د "انټرنټ لټوونکی ماشين" د بڼو تر مېنځ توپير

[[انټرنټ]] د معلوماتو يوه داسې پراخه نړۍ ده چې يوه پوله هم نه لري. هره ثانيه په زرګونوزرگونو معلوماتي توکي په کې ورځای کېږي، خو بيا هم د ډکېدو کومه اندېښنه نه رامنځته کېږي. حيرانوونکې خبره بيا دا ده چې دغه ټول معلومات په داسې مهارت سره په دغه نړۍ کې ځای شوي دي، چې سړی يې د سترګوسترگو په رپ کې د نړۍ په هر ګوټگوټ کې ترلاسه کولای شي. د کيبورډ په يو دوو تڼيو زور کولو او د موږك په يو دوو کليکونو سره خپلو ټولو پوښتنو ته ځواب موندلای شئ. ټول معلومات په ځانګړوځانگړو انټرنټ پاڼو کې خوندي وي، نو که سړي ته د يوې پاڼې پته معلومه وي نو سم له لاسه به دغه پاڼه د انټرنټ پاڼو په کتونکي پروګرامپروگرام کې پرانيزي، خو که سړی بيا يو معلومات غواړي او د هغې پاڼې پته ورسره نه وي، چې دغه ځانګړيځانگړي معلومات په كې ځای شوي دي، نو بيا سړی يوه داسې پياوړي ځواک ته اړتيا لري، چې د سترګوسترگو په رپ کې ټول انټرنټ چاڼ کړي او دغه ځانګړيځانگړي معلومات راوباسي. له نېکه مرغه د دغه ځواک غم خوړل شوی دی او ډېرInternet Search Engine انټرنټ لټوونکي ماشينونه جوړ کړای شوي دي، چې په وړيا توګهتوگه ټول انټرنټ تر ثانيو هم په لږ وخت کې چاڼ کوي او زموږ د خوښې معلومات راښکاره کوي. دغو ماشينونو ته سړی يوه ځانګړېځانگړې کليمه ورکوي او هغوی ټول انټرنټ په دغې وركړل شوې کلمې پسې لټوي او هر دقيق معلومات چې لاسته ورځي، نو د کمپيوټر پر پرده يې راښکاره کوي.

د دغو ماشينونو په ډله کې يو پياوړی ماشين د Google په نوم دی. د نوموړي ماشين بنسټ په ١٩٩٨م کال کې د متحدو ايالاتو د Standford پوهنتون دوو محصلينو Larry Page او Sergey Brin کښېښود. د دغه ماشين خدمات سړی د www.google.com په انټرنټ پاڼه کې کارولای شي. نوموړی ماشين د نړۍ په ګڼگڼ شمېر ژبو باندې خدمات وړاندې کوي او داسې چټک او دقيق لټون کوي چې د انټرنټ نور ډېر غښتلي ماشينونه ورته ګوتهگوته پر غاښ پاتې دي. ګوګلگوگل په ټوله نړۍ کې کارول کېږي او تر نيمي ثانيي هم په لنډ وخت کې په ميليارډونو انټرنټ پاڼې چاڼ کوي او خپلو کاروونکو ته په پرتله ييزه توګهتوگه دقيق معلومات راباسي. ګوګلگوگل په يوه ورځ کې څه كمُ ٢٠٠ ميليونه پوښتنې ځوابوي. دا ( ګوګلگوگل) تورى خپله د يو امريکايي رياضيپوه د وراره له خوا په لومړي ځل د يوې لوبې لپاره کارول شوی و. هغه دغه تورى د يو سلو صفرونو ( 1000?.) غوندې لوی عدد ته د نوم په توګهتوگه کاراوه. دغه نوم د نوموړي شرکت د دغه توان ښكارندوى دى، چې په لنډ وخت کې په لويه کچه پوښتنو ته ځواب ورکوي او معلومات لټوي.

