درېيم خليفه [[عثمان رضي الله عنه]] په پير كې فتحه شوې چې د فتحې كال يې ۳۱هجري قمري او ۶۵۰ز اټكل كېږي.
پدې سيمه كې د نستوريانو يوه ډله عيسويان اوسېدل چې ددې سيمې په فتحې سره هغوي هم ايمان راوړ او مسلمانان شول.
۳۶ کرښه:
د وخت نامتو صوفي [[خواجه عبدالله انصاري]] زيارت هم په همدې ښار كې دى چې د تېموري شاهرخ واكمن په امر جوړ شوې دى. [[جامي]]، [[امام فخر الدين رازي]] او [[خواجه محمد ابوالوليد]] زيارتونه هم په همدې ښار كې موقعيت لري.
 
== وګړيوگړي ==
او د خلكو شمېر يې په ۱۳۵۹هجري ل كال كې ۷۸۸۴۱۴تنه و، چې د ۲،۳ سلنې په ډېرښت سره په ۱۳۷۹هجري كال كې دا شمېره ۱۱۵۱۸۸۴تنو ته لوړه شوې ده.
د ۲۰۰۶ز كال د سرشمېرنې لمخې د ۳۴۹،۰۰۰ وګړووگړو په درلودو سره د [[كابل]]، [[جلالكوټ]]، [[كندهار]] او [[مزار شريف]] ښارونو په څېر له لويو ښارونو څخه وشمېرل شو. د هرات ولايت اصلي اوسېدونكي [[پښتانه]] دي، چې زياترو يې خپله ژبه له لاسه وركړې او په پاړسي او هراتۍ ګړدودگړدود غږېږي. دارنګهدارنگه تاجكان، پارسيوانان هم پكې اوسېږي.
 
== اداري وېش ==
۴۵ کرښه:
* [[انجيل ولسوالي]]
* [[تون زرغون ولسوالي]]
* [[ګذريگذري ولسوالي]]
* [[كرخ ولسوالي]]
* [[كشك ولسوالي]]
* [[ګلرانگلران ولسوالي]]
* [[كهسان ولسوالي]]
* [[غوريان ولسوالي]]
۵۸ کرښه:
* [[چشت شريف ولسوالي]]
 
== د نامتو بزرګانوبزرگانو زيارتونه ==
 
هرات ولايت په ځينو ليكنو كې د اولياؤ په خاوره يادېږي. دا لرغوونې ولايت يو وخت د پوهې او فرهنګفرهنگ مركز ؤ، د وخت نامتو پوهان په همدې ولايت كې زوكړي دي او همدلته روزل شوي. په لاندې ډول د ځينو نامتو اولياؤ نومونه يادوو:
* [[د هرات پير (خواجه عبدالله انصاري]]
* [[مولانا جامي]]
۷۴ کرښه:
 
== زمكنې جوړښت ==
== فرهنګي،فرهنگي، علمي او اجتماعي حالت ==
== د اوبو سرچينې ==
== اړيكتيايي سېسټم ==
== اهمې لاسته راوړنې ==
== مېوې ==
د هرات ولايت كې خو هسې هره مېوه ترلاسه كېږي، خو له تاريخي رواياتو څخه داسې برېښي چې انګورانگور د لومړي ځل لپاره په همدې ولايت كې موندل شوي، وروسته بيا د نړۍ نورور هېوادنو ته لېږدول شوي. ددې ولايت د يادولو وړ مېوې په لاندې ډول دي.
 
* انګورانگور: دې ولايت كې د انګوروانگورو څه باندې ۶۰ ډوله انګورانگور پېژندل شوي، چې د نامتو انګوروانگورو ډولونه يې پدې ډول دي:
فخری، لعل، کشمشی، عسکری، پوشنگی، حسینی، روچه، لوغی، صاحبی، کس نداره، آبی، مسکه، شنگول خانی، میراحمدی _
* [[خټكي]]
۹۷ کرښه:
 
 
== ځنګلونهځنگلونه ==
د فېروز غر په غرونو كې ځنګلونه،ځنگلونه، په سياه كوه او د هريرود د درې په ټيټو برخو كې نږدې ۲۰۸۲۰۰ جريبه زمكه رانيسي، چې د پېستې او پاڼه رژېدونكو ونو ځنګلونهځنگلونه هم پكې شامل دي، چې لدې ځنګلونوځنگلونو څخه د ودانيو په جوړښت كې كار اخيستل كېږي.
 
== جګړېجگړې وراړولي زيانونه ==
د هرات ولايت د [[افغانستان]] د نورو ولاياتو په څېر د [[چنګېزيچنگېزي تاړاك]] چې په ۱۲۲۲ز كال پدې هېواد رامات شو، وران او وېجاړ شو. او له نيمايي څخه زيات ځايي اوسېدونكي يې ووژل شول.
هرات په شلمه پېړۍ كې د يوه خونړۍ پېښې شاهد ؤ، چې د ۲۴۰۰۰ باغېرته ولس د شهاد جامونه وڅښل. دې اتلانو د روسي لاسپوڅو پر وړاندې پاڅون وكړ او د مارچ له ۱۵مې څخه تر ۲۰مې نيټې ۱۹۷۹ز چې د كب له ۲۴ څخه تر ۲۹مې ۱۳۵۷ سره سمون خوري د د ملي اردو ملي او اسلامي سرتېرو پاڅون وكړ، چې په ډېرې بې رحمۍ سره وځپل شو. دا ورځ د [[افغانستان]] څه چې د نړۍ په [[تاريخ]] كې په زرينو كرښو ليكل شوې ده، او [[د كب ۲۴مې پاڅون]] په نامه يادېږي
 
== سرچينې ==
* پارسي ويكيپېډيا
* د [[افغانستان]] د ولايتونو جغرافيه، ژباړه: [[اورنګزېباورنگزېب ارشاد]]، كال۱۳۷۹ه ل، خپرندويه ټولنه: د اريك د ګرځندهگرځنده كتابتونونو اداره
* د [[افغانستان]] تاريخي زمكپېژندنه، ليكوال: [[مير غلام محمد غبار]]، كال ۱۳۷۷هجري لمريز، د مېوند نشراتي مركز، صبا كتابتون-پېښور ښار