د "خپگان" د بڼو تر مېنځ توپير

'''خپګانخپگان''' ''(په انګرېزيانگرېزي: Depression)'' د ټيټ مزاج يو حالت او د هغو کړو وړو او چارو نه کرکه ده چې د سړي فکر، سلوک، احساسات او فيزيکي ښه اوسېدنه اغېزمنه کوي.<ref name="Salmans1995">{{cite book|author=Sandra Salmans|title=Depression: questions you have - answers you need|date= 1997|publisher=People's Medical Society|isbn=9781882606146}}</ref> د خپګانخپگان ناروغان اکثراً ځانونه خپه، اندېښمن، تش، ناهيلې، نامرستندويه، بې ارزښته، ګرم،گرم، ګنهګاره،گنهگاره، ژر غصه کېدونکي او نارامه احساسوي. دا ډول وګړيوگړي په هغو کارونو او مشغولاوو کې ناپزړه پورتيا ښکاره کوي چې يو وخت دوی ترې خوند اخيسته. دوی اکثراً په خپل ژوند کې اکثراً يو ډول بې خوندي ويني. همداراز د دوی اشتها کمېږي او يا هم له حد نه ډېرېږي، دوی د خپل فکري تمرکز کمزورتيا احساسوي او د پېښو جزيات نه شي په ياد ساتلی، همداراز د پرېکړې او فېصلې توان هم نه لري او ډېر احتمال شته چې د دغې روحي ناروغۍ ناروغان د ځانوژنې هڅه وکړي. بې خوبي، له حد نه ډېر خوب، ستړيا، بې اېنرژۍ، دردونه، د هضمي نظام دردونه او ستونزې چې د درملنې په وړاندې مقاومت ښکاره کوي، د خپګانخپگان د ناروغۍ په نښو نښانو کې راځي.<ref>{{cite web | url = http://www.nimh.nih.gov/health/publications/depression/complete-index.shtml | title = Depression | accessdate = 2010-05-22 | date = 2009-09-23 | publisher = [[National Institute of Mental Health]]}}</ref>

د ژوند د ناخوالو او ناوړو پېښو په وړاندې، د طبي حالتونو د يوې نښې په توګه،توگه، د ځينو درملنو د جانبي اعراضو په توګهتوگه د خپه مزاج لرل يو نورماله غبرګونغبرگون دی خو خپګانخپگان د يو لړ رواني ناروغيو د يوې عامې نښې په توګهتوگه هم پېژندل کېږي.

==خپګانخپگان د ناروغۍ د نښې په توګهتوگه==

داسې يو شمېر رواني ناروغۍ پېژندل شوي چې خپه مزاج يې يوه اهمه علامه ګڼلگڼل کېږي. د مزاج بې نظمۍ د يو ډله بې نظميو څخه دي چې په عمده توګهتوگه مزاجي اختلالونه دي. په دغو کو د خپګانخپگان سترې بې نظمۍ، چې په عامه توګهتوگه ستر خپګانخپگان او يا کلينيکي خپګانخپگان راځي، دغه حالت کې يو کس تر دوو اونيو په خپه مزاج کې وي او يا هم د خپل د ژوند په تقريباً ټولو کارونو کې لېوالتيا او پزړه پورتيا له لاسه ورکوي. همدا شان په هغو کسانو کې چې په خپګانخپگان اخته وي ډېستېميا يا د اوږدمهاله خپه مزاج يو حالت څرګندڅرگند ليدل کېږي چې د ستر خپګانخپگان د شديد حالت د نښو نښانو سره سر نه خوري. يوه بله مزاجي بې نظمي، بايپولر بې نظمي يا دوه قطبي بې نظمي ده چې د غېرنورماله لوړې کچې اېنرژۍ د څپې، فکر او مزاج په توګهتوگه ظاهرېږي خو په دې کې هم د خپګانخپگان د څپو د څرک شونتيا شته.

د مزاجي بې نظميو نه سېوا، څېرمه شخصيتي بې نظمي او سازشي بې نظمۍ هغه حالتونه دي چې د يوه پېژندلې پېښې يا اندېښمن ساز په وړاندې د يوه رواني ځواب په توګه،توگه، خپه مزاج له ځانه ښکاره کوي. دا يو داسې حالت دی چې اخري احساساتي يا د کړو وړو نښې نښانې پکې د پام وړ دي خو دا هم د ستر خپګانخپگان د معيارونو سره سر نه خوري.<ref name="psychiatric355">{{Harvnb |American Psychiatric Association|2000a| p=355}}</ref>

خپه مزاج د يو شمېر انتاني ناروغيو او فيزيولوژيکي ستونزو په پايله کې هم راڅرګندېږيراڅرگندېږي چې په دغو کې اډيسن ناروغي، لايم ناروغي، ملټيپل سکلېروسېز، خوب سابندي او د زړه د رېتم د اختلال ناروغۍ راځي. خپګانخپگان اکثراً د [[هايپوتايرايډيزم]] له لومړنيو نښو نښانو نه يوه نښه ده. د ځينو ناروغيو درملنه هم د خپه مزاج سبب ګرځيگرځي لکه د هپيټايټس سي درمل.