سړی چې د ګوګلگوگل چټکتيا او دقيقوالي ته ځير شي، نو دا پوښته راپورته کېږي چې د دې ماشين شا ته به څومره پرمختللي کمپيوټرونه او پياوړی تخنيک پټ وي. خو اصلاً د ګوګلگوگل شا ته په يوه لوی جال کې د منځنۍ بيې کمپيوټرونه سره نښلول شوي دي . په دې توګهتوگه په زرګونوزرگونو کمپيوټرونه هممهاله په کار بوخت وي، چې په ترڅ کې يې د معلوماتو لټول او چاڼ کول چټکتيا مومي. د يوې پوښتنې له اخيستلو څخه راواخله معلوماتو تر لټولو او بيا د دقيقوالي له مخې په يوه ځانګړيځانگړي طرز بېرته کاروونکي يا پوښتونكي تر ښوولو پورې ټولې چارې د درېيو Software پروګرامونهپروگرامونه په لاس کې دي، چې په دغه زرګونوزرگونو کمپيوټرونو کې ځای پر ځای شوي دي.

دا يو ډول روبوټ ماشين دی، چې په ټول انټرنټ کې د يوې غڼې په شان خاپوړې کوي، معلومات راټولوي او بيا يې Indexer ته ورکوي. اصلاً دغه غڼه د Browser انټرنټ پاڼې کتونکي پروګرامپروگرام په توګهتوگه دنده لوبوي. د انټرنټ پاڼو يوه خدمت کوونکي Web Server څخه پاڼې راغواړي، ځای پر ځای هره يوه پاڼه ګوري،گوري، چاڼ کوي يې، ټول تړونونه Links ترېنه رااخلي او په يوه کتار کې يې د وروسته چاڼ کولو لپاره ږدي او نور معلومات بيا Indexer ته ورکوي. که څه هم د دغه روبوټ کار اسان ښکاري، خو بيا هم دا له ډېرو ننګونوننگونو سره مخ کېدی شي. کېدی شي چې له داسې پاڼو سره مخ شي، چې ټول يو ډول معلومات لري او يا داسې پاڼې چې معلومات په کې ژر- ژر بدلېږي. د دې لپاره چې ګوګلگوگل خپلو کتونکو ته تازه او دقيق معلومات وړاندې کړي، نوموړی ماشين د خبرونو پاڼې او د نړيوالو سوداګريزوسوداگريزو اثارو په اړه پاڼې ژر- ژر ګوريگوري.

دا پروګرامپروگرام هغه ټول نثرونه چې له Googlebot څخه يې ترلاسه کوي، په يو زېرمتون کې خوندي کوي. په دغه زېرمتون کې ټولې دوسيې د لټولو کليمو د تورو له مخې ترتيب شوي دي. له هرې يوې کلمې سره يو شمېر دوسيې تړلې دي، چې دغه کلمه په كې پرته وي (ليکل شوي وي) او همداراز په نثرونو کې د هر يوې کلمې دقيق ځای هم خوندي شوی وي. په دې توګهتوگه د يوې دوسيي لټول په اسانۍ سره ترسره کېږي.

دا پروګرامپروگرام د پوښتنو اخيستلو، د هغې د شننو او بيا د هغې له مخې په زېرمتون کې د معلوماتو لټولو او بيا په يوه ځانګړيځانگړي طرز بېرته پوښتنه کوونکي ته د ښودلو دنده پر غاړه لري. اصلاً دغه پروګرامپروگرام د نوموړو دندو لپاره خپلې لاندې برخې (واړه پروګرامونهپروگرامونه) کاروي. د ګوګلگوگل په زېرمتون کې، په انټرنټ کې تقريباً ټولو پاڼو په اړه معلومات خوندي دی. نوموړی پروګرامپروگرام دنده لري چې له زېرمتون څخه دقيق معلومات راوباسي او دغه کار يو ځانګړيځانگړي Algorithm (د يوې مسئلې حل کولو کړنلارې) ته اړتيا لري. که چېرې يو سړی د املا له مخې يوه ناسمه کليمه د لټولو لپاره ورکړي، نو ګوګلگوگل يو ډول املاسموونکی سيسټم هم لري. نوموړی سيسټم بيا سړي ته د يوې بلې اړوندې سمې کليمې وړانديز کوي